Historia cywilnego programu nuklearnego Francji

Historia cywilnego programu jądrowego France „s śledzi ścieżkę, która doprowadziła Francję , by stać się drugim co do wielkości producentem energii jądrowej na świecie, zarówno pod względem liczby reaktorów w pracy i pod względem zainstalowanej mocy i ilości energii. Elektryczne wytworzony. Od lat 90. trzy czwarte francuskiej energii elektrycznej pochodziło z elektrowni jądrowych; w 2018 r. udział ten wyniósł 71,7%.

Na początku XX th  wieku, kraj w pełni uczestniczy w przygodzie naukowego odkrycia promieniotwórczości i jej pierwszych zastosowań. W latach 30. XX wieku odkrycie sztucznej radioaktywności i mechanizmów rozszczepienia jądrowego przez francuskich naukowców dało krajowi czołową pozycję w tej dziedzinie, ale II wojna światowa położyła kres ambicjom narodowym. Podczas niemieckiej okupacji Francji badania przeniosły się do Wielkiej Brytanii, a następnie do Stanów Zjednoczonych , gdzie zbudowano pierwsze reaktory i broń jądrową .

Pod koniec II wojny światowej Francja uruchomiła ogromny program nuklearny, tworząc Commissariat à l'énergie atomique (CEA), ale ze względu na brak środków nadrobienie zaległości wymagałoby czasu. W latach pięćdziesiątych wszystko przyspieszyło, ponieważ kraj uruchomił wojskowy program nuklearny, który doprowadził do rozwinięcia siły odstraszania w ciągu następnej dekady. Jednocześnie rozpoczyna się budowa pierwszych francuskich elektrowni jądrowych , które będą produkować pluton i energię elektryczną .

W latach siedemdziesiątych , wzmocniona wstrząsami naftowymi , Francja wybrała „całą energię jądrową” do produkcji energii elektrycznej. W ciągu najbliższego ćwierćwiecza w kraju powstanie flota 58 standaryzowanych reaktorów jądrowych . Jeśli krajowa technologia zostanie porzucona, francuscy przemysłowcy szybko integrują zachowaną technologię amerykańską i eksportują ją kolejno do RPA , Korei Południowej, a potem do Chin . Jednocześnie Francja rozwija umiejętności kontrolowania jądrowego cyklu paliwowego i buduje w La Hague największy na świecie cywilny zakład przetwarzania oraz eksperymentalne reaktory hodowlane .

Od lat osiemdziesiątych , chociaż ruch antyatomowy miał we Francji mniejszy wpływ niż w innych krajach europejskich, gospodarka odpadami stała się centralnym tematem francuskiego dyskursu publicznego.

Ponadto zakończenie fazy wyposażenia, a następnie liberalizacja rynku energii elektrycznej , w połączeniu z rozwojem ruchu antynuklearnego wzmocnionego awariami jądrowymi , w szczególności w Czarnobylu i Fukushimie, mają tendencję do modyfikowania francuskiego przemysłu jądrowego . Tak więc od 2015 roku planowane jest zmniejszenie udziału energii elektrycznej wytwarzanej przez cywilną energię jądrową we Francji, aby zrobić miejsce dla energii odnawialnej . Budowa francuskich reaktorów nowej generacji ( europejskiego typu reaktora ciśnieniowego EPR) jest jednak kontynuowana na terenie kraju i za granicą.

Badania nad rozwiązaniami przyszłych skupia się na Generation IV reaktorów i fuzji jądrowej . Jednocześnie demontaż reaktorów, które zostaną wyłączone, niesie ze sobą nowe wyzwania.

Naukowa przygoda atomu (1895–1945)

W ciągu pół wieku, od odkrycia promieni rentgenowskich po pierwsze reaktory jądrowe i broń , naukowa przygoda atomu wywróciła świat do góry nogami. Francja, dzięki pracy rodziny Curie , była liderem w tej dziedzinie, dopóki II wojna światowa nie zadała brutalnego ciosu wysiłkom narodowym.

Początki (1895-1932)

Pod koniec 1895 roku niemiecki fizyk Wilhelm Röntgen jako pierwszy zademonstrował wytwarzanie przez lampę katodową niewidzialnego promieniowania zdolnego do przechodzenia przez materię. To odkrycie, które ochrzcił „  promieniem rentgenowskim  ” i za które otrzymał pierwszą Nagrodę Nobla z fizyki , wzbudziło ogromne zainteresowanie w środowisku naukowym. W następnym roku francuski fizyk Henri Becquerel , szukając związku między fosforescencją a promieniowaniem rentgenowskim, przypadkowo zaobserwował, że sole uranu (skały fosforyzujące) spontanicznie emitują promieniowanie, niezależnie od tego, czy zostały wystawione na działanie światła, czy nie. Te promienie Becquerela są następnie nazywane promieniami uranowymi, ponieważ uważa się, że są specyficzne dla tego pierwiastka.

Pierre i Marie Curie wykazują, że promienie uranu są mniej lub bardziej intensywne w zależności od rud uranu i od 1898 roku będą próbować wyodrębnić pierwiastek będący źródłem zjawiska. Ręczne uszlachetnianie setek kilogramów blendy smolistej obaj fizycy wyodrębniają w lipcu pierwszy pierwiastek, który w hołdzie ojczyźnie Maryi otrzyma nazwę polon , a w grudniu drugi, jeszcze bardziej aktywny: rad . W tym procesie współodkrywają aktywność toru . Odkrycie naturalnej radioaktywności przyniosło małżonkom Curie nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1903 r. , którą dzielili z Henri Becquerelem. Wyizolowanie radu i polonu umożliwiło Marie Curie otrzymanie w 1911 r. Nagrody Nobla w dziedzinie chemii .

W 1899 roku Ernest Rutherford , młody fizyk nowozelandzkiego pochodzenia , odkrył dwa nowe typy promieniowania, mniej przenikliwe niż promienie rentgenowskie, które nazwał promieniami alfa i beta . W 1903 , łącząc to promieniowanie z odkryciami Curie, postawił hipotezę, że pierwiastki promieniotwórcze zgromadzone wokół uranu i toru zostaną połączone razem, przy czym najcięższy pierwiastek spontanicznie traci swoją substancję w wyniku rozpadu, dając początek lżejszemu pierwiastkowi i tak na. W 1911 , po słynnym eksperymencie , Rutherford zaproponował nową reprezentację struktury atomu  : dodatnio naładowane jądro, wokół którego krążą ładunki ujemne, elektrony . Wykorzystując teorię kwantową zapoczątkowaną przez Niemca Maxa Plancka , duński Niels Bohr udoskonala model Rutherforda , wykazując, że elektrony nie zapadają się w jądrze przez przyciąganie, ale pozostają na określonym poziomie ( model Bohra ). Wreszcie w 1919 Rutherford udowodnił, że jądro atomu wodoru znajduje się w innych jądrach i nazwał je protonem . Następnie proponuje istnienie w jądrze, obok protonów, obojętnych, nienaładowanych cząstek.

W 1930 roku Niemcy Walther Bothe i Herbert Becker zaobserwowali, że lekkie pierwiastki lit , beryl i bor , bombardowane przez promienie alfa , emitują z kolei promienie „ultra przenikliwe”. Zaintrygowani tymi wynikami, Irène Curie , córka Piotra i Marii Curie, oraz jej mąż, Frédéric Joliot , starają się zrozumieć naturę tego promieniowania i odkryć, poprzezStyczeń 1932, że ma właściwość wprawiania protonów w ruch. Ta obserwacja doprowadziła w następnym miesiącu Anglika Jamesa Chadwicka , byłego ucznia Rutherforda, do odkrycia ostatniego elementu układanki atomowej: neutronów .

Odkrycie energii jądrowej (1933-1939)

„Mamy prawo sądzić, że badacze, łamiąc lub budując elementy do woli, znajdą sposób na przeprowadzenie prawdziwych transmutacji o wybuchowej naturze, prawdziwych chemicznych reakcji łańcuchowych. "

-  Frédéric Joliot-Curie , oficjalne przemówienie z okazji otrzymania Nagrody Nobla w dziedzinie chemii ,12 grudnia 1935.

Prace Frédérica Joliota i Irène Curie naprawdę dadzą początek fizyce jądrowej . Pod koniec 1933 roku bombardując folię aluminiową promieniowaniem alfa, wykazali wytwarzanie radioaktywnego fosforu , izotopu fosforu. Wywnioskowali, że możliwe jest wytwarzanie nowych pierwiastków promieniotwórczych przez napromienianie . Od samego początku przewidywali wszystkie zastosowania, które można z niego wyciągnąć, zwłaszcza w dziedzinie medycyny, ze śledzeniem za pomocą pierwiastków promieniotwórczych. Za to odkrycie otrzymali w 1935 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii .

W 1934 roku Włoch Enrico Fermi zauważył, że spowolnione neutrony ( na przykład przez ścieżkę w parafinie ) mają znacznie większą wydajność niż zwykłe neutrony. Dlatego w przyszłych instalacjach należy się spodziewać  materiałów spowalniających lub „  łagodzących ”, takich jak ciężka woda . Wiele europejskich laboratoriów badawczych bombarduje jądra, aby przeanalizować ich efekty. To do Lise Meitner i Otto Frischa , dwóch Niemców zesłanych do Szwecji ,grudzień 1938główne wyjaśnienie energii jądrowej ze zjawiskiem rozszczepienia . WLuty 1939, Niels Bohr podkreśla fakt, że z dwóch izotopów zawartych w naturalnym uranem : 238 U i 235 U , tylko uran 235 jest „  rozszczepialny  ”. Jest to jednak najrzadszy (0,72% uranu). Aby uzyskać bardziej reaktywne paliwo, istnieje zatem potrzeba wzbogacenia rudy uranu w celu zwiększenia udziału materiału rozszczepialnego.

Wreszcie w kwiecień 1939Francuzi Frédéric Joliot-Curie , Hans von Halban , Lew Kowarski i Francis Perrin publikują w czasopiśmie Nature , na krótko przed swoimi amerykańskimi konkurentami, fundamentalny artykuł dla następujących wydarzeń, pokazujący, że rozszczepieniu jądra uranu „towarzyszy emisja od 3,5 neutronów (skorygowana do 2,4 później), które z kolei inne fragmentację jąder i tak dalej, przez zjawisko „  reakcja łańcuchowa  ”.

Początek maj 1939Czterech Francuzów składa trzy patenty: dwa pierwsze dotyczą wytwarzania energii z uranu, a trzeci, tajny, ulepszenia ładunków wybuchowych. Joliot, przekonany o przyszłym znaczeniu cywilnych i wojskowych zastosowań energii atomowej, spotkał się z Raoulem Dautry , ministrem uzbrojenia, na początku jesieni 1939 roku . Ten ostatni w pełni ją popiera, po pierwsze dla rozwoju materiałów wybuchowych, a po drugie, dla produkcji energii.

Z lipiec 1939eksperymenty z uwalnianiem energii w reakcji łańcuchowej rozpoczynają się w laboratorium Collège de France i są kontynuowane w Laboratorium Syntezy Atomowej. Aby ustanowić swoje patenty, Joliot tka wokół siebie sieć przemysłową, w szczególności poprzez porozumienie między CNRS a Union minière du Haut Katanga , posiadaczem uranu w Kongo Belgijskim .

W jesieni 1939 The Joliot zespół sobie sprawę, że Francja nie mają środków, aby wzbogacić naturalny uran w rozszczepialnego izotopu ( 235 U) i zwrócona w kierunku wykorzystania ciężkiej wody. Zbudować stos atomowy . Wluty 1940, na wniosek Collège de France Raoul Dautry wysłał więc Jacquesa Alliera z tajną misją do Norwegii w celu odzyskania całego zapasu ciężkiej wody od firmy Norsk Hydro (częściowo należącej do Francji), której Niemcy również pożądają.

Zawieszenie badań we Francji (1940-1945)

Inwazja Francji przez Niemcymaj 1940zmusił do przerwania pracy. Na początku czerwca laboratorium w pośpiechu przeniosło się z Paryża do Clermont-Ferrand, ale wojna była już przegrana. 18 czerwca 1940, podczas gdy generał de Gaulle wygłasza swój słynny apel w londyńskim radiu , Hans Halban i Lew Kowarski wyruszają do Bordeaux do Wielkiej Brytanii z zapasem ciężkiej wody. Zapasy uranu są ukryte w Maroku i Francji. Joliot nie wyjechał, został z chorą żoną, wrócił na swoje stanowisko w Collège de France, ale odmówił współpracy, a następnie w 1943 r. przyłączył się do ruchu oporu .

Wygnani członkowie Collège de France przekazali francuskie tajemnice aliantom, ale zostali wykluczeni z programu nuklearnego Stanów Zjednoczonych z powodów ekonomicznych (trzy patenty) i politycznych (nieufność wobec de Gaulle'a i Joliota). Wyizolowani w laboratorium Cavendish w Cambridge, a następnie w laboratorium w Montrealu od końca 1942 r. , przyczynili się do prac prowadzonych przez zespół anglo-kanadyjski. Pod kierunkiem Louisa Rapkine , urząd naukowy w Delegaturze Francji bezpłatnym została utworzona w Nowym Jorku tuż po Stany Zjednoczone przystąpiły do wojny wgrudzień 1941. To dzięki temu francuscy uczeni na wygnaniu, tacy jak Pierre Auger , Jules Guéron i Bertrand Goldschmidt , są włączani nie do amerykańskich zespołów, ponieważ odmawiają przyjęcia swojej narodowości, ale do anglo-kanadyjskiego projektu kierowanego przez Halbana. Zdobyta przez nich wiedza będzie miała decydujące znaczenie dla wznowienia francuskich badań w tej dziedzinie.

Jak tylko Paryż zostanie wyzwolony , insierpień 1944, pierwsza grupa francuskich uczonych, w tym Auger, wróciła z Montrealu. Wkwiecień 1945W miastach, w których niemieccy naukowcy atomowe wpaść w ręce spadła do 1 st francuskiej armii , ale ludzie z Operation Alsos poszukiwanej laboratoriów, w tym stosie atomowym z Haigerloch , łowienie naukowców Rzeszę i nie pozostawiają nic za nimi, jeśli nie kilku techników. Odrzucony przez Anglosasów , pozbawiony źródeł uranu i z skromnymi nagrodami wojennymi francuski program nuklearny będzie musiał być realizowany niezależnie.

Geneza programu jądrowego (1945–1952)

Z Marzec 1945, Podczas gdy wojna się nie skończyła, Raoul Dautry (wówczas minister Odbudowy i Urbanistyki z Rządu Tymczasowego ) poinformował generał de Gaulle (wówczas przewodniczący rządu tymczasowego), że energia jądrowa będzie korzystać rekonstrukcję . Postępy dokonane przez amerykańskie badania w tej dziedzinie zostały ujawnione opinii publicznej przez bombardowania atomowe Hiroszimy i Nagasaki w dniu 6 i9 sierpnia 1945. 31 sierpnia, de Gaulle poleca Raoulowi Dautry i Frédéricowi Joliotowi (dyrektorowi Narodowego Centrum Badań Naukowych ) zaproponowanie organizacji zdolnej do federacji badań w celu przywrócenia pozycji francuskiej atomistyki na świecie.

Utworzenie Komisji Energii Atomowej

„Niestety, to właśnie katastrofa wybuchu Hiroszimy ujawniła nam ten nowy podbój nauki. Mimo tego przerażającego wyglądu jestem przekonany, że ten podbój przyniesie ludziom więcej dobra niż zła. "

-  Frédéric Joliot-Curie , przemówienie w Narodowej Akademii Medycznej ,18 grudnia 1945.

18 października 1945de Gaulle tworzy Komisję Energii Atomowej (CEA). Organ ten, podlegający bezpośrednio Przewodniczącemu Rady , ma oficjalne powołanie „prowadzenie badań naukowych i technicznych w celu wykorzystania energii atomowej w różnych dziedzinach przemysłu, nauki i obrony narodowej” . CEA będzie musiała zarządzać energią atomową, od poszukiwania uranu po budowę reaktorów generujących. Aby zadowolić uczonych i polityków, kierownictwo komisariatu policji jest dzielone między dwie osobowości, którymi są Joliot jako wysoki komisarz ds. energii atomowej i Dautry jako zastępca administratora generalnego rządu.

Pod wpływem Joliota, członka Francuskiej Partii Komunistycznej , w CEA rozprzestrzenił się sprzeciw wobec militarnego użycia atomu. Teraz wysoki komisarz chce, aby Francja zajęła stanowisko przeciwne wojskowej energetyce jądrowej (zakaz produkcji broni atomowej i zakaz na poziomie światowym) i skupiła się na budowie dużych reaktorów energetycznych. Francja , będąc w neutralnej pozycji między dwoma supermocarstwami i wojskiem , potrzebującym środków do zarządzania dekolonizacją , to stanowisko polityczne zostało potwierdzone na25 czerwca 1946przez ambasadora Alexandre Parodi przed Pierwszą Komisją Energii Atomowej ONZ . Będzie to oficjalne stanowisko IV RP , pozwalające ukryć swoje słabości, a potem tajemnice.

Chociaż porozumienie Quebec między Stanami Zjednoczonymi a Wielką Brytanią, zawarte wSierpień 1943, zabrania ujawniania ich prac nad energetyką jądrową, Brytyjczycy nadal pozwalają ostatnim francuskim naukowcom wrócić do kraju z kilkoma notatkami, ponieważ uważają, że mają dług wobec Francji. Tak więc w 1946 roku „Kanadyjczycy” Lew Kowarski , Jules Guéron i Bertrand Goldschmidt nie wrócili do Paryża z pustymi kieszeniami i zostali bezpośrednio zintegrowani z CEA. Notatki te będą stanowić podstawę francuskiej wiedzy w tej dziedzinie i pozwolą Komisariatowi wyszkolić pierwszą generację atomistów krajowych, cywilnych i wojskowych. 8 marca 1946, CEA ma siedzibę w forcie Châtillon , w Fontenay-aux-Roses , na południowy zachód od Paryża . Jej pierwszy plan działania przewiduje natychmiastowe uruchomienie dwóch baterii, jednej z ciężką wodą, a drugiej z grafitem, aw ciągu dziesięciu lat budowę 100-megawatowej elektrowni jądrowej (MWe ).

gorączka uranu

Do realizacji programu CEA w pełnej niezależności Francja potrzebuje uranu, którego źródła są przez nią kontrolowane. Od lata 1945 roku we francuskich koloniach nie wydano żadnych pozwoleń na poszukiwania . Przedwojenny inwentarz, sprowadzony z Maroka w największej tajemnicy, ledwo wystarcza na zbudowanie pierwszego stosu. Jednak obecność uranu na terytorium Francji, w Morvan i Madagaskarze zostało udowodnione z XIX th  wieku. ZMarzec 1946, to tutaj rozpoczną swoje badania komandosi poszukiwacze, przeszkoleni przez kilka miesięcy w Pracowni Mineralogii Muzeum Przyrodniczego .

Pierwsi poszukiwacze CEA, byli partyzanci , wędrują po terytorium z licznikiem Geigera w ręku. W ciągu dwóch lat zatrudnienie w Departamencie Badań i Eksploatacji Górnictwa (DREM) CEA zwiększyło się z 10 do prawie 300 osób. KoniecListopad 1948, w Saint-Sylvestre w Limousin odkryto pierwsze złoże uranu . Depozyt ten, znany jako La Crouzille , został uruchomiony w dniu10 lipca 1950. Po nim nastąpiło wiele innych w Vendée (1951), Bretanii , Owernii (1954) i Langwedocji (1957), obsługiwanych przez CEA lub podmioty prywatne. W ciągu dziesięciu lat Francja stała się wiodącym europejskim producentem uranu. W sumie do 2001 roku będzie eksploatowanych 217 kopalń.

Poza obszarem metropolitalnym badania przeprowadzone na Madagaskarze i Wybrzeżu Kości Słoniowej (1946), następnie w Maroku (1947), Kongo Francuskim (1948), Algierii i Kamerunie (1950) nie są rozstrzygające. Aby promować poszukiwania w koloniach, w 1954 r. zniesiono monopol badawczy CEA. Poszukiwania z powietrza ułatwiły zadanie, zwłaszcza nad Saharą . W 1956 roku w miejscowości Mounana w Gabonie odkryto pierwsze złoże na dużą skalę . Najważniejszy rezerwat odkryto w Nigrze , w Arlit i Imouraren , w 1965 roku. Działalność poszukiwawcza rozszerzyła się nawet poza posiadłości francuskie, jak w zachodniej Kanadzie (Cluff Lake, 1968). Złoża te, główne źródła zaopatrzenia Francji, stają się, kiedy jeszcze nie są, obce po dekolonizacji, ale pozostają w posiadaniu CEA. Uczynią jego następcę, General Company of Nuclear Materials (Cogema), pierwszego producenta naturalnego uranu w bloku zachodnim w 1980 roku.

Zoé, pierwsza francuska bateria atomowa

W Styczeń 1948, CEA buduje fabrykę w enklawie proszków Bouchet , niedaleko Ballancourt-sur-Essonne , w celu rafinacji rudy uranu w czysty tlenek . Ale przemiana tego produktu w metaliczny uran, która okazuje się trudna, budowa reaktora się opóźnia. Ponadto, aby jak najszybciej zadowolić opinię publiczną i polityków oraz zapewnić CEA potrzebne dotacje, podjęto decyzję o produkcji małego reaktora z wykorzystaniem naturalnego tlenku uranu jako paliwa, nawet jeśli jego zainteresowanie techniczne będzie ograniczone.

Ponieważ grafit produkowany we Francji był wciąż zbyt nieczysty, by pełnić rolę moderatora, Kowarski, mając doświadczenie z kanadyjskim ciężką wodą atomową ZEEP , był odpowiedzialny za zbudowanie podobnego. Pierwsza francuska komórka atomowa działa po raz pierwszy („rozbieżne”) w dniu15 grudnia 1948. Radziecki bateria jest nadal tajemnicą, el1 lub „  Zoe  ” jest to pierwsza bateria jądrowa w funkcji poza anglosaskim kraju i przedmiot dumy narodowej. Uwalnia tylko kilka kilowatów , ale pozwoli naukom fizycznym lepiej zrozumieć reakcje jądrowe, a także produkcję pierwiastków promieniotwórczych dla badań i przemysłu.

20 listopada 1949, dzięki procesowi, który Goldschmidt i jego współpracownicy opracowali w Kanadzie, pierwsze cztery miligramy plutonu są izolowane z napromieniowanych paliw usuniętych ze stosu Zoé. Wydarzenie jest duże, ponieważ sztuczny element jest niezbędny do zaprojektowania pierwszej bomby atomowej. W tym samym roku, gdy fort Châtillon staje się ciasny, na południu Paryża rozpoczyna się budowa budynków centrum Saclay , zaprojektowanych przez Auguste'a Perreta . W 1952 r. oddano tam do użytku akcelerator Van de Graaffa i tam rozszedł się drugi ciężki hałd wodny ( EL2 ). Mocniejszy, wykorzystujący metaliczny uran i chłodzony gazem, przeznaczony jest do eksperymentów fizycznych i metalurgicznych oraz do produkcji sztucznych pierwiastków promieniotwórczych w większych ilościach.

Po zamachu stanu w Pradze i na blokadzie Berlina The Związek Radziecki zdetonował swoją pierwszą bombę atomową  ; zimna wojna się zaczyna. Frédéric Joliot, z pełną znajomością faktów, uruchamia apel sztokholmski na19 marca 1950następnie posuwa się za daleko dla władz w następnym miesiącu, oświadczając: „Nigdy postępowi naukowcy, komunistyczni naukowcy nie oddadzą żadnej części swojej nauki na wojnę przeciwko Związkowi Radzieckiemu”. ” . Zostaje natychmiast zwolniony ze swoich obowiązków. Raoul Dautry skorzystał z okazji, by zreorganizować CEA iw następnym roku umieścił na jej czele Francisa Perrina , który nie podpisał apelu. 21 sierpnia 1951, Dautry umiera. Jest wymieniany na8 listopadaprzez Pierre Guillaumat , towarzysz Wyzwolenia . Ten ostatni wykluczy uczonych komunistycznych i nada nowy kierunek wojskowo-przemysłowy Komisariatowi.

Rozmieszczenie programu jądrowego (1952-1969)

Ponieważ CEA nie dysponuje wówczas technicznymi i finansowymi środkami na wzbogacenie naturalnego uranu w jego rozszczepialny izotop ( 235 U) , nie może produkować broni jądrowej ani rozwijać reaktorów lekkowodnych . Znana już technologia reaktorów na ciężką wodę jest rozwiązaniem, ale wytwarzanie tej cieczy jest kosztowne. Francja, podobnie jak wcześniej Wielka Brytania (w zakładzie Sellafield ), zmierza w kierunku technologii ogniw z grafitu atomowego . Ten typ reaktora wykorzystuje naturalną uranu jako paliwa, grafit jako moderator neutronów i gazu jako czynnika chłodzącego do turbiny generatora i do chłodzenia rdzenia. Pierwsze trzy tego rodzaju pozwolą Francji wyprodukować bombę, kolejne rozpoczną przygodę z narodowym parkiem jądrowym.

Reaktory plutonogenne

„Złoto to niewiele w porównaniu z tym, co osiągnęła współczesna alchemia, wytwarzając pluton, który jest wart znacznie więcej niż złoto i stanie się źródłem bogactwa i bogactwa szybciej niż złoto. "

-  Félix Gaillard , sekretarz stanu ds. finansów ,3 lipca 1952 r.

24 lipca 1952 rW Zgromadzeniu Narodowym przegłosowano pierwszy plan pięcioletni dotyczący energii jądrowej . Plan przewiduje budowę dwóch eksperymentalnych reaktorów na terenie elektrowni jądrowej Marcoule , których prace rozpoczną się w 1955 r., a ukończono szybko o jedną trzecią. Oprócz energii elektrycznej, reaktory te będą produkować, po ogłoszonych kosztach trzykrotnie niższych niż wysoko wzbogaconego uranu, pluton w ilości wystarczającej do oficjalnego uruchomienia cywilnego programu reaktorów rozrodczych i nieoficjalnego programu wojskowego.

Pierwszy reaktor ( G1 ) odbiega od7 stycznia 1956. Chłodzony powietrzem, wciąż jest prototypowym urządzeniem o ograniczonej mocy (40  MWt ), zoptymalizowanym do produkcji plutonu, który wytwarza mniej energii elektrycznej niż zużywa. Wraz z G1 rozpoczyna się jednak współpraca między CEA a przemysłem, w szczególności dzięki umowie podpisanej z Électricité de France (EDF) na produkcję energii elektrycznej (2  MWe ), która28 września. Kolejne dwa reaktory, G2 w 1958 i G3 w 1959, chłodzone sprężonym dwutlenkiem węgla , mają większą moc (150  MWt , 40  MWe ) i będą stanowić szefa sektora wytwarzania przyszłości. W celu wydobycia plutonu ze zużytego paliwa w 1958 r. uruchomiono obok nich zakład przetwarzania ( UP1 ).

Jeśli chodzi o aspekt wojskowy, decyzję o produkcji bomby atomowej podjął pod koniec 1954 r. rząd Pierre Mendès France, ale stała się oficjalna dopiero po inwestyturze Charlesa de Gaulle'a na przewodniczącego Rady .1 st czerwiec 1958. Ponieważ17 czerwca, podczas pierwszej Rady Obrony de Gaulle położył kres francusko-niemiecko-włoskiemu projektowi wojskowej współpracy nuklearnej zainicjowanej w 1955 r. i przyspieszył program narodowy, potwierdzając datę pierwszego francuskiego eksperymentu wojskowego. Kontrola nad energią jądrową i posiadanie broni atomowej jako broni odstraszającej to sedno narodowej polityki niepodległościowej pożądanej przez De Gaulle'a, zarówno na polu wojskowym, jak i energetycznym. Zgodnie z ustalonym harmonogramem pierwsza francuska bomba atomowa "  Gerboise bleue  " eksplodowała13 lutego 1960na miejscu testów z Reggane w Algierii .

W Saclay zainaugurowano trzeci ciężki hałd wodny ( EL3 ) wlipiec 1957. Wykorzystuje wzbogacony uran dostarczony przez Stany Zjednoczone od czasu, gdy ustawa o energii atomowej z 1954 r.  (en) złagodziła swoją politykę nieproliferacji . Jednak do opanowania całego cyklu nuklearnego , zarówno wojskowego, jak i cywilnego, niezbędna jest możliwość wyprodukowania własnego paliwa. Również w Saclay rozpoczyna działalność pilotażowa instalacja wzbogacania uranu metodą dyfuzji gazowej (PS1).Kwiecień 1958. Po zakończeniu idei francusko-brytyjskiej, a następnie europejskiej fabryki, narodowa niepodległość zobowiązuje, pod koniec 1958 roku rozpoczęto prace nad wojskowym zakładem wzbogacania uranu . Wybrany proces był bardzo energochłonny, złożony zakład przemysłowy znajduje się w Pierrelatte , w bezpośrednim sąsiedztwie zapory Donzère-Mondragon . Do kaskady wzbogacania , których aktywacji w zakresie od 1964 do 1967, używane do wytwarzania wysoko wzbogaconego uranu (20% i więcej izotop 235) do wytwarzania termojądrowej broni .

Reaktory wytwarzające

Po sukcesie eksperymentalnych reaktorów Marcoule, EDF odpowiada za stworzenie francuskiego programu energetyki jądrowej z reaktorami tego samego typu, z naturalnym grafitem uranowym (UNGG). Aby jak najszybciej osiągnąć konkurencyjność, spółka publiczna uruchamia reaktory o coraz większej mocy, wyciągając wnioski z budowy poprzednich, nie czekając na ich uruchomienie. Tak więc, aby obniżyć koszty, prototypy następują po sobie: trzy w zakładzie Chinon (EDF1, EDF2 i EDF3), a następnie dwa w Saint-Laurent-des-Eaux (EDF4 i EDF5). Najnowszy prototyp, w Bugey , ma uruchomić serię sześciu identycznych elektrowni i utorować drogę do 1000  MWe mocy dzięki nowym rodzajom paliw.

Jednak wraz z postępem budowy Bugey-1 pojawiają się ograniczenia technologii UNGG. Gdyby w latach 1957-1965 moc uruchomionego bloku wzrosła z 70  MWe (EDF1) do 540  MWe (Bugey-1), to poza tym reaktor stałby się trudny do sterowania. Jednak zwiększenie mocy, a co za tym idzie zmniejszenie kosztu wyprodukowanej kilowatogodziny (kWh), to jedyny sposób na konkurowanie z krajowymi elektrowniami cieplnymi i amerykańskimi reaktorami lekkowodnymi, które europejscy sąsiedzi zaczynają stosować. W przeciwnym razie nie zostaną zbudowane żadne nowe UNGG, a tylko jeden zostanie wyeksportowany do Vandellos w Hiszpanii . Pod koniec dekady grafitowy gaz jądrowy dostarczał jedynie 5% energii elektrycznej produkowanej we Francji, a jego przyszłość była tym bardziej niepewna, że cena ropy była najniższa.

Jednocześnie, nie chcąc ograniczać się do francuskiego sektora UNGG , EDF dyskretnie eksperymentuje z innymi technologiami:

• I tak w ramach Euratomu francuscy i belgijscy elektrycy połączyli siły, aby w 1966 r. zbudować amerykański reaktor ciśnieniowy (PWR) w pobliżu granicy Belgii i Francji : prototyp elektrowni w Ardenach (przemianowanej wówczas na Chooz A) . Belgijski nie jest jego pierwsza próba w tej sprawie, ponieważ został gospodarzem w 1962 w Mol , pierwszy US EPR w Europie ( BR-3 );
• W ramach partnerstwa ze Szwajcarią w Kaiseraugst planowany jest kolejny reaktor, tym razem wrząca woda (BWR) , ale po wielu odroczeniach projekt zarzucono.

CEA , pewny w swoich UNGGs, robi to samo, ale aby przygotować się na przyszłość:

• poprzez udział w prototypowym brytyjskim reaktorze wysokotemperaturowym ( Dragon ) w 1964 roku;
• budując eksperymentalny reaktor moderowany ciężką wodą i chłodzony dwutlenkiem węgla ( EL4 ) w Brennilis w 1966 roku,
• następnie reaktor na neutronach prędkich ( Rapsodie ), w 1967. Ten ostatni będzie prekursorem Phénix i Superphénix .

Reaktory badawcze

Aby pomieścić Rapsodie i badać morskie napędy jądrowe , w 1960 r. utworzono ośrodek Cadarache w pobliżu Manosque . Jest to piąty niewyłączny wojskowy ośrodek badań jądrowych po fortach Châtillon , Saclay , Marcoule i Grenoble . W latach 60. oddano do użytku dziesięć reaktorów badawczych, średnio dwa na ośrodek: Minerve (1959), Marius (1960), Peggy (1961), César (1964), Éole (1965) i Isis (1966) są krytyczne. modele przeznaczone do obliczeń neutronicznych w sieciach paliwowych różnych reaktorów jądrowych; Cabri (1963) bada „wycieczki mocy”; Pegasus (1963) i Osiris (1966) umożliwiają badanie materiałów i paliw elektrowni jądrowych. Ponadto Osiris produkuje domieszkowany krzem i pierwiastki promieniotwórcze do zastosowań przemysłowych i medycznych , w szczególności technet 99m , którego jest jednym z trzech producentów na świecie. Harmonie (1965) i Masurca (1966) przeprowadzają eksperymenty hodowlane . Wreszcie reaktor High Flux (RHF), najintensywniejsze źródło neutronów na świecie, umożliwił podstawowe badania materiałów z 1971 r. Phébus i Orphée ukończyli system badawczy w 1978 i 1980 r., aby odpowiednio symulować wypadki. RHF.

Przemysłowy przełom (1969-1983)

Na początku 1960 roku The komisja do produkcji energii elektrycznej pochodzenia jądrowego (Komisja Peon), utworzony w 1955 roku w celu oceny kosztów związanych z budową reaktorów jądrowych, zaleca rozwój energii atomowej, aby zrekompensować brak krajowych zasobów energetycznych . Zderzą się wtedy dwa stanowiska: CEA, który opowiada się za dwukierunkowym sektorem narodowym (cywilnym i wojskowym) UNGG, oraz EDF, który chce rozwijać bardziej konkurencyjny sektor „amerykański” (wzbogacony uran i woda lekka ). Raport techniczny porównujący te dwa, opracowany wspólnie przez CEA i EDF wstyczeń 1967, ustala, że ​​kWh wyprodukowany w reaktorze UNGG jest prawie o 20% droższy niż ten wyprodukowany w reaktorze wodnym ciśnieniowym (PWR) o tej samej mocy (500  MWe ). Generał de Gaulle , który posiada narodową niepodległość, jednakże zezwolić w grudniu budowę dwóch GCRS w Fessenheim w Haut-Rhin , przy jednoczesnym kontynuowaniu Belgia studiowania REP. Po Chooz współpraca ta dała początek fabryce w Tihange w 1975 roku. Całkowicie zaprojektowana, w ramach transferu technologii , przez francuskie i belgijskie biura projektowe, ta bardzo mocna jak na tamte czasy elektrownia (950  MWe ) pozwoli obu krajom opanować sektor.

Rezygnacja z sektora UNGG

„Kontynuować, we Francji, w naszych małych granicach, dążyć do techniki, która nie interesuje świata, która dziś nie ma już sensu. "

–  Marcel Boiteux , CEO EDF , podczas inauguracji reaktora EDF4,16 października 1969.

Przetarg na wyposażenie Fessenheim z o UNGG to fiasko, ponieważ każdy producent przesuwa cenę, która nie jest konkurencyjna, obejmujące własne ryzyko. 15 listopada 1968Komisja ds. Energii zaleca oparcie wyboru sektora na kryteriach ekonomicznych, a de Gaulle godzi się z nieuniknionym. Jednak to jego nowo wybrany następca, Georges Pompidou i rząd Jacques Chaban-Delmas , są odpowiedzialni za oficjalne porzucenie sektora krajowego na rzecz reaktorów lekkowodnych , decyzją międzyresortową13 listopada 1969. Dwa przywołane argumenty to z jednej strony prostota i bezpieczeństwo tych reaktorów, az drugiej zaplecze techniczne i finansowe firm amerykańskich, które je wprowadzają na rynek. Kłopoty brytyjskiego przemysłu z AGR i częścią termojądrową serca reaktora A1 centralnego Saint-Laurent-des-Eaux, które miały miejsce miesiąc temu, również wpływają na decyzję władz.

Komisja Péona proponuje wynajęcie przed 1976 rokiem czterech lub pięciu reaktorów lekkowodnych, ponieważ zakup uranu, nawet wzbogaconego w Stanach Zjednoczonych, wydaje się na dłuższą metę bardziej opłacalny niż import ropy. Dwie firmy będą wówczas konkurować o dostarczanie EDF swoich „kotłów jądrowych”: Framatome , wykorzystujący patent Westinghouse na technologię reaktora ciśnieniowego (PWR) i General Electricity Company (CGE), wykorzystujący patent General Electric na reaktory z wrzącą wodą ( BWR). Jeśli chodzi o grupy turbo-alternatorów , konkurują ze sobą dwie technologie: Alsthom , która stała się spółką zależną CGE, oraz Compagnie Électro-Mécanique , spółki zależnej Swiss Brown, Boveri & C ie (BBC).

W następstwie nowego zaproszenia do składania ofert EDF przyjęła w 1970 r. propozycję Framatome, która była tańsza niż oferta CGE. Dwie francuskie kopie ciśnieniowego reaktora wodnego w elektrowni Beaver Valley , wyposażone w turbiny Alsthoma, zostaną zatem zbudowane w Fessenheim zamiast dwóch planowanych UNGG. W następnym roku w Bugey zatwierdzono cztery kolejne . Tych sześć reaktorów, podłączonych do sieci w latach 1977-1979, będzie stanowiło a posteriori tzw. poziom CP0 (umowa programowa zerowa). Od tego momentu francuskie elektrownie jądrowe, podobnie jak elektrownie cieplne , nie będą już produkowane pojedynczo, ale na identycznych poziomach mocy, w celu standaryzacji produkcji w celu obniżenia kosztów.

W Wrzesień 1972, CGE przedstawia BWR-6 , reaktor z wrzącą wodą firmy General Electric o większej mocy (995  MWe ) dzięki ulepszeniom paliwowym. 4 lutego 1974EDF oficjalnie powiadamia CGE o zamówieniu ośmiu reaktorów, w tym dwóch farmach ( Saint-Laurent-des-Eaux 3 i 4 ), a BBC o zakupie powiązanych grup turboalternatorów. Dla CGE rynek wynosi 3,5 miliarda franków (bez podatków), a opłata licencyjna należna General Electric na poziomie 2,5% tej kwoty, czyli 87,5 miliona franków. Prace postępują szybko i1 st marca 1975, General Electric przesłało już 10 000 dokumentów, ponad 200 misji zostało zrealizowanych w Stanach Zjednoczonych przez szkolonych techników, a 388 osób z CGE pracuje nad projektem w pełnym wymiarze godzin. Jeszcze4 sierpnia 1975 r., EDF anuluje to zamówienie po gwałtownym wzroście oszacowania i przekazuje je do Framatome. Była to dotkliwa porażka CGE, która wycofała się zatem z francuskiego przemysłu jądrowego, ale mimo to uzyskała spore odszkodowanie: miejsce Alsthoma w centrum krajowego przemysłu jądrowego. Pod koniec 1976 roku Alsthom-Atlantique uzyskał w ten sposób wirtualny monopol na francuskim rynku turboalternatorów. Turbiny BBC i związane z nimi stacje wodne staną się wówczas jedynymi pozostałościami po BWR, które miały zostać zainstalowane w Saint-Laurent-des-Eaux , wyposażą swoje alternatywne reaktory PWR na tym terenie.

6 sierpnia 1975 r.The Rada Ministrów zdecyduje się zachować tylko jeden sektor, który z reaktorów PWR. Rząd narzuca całkowitą koncentrację krajowego przemysłu jądrowego, ponieważ szacuje, że zyski możliwe dzięki normalizacji przewyższają te, które mogłaby osiągnąć konkurencja kilku dostawców. Obecność jednego dostawcy i jednego operatora w ramach ograniczeń nałożonych licencją Westinghouse, które uniemożliwiają destabilizujące modyfikacje konstrukcji reaktorów przez EDF lub CEA, pozwoli na wydajną produkcję przyszłych dużych serii.

Przyspieszenie programu energetyki jądrowej

„Francja nie ma węgla, Francja nie ma ropy, Francja nie ma gazu, Francja nie ma wyboru. "

- Walter Lord Marshall, przewodniczący Centralnej Rady Wytwarzania Energii Elektrycznej  (en) (CEGB), 1986.

Wydarzenia międzynarodowe doprowadzą do spektakularnego przyspieszenia francuskiego programu energetyki jądrowej. Konflikt izraelsko-arabskiego , a zwłaszcza wojna Jom Kippur doprowadziła do pierwszego szoku naftowego , który czterokrotnie cenę oleju pomiędzyPaździernik 1973 i Marzec 1974, nagle podkreślając zależność energetyczną krajów zachodnich i ich kruchość w tym obszarze w czasie, gdy ich wzrost gospodarczy zaczyna zwalniać.

Wraz ze spadkiem krajowej produkcji węgla , kończeniem budowy hydroelektrowni , międzyresortowa komisja22 maja 1973 r., Pięć miesięcy przed kryzysem w Bliskiego Wschodu , już podjęła decyzję o zwiększeniu programu elektrownie ramach VI th samolot , niosąc na od 8000 do 13.000 megawatów (MW) . Wydarzenia te doprowadziły rząd Pierre'a Messmera do podjęcia decyzji,5 marca 1974 r, aby jeszcze bardziej przyspieszyć ten program („Plan VII  ” lub „Plan Messmer”). 13.000  MW planuje zostać przeprowadzone od 1972 do 1977 roku będzie w pełni zaangażowana przed końcem 1975. Następnie inwestycje EDF będzie kontynuowana w tym samym tempie od sześciu do siedmiu reaktorów rocznie, co odpowiada zaangażowaniu 50,000  MW. Jądrowy moc od 1974 do 1980 roku. Taka zainstalowana moc, odpowiadająca 55 reaktorom o mocy 900  MWe , oprócz sześciu już działających, stanowi całkowity koszt szacowany na 81 miliardów franków. Za dziesięć lat ponad 100 miliardów, gwarantowanych przez państwo francuskie , które zostaną pożyczone przez EDF, głównie na rynkach międzynarodowych.

Umowa programowa 1, zainicjowana w 1974 r., obejmuje 16 jednostek o mocy 900  MWe  : Blayais (1, 2, 3 i 4), Dampierre (1, 2, 3 i 4), Gravelines (B1, B2, B3 i B4) oraz Tricastin (1, 2, 3 i 4). W 1979 roku do Gravelines dodano dwie dodatkowe jednostki (C5 i C6), podnosząc łączny poziom CP1 do 18. Za prezydentury Valéry'ego Giscarda d'Estaing , choć krajowe zużycie energii elektrycznej zaczyna stagnować, plan Pompidou-Messmera nie został spowolniony, ponieważ dążenie do zmniejszenia zależności od importowanej ropy naftowej ma pierwszeństwo. Wolę wzmocnioną drugim szokiem olejowym . Umowa programowa 2, uruchomiona w 1976 r., obejmuje dziesięć sekcji: Chinon (B1, B2, B3, B4); Cruas (1, 2, 3 i 4) oraz Saint-Laurent-des-Eaux (B1 i B2). Główną różnicą pomiędzy łożyskiem CP2 a poprzednim łożyskiem jest promieniowe ustawienie turbinowni względem wyspy jądrowej, co pozwala zminimalizować skutki wyrzutu pocisku przez uszkodzoną turbinę.

Budowana farma PWR będzie zużywać duże ilości nisko wzbogaconego uranu , kupowanego w Stanach Zjednoczonych, a od 1971 r. w ZSRR . W celu ustanowienia kontroli cyklu jądrowego na poziomie europejskim, jednocześnie rywalizując z anglo-niemiecko-holenderskim projektem Urenco o wzbogacanie przez wirowanie gazu , Francja łączy siły z Włochami, Belgią, Hiszpanią i Francją.Szwecja buduje cywilną dyfuzję gazu zakład wzbogacania . 25 lutego 1972, powstaje grupa Eurodif Production . W 1974 roku rozpoczęto prace na terenie elektrowni jądrowej Tricastin . Wybudowano tam elektrownię jądrową o tej samej nazwie, która ma zaopatrywać przyszłą elektrownię w prąd (3600  MW ). Zakład wzbogacania Eurodif (później przemianowany na Georges Besse ) został otwarty w dniu9 kwietnia 1979. Sąsiadująca z wojskowym zakładem wzbogacania uranu Pierrelatte wykorzystuje część jego zdolności do pełnego obciążenia w 1982 roku.

Jednocześnie, w odniesieniu do dalszego cyklu paliwowego, zakład przetwarzania w La Hague jest modyfikowany w celu recyklingu znacznie większej ilości odpadów radioaktywnych z nowej linii reaktora ciśnieniowego. W tym celu do zakładu UP2-400 zostaje dodany warsztat HAO (High Oxide Activity) , oddany do użytku wKwiecień 1966do wsparcia, które z Marcoule ( UP1 ) w ekstrakcji plutonu ze zużytego paliwa sektora UNGG. W 1976 roku odpowiedzialność za eksploatację kompleksu została przeniesiona z CEA na Cogema . Aby poradzić sobie ze wzrostem ilości odpadów, Cogema uzyskała również zezwolenie na wybudowanie w 1981 r. dwóch fabryk, każda o rocznej wydajności około 800 ton wypalonego paliwa z sektora wody lekkiej: UP2-800, eksploatowana od 1994 r. oraz UP3-A , przeznaczony i opłacany przez klientów zagranicznych, który działa od 1990 roku.

Pierwsze kontrakty międzynarodowe

Podobnie jak EDF, francuscy producenci wspierają sektor wody lekkiej, ponieważ jego przyjęcie pozwala im korzystać z doświadczeń zdobytych za Atlantykiem, unikając jednocześnie ryzyka technicznego i finansowego związanego z rozwojem nowej technologii. Budowa narodowej floty jądrowej jest okazją dla kraju do rozwoju dużych grup przemysłowych zdolnych do franczyzowania, a następnie eksportowania amerykańskiej technologii jądrowej.

Pierwszym dużym międzynarodowym kontraktem Framatome jest kontrakt na drugą elektrownię w RPA . Po ogłoszeniu przetargu władze RPA po raz pierwszy wybrały amerykański General ElectricKwiecień 1976ale warunki narzucone przez Waszyngton reżimowi apartheidu szybko skłoniły ich do zmiany zdania i19 majaWybrano ramkę. Pretoria nalegała, aby budowę dostarczyła firma EDF, firma SOFINEL powstała w ślad za francuskim elektrykiem i Framatome. Ten ostatni, posiadający koncesję Westinghouse, w każdym razie potrzebuje doświadczenia EDF do budowy kompletnej elektrowni i licencji operatora do jej uruchomienia. Dwa reaktory w elektrowni Koeberg , na północ od Kapsztadu , oparte na reaktorach Bugey , weszły do ​​użytku komercyjnego w 1984 i 1985 roku pomimo ataku.

Drugi kontrakt jest irański . Ten kraj, główny dostawca ropy naftowej do Francji, już teraz stara się rozwijać cywilną i wojskową energetykę jądrową. Stany Zjednoczone, nie przychylne tym ambicjom, szach zwrócił się do Francji, z którą podpisał partnerstwo na27 czerwca 1974 r. Iran kupuje udział Szwecji w Eurodif (1 mld USD) i zamawia dwa reaktory od Framatome/SOFINEL. Ich budowę rozpoczęto w 1977 roku w Darkhovin, a produkcję elementów we Francji rok później, ale rewolucja islamska z 1978 roku położyła kres projektowi. Gotowe komponenty są wykorzystywane do dodania dwóch dodatkowych jednostek do zakładu Gravelines , działającego w 1985 roku. Wzbogacony uran odpowiadający udziałowi irańskiemu w zakładzie Tricastin nigdy nie zostanie dostarczony reżimowi islamskiemu, a to po kilku atakach terrorystycznych i wzięciu zakładników że w dniu podpisana jest umowa o spłatę spłaty29 października 1991.

Trzeci kontrakt dotyczy Korei Południowej . Po dwóch niepowodzeniach w 1976 i 1977 roku Framatome wygrał,7 listopada 1980, przetarg na dziewiąty i dziesiąty południowokoreański reaktor jądrowy w Uljin . Kontraktowi towarzyszy transfer technologii, a budowę prowadzi południowokoreańska firma. Elektrownia Uljin wszedł do służby w 1988 roku.

Ze swojej strony CEA sprzedaje reaktory badawcze za pośrednictwem swojej spółki zależnej Technicatome . Najważniejszy kontrakt (1,45 miliarda franków) został podpisany z Irakiem w 1976 roku na budowę kopii reaktorów Isis ( Tamuz II ) i Ozyrys ( Tamuz I lub Osirak ) w Saclay . Kontrakt ten jest zwieńczeniem rozpoczętych dwa lata wcześniej negocjacji z Irakiem za pośrednictwem ówczesnego premiera Jacquesa Chiraca w sprawie sprzedaży reaktorów jądrowych na ropę i po odrzuceniu przez rząd francuski zamówienia na reaktor UNGG, przekazanego przez Saddama Husajna podczas jego wizyty w centrum Cadarache na6 listopada 1975 r.. Izrael sprzeciwia się irackiemu programowi, którego militarny cel potępia. 6 kwietnia 1979, Mosad niszczy reaktory budowane w fabrykach Constructions Industriels de la Méditerranée (CNIM) w La Seyne-sur-Mer, ale kontrakt jest kontynuowany. Również7 czerwca 1981, nalot ( Operacja Opera ) niszczy Osirak przed jego rozbieżnością. Nawet jeśli Francja zrezygnowała z kontynuowania współpracy z Irakiem w 1984 roku, Tammuz II / Isis działał w latach 80. Ten reaktor został ostatecznie zniszczony w 1991 roku.

Narodziny ruchu antynuklearnego

W latach sześćdziesiątych , gdy wszyscy myśleli o wojskowej energetyce jądrowej, cywilna energetyka jądrowa była postrzegana jako szansa na rozwój gospodarczy wsi i niewiele osób się nią martwiło. Na początku lat 70. pojawienie się wrażliwości ekologicznej otworzyło debatę na temat konsekwencji wykorzystania energii jądrowej. W 1974 r. opinia publiczna w dużej mierze opowiadała się za cywilną energią jądrową (76% za), ale po pierwszej demonstracji w Fessenheim wKwiecień 1971, sprzeciw wśród ludności francuskiej szybko rośnie. Na początku 1975 r. 4000 naukowców potępiło w petycji minimalizację ryzyka i presję Planu Messmera, a następnie utworzyło stowarzyszenie GSIEN, aby informować opinię publiczną.

W 1977 r. opinia uległa zmianie (53% przeciw); w lipcu demonstracja w Creys-Malville przeciwko projektowi Superphénix , gromadząca 40 000 do 90 000 demonstrantów, zdegenerowała się i spowodowała jedną śmierć.

Władze publiczne odpowiedziały, promując rozbudowę istniejących obiektów i budowę mocniejszych scen, aby ograniczyć liczbę nowych elektrowni. Wreszcie, z 43 potencjalnych lokalizacji wybranych w 1974 r., dziewiętnaście pomieści francuskie reaktory PWR, z których cztery są już zajęte przez reaktory UNGG. Aby zminimalizować wpływ swoich instalacji na krajobraz, EDF rozpoczyna od poziomu P4 korzystanie z usług architektów i architektów krajobrazu. Wraz z nimi socjologowie, psychologowie i semiolodzy pracują nad zmianą wizerunku marki energetyki jądrowej, aby poprawić jej społeczną akceptację. Z'Kwiecień 1975, a przez siedem lat „grupa informacji jądrowej” EDF odpowiadała na do 500 listów dziennie. Wizyty w zakładach są organizowane i cieszą się dużym powodzeniem. Te kampanie informacyjne, sprzymierzone z radykalizacją działań niektórych grup antynuklearnych, wywracają opinię publiczną do góry nogami, a opozycja słabnie.

Sprzeciw wobec energii jądrowej stał się lokalny, w szczególności w Bretanii i Loire-Atlantique, gdzie doprowadził do zaniechania projektów elektrowni odpowiednio w Plogoff i Pellerin w 1983 r., po latach demonstracji. W Ardenach nie udało się jednak zapobiec rozbudowie elektrowni atomowej Chooz .

Na początku lat 80. we Francji znów dominowało poczucie energetyki jądrowej (65% pozytywnych opinii w 1982 r., 67% w 1985 r.), pomimo wypadków, które wstrząsnęły branżą i uwypukliły potrzebę lepszego uwzględniania bezpieczeństwa na każdym etapie cyklu jądrowego. Pierwsza w 1979 r. awaria nuklearna na Three Mile Island miała miejsce w Stanach Zjednoczonych , gdzie stopił się rdzeń PWR, co spowodowało ograniczone emisje radioaktywne do środowiska. W 1980 r . najpoważniejsza awaria nuklearna odnotowana we Francji miała miejsce w elektrowni jądrowej Saint-Laurent-des-Eaux . Topienie dwóch elementów paliwowych reaktora A2 ( UNGG ). Zdarzenie to zostanie zakwalifikowane do poziomu 4 w skali INES , tj. „wypadek niepowodujący istotnego zagrożenia poza terenem”. Jednak odnowione zaufanie Francuzów do przemysłu jądrowego i zainteresowanych władz będzie krótkotrwałe .

W kontekście nacisku ruchu ekologicznego, program François Mitterrand ( Partia Socjalistyczna ) na wybory prezydenckie w 1981 roku przewiduje (propozycja 38), że „program jądrowy będzie ograniczony do budowanych elektrowni, aż do naprawdę poinformowany, może głosować w referendum ”. W międzyczasie, jeśli François Mitterrand uznaje, że „odwołanie się do energii jądrowej jest dziś nieuniknione”, zapewnia również, że „jej rozwój musi być ograniczony i kontrolowany, aby uniknąć impasu technicznego. w latach 60. ” i sformułował„ potępienie programu całkowicie nuklearnego narzuconego Francuzom ”.

Czas na przesłuchanie (1983-1999)

Jeśli szoki naftowe zapoczątkowały masowe programy sprzętowe w krajach karanych importem ropy (Francja, Japonia), paradoksalnie po nich następuje zatrzymanie inwestycji jądrowych. Najpierw w Stanach Zjednoczonych, głównie ze względów ekonomicznych, potem w Europie, z powodów politycznych, w następstwie presji ruchów antyatomowych, do których doszło w wyniku poważnych wypadków. We Francji, gdzie ruch na rzecz ochrony środowiska ma tylko ograniczony wpływ, rozbudowa elektrowni jądrowej, choć spowolniona przez wzrost kosztów, nadal jest zagrożona nadmiernym wyposażeniem. W tym okresie ignorowany do tej pory problem zrównoważonej gospodarki odpadami promieniotwórczymi stał się dominujący w stosunku Francuzów do energetyki jądrowej.

Ukończenie parku

Pierwsza połowa lat 80. charakteryzowała się wejściem do komercyjnej eksploatacji reaktorów jądrowych serii CP1 w latach 1980-1985 oraz CP2 w latach 1983-1988. Udział energetyki jądrowej w krajowej produkcji energii elektrycznej wzrósł z 37% w 1981 przy 55% trzy lata później. Jednak w wyniku programów oszczędzania energii i ograniczenia wzrostu gospodarczego zużycie energii elektrycznej znajduje się w stagnacji, a program energetyki jądrowej wydaje się przerośnięty. W konsekwencji, w 1983 roku, pod przewodnictwem François Mitterranda , rząd ograniczył tempo prac do realizacji jednej transzy rocznie. Aby uzasadnić dalszy rozwój swojej floty, EDF zwiększa eksport, stając się wiodącym europejskim eksporterem i promuje ogrzewanie elektryczne , które staje się standardem w nowych mieszkaniach.

Główne projekty są kontynuowane na etapie P4, złożonym z czteropętlowych reaktorów w porównaniu do trzech w przypadku poprzednich, stąd jego nazwa, o mocy 1300  MWe , nad którą Framatome współpracuje z Westinghouse od 1972 roku . Wzrost mocy bloków miał zrekompensować wydłużenie czasu budowy oraz koszty poniesione na poprzednich etapach. Osiem jednostek, zamówionych w latach 1975-1982, oddano do użytku w latach 1984-1987. Są to reaktory Flamanville (1 i 2), Paluel (1 do 4) oraz Saint-Alban (1 i 2) . Wtedy narodziła się seria P'4 (hybryda P4), z zobowiązaniami do budowy 12 nowych jednostek w latach 1979-1984 i uruchomienia w latach 1987-1994. Są to reaktory Belleville (1 i 2 ), Cattenom (1, 2, 3 ). , i 4), Nogent (1 i 2), Penly (1 i 2) oraz Golfech (1 i 2). W porównaniu z poziomem P4 systemy zasilania i bezpieczeństwa są identyczne, ale budynki są mniejsze w celu obniżenia kosztów .

Jednak od CP0 do P'4 oczekiwane korzyści skali nie występują „w szczególności ze względu na stosowanie bardziej restrykcyjnych przepisów” (według francuskiego Trybunału Obrachunkowego w 2012 r.).

Rok 1981 był punktem zwrotnym dla Framatome, podpisując z Westinghouse długoterminową umowę o współpracy technicznej pod nazwą Nuclear Technical Cooperation Agreement (NTCA). Opiera się na szacunku Westinghouse dla umiejętności francuskiego producenta, a wymiany odbywają się w obu kierunkach. Jednak tantiemy, znacznie zmniejszone, nadal muszą być uiszczane. Ten stopień niezależności technicznej i handlowej prowadzi do całkowitego wycofania Westinghouse z kapitału Framatome i pozwoli francuskiej firmie opracować własne modele reaktorów. Seria N4, wynikająca bezpośrednio z umowy NTCA, składa się z czterech bloków 1500  MW , których czysto francuska konstrukcja rozpoczęła się w 1977 roku. Są to reaktory Chooz B (1 i 2) oraz Civaux (1 ) i 2) , zobowiązania budowlane trwały od 1984 do 1991 r., a odbiór komercyjny od 1996 do 1999 r. W 1992 r. wygasła umowa między Westinghouse i Framatome, w wyniku której zaprzestano pobierania opłat licencyjnych i nastąpiła pełna franczyza reaktorów zbudowanych przez tę ostatnią. Postępy w projektowaniu tych nowych reaktorów uwzględniają informacje zwrotne z działających reaktorów 900 i 1300 MW ,  a także wnioski wyciągnięte z awarii jądrowej w Three Mile Island . Oprócz wprowadzenia turbin „Arabelle” i nowych pomp pierwotnych, głównym ulepszeniem w stosunku do łożyska P'4 jest pełna komputeryzacja sterowni, w którą Chooz B jest pierwszym na świecie wyposażonym. Druga do wyposażenia, Civaux jest również ostatnią elektrownią jądrową, która zostanie zbudowana we Francji. Komercyjna eksploatacja drugiego reaktora w 1999 r., 58. tego typu w Fessenheim, zakończyła prawie trzy dekady nieprzerwanych placów budowy, które w 2018 r. będą kosztować 106 miliardów EDF.

76% francuskiej energii elektrycznej pochodzi zatem z energii jądrowej, więcej niż w jakimkolwiek innym kraju.

Szok Czarnobyla

Katastrofa w Czarnobylu ,26 kwietnia 1986, wyznacza punkt zwrotny w historii cywilnej energetyki jądrowej. Wypadek ten doprowadził do stopienia rdzenia reaktora , jego eksplozji, masowego uwolnienia radioaktywności do środowiska i licznych zgonów, które nastąpiły bezpośrednio lub w wyniku narażenia na promieniowanie. Jest to pierwsza awaria sklasyfikowana na poziomie 7 w Międzynarodowej Skali Zdarzeń Jądrowych (INES) i jest uważana za najpoważniejszą awarię jądrową wymienioną przed katastrofą w Fukushimie w 2011 r. Konsekwencje katastrofy w Czarnobylu są znaczące, zarówno dla zdrowia, jak i dla zdrowia. ekologiczny, ekonomiczny i polityczny punkt widzenia. W pobliżu zakładu ewakuowano ponad 300 tys. osób.

Podczas gdy sąsiednie kraje szybko podejmują środki zapobiegawcze, takie jak zakaz spożywania niektórych produktów spożywczych, we Francji władze publiczne niewiele komunikują i starają się zminimalizować skutki katastrofy, nie zaprzeczając wzrostowi wykrytej radioaktywności. Niektóre media interpretują, że radioaktywna chmura uwolniona przez eksplozję zatrzymała się na granicy. Podczas gdy w obiektach CEA i elektrowniach jądrowych EDF odnotowano nieprawidłowe pomiary radioaktywności od28 kwietnia, SCPRI nie przyznaje, że pióropusz cząstek dotarł do Francji aż do1 st maja i nie publikuje pierwszej mapy zanieczyszczenia gleby do 10 maja. W Europie Czarnobyl trwale niszczy wizerunek energetyki jądrowej, a programy krajowe odczuwają tego konsekwencje. Większość projektów budowy nowych elektrowni zostaje wstrzymana, tylko rozpoczęte programy dobiegają końca. Włochy postanowił zrezygnować z energii jądrowej , a potem Jugosławia The Netherlands The Belgia i Niemcy robią to samo w następnych latach. We Francji nieprzejrzystość władz wpływa na opinię publiczną i prowadzi do odrodzenia ruchu antynuklearnego i utworzenia stowarzyszeń zajmujących się niezależną kontrolą radioaktywności, takich jak CRIIRAD i ACRO . Ale sam wypadek, przedstawiony jako awatar systemu sowieckiego , nie podważa polityki energetycznej. Kiedy to nastąpi, prace nad reaktorami serii P'4 i nową serią N4 są w toku i dalekie od ukończenia.

Na poziomie międzynarodowym Francja uczestniczy w zainicjowanych w 1992 roku dyskusjach mających na celu określenie wiążących zobowiązań międzynarodowych dotyczących bezpieczeństwa jądrowego . Francja podpisuje Międzynarodową Konwencję Bezpieczeństwa Jądrowego w dniu20 września 1994i zatwierdza go w następnym roku. Konwencja wchodzi w życie wraz z dekretem24 października 1996 r. a pierwszy francuski raport dotyczący Konwencji o bezpieczeństwie jej elektrowni został opublikowany w: wrzesień 1998. W 2001 r. utworzono Instytut Ochrony Radiologicznej i Bezpieczeństwa Jądrowego (IRSN), który niezależnie od CEA i Ministerstwa Zdrowia odpowiada za umiejętności w zakresie bezpieczeństwa wcześniej przypisane temu ostatniemu.

Rynek chiński

„Francja była pierwszym krajem, który rozpoczął negocjacje z Chinami w sprawie projektu elektrowni jądrowej, pierwszym, który chciał nam sprzedać reaktory i pierwszym, który zadeklarował gotowość do przekazania nam swojej technologii bez późniejszej kontroli jej wykorzystania. "

-  Li Peng , Minister Energii, 1984.

W latach 70. modernizacja Chin pożądana przez Deng Xiaopinga obejmowała w szczególności cywilny program nuklearny. Podczas gdy wojsko chce budować reaktory ciężkowodne , Ministerstwo Energii Elektrycznej zmierza w kierunku zagranicznych reaktorów ciśnieniowych, w szczególności francuskich. Francja, pierwszy kraj zachodni, który uznał Chińską Republikę Ludową w 1964 r., wydaje się być jedynym krajem, który chce dzielić się swoim know-how w dziedzinie jądrowej .

Po nieudanych próbach właśnie podczas wizyty w Pekinie wmaj 1983Prezydenta François Mitterranda o nawiązanie współpracy z Chinami w zakresie budowy reaktorów jądrowych połączonej z transferem technologii. Pierwsza elektrownia zostanie zainstalowana w Daya Bay w szybko rozwijającym się regionie Guangdong i sfinansowana z pomocą Hongkongu . Finansowanie to zobowiązuje do współpracy francusko-brytyjskiej w zakresie produkcji turbin elektrowni, co prowadzi do fuzji GEC i Alsthom . Chińskie władze chcą reaktorów serii N4 ale zaakceptuj model oparty na blokach 5 i 6 elektrowni Gravelines (etap CP1), nieco poprawiony. Umowa zostaje podpisana dnia19 stycznia 1985a prace rozpoczęły się w następnym roku pod kontrolą EDF . Zakład został otwarty w dniu10 lutego 1994mimo wydarzeń na Placu Tian'anmen, a następnie afery fregat tajwańskich, które napięły stosunki z Pekinem. W tym samym czasie Framatome wybudowało w Yibin fabrykę paliw , działającą w 1995 roku.

W dniu inauguracji elektrowni Daya Bay ogłaszany jest drugi, w tym samym miejscu: Ling Ao . Będzie obejmować dwa reaktory oparte na tych w Daya Bay. EDF (doradca), Framatome (wyspa jądrowa) i GEC-Alsthom (turbiny) zostały wybrane bez zaproszenia do składania ofert w zamian za pożyczkę z preferencyjnym oprocentowaniem uzyskaną od ośmiu francuskich banków . Umowa zostaje podpisana dnia25 października 1995. Budowę tym razem prowadzi chińska firma CGNPC . Reaktory zostały uruchomione w 2002 i 2003 roku przed terminem. Ku rozgoryczeniu francuskich przemysłowców, Chiny zdecydowały się następnie zdywersyfikować swoją flotę nuklearną, zwłaszcza za pomocą technologii kanadyjskiej ( CANDU ) i rosyjskiej ( VVER ) ale po wizycie prezydenta Jacquesa Chiraca w 1997 r., z pomocą EDF, Framatome i GEC-Alsthom opracował własny reaktor oparty na francuskich stopniach CP1 i N4: CPR-1000 .

Rozwój europejskiego reaktora EPR

Awaria w Czarnobylu i kontrwstrząs naftowy doprowadziły do ​​spowolnienia, a nawet porzucenia programów nuklearnych w większości krajów, podkopując przemysł jądrowy. Ten ostatni zwrócił się następnie do eksportu, rynku, na którym ostra konkurencja sprzyjała konsolidacji europejskiego przemysłu. W tym kontekście umowa o współpracy pomiędzy Framatome i Siemens została podpisana w dniu13 kwietnia 1989i powstaje wspólna firma. Fuzja ta, wspierana przez poszczególne państwa, ma na celu opracowanie francusko-niemieckiej technologii ciśnieniowych reaktorów jądrowych na wodę przede wszystkim na potrzeby obu krajów, a następnie dla wszystkich światowych producentów energii elektrycznej związanych z energią jądrową.

Ze swojej strony EDF bada scenariusze kontynuacji francuskiego programu jądrowego. Jednak recesja na początku lat 90. i poprawa wskaźnika dyspozycyjności elektrowni wyeliminowały potrzebę stosowania dodatkowych reaktorów serii N4. Bloki 3 i 4 w elektrowniach Penly, Flamanville i Saint-Alban są anulowane. Kolejny badany poziom (program REP2000), zwany N4 + , jest następnie włączany do projektu francusko-niemieckiego. 23 lutego 1995, EDF i dziewięciu niemieckich producentów energii elektrycznej łączą siły z Framatome i Siemensem, aby rozpocząć badania inżynieryjne dla Europejskiego Reaktora Ciśnieniowego (EPR), reaktora trzeciej generacji, który ma odnowić flotę jądrową. Ten „ewolucyjny” reaktor, którego moc jednostkowa miała początkowo wynosić 1450  MWe, ale w celu zwiększenia konkurencyjności zostanie zwiększona do 1650  MWe , różni się od poprzednich modeli PWR integracją postępu technologicznego reaktorów Konvoi i N4, ze szczególnym uwzględnieniem zwiększone bezpieczeństwo ( rekuperator Corium , budynki bardziej odporne na katastrofy lotnicze, brak przejść na dnie statku, więcej systemów bezpieczeństwa itp.), dłuższa żywotność, zwiększone zużycie paliwa MOx i lepsza sprawność cieplna. Szczegółowy wstępny projekt został zaproponowany w:Październik 1997 do francuskich i niemieckich organów bezpieczeństwa.

EDF wybrała zakład Carnet , niedaleko zakładu Pellerin , do budowy prototypu EPR, który premier Alain Juppé autoryzował pomimo silnego lokalnego sprzeciwu. Wybory Większości Wieloosobowej do rządu w 1997 r. doprowadziły do ​​anulowania projektu. W 1999 roku Niemcy zdecydowały się odejść z energetyki jądrowej, a dziesięć lat później Siemens opuścił partnerstwo z Framatome, które przekształciło się w Areva NP. Europejski reaktor, który nigdy nie był tylko francusko-niemiecki, jest teraz tylko francuskim.

Od Superphenixa do MOx

„Dzięki tego typu reaktorom [reaktorom rozrodczym] i zasobom plutonu Francja będzie miała tyle energii, co Arabia Saudyjska z całą swoją ropą naftową. "

-  Valéry Giscard d'Estaing , Prezydent Republiki, o Europie 1 , 25 stycznia 1980 r.

Na początku lat 1950 , uran był na tyle rzadkie, że można sobie wyobrazić, że zabraknie szybko. Rozwój reaktorów wykorzystujących pluton wydawał się być zabezpieczeniem przed ewentualnym niedoborem. Francuski przemysł jądrowy musiał polegać na pierwotnych ogniwach wykorzystujących naturalny uran do produkcji energii elektrycznej i plutonu, które wtórne ogniwa „spalałyby” w celu wytworzenia energii elektrycznej, generując więcej materiału rozszczepialnego niż zużywają, stąd nazwa hodowca . W celu uczynienia francuskiego cyklu jądrowego samowystarczalnym, CEA uruchamia dwa eksperymentalne reaktory tego typu z neutronami prędkimi i chłodziwem sodowym : Rapsodie w 1967 w Cadarache , następnie Phénix , mocniejszy (250  MWe ), w 1973 w Marcoule . .

Podczas gdy w 1960 uranu okazały się bardziej obfite niż poprzednio myśli, kryzys naftowy z 1970 roku , a szybki rozwój programów jądrowych na całym świecie rekindled obawy braku elementu. Rozszczepialnych. Hodowla wróciła na przód sceny. CEA tracąc, wraz z rezygnacją z sektora UNGG , rolę projektanta reaktorów krajowych, koncentruje swoje wysiłki na kontrolowaniu cyklu paliwowego i na sektorze zdolnym do recyklingu plutonu, z czego rapsodie III, przemianowany na Superphénix , musi być prototyp przemysłowy. 15 kwietnia 1976Premier Jacques Chirac aprobuje projekt o wartości 4,4 miliarda franków, będący wynikiem współpracy europejskiej. Jego 1200  MWe mocy czyni przyszły zakład Creys-Malville najpotężniejszym hodowcą na świecie. Reaktor rozchodzi się dalej7 września 1985 a później 14 stycznianastępnie elektrownia jest podłączona do sieci elektrycznej. Dziewięć lat budowy, naznaczonej jedną z najważniejszych demonstracji w historii francuskiego ruchu antynuklearnego w 1977 r., a następnie atakiem wyrzutni rakiet w 1982 r., spowodowało, że cena wzrosła do 25 miliardów franków .

8 marca 1987 r., wyciek sodu powoduje wyłączenie reaktora do styczeń 1989. Rok po Czarnobylu incydent ten wywarł trwały wpływ na wizerunek Superphénixa. Po Amerykanach przemysł reaktorów na neutronach prędkich porzucili Niemcy, a następnie Brytyjczycy. Wgrudzień 1990, opady śniegu powodują zawalenie się dachu maszynowni. Jednostka sterująca nie uruchomi się ponownie, dopóki4 sierpnia 1994po licznych odroczeniach i zmianie statusu na reaktor badawczy na mocy prawa Bataille'a . 25 grudniaw tym samym roku nowy wyciek powoduje 7 miesięcy przestoju. Rok 1996 to pierwszy rok, w którym reaktor działa prawidłowo i wytwarza znaczne ilości energii elektrycznej. Jednak wbrew radom CEA premier Lionel Jospin zdecydował o ostatecznym zamknięciu elektrowni30 grudnia 1998, co uzasadnia niską ceną uranu w porównaniu z całkowitym kosztem Superphénixa (60 mld franków w 1994 roku, czyli 13 mld euro w 2018 roku).

W 1982 r. spadek ceny uranu i opóźnienia nagromadzone przez zakład Superphénix pokazały, że przemysłowy rozwój reaktorów reprodukcyjnych zostanie odłożony na długi czas. Dlatego EDF rozważa inne rozwiązanie w zakresie recyklingu plutonu, badane na początku lat 60. przez CEA i jego niemieckie i belgijskie odpowiedniki, które składa się z paliwa PWR utworzonego z 8,6% plutonu i zubożonego uranu  : mieszanina tlenków ( MOx ). Testy we francusko-belgijskiej elektrowni w Chooz , które rozpoczęły się w 1974 roku, potwierdziły słuszność tej koncepcji. W 1987 roku firma EDF zaczęła stosować go w zmodyfikowanych na tę okazję elektrowniach CP1 i CP2, najpierw w Saint-Laurent-des-Eaux, a następnie w pięciu innych ( Gravelines , Dampierre , Blayais , Tricastin i Chinon ). MOx był produkowany w warsztacie technologii plutonu Cadarache od 1967 do 2005 roku oraz w zakładzie Marcoule Melox od 1995. Jednak ponowne przetwarzanie zużytego paliwa w celu wytworzenia MOx byłoby w najlepszym razie tak drogie jak jego proste przechowywanie. Ponieważ ponowne przetwarzanie ma sens tylko z ekonomicznego punktu widzenia, jeśli uzyskane materiały zostaną ponownie użyte, interes MOx będzie zatem polegał wyłącznie na zapewnieniu zbytu dla produktów zakładu ponownego przetwarzania w La Hague , a w szczególności jego jednostki UP2. sektor hodowców.

Kwestia odpadów

We Francji wypalone paliwo z reaktorów jądrowych nie jest uważane za odpad, ponieważ zawarty w nim uran i pluton można poddać recyklingowi w celu wytworzenia paliwa MOx lub zasilenia przyszłych reaktorów reprodukcyjnych. Bez względu na to, czy są one obecnie przetwarzane, czy nie, wypalone paliwo jest zatem „tymczasowo” przechowywane w basenach . Jedynie nieodzyskiwalne materiały jądrowe są klasyfikowane jako odpady i podlegają rozwiązaniom trwałego składowania, czy to w toku, czy w trakcie badań. Na przykład najbardziej niebezpieczne, wysoce aktywne i długotrwałe odpady końcowe z ponownego przetwarzania, początkowo przechowywane w postaci płynnej w zbiornikach, są zeszklone od 1978 roku w Marcoule, a od 1989 roku w La Hague i składowane na miejscu w oczekiwaniu na ostateczne rozwiązanie.

Bardzo wcześnie poszukiwano tych ostatecznych rozwiązań w zakresie przechowywania. Podobnie jak w przypadku przestarzałej amunicji z dwóch wojen światowych , morze wydawało się jednością, ponieważ pozwala rozcieńczyć zanieczyszczenia. W szczególności Wielka Brytania i Belgia wyrzucają odpady z półwyspu Cotentin w latach 1950-1963 do wyrobiska Casquets . Francja uczestniczy w tej polityce, koordynowanej przez Europejską Agencję Energii Jądrowej (NEA), przez zanurzenie niskiego poziomu cieczy i stałych odpadów promieniotwórczych z Marcoule w otchłań na Oceanie Atlantyckim  : 9,184 ton u wybrzeży Oceanu Atlantyckiego. Hiszpanii w 1967 roku, a następnie 5015 ton poza Irlandią dwa lata później. Praktyka ta ustała wraz z otwarciem w 1969 r., obok fabryki w La Hague , centrum magazynowego w Manche . Po nasyceniu zostanie zastąpiony przez centrum przechowywania Aube postyczeń 1992.

W latach 70. rozmieszczenie floty jądrowej i ilość produkowanego przez nią wypalonego paliwa zmieniły sytuację. Tym bardziej, że w 1975 r. weszła w życie Konwencja Londyńska , która zakazywała składowania wysoko radioaktywnych odpadów. Aby trwale wyeliminować ten rodzaj odpadów, Francja angażuje się w badania nad ich składowiskami, rozwiązanie, wokół którego od 1977 roku wypracowuje się światowy konsensus. W ramach międzynarodowego programu Seabed , w latach 1979-1988 przeprowadzono kilka kampanii poza Wyspy Zielonego Przylądka, a następnie na Północnym Atlantyku, aby ocenić wykonalność pochówku w osadach morskich na głębokich wodach. 12 listopada 1993, po dziesięciu latach moratorium, sygnatariusze Konwencji podjęli decyzję o zakazie zrzucania wszelkiego rodzaju odpadów promieniotwórczych do morza i z tego rozwiązania zrezygnowano. Niektóre słabo radioaktywne ścieki powstające w wyniku ponownego przetwarzania paliwa ( tryt , jod-129 ) nie są jednak brane pod uwagę i nadal są odprowadzane z Cap de la Hague .

Jeśli chodzi o składowisko na terenie kraju, poszukiwania odpowiedniego miejsca rozpoczęto od utworzenia w CEA w 1979 r. Krajowej Agencji Zarządzania Odpadami Promieniotwórczymi (ANDRA). W latach 1982-1984 komisja Castaing zaleca składowanie w głębokim warstwa geologiczna, ale także poszukiwanie innych rozwiązań. Rozpoczęte w 1987 r. poszukiwania utworzenia podziemnych laboratoriów spotkały się z silnym sprzeciwem w wydziałach wybranych ze względu na ich zróżnicowane geologiczne ( Ain , Aisne , Deux-Sèvres i Maine-et-Loire ), co zmusiło rząd Michela Rocarda do zawieszenia pracy w początek 1990 r. W 1991 r. ustawa dotycząca badań nad gospodarką odpadami promieniotwórczymi (ustawa Bataille'a) uspokoiła debatę, organizując badania wokół trzech uzupełniających się osi: transmutacji , długoterminowego przechowywania i składowania geologicznego . W tym samym roku ANDRA uniezależnia się od CEA i wznawia poszukiwania. 9 grudnia 1998, wybrano stanowisko geologiczne w Bure , w Mozie i ANDRA zbudowała tam w latach 1999-2004 laboratorium na głębokości 490 metrów w stabilnej i nieprzepuszczalnej warstwie argillitu w celu zbadania wykonalności przemysłowego centrum geologicznego składowania. Cigeo ). 28 czerwca 2006, ustawa Bataille zostaje zastąpiona nową ustawą, która potwierdza wybór tego rozwiązania w zakresie przechowywania.

Restrukturyzacja sektora (od 1999 do chwili obecnej)

Po latach 90. określanych „zimę nuklearną”, walka z globalnym ociepleniem , spopularyzowana przez protokół z Kioto , oraz potrzeby energetyczne krajów wschodzących ożywiają przemysł jądrowy na poziomie globalnym. We Francji początek lat 2000. upłynął pod znakiem otwarcia rynku energii elektrycznej na konkurencję na poziomie europejskim. Jednak to nowe lokalne środowisko konkurencyjne nie sprzyja energetyce jądrowej, ponieważ wymaga ona dużych inwestycji, a zatem nie jest konkurencyjna w perspektywie krótkoterminowej w stosunku do technologii budowanych szybciej, takich jak turbiny gazowe . .

Otwarcie rynku energii elektrycznej

Od 1 st lutego 1999, Elektryczność Francji (EDF), quasi- publiczny monopolista stopniowo konkuruje w zakresie produkcji i dostaw energii elektrycznej zgodnie z dyrektywami Unii Europejskiej . Otwarcie rynku energii elektrycznej we Francji skierowane jest najpierw do największych odbiorców, których zużycie przekracza próg ustalony dekretem, a następnie jest rozszerzone na wszystkich odbiorców na podstawie decyzji Rady Europejskiej z Barcelony zMarzec 2002. Rozpoczęcie1 st lipca 2007, cały francuski rynek energii elektrycznej, prawie 450  TWh , jest w ten sposób otwarty na konkurencję.

Jednak rynek francuski pozostaje jednym z najbardziej skoncentrowanych w Unii Europejskiej, ponieważ EDF nadal zajmuje tam dominującą pozycję (85% klientów indywidualnych w 2017 r.). W rzeczywistości, aby przeciwdziałać gwałtownemu wzrostowi cen energii na rynkach od 2004 r., ustawa zezwoliła odbiorcom krajowym na powrót do cen regulowanych za sprzedaż energii elektrycznej pod pewnymi warunkami, a także tymczasowo ustanowiła dla odbiorców przemysłowych regulowaną i przejściową taryfę dostosowawczą rynku ( TaRTAM). Ze względu na możliwy powrót do taryfy regulowanej (ustalonej przez państwo i nałożonej na EDF), gdy cena rynkowa jest wyższa, EDF zachowuje pozycję dominującą. W związku z tym spostrzeżeniem Komisja Europejska wszczęła w 2006 i 2007 roku dwa postępowania sądowe kwestionujące francuski system taryf regulowanych, będący źródłem słabej konkurencji. Aby spełnić ten wymóg, od tego czasu wprowadzono ustawę o nowej organizacji rynku energii elektrycznej (ustawa NOME)1 st lipca 2011EDF, właścicielowi francuskiej floty jądrowej, do sprzedaży rocznie swoim konkurentom do 100  TWh energii elektrycznej ze swoich reaktorów na warunkach reprezentatywnych dla warunków ekonomicznych produkcji energii elektrycznej; warunki oceniane przez Komisję Regulacji Energetyki (CRE) i ustalane zgodnie z mechanizmem regulowanego dostępu do historycznej energii jądrowej (ARENH).

Liberalizacji francuskiego rynku energii towarzyszą zmiany statusu dla operatorów zasiedziałych EFR i Gaz de France (GDF). Prawo9 sierpnia 2004 r.w służbie publicznej energii elektrycznej i spółek energetycznych i gazowych, które transponuje do prawa francuskiego zobowiązań wspólnotowych, przechodzącej od instytucji publicznych do spółek publicznych . Państwo francuskie, za pośrednictwem Państwowej Agencji Partycypacji , pozostaje większościowym udziałowcem tych spółek, ale nowy statut pozwala im działać na rynku europejskim . . W 2008 roku GDF-Suez przejął w posiadanie siedem belgijskich reaktorów jądrowych , kupując Electrabel . W następnym roku EDF Energy przejęła kontrolę, poprzez zakup British Energy , nad 16 reaktorami tworzącymi flotę jądrową Wielkiej Brytanii . Ponieważ reaktory ( AGR ) po drugiej stronie kanału La Manche dobiegają końca, brytyjska filia francuskiego elektryka proponuje budowę par reaktorów EPR w zakładach Hinkley Point i Sizewell , aby je zastąpić.

Areva, wielkość i dekadencja

„Jednym z wielkich atutów naszej grupy jest jej zintegrowany model, to znaczy zdolność do obecności w całym cyklu jądrowym, od kopalni do recyklingu. "

-  Anne Lauvergeon , Prezes Zarządu Areva , 18 maja 2009 r.

Sektor przemysłu jądrowego jest poddawany restrukturyzacji w celu wzmocnienia konkurencyjności przemysłu francuskiego i ułatwienia Framatome nawiązywania międzynarodowych sojuszy. W 1999 roku Cogema została głównym udziałowcem Framatome . W 2001 roku fuzja Framatome i niemieckiego Siemensa , zapoczątkowana pod koniec lat 80., zmaterializowała się również poprzez utworzenie wspólnej firmy Framatome ANP (od Advanced Nuclear Power ), w 66% należącej do Framatome i w 34% do Siemens . Spółka ta jest obecnie pierwszą na świecie firmą zajmującą się budową kotłów jądrowych (21% zainstalowanej bazy), dostawą usług do zainstalowanych parków oraz paliwem jądrowym (41% rynku światowego).

W Czerwiec 2001na bazie CEA Industrie powstała nowa firma o nazwie Topco . Zmieniona we wrześniu na Areva , skupia firmy Cogema , Framatome ANP , Technicatome i posiada udziały w sektorze nowych technologii (FCI i ST-Microelectronics ). Nowy francuski gigant sam będzie ewoluował pod względem udziałowców, aby wzmocnić swój nuklearny biegun. Tak jest w przypadku zawarcia umowy,24 listopada 2003 r., ze swoim brytyjskim konkurentem Urenco , co daje mu dostęp do technologii wirowania gazu . Ta dobrze znana technologia wzbogacania uranu jest preferowana w stosunku do alternatywnych procesów Chemex i SILVA , opracowanych przez CEA w celu wyposażenia zakładu Georges-Besse II . Po czterech latach pracy zainaugurowano pierwszą kaskadę nowego zakładu w Tricastin18 maja 2009. W 2012 roku definitywnie zastąpiła swoją babcię Eurodif, która była zbyt chciwa na elektryczność. Jako rozwiązanie problemu globalnego ocieplenia i trzeciego szoku naftowego , zrestrukturyzowany przemysł jądrowy jest pewny przyszłości, posuwając się nawet do mówienia o „nuklearnym renesansie”. W tym klimacie Areva od 2002 do 2010 roku osiągała coraz większe zyski i zwiększała inwestycje. Zwłaszcza w zakresie energii odnawialnej z przejęciami w dziedzinie energii wiatrowej i słonecznej od 2005 r. oraz w przemyśle wydobywczym z zakupem trzech afrykańskich złóż uranu w 2007 r. W międzyczasie wszystkie spółki zależne pierwszego szczebla przyjmują nazwę handlową Areva. Cogema zmienia nazwę na Areva NC , Framatome ANP na Areva NP, a Technicatome na Areva TA .

Lata 2000 sprawiły, że Areva stała się światowym liderem w energetyce jądrowej i jedyną, która zintegrowała całą branżę. Jednak dodatkowe koszty budowy fińskiego reaktora EPR , afera UraMin , konsekwencje katastrofy w Fukushimie , brak otwarcia się na odnawialne źródła energii i zwiększona międzynarodowa konkurencja mają poważne konsekwencje dla francuskiej grupy, która wykazuje globalne straty na poziomie ponad 10 mld euro w latach 2011-2016. Aby uratować spółkę publiczną, państwo wymaga jej przemieszczenia i odzyskania, podsumował28 lipca 2015, działalność w zakresie budowy reaktorów (Areva NP) przez EDF. Więc30 marca 2017 r.Areva sprzedaje swój większościowy udział w swojej spółce zależnej Areva TA, która przejmuje nazwę TechnicAtome i od tego czasu jest w 50% własnością Państwowej Agencji ds . Uczestnictwa . W lipcu tego samego roku państwo zainwestowało 4,5 mld euro w spółkę Areva, czyli 2 mld w kapitał AREVA SA, struktury skupiającej najbardziej ryzykowne aktywa grupy (w tym EPR Olkiluoto ) oraz 2,5 mld w spółkę New Areva, nową spółka zależna skupiająca działania związane z cyklem paliwowym. EDF, nadszarpnięty opóźnieniami francuskiego EPR, otrzymuje ze swojej strony 3 mld euro od państwa i przejmuje kontrolę nad Areva NP, którą zmienia nazwę na Framatome. Wstyczeń 2018Nowa Areva zostaje przemianowana na Orano , kończąc rozwiązanie grupy.

Strony EPR

„Budowa EPR Flamanville [...] można uznać jedynie za porażkę EDF. "

-  Jean-Martin Folz , raport do Ministerstwa Gospodarki i Finansów , 28 października 2019 r.

W grudzień 2003Siemens przekonuje fiński elektryk TVO do wyboru, do przedłużenia jej Olkiluoto elektrowni jądrowej The generacja trzeci reaktor ma opracowany wspólnie: the EPR . Praca zaczyna się zaLuty 2005ale bardzo szybko zajmie znaczne opóźnienie, ponieważ reaktor „pod klucz” jest prototypem. W rzeczywistości, dopiero w następnym roku EDF zdecydowało się zbudować we Francji „najlepszy demonstrator” EPR w elektrowni jądrowej Flamanville . W następstwie tej decyzji odbywa się publiczna debata, podczas której siły antyatomowe ubolewają, że wybór został już dokonany po uchwaleniu ustawy przewidującej budowę EPR23 czerwca 2005, tj. ponad trzy miesiące przed rozpoczęciem debaty. Prace rozpoczęły się rok później i powinny zakończyć się w 2012 r. za inwestycję 3,3 mld euro, ale wlipiec 2009, strona jest już opóźniona o dwa lata. Koszt trzeciego reaktora Flamanville był następnie kilkakrotnie korygowany w górę, do 5 miliardów (2010), 6 miliardów (2011), 8,5 miliarda (2012), a następnie 10,9 miliarda euro (2018). Wreszcie Norman EPR miałby działać dopiero w 2023 r. i kosztowałby 12,4 mld euro, czyli dziesięć lat później i prawie czterokrotnie w stosunku do oczekiwanych kosztów. W Chinach, gdzie Areva pod koniec 2007 r. wygrała kontrakt o wartości 8 miliardów euro na dwa reaktory EPR w Taishan , zakłady również pozostaną w tyle i przekroczą swoje budżety, ale mniej niż poprzednie. Rusza pierwszy chiński EPR6 czerwca 2018 r., a więc przed jego fińskim i francuskim odpowiednikiem, których projekty zostały jednak zainicjowane odpowiednio cztery i trzy lata wcześniej.

W styczeń 2009Rząd wybrał lokalizację Penly na budowę drugiego francuskiego EPR, którego budowę powierzyłoby konsorcjum składające się z EDF (w większości), GDF Suez , Total , Enel i E.ON . Debata publiczna, zorganizowana od24 marca w 24 lipca 2010, skutkuje status quo stanowisk każdego z dwóch miesięcy później: zwolennicy projektu nie mają wątpliwości co do jego konieczności, a krytycy są nie mniej przeciwni. WLipiec 2012, po wyborze Francois Hollande'a na prezydenta republiki projekt zostaje zamrożony. Wznowiono ją w 2019 r. wraz z ogłoszeniem przez EDF przetargu na budowę dwóch reaktorów EPR na tym terenie.

Raport na temat przyszłości francuskiego przemysłu jądrowego, sporządzony przez François Roussely on16 czerwca 2010pokazuje, że biorąc pod uwagę ponad 40-letnią, a fortiori 50-letnią żywotność francuskich elektrowni jądrowych, średnioterminowe perspektywy przemysłowe opierają się zasadniczo na eksporcie. Areva uczy się przy tym trudności EPR i oferuje, podobnie jak oferta zagraniczna, reaktory o mniejszej mocy. Jedna z nich, Atmea1 , rozwijana wspólnie z Mitsubishi Heavy Industries od 2007 roku, została zaoferowana w 2010 roku przez GDF Suez do instalacji w zakładach nuklearnych Marcoule lub Tricastin . EDF bardzo negatywnie ocenia, że ​​Areva, jej dostawca, łączy siły z rywalami, aby bezpośrednio konkurować z nią na rynku wewnętrznym i zewnętrznym, ponieważ jednocześnie francuski elektryk rozpoczyna budowę nowego reaktora wraz ze swoim odpowiednikiem z Guangdong. , CGNPC , aby zastąpić CPR-1000 . Rywalizacja między dwiema francuskimi grupami publicznymi przeważy nad tymi projektami. Jeśli jednak Chiny samodzielnie projektują swój reaktor trzeciej generacji ( Hualong-1 ), to i tak uczestniczą wraz z EDF w budowie dwóch reaktorów EPR w Hinkley Point .

Eksportuj cykl plutonowy

Bardziej niż przy budowie reaktorów, francuski przemysł zyskał międzynarodową sławę w cyklu paliwowym, ponieważ od lat pięćdziesiątych eksportuje swoją technologię i nawiązuje partnerstwa.

W 1973 r. rząd Pakistanu zwrócił się do Saint-Gobain Nucléaire (SGN) o utworzenie zakładu przerobu 100 ton paliwa rocznie w Chashma w nadziei, że Francja, która wtedy odmówiła podpisania Traktatu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, nie wymagają objęcia obiektu nadzorem międzynarodowym. Kontrakt zawarto w październiku 1974 roku, ale wybuch pierwszej indyjskiej bomby atomowej wzmocnił nadzór nad eksportem. W obliczu nalegań Paryża Islamabad akceptuje inMarzec 1976aby instalacja znalazła się pod międzynarodową kontrolą, aż w końcu naciski ze strony Stanów Zjednoczonych i szacha Iranu wstrzymały prace w 1978 roku.

Stany Zjednoczone odmawiając eksportu swojej technologii, Japonia zwróciła się w 1977 roku do SGN o budowę eksperymentalnego zakładu przetwarzania w Tōkai , o zdolności produkcyjnej 200 ton rocznie. Dziesięć lat później Francja podpisała umowę o transferze technologii na budowę w północnej Japonii znacznie większego zakładu przetwarzania, opartego na jednostce UP3 w La Hague . Prace rozpoczęły się w 1993 r., a w 1998 r. do magazynu trafiły pierwsze wiązki wypalonego paliwa. Mimo potrojenia kosztów i kilku przesunięć, w 2022 r. elektrownia jądrowa Rokkasho powinna rozpocząć przerób zmagazynowanego paliwa. Do kompleksu ma zostać dobudowana jednostka produkcyjna MOx , budowana od 2010 roku. W międzyczasie Francja produkuje to paliwo w Marcoule dla Japonii od 1999 r. z japońskiego zużytego paliwa, które od 1982 r. przerabia w La Hague.

Dzięki MOx Areva chce, aby przemysł plutonu stał się międzynarodową awangardą gospodarczą. Od końca zimnej wojny Francja uczestniczyła w rozwoju sektora na rzecz likwidacji plutonu wojskowego, powstałego w wyniku demontażu dwóch wielkich arsenałów. To pragnienie przejawia się w Rosji, z programami studiów Aida I (francusko-rosyjski), a następnie Aida-Mox II (francusko-niemiecko-rosyjski) w latach 1992-2002 oraz w Stanach Zjednoczonych z programem MOx for Peace . Pomyślna transformacja w 2005 r. amerykańskiego plutonu wojskowego w MOx w Marcoule, dwa lata później zapoczątkowała budowę przez Arevę wyspecjalizowanego zakładu na terenie elektrowni jądrowej Savannah River . Jednak z powodu opóźnień i wzrostu kosztów, zakończenie Mixed Oxide Fuel Fabrication instrumentu , podwójne z Melox zakładu , został porzucony na koniec roku 2018. Również w Stanach Zjednoczonych, Areva zajmuje się od 2004 roku odkażania z Kompleks wojskowy Hanford , w tym budowa największej na świecie instalacji witryfikacji odpadów jądrowych.

W Chinach Areva od 2007 roku liczy na zrealizowanie umowy na budowę zakładu ponownego przetwarzania, podobnego do jednostki UP3 w La Hague , asystenta jednostki produkcyjnej MOx. Ze swojej strony chińska narodowa firma jądrowa (CNNC) próbuje przejąć udziały od swojego francuskiego odpowiednika.

Następstwa wypadku w Fukushimie

„Polityka nuklearna Francji jest atutem Francji, nie wolno nam jej dotykać. "

-  Nicolas Sarkozy , Prezydent Republiki, 9 lutego 2012 r.

Po Czarnobylu nowe wydarzenie ożywia pytania o energetykę jądrową i spowalnia odrodzenie przemysłu. Trzęsienie ziemi11 marca 2011, o sile 9 , wywołuje tsunami , które niszczy region Tōhoku na wybrzeżu Pacyfiku w Japonii i powoduje awarię nuklearną w Fukushimie . Brak chłodzenia reaktorów w elektrowni Fukushima Daiichi , mimo że zostały wyłączone, spowodowało stopienie rdzenia w trzech z nich. Następują wówczas znaczne emisje radioaktywne i ewakuuje się ponad 150 000 osób.

23 marca 2011premier François Fillon powierzył utworzonemu w 2006 roku Urzędowi Bezpieczeństwa Nuklearnego (ASN) przeprowadzenie audytu francuskich instalacji jądrowych pod kątem zagrożeń powodziowych, trzęsień ziemi, utraty dostaw energii elektrycznej oraz utraty systemu chłodzenia jako operacyjne zarządzanie sytuacjami awaryjnymi. Pod koniec audytu3 stycznia 2012ASN zaleca wzmocnienie bezpieczeństwa obiektu, w szczególności poprzez dodanie dodatkowych generatorów awaryjnych i bunkrowych pomieszczeń zarządzania kryzysowego, a także wzmożony monitoring podwykonawców. Ta zwiększona uwaga ujawniła liczne nieprawidłowości w produkcji zakładu Areva du Creusot , w którym wykuwa się elementy wysp jądrowych, co doprowadziło m.in. do wyłączenia 18 reaktorów do kontroli w 2016 roku.

Od Fukushimy EDF musi zainwestować 3,7 mld euro rocznie, czyli 55 mld euro do 2025 r., na utrzymanie swoich elektrowni i ich usprawnienia, tak aby spełniały normy ASN, które zostały zaostrzone przez katastrofę w Japonii i mogą ich żywotność przedłużona do 50 lub 60 lat. Według Trybunału Obrachunkowego kwota ta osiągnęłaby w 2030 roku 75 miliardów, do czego należy dodać 25 miliardów kosztów operacyjnych. Wydłużenie żywotności reaktorów pozwoliłoby francuskiemu elektrykowi zapewnić wystarczające środki na sfinansowanie ich demontażu, który mógłby przekroczyć 100 miliardów euro.

Plany dotyczące floty jądrowej

W sierpień 2015, ustawa o transformacji energetyki przewiduje pułap 63  GW mocy zainstalowanej i 50% udziału energetyki jądrowej w krajowej produkcji energii elektrycznej do 2025 r. Termin przedłużony do 2035 r. trzy lata później. Électricité de France (EDF) uważa, że ​​utrzymanie tej zdolności wymagałoby uruchomienia nowych reaktorów do 2030 r., aby zrekompensować jednoczesne zamykanie starych. W drugim etapie odnowienia floty, po reaktorach EPR, w oczekiwaniu na fuzję zostaną rozmieszczone reaktory czwartej generacji, będące w fazie rozwoju.

Transformacja energetyczna

W celu obniżenia kosztów produkcji energii elektrycznej i wziąć pod uwagę informacje zwrotne z doświadczenia z EPR już zbudowany, a nowy uproszczony reaktora (EPR nm lub EPR2) jest badana. Pod koniec 2015 r. EDF ogłosił, że planuje, że do 2050 r. jej flota jądrowa będzie składać się z 30 do 40 reaktorów tego typu, zastępując dotychczasowe 58. W 2018 r. raport zalecał budowę sześciu reaktorów od 2025 r., aby przy braku nowego eksportu utrzymać francuskie umiejętności w tym sektorze. EDF szacuje koszt tego projektu na 46 miliardów euro w ciągu 20 lat.

Jednym z głównych obszarów rozwoju przemysłu jądrowego jest również modulacja produkcji elektrowni w celu ułatwienia integracji nieciągłych odnawialnych źródeł energii z siecią elektroenergetyczną , a tym samym uczestniczenia w transformacji energetycznej .

W listopad 2018, Emmanuel Macron informuje, że zamknięcie elektrowni jądrowej Fessenheim , ogłoszone wkwiecień 2017, wejdzie w życie w 2020 roku 22 lutego dla pierwszego reaktora, następnie 29 czerwcana drugi. Państwo zrekompensuje EDF utratę zarobków, jaką jest zamknięcie elektrowni przed końcem jej eksploatacji, do tego czasu zaplanowanym na 2041 r. W styczniu 2020 r. wystartowała misja informacyjna do Zgromadzenia Narodowego na temat „Zamknięcia Elektrownia jądrowa Fessenheim”.

W 2019 r. w ramach pierwszego wieloletniego programu energetycznego rząd planuje zamknąć 12 dodatkowych reaktorów w latach 2027-2035, które zostaną wyznaczone przez EDF. 21 stycznia 2020, EDF proponuje zbadanie wyłączania par reaktorów w siedmiu lokalizacjach, a mianowicie Bugey (CP0), Tricastin , Gravelines , Dampierre , Blayais (CP1), Chinon i Cruas (CP2). Ponieważ wszystkie te elektrownie jądrowe mają co najmniej cztery reaktory, rozwiązanie to pozwoliłoby elektrykowi nie zamykać danych obiektów. Na ten dzień rząd francuski nie planuje zrekompensować EDF utraconych dochodów z powodu przedwczesnego wyłączenia przedmiotowych reaktorów, ponieważ wszystkie one osiągnęłyby okres amortyzacji , tj. 50 lat.

Wyzwanie demontażu

Likwidacji obiektów jądrowych jest to obszar, w którym Francja rozwija umiejętności od końca 1980 roku, ponieważ odpowiednie wyposażenie krajowe są liczne i zróżnicowane. Wśród nich znajduje się dziewięć reaktorów UNGG, z których głównym wyzwaniem jest napromieniowany rdzeń grafitowy, unikalny reaktor ciężkowodny ( Brennilis ) oraz trzy reaktory na neutrony prędkie ( Rapsodie , Phénix , Superphenix ), których gospodarka sodowa wymagała opracowania nowych technik. Demontaż dotyczy również pierwszych zakładów w cyklu paliwowym, a mianowicie zakładów przetwarzania UP1 w Marcoule i UP2 w La Hague oraz zakładu wzbogacania Eurodif w zakładzie w Tricastin. Wreszcie istnieją dwa całe centra CEA, w Grenoble i Fontenay-aux-Roses , a także reaktory badawcze Komisariatu ( Ulysse i Phébus ).

W 2050 roku wszystkie ciśnieniowe reaktory wodne (PWR) floty wynikającej z planu Messmera, zbudowane w latach 1977-1999, zostaną zamknięte. Proces ten jest inicjowany przez elektrownię jądrową Fessenheim w 2020 roku. Fessenheim powinno służyć jako wzór dla kolejnych PWR, ale nie będzie pierwszym PWR, który zostanie zdemontowany we Francji, ponieważ wyróżnienie to powinno powrócić w 2022 roku, po 15 latach pracy, reaktor francuskojęzyczny Belg Chooz A , aresztowany od 1991 roku.

Urząd Bezpieczeństwa Jądrowego (ASN) opowiada natychmiastowy demontaż reaktorów, które zostały zamknięte, ale EDF woleliby przełożyć go przez kilkadziesiąt lat, aż nagromadzone radioaktywność wysp jądrowych maleje w wystarczającym stopniu do ułatwienia operacji.

Projekty czwartej generacji

W 2000 r. Stany Zjednoczone uruchomiły międzynarodowe forum Generacji IV w celu nawiązania współpracy w zakresie rozwoju innowacyjnych reaktorów jądrowych. Dwa lata później wybrano sześć głównych koncepcji: trzy to reaktory na neutrony termiczne, a trzy to reaktory na neutrony prędkie . Francja, która właśnie zamknęła reaktor neutronów prędkich Superphénix , zmierza w kierunku technologii wysokotemperaturowych reaktorów pryzmatycznych Dzięki programowi Antares ( Areva New Technology bazuje na zaawansowanym reaktorze chłodzonym gazem dla zaopatrzenia w energię ). Framatome od 20 lat uczestniczy w rozwoju tego typu reaktora wraz z General Atomics .

W styczeń 2006Prezydent Jacques Chirac postanawia rozpocząć projektowanie prototypowego reaktora czwartej generacji. Za namową CEA, wykorzystując swoje umiejętności w tej dziedzinie, Francja powraca do reaktorów reprodukcyjnych chłodzonych sodem, ponieważ jest to jedyna koncepcja o wystarczającej dojrzałości do produkcji prototypu w perspektywie średnioterminowej. Rozpoczyna się projekt demonstracyjny technologii Astrid ( Zaawansowany technologiczny reaktor sodowy dla przemysłu ). W 2010 roku, kiedy zamknięto reaktor badawczy Phénix , Astrid otrzymała dotację w wysokości 651 mln euro w ramach inwestycji na przyszłość . Następnie rozpoczynają się studia projektowe. W 2014 roku do projektu, szacowanego na pięć miliardów euro, dołączyła Japonia, po czym cztery lata później, po zmniejszeniu jego zakresu przez CEA, została odrzucona w celu ograniczenia kosztów. Na początku 2019 r. wznowiono program badawczy, ale zrezygnowano z budowy nowego reaktora reprodukcyjnego ze względu na brak konkurencyjnej ceny uranu.

Wraz z porzuceniem Astrid, CEA zwraca się do małych reaktorów modułowych (SMR od Small Modular Reactor ) w ramach programu badawczego Inicjatywy Elektrowni Jądrowej Przyszłości, we współpracy z EDF i Framatome. W 1981 roku CEA i EDF współpracowały już przy projektowaniu NP-300, reaktora modułowego o mocy 300  MWe wywodzącego się z reaktorów morskich K15 .

Badania nad fuzją

Francja zaczęła opanowywać syntezę jądrową w 1957 roku z Tore TA 2000 zainstalowanym w centrum Fontenay-aux-Roses . Początkowo tajne, roboty budowlane zostaną upublicznione w 1958 roku po konferencji na rzecz pokojowego wykorzystania energii atomowej . Spektakularny sowiecki postęp w tej dziedzinie, ujawniony pod koniec lat 60., będzie miał trwały wpływ na dalsze badania, ukierunkowując je na technologię tokamakową . Pierwszy tego typu we Francji tokamak Fontenay-aux-Roses (TFR) wchodzi do eksploatacji w dniu22 marca 1973 r.. Jest wtedy najpotężniejszym na świecie. Jest śledzony w centrum Cadarache przez Tore Supra , w działalności odKwiecień 1988. Francja uczestniczy również w Joint European Torus (JET), zbudowanym w Anglii w 1983 roku.

28 czerwca 2005Cadarache został wybrany na gospodarza międzynarodowego tokamaka ITER . Budowany od 2007 r. projekt ITER ma na celu zademonstrowanie technicznej wykonalności reaktora zdolnego do generowania dziesięciokrotnie większej mocy niż zużywa w wiarygodnych okresach, aby utorować drogę prototypowi przemysłowemu ( Demo ).

Uwagi i referencje

Uwagi

1. Hans von Halban , Lew Kowarski i Francis Perrin zostali następnie zatrudnieni przez College de France w zespole kierowanym przez Frédérica Joliota.
2. W Ivry-sur-Seine The Front Ludowy założył Atomowej podsumowujące Laboratory pod egidą Narodowego Funduszu Badań Naukowych , który nabył laboratorium amper z Compagnie Générale Electro-Céramique.
3. Deklaracja Frédéric Joliot-Curie w Gennevilliers podczas XII XX Zjeździe Komunistycznej Partii Francji , 5 kwietnia 1950 r.
4. Wraz z rezygnacją z sektora UNGG , CEA proponuje opracowanie francuskiego PWR opartego na reaktorze morskim PAT , a następnie usprawnienie sektora amerykańskiego, aby uwolnić go od ograniczeń narzuconych przez koncesję Westinghouse. Żadne z tych rozwiązań nie zostało przyjęte, ponieważ czas potrzebny na ich opracowanie zbyt długo trzymałby Francję z dala od rynku eksportowego.
5. Raport Horowitza- Cabaniusa, nazwany na cześć dyrektorów odpowiednio CEA i EDF.
6. Framatome (francusko-amerykańska firma zajmująca się konstrukcjami atomowymi), filia Creusot-Loire , została utworzona w 1958 roku dla budowy elektrowni w Ardenach ( Choz A ), pierwszego PWR we Francji.
7. Framatome nabył licencję Westinghouse za 1 mln USD (8,7 mln USD w 2018 r.) i musiał zapłacić 1% ceny budowy swoich zakładów amerykańskiej firmie do 1973 r.
8. Rząd chce ograniczyć wpływ CEA na przemysł, na przykład poprzez zapobieganie ten ostatni od podejmowania więcej niż 30% udziałów w Framatome w 1975 roku ( „  amerykańskiej firmy Westinghouse zamierza sprzedać wszystkie posiadane akcje Framatome  ” Świat ,19 grudnia 1975 r.( przeczytaj online )).
9. Ten ogromny program budowy sprzętu jądrowego przewiduje budowę około 170 reaktorów do roku 2000 .
10. W lutym 1975 r. fizycy z Collège de France wystosowali petycję „Apel naukowców w sprawie francuskiego programu jądrowego”, nazywaną „Apelem 400”. W ciągu trzech miesięcy do 400 sygnatariuszy z pierwszego tygodnia dodano tysiące podpisów, co pomogło w legitymizacji ruchu antynuklearnego.
11. 43 wybrane lokalizacje elektrowni jądrowych to: Pas-de-Calais : Oye-plage, Dannes; Seine-Maritime : Val-mesnil, Penly, Val-du-prêtre, Saint-Aubin, Val-d'Ausson, Vattetot-sur-Mer, Antifer; Calvados : Manvieux; Cotentin : Barfleur; Moselle : Sentzich-Cattenon; Bas-Rhin : Lauterbourg, Gerstheim, Sundhouse, Markolsheim; Marne : Omey lub Couvrot, Aube : Crancey lub Méry, Nogent-sur-Seine; Yonne : Pont-sur-Yonne; Loire-Atlantique lub Maine-et-Loire : Ingrandes lub Varades; Finistère : Beg-An-Fry, Plogoff; Morbihan : Erdeven  ; Loara Atlantycka : Corsept; Vendée : Bretignolles, Brèm-sur-Mer; Żyronda : Le Verdon-sur-Mer; Tarn-et-Garonne : Golfech; Aude : Port-la-Nouvelle; Herault : Sete; Saune-et-Loire : Sennecey-le-Grand; Isère : Creys-Malville, Saint-Maurice-l'Exil; Ardèche : Arras-sur-Rhône, Soyons, Cruas; Bouches-du-Rhône : Martigues. Luksemburg : Remerschon; RFA : Vieux-Brisack; Szwajcaria : Verbois;.
12. W Stanach Zjednoczonych, oprócz efektu społecznego protestu, inwestycje jądrowe gwałtownie spadły po 1975 r., ponieważ producenci energii elektrycznej gwałtownie obniżyli swoje prognozowane wymagania w związku ze spowolnieniem wzrostu gospodarczego.
13. W latach 1976-1980 Westinghouse , CEA i Framatome sfinansowały w równym stopniu program rozwoju elektrowni o mocy ponad 1000  MWe .
14. Koszt reaktorów jądrowych we Francji spadł z 2 miliardów euro na parę dla etapów CP1 i CP2 do 3 miliardów dla etapów P4 i P'4 (wartości z 2010 r.).
15. Inwestycje, które umożliwiły budowę francuskich elektrowni jądrowych drugiej generacji (etapy CP0 do N4) to 96 miliardów euro, w tym 13 miliardów odsetek (wartości z 2010 roku).
16. Krajami sygnatariuszami Międzynarodowej Konwencji Bezpieczeństwa Jądrowego są: Afryka Południowa , Algieria , Niemcy , Argentyna , Armenia , Australia , Austria , Belgia , Brazylia , Bułgaria , Kanada , Chile , Chiny , Korea Południowa , Kuba , Dania , Egipt , Stany Zjednoczone Stany Zjednoczone , Rosja , Finlandia , Francja , Grecja , Węgry , Indie , Indonezja , Irlandia , Izrael , Włochy , Japonia , Luksemburg , Nikaragua , Nigeria , Norwegia , Pakistan , Holandia , Peru , Filipiny , Polska , Portugalia , Słowacja , Czechy , Rumunia , Wielka Brytania , Słowenia , Sudan , Szwecja , Syria , Tunezja , Turcja i Ukraina .
17. Superphénix jest budowany przez NERSA ( Société Anonyme European Fast Neutron Nuclear Power Plant ), spółkę zależną EDF (51%), włoską firmę Enel (33%) i niemiecką firmę SBK (16%).
18. Od nazwiska Raimonda Castainga , dyrektora grupy roboczej ds. badań i rozwoju w gospodarce odpadami promieniotwórczymi.
19. Prawo n O  91-1381.
20. Dyrektywa Europejska 96/92/EC z grudnia 1996 roku.
21. Prawo n o  2000-108 w sprawie modernizacji i rozwoju energii elektrycznej usług publicznych10 lutego 2000 r..
22. Dyrektywa europejska 2003/54/WE z26 czerwca 2003.
23. Cogema jest wówczas właścicielem 34% kapitału Framatome , francuskiego państwa 20%, CEA-Industrie około 20%, EDF około 10% i Alcatela nieco poniżej 10%.
24. Zgodnie z ustawą o demokracji lokalnej27 lutego 2002 r..
25. Raport przygotowany na zlecenie ministrów gospodarki i ekologii przez Yannicka d'Escatha i Laurenta Collet-Billona .

Bibliografia

1. (w) "  Country Nuclear Power Profiles: France 2018  " , Country Nuclear Power Profiles , Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej ,2020(dostęp 9 stycznia 2020 r . ) .
2. Mallevre 2006 , s.  10.
3. Mallevre 2006 , s.  11.
4. Mallevre 2006 , s.  12.
5. Mallevre 2006 , s.  13.
6. Mallevre 2006 , s.  14.
7. Reuss 2007 , s.  17.
8. Mongina Dominique , "  W początkach francuskiego wojskowego programu atomowego  ", Matériaux pour l'histoire de nos temps , n o  31,1993, s.  13-21 ( DOI  10.3406 / mat.1993.404097 , czytaj online ).
9. „  Laboratorium Syntezy Atomowej, badania podstawowe i odpowiedzialność naukowca  ” , za Union Racjonalista (dostęp 19.03.2017 ) .
10. Ivana Gambaro, laboratoria F. Joliota między fizyką a biologią: Atti del XVII Congresso Nazionale di Storia della Fisica, Como, Villa Olmo 24-25 maja 1996, Gruppo Nazionale Storia Fisica , CNR,1996( przeczytaj online ).
11. Bendjebbar 2000 , s.  29.
12. Bendjebbar 2000 , s.  33.
13. Mongin 1993 , s.  13.
14. Wear 1980 , s.  215-216.
15. Bendjebbar 2000 , s.  36-37.
16. Bendjebbar 2000 , s.  39.
17. Bendjebbar 2000 , s.  62 i 79.
18. Bendjebbar 2000 , s.  41-43.
19. Wear 1980 , s.  269-270.
20. Bendjebbar 2000 , s.  72-73.
21. Bendjebbar 2000 , s.  86.
22. Mongin 1993 , s.  14.
23. Bendjebbar 2000 , s.  98-99.
24. Belot 2015 , s.  142-143.
25. (w) „  Nuclear Weapons  ” na globalsecurity.org , 2000-2018 (dostęp 6 października 2018 ) .
26. „  Zarządzenie nr 45-2563 z 18 października 1945 r. zmienione, ustanawiające Commissariat à l'énergie atomique  ” , Légifrance,31 października 1945(dostęp 6 października 2018 r . ) .
27. Mallevre 2006 , s.  16.
28. Belot 2015 , s.  147-150.
29. Belot 2015 , s.  138-140.
30. Bendjebbar 2000 , s.  138.
31. Wear 1980 , s.  305.
32. Michel Rapin, CEA, „  Historia głównych decyzji dotyczących jądrowego cyklu paliwowego we Francji.  », Konferencja na temat porównawczej ewolucji cyklu paliwowego we Francji i RFN ,Listopad 1989( przeczytaj online ).
33. Belot 2015 , s.  159; 202.
34. Granvaud 2012 , s.  31.
35. Belot 2015 , s.  142.
36. „  Badania i depozyty we Francji iw Unii Francuskiej  ”, Le Monde ,17 listopada 1950( przeczytaj online , skonsultowano 29.10.2018 )
37. Belot 2015 , s.  170.
38. „  Sondaże, które zostaną podjęte, poinformują nas o złożu uranu w Limoges, deklaruje pan Joliot-Curie  ”, Le Monde ,23 lutego 1949( przeczytaj online , skonsultowano 29.10.2018 )
39. „  Pierwsza studnia złoża uranu La Crouzille została zainaugurowana przez pana Dautry  ”, Le Monde ,12 lipca 1950( przeczytaj online , skonsultowano 29.10.2018 )
40. Jean Ginier, „  Energia jądrowa we Francji  ”, L'Information Géographique , tom.  29, n o  1,1965, s.  9-20 ( czytaj online )
41. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  51.
42. Granvaud 2012 , s.  33-37.
43. Granvaud 2012 , s.  37.
44. Granvaud 2012 , s.  40.
45. Philippe Decraene, „  Kopalnie Mounana dostarczają rocznie 400 ton metalicznego uranu dla francuskiego przemysłu jądrowego  ”, Le Monde ,9 lipca 1968( przeczytaj online , skonsultowano 25 listopada 2018 r. )
46. Granvaud 2012 , s.  51.
47. Bernus, E. i Lhote, H. , "  Arlit  " Berberyjskie Encyklopedia , N O  6,1 st styczeń 1989( ISSN  1015-7344 , przeczytany online , dostęp 26 listopada 2018 )
48. „  Wydobycie uranu w północnym Saskatchewan  ” na stronie learnnuclear.ca (dostęp 24 listopada 2018 r. )
49. Biała 2009 , s.  7.
50. Granvaud 2012 , s.  59.
51. Wear 1980 , s.  338-339.
52. Wear 1980 , s.  340-341.
53. Wear 1980 , s.  342.
54. Belot 2015 , s.  190.
55. "  The French stos  " Science et Vie , n o  specjalnym wydaniu "wiek atomowy" grudzień 1950( przeczytaj online , skonsultowano 9 października 2018 r. ).
56. Wear 1980 , s.  352.
57. Mallevre 2006 , s.  17.
58. Wear 1980 , s.  326.
59. Belot 2015 , s.  154.
60. Pierre O. Robert, „  Stos P2. Drugi etap w kierunku autonomii atomowym  ”, Science Vie i , n O  430lipiec 1953( przeczytaj online [PDF] ).
61. Bendjebbar 2000 , s.  158.
62. Belot 2015 , s.  243.
63. Przytul 2009 , s.  9.
64. Belot 2015 , s.  272-273.
65. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  57.
66. Bendjebbar 2000 , s.  189.
67. Bendjebbar 2000 , s.  160.
68. Mallevre 2006 , s.  18.
69. Rozbieżność G1 – Rémy Carle, były dyrektor budowy reaktora w CEA, 7 stycznia 1956.
70. Wear 1980 , s.  366.
71. Przytul 2009 , s.  10.
72. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  68-69.
73. Mongin Dominique „  W początkach francuskiego wojskowego programu atomowego  ”, Matériaux do historii naszych czasów „myślenia i przemyślenia obrony (kontynuacja)” n o  31,1993, s.  13-21 ( DOI  10.3406 / mat.1993.404097 , czytaj online ).
74. “  50 lat temu powrót generała de Gaulle'a (maj-czerwiec 1958).  » , na ladocumentationfrancaise.fr (konsultacja 29 września 2018 r . ) .
75. Georges-Henri Soutou , „  Porozumienia z 1957 i 1958 r.: w kierunku strategicznej i nuklearnej wspólnoty między Francją, Niemcami i Włochami.  », Materiały do ​​dziejów naszych czasów , t.  31,1993, s.  1-12 ( przeczytane online , dostęp 18 maja 2011 ).
76. Maurice Vaïsse, „Atomowy  wybór Francji (1945-1958)  ”, Vingtième Siècle. Przegląd historii. , N O  36,1992( przeczytane online , dostęp 18 maja 2011 ).
77. "  Francuskie testy jądrowe  " , na senat.fr ,22 grudnia 2011(dostęp 18 maja 2011 r . ) .
78. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  55.
79. Barrillot 2005 , s.  53-54.
80. Mallevre 2006 , s.  20.
81. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  94.
82. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  97.
83. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  102-103.
84. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  163.
85. Topçu 2013 , s.  45.
86. Dürr 1987 , s.  40.
87. Mallevre 2006 , s.  21.
88. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  83-84.
89. Reuss 2007 , s.  50.
90. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  179-180.
91. „  The Cabri Reactor  ” ( Archiwum • Wikiwix • Archive.is • Google • Co robić? ) [PDF] , na igorr.com (dostęp 18 maja 2011 ) .
92. „  Masurca Reactor  ” ( Archiwum • Wikiwix • Archive.is • Google • Co robić? ) [PDF] , na igorr.com (dostęp 18 maja 2011 ) .
93. „  Reaktory badawcze we Francji  ” , na stronie www.dissident-media.org (dostęp 2 sierpnia 2017 r . ) .
94. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  139.
95. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  154.
96. Reuss 2007 , s.  67.
97. Dürr 1987 , s.  39.
98. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  171-174.
99. Przytul 2009 , s.  14.
100. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  166.
101. Reuss 2007 , s.  68.
102. Trybunał Obrachunkowy 2012 , s.  37.
103. Dürr 1987 , s.  42.
104. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  201-202.
105. François Poizat, Informacje zwrotne ze skomputeryzowanych elektrowni , Techniki inżynieryjne (ref. BN3430 v1) ( prezentacja online , czytaj online ) , s.  2, „Słownik akronimów” :

     „Francuski program jądrowy z lutego 1974 r. przewidywał dwa systemy wody lekkiej, ciśnieniowe (CP1) i wrzące (CP2). Ta ostatnia opcja została szybko porzucona i 6 poprzednich jednostek zostało nazwanych a posteriori „CP0”. "

106. Mallevre 2006 , s.  22.
107. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  223-224.
108. Yves Bouvier, Komitet Historii Gospodarczej i finansowej Francji , gospodarczej i historii finansowej Francji ,2009, 624  s. , „Kto przegrywa, wygrywa: strategia przemysłowa General Electricity Company w przemyśle jądrowym od lat 60. do końca lat 80.”, P.  393-406.
109. Przytul 2009 , s.  26.
110. Finon i Staropoli 2000 , s.  11-12.
111. Colas-Linhart i Petiet 2015 , s.  63.
112. Pierre Messmer, "  Dobrym minister w pierwszym szoku naftowym (październik 1973 - marzec 1974)  " [PDF] , na inist.fr (konsultowane z 19 maja 2011 ), s.   35-36.
113. Topçu 2013 , s.  47-48.
114. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  307-315.
115. „  Leksykon: Contrat-program  ” , na asn.fr (dostęp 9 września 2018 r . ) .
116. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  317.
117. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  244-247.
118. Ministerstwo Przemysłu, Handlu i Rękodzieła, „  Dekret z dnia 8 września 1977 r.  ”, Dziennik Urzędowy Republiki Francuskiej ,10 września 1977( przeczytaj online ).
119. "  Przetwarzanie paliw jądrowych. Cogema inwentaryzuje kontrakty podpisane z zagranicą  ”, Le Monde ,4 września 1981( ISSN  1950-6244 , czytanie online , dostęp 23 sierpnia 2017 ).
120. "  Strona AREVA w La Hague  " , na hctisn.fr ,1 st sierpień 2014(dostęp 7 września 2017 r . ) .
121. Hecht 2004 , s.  376-377.
122. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  400-409.
123. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  410-417.
124. Barrillot 2005 , s.  97.
125. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  418-420.
126. Strona 49 "Francuska zdrada Ameryki" Kenneth R. Timmerman - ( ISBN  0307237788 i 9780307237781 )
127. „  Podpisana zostanie umowa o współpracy nuklearnej między Francją a Irakiem”, zapowiada pan Chirac  ”, Le Monde ,9 września 1975 r.( ISSN  1950-6244 , przeczytane online , dostęp 24 sierpnia 2017 ).
128. (w) Anwar A. Ahmed, Tammuz - 2 REAKTOR BADAWCZY , Ministerstwo Nauki i Technologii oraz Iracki Program Likwidacji,7 lipca 2011( przeczytaj online [PDF] )

     „  Tammuz-1 został zniszczony przez izraelskiego nalotu na 7 czerwca 1981 roku przed obciążeniem paliwa. W efekcie zmieniono rolę reaktora Tammuz-2 i wykorzystywano go do szkolenia, radiografii neutronicznej oraz do celów badawczych. Reaktor Tammuz-2 był eksploatowany w 1981 roku i zniszczony w 1991 roku.  »

129. Hecht 2004 , s.  242.
130. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  152.
131. Topçu 2007 , s.  89-108.
132. Topçu 2013 , s.  64.
133. Robert Marmoz, „  30 lat później, hołd dla zabitego protestującego  ” , na nouvelleobs.com ,1 st sierpień 2007(dostęp 2 kwietnia 2010 ) .
134. Ministerstwo Przemysłu i Badań Naukowych, Raport Ornano ,15 listopada 1974, 39  pkt. ( przeczytaj online ).
135. Przytul 2009 , s.  32.
136. Topçu 2013 , s.  199-200.
137. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  395-398.
138. „  Nuklearni przeciwnicy odnotowują podwójne zwycięstwo  ”, Le Monde.fr ,18 września 1997 r.( ISSN  1950-6244 , przeczytany online , dostęp 26 lipca 2017 ).
139. Topçu 2013 , s.  156.
140. „  Trzy Mile Island (Stany Zjednoczone) 1979  ” , na irsn.fr (dostęp 21 maja 2011 ) .
141. „  We Francji seria incydentów  ” , na stronie ladepeche.fr ,14 marca 2011(dostęp 22 maja 2011 ) .
142. Sébastien Repaire, „  Rozpowszechnianie tematu środowiskowego we francuskim krajobrazie politycznym  ”, Notes de la Fondation Jean Jaurès ,25 czerwca 2020 r.( przeczytaj online , konsultacja 28 sierpnia 2020 r. ).
143. Dorget 1984 , s.  48.
144. Dorget 1984 , s.  55-56.
145. „  Mniej energii jądrowej  ”, Le Monde ,15 listopada 1992 r.( ISSN  1950-6244 , przeczytane online , dostęp 8 września 2017 ).
146. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  444-445.
147. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  447; 451.
148. Trybunał Obrachunkowy 2012 , s.  38.
149. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  332-333.
150. „  Reaktory PWR o mocy 1300 megawatów  ” , na stronie uarga.org (dostęp 21 maja 2011 r . ) .
151. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  338-340.
152. Koszty energetyki jądrowej , Trybunał Obrachunkowy,styczeń 2012( czytaj online [PDF] „Koszty związane z zainstalowaną MW stopniowo rosną, nawet jeśli nie regularnie, w szczególności ze względu na stosowanie bardziej restrykcyjnych przepisów. Ponadto szefowie serii mają na ogół wyższe koszty budowy , podobnie jak pierwsze sekcje każdej lokalizacji, ze względu na ekonomię skali osiągniętą dzięki połączeniu niektórych instalacji. Średni koszt to 1,17 mln EUR 2010 na MW." ) , P.  24
153. M. Christian Bataille i Robert Galley, Deputowani, „  Raport o dalszych etapach cyklu nuklearnego  ” , na stronie assemblee-nationale.fr ,1999(dostęp 21 maja 2011 r . ) .
154. „  Znaczące wydarzenia związane z uruchomieniem elektrowni jądrowych serii N4  ” , na resosol.org (dostęp 21 maja 2011 r . ) .
155. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  500.
156. Trybunał Obrachunkowy 2012 , s.  48.
157. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  472.
158. (w) Ludzkie konsekwencje katastrofy jądrowej w Czarnobylu , UNICEF,22 stycznia 2002 r., 78  s. ( czytaj online ) , s. 66.
159. Henri de Bresson , „  Liczne środki ostrożności w Niemczech Federalnych  ”, Le Monde ,7 maja 1986( ISSN  1950-6244 , czytaj online , konsultacja 27 lipca 2017 r. ).
160. Roger Cans , „  Francja sama spokojna  ”, Le Monde ,10 maja 1986( ISSN  1950-6244 , czytaj online , konsultacja 27 lipca 2017 r. ).
161. Pierre Schmidtt, „  Chmura w Czarnobylu” „Zatrzymałby się na granicach  ” [PDF] , https://www.iaea.org/ ,12 maja 2006 r.(dostęp 3 kwietnia 2020 r. )
162. Louis Morice, „  Czarnobyl: kiedy chmura (prawie) zatrzymała się na granicy  ”, L’Obs ,7 września 2011( przeczytaj online , konsultacja 27 lipca 2017 r. ).
163. Laurence Neuer , „  Czarnobyl: Czy „państwowe kłamstwo” zatrzymało się na granicy… prawdy?  ", Le Point ,7 września 2011( przeczytaj online , konsultacja 27 lipca 2017 r. ).
164. Topçu 2013 , s.  143.
165. "  Jugosławia: moratorium nuklearne.  ", Le Monde ,17 czerwca 1989( ISSN  1950-6244 , czytaj online , konsultacja 22 sierpnia 2017 ).
166. „  Ruch antynuklearny odradza się ze swoich popiołów  ”, Le Monde ,13 marca 1987 r.( ISSN  1950-6244 , czytanie online , dostęp 23 sierpnia 2017 ).
167. Odette Jankowitsch-Prevor, „  Międzynarodowe prawo jądrowe po Czarnobylu – Konwencja o bezpieczeństwie jądrowym  ” [PDF] na stronie oecd-nea.org (dostęp 22 maja 2011 r . ) .
168. „  Dekret nr 96-972 z dnia 31 października 1996 r. publikujący Konwencję o bezpieczeństwie jądrowym, podpisany w Wiedniu dnia 20 września 1994 r.  ” , na stronie legifrance.gouv.fr (konsultacja 22 maja 2011 r . ) .
169. Urząd ds. Bezpieczeństwa Jądrowego, Konwencja Bezpieczeństwa Jądrowego: Drugie sprawozdanie krajowe na temat realizacji przez Francję zobowiązań Konwencji ,wrzesień 2001, 404  s. ( przeczytaj online ).
170. Trybunał Obrachunkowy 2012 , s.  41.
171. „  1983, François Mitterrand w Pekinie, sukces przerywany  ”, Le Figaro ,6 stycznia 2014( ISSN  0182-5852 , przeczytane online , dostęp 14 lipca 2017 ).
172. (w) „  Ewolucja chińskiego projektu reaktora  ” , Nuclear Engineering International ,22 maja 2014( przeczytaj online ) :

     „  Konstrukcja CPR-1000 jest opisywana jako „znacząco ulepszona wersja” tych pierwszych jednostek M310, które były oparte na Gravelines 5 i 6 we Francji.  "

173. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  652-653.
174. Jean-Michel Bezat i Eric Albert (Londyn korespondencja) , „  Czy mamy się bać chińskich elektrowni jądrowych w Wielkiej Brytanii?  », Le Monde.fr ,20 października 2015( ISSN  1950-6244 , przeczytane online , dostęp 25 lipca 2017 ).
175. Claude Birraux, zastępca, „  Francusko-niemiecki projekt reaktora jądrowego  ” , w senat.fr ,9 czerwca 1998(dostęp 22 maja 2011 ) .
176. Marie-Caroline Lopez, „  Areva-Siemens: drugi francusko-niemiecki rozwód przemysłowy  ”, La Tribune ,10 października 2012( przeczytaj online , konsultacja 24 lipca 2017 r. ).
177. Pradel 2005 , s.  55.
178. Arkusz edukacyjny EPR, Wiedza o energiach, 30 listopada 2015 r., dostęp 4 listopada 2019 r.
179. Prezentacja i historia EPR, irsn.fr, konsultacja 4 listopada 2019 r.
180. Nicolas de La Casiniere, “  Siły antynuklearne zakotwiczają w Loarze. Przeciwko centrum karnetu, weekend świętowania i protestu.  », Wydanie ,31 maja 1997 r.( przeczytaj online , skonsultowano 11 lipca 2017 r. ).
181. „  Jospin zmusza EDF do rezygnacji z projektu elektrowni atomowej Carnet  ”, Les Échos ,17 września 1997 r.( przeczytaj online ).
182. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  363-364.
183. Topçu 2013 , s.  42.
184. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  531-545.
185. Bretesché i Grambow 2014 , s.  67.
186. Trybunał Obrachunkowy 2012 , s.  46.
187. „  Cykl MOX we Francji  ” , na www.irsn.fr (dostęp 29 września 2018 ) .
188. Dänzer-Kantof i Torres 2013 , s.  572.
189. Denis Baupin, Zgromadzenie Narodowe, Komisja śledcza w sprawie przeszłych, obecnych i przyszłych kosztów przemysłu jądrowego ,czerwiec 2014, 495  s. ( czytaj online ) , s.  152.
190. Xavier Weeger , „  Pierwszy przemysłowy zakład do zeszklenia produktów radioaktywnych działa od sześciu miesięcy w Marcoule  ”, Le Monde ,27 grudnia 1978( ISSN  1950-6244 , czytaj online , konsultacja 22 sierpnia 2017 ).
191. Thierry Advocat, Jean-Luc Dussossoy i Valérie Petitjean, „  Witryfikacja odpadów radioaktywnych  ”, Techniki inżynieryjne ,10 lipca 2008( przeczytaj online ).
192. Le Dars 2004 , s.  35.
193. ANDRA, Krajowy wykaz materiałów i odpadów promieniotwórczych: Odpady zanurzone ,2012, 13  pkt. ( przeczytaj online ).
194. ANDRA, Zatopione odpady promieniotwórcze ,marzec 2017, 6  pkt. ( przeczytaj online ).
195. Le Dars 2004 , s.  36-37.
196. (w) Dominique P. Calmet, „  Unieszkodliwianie odpadów radioaktywnych w oceanach: Raport o stanie  ” , Biuletyn MAEA ,Kwiecień 1989, s.  47-50 ( czytaj online ).
197. Colas-Linhart i Petiet 2015 , s.  169-171.
198. „  Dziewiętnaście krajów głosuje przeciwko składowaniu odpadów nuklearnych  ”, Le Monde ,19 lutego 1983( ISSN  1950-6244 , czytanie online , dostęp 23 sierpnia 2017 ).
199. Le Dars 2004 , s.  26.
200. Patrick Devin i Hervé Deguette , Źródła produkcji i zarządzania trytem wytwarzanym przez obiekty jądrowe , IRSN,9 lipca 2010, 50  pkt. ( czytaj online ) , rozdz.  2.2.2.2, s. 25-30.
201. Pradel 2005 , s.  61.
202. André Guillemette i Jean-Claude Zerbib , Morskie uwolnienia trytu: studium porównawcze miejsc przetwarzania w La Hague i Sellafield , ACRO,3 marca 2010( czytaj online ) , rozdz.  4, s. 191-199.
203. "  Odpady radioaktywne w zagłębieniu?  ", Le Monde ,4 sierpnia 1981( ISSN  1950-6244 , czytanie online , dostęp 23 sierpnia 2017 ).
204. Seminarium Markku Lehtonen, Ancli / CLIS / IRSN „Twoje odpady promieniotwórcze: jakie rozwiązania”; Gospodarka odpadami promieniotwórczymi we Francji: retrospektywa , Paryż,8 kwietnia 2013, 27  s. ( przeczytaj online ).
205. „  W Ain i Maine-et-Loire badane są dwa nowe miejsca składowania odpadów nuklearnych  ”, Le Monde ,20 marca 1987 r.( ISSN  1950-6244 , czytaj online , konsultacja 22 sierpnia 2017 ).
206. „  Tama w Ain na tle magazynu  ”, Le Monde ,22 grudnia 1989( ISSN  1950-6244 , czytaj online , konsultacja 22 sierpnia 2017 ).
207. „  ŚRODOWISKO Według badań ujawnionych przez ekologów Instalacja magazynu odpadów radioaktywnych byłaby katastrofalna dla gospodarki Aisne  ”, Le Monde.fr ,10 sierpnia 1989( ISSN  1950-6244 , czytaj online , konsultacja 22 sierpnia 2017 ).
208. „  Pikardia i Deux-Sèvres przeciwko projektom składowania odpadów  ”, Le Monde ,12 października 1989( ISSN  1950-6244 , czytaj online , konsultacja 22 sierpnia 2017 ).
209. "  Demonstracja antynuklearna w Maine-et-Loire.  ", Le Monde ,19 grudnia 1989( ISSN  1950-6244 , czytaj online , konsultacja 22 sierpnia 2017 ).
210. Bretesché i Grambow 2014 , s.  86.
211. „  Zarządzanie odpadami promieniotwórczymi Senatorowie zamierzają opuścić planetę w czystości  ”, Le Monde ,8 listopada 1991( ISSN  1950-6244 , czytaj online , konsultacja 22 sierpnia 2017 ).
212. Bretesché i Grambow 2014 , s.  87-88.
213. Pradel 2005 , s.  59.
214. Finon i Staropoli 2000 , s.  14; 15; 19.
215. „  Sprawozdanie z projektu ustawy o nowej organizacji rynku energii elektrycznej  ” , na stronie www.senat.fr ,7 lipca 2010(dostęp 29 maja 2011 ) .
216. „  Mieszane wyniki otwarcia rynku energii na konkurencję  ”, La Croix ,3 lipca 2017( ISSN  0242-6056 , przeczytane online , dostęp 27 sierpnia 2017 ).
217. „  Ustawa z dnia 7 grudnia 2006 r. odnosząca się do sektora energetycznego  ” na stronie vie-publique.fr (zasięgnięcie opinii 29 maja 2011 r . ) .
218. Ustawa nr 2010-1488 z dnia 7 grudnia 2010 r .
219. Artykuły L. 336-1 i kolejne z kodem energii na légifrance .
220. „  Ustawa z dnia 9 sierpnia 2004 r. o publicznych usługach energetycznych i gazowych oraz przedsiębiorstwach energetycznych i gazowych  ” , na stronie vie-publique.fr ( ogląd w dniu 29 maja 2011 r . ) .
221. „  EDF kupuje brytyjską energię  ”, Le Monde.fr ,24 września 2008( ISSN  1950-6244 , przeczytane online , dostęp 24 lipca 2017 ).
222. Przemówienie Anne Lauvergeon, Prezes Zarządu AREVA: Inauguracja Pierwszego Wodospadu w fabryce Georges Besse II ,18 maja 2009, 3  pkt. ( przeczytaj online ).
223. „  Reorganizacja akcjonariatu Framatome została zakończona  ” , na sa.areva.com ,5 listopada 1999(dostęp 7 września 2018 r . ) .
224. „  Sytuacja jądrowa we Francji – narodowa debata na temat energii – spotkanie w Rennes  ” [PDF] , na vie-publique.fr , Ministerstwo Gospodarki, Finansów i Przemysłu, 6 maja 2003 r. (dostęp 22 maja 2011 r. ) .
225. „  Zakończenie badań procesu wzbogacania uranu laserem SILVA  ”, Futura Sciences ,11 stycznia 2004( przeczytaj online , skonsultowano 25 lipca 2017 r. ).
226. Trybunał Obrachunkowy 2012 , s.  38; 40.
227. (w) „  Ceremonia inauguracji w George Besse II  ” na www.world-nuclear-news.org ,18 maja 2009(dostęp 25 lipca 2017 r . ) .
228. „  Renesans nuklearny, droga usiana przeszkodami, Jean-Michel Bezat  ”, Le Monde.fr ,18 kwietnia 2009( ISSN  1950-6244 , przeczytane online , dostęp 25 lipca 2017 ).
229. Areva, dokument2010 , Paryż,2010, 840  pkt. ( czytaj online ) , s. 40.
230. Granvaud 2012 , s.  21.
231. Gérard Davet Fabrice Lhomme "  Przejęcie UraMin: jak Areva oszukał państwo  ", Le Monde.fr ,16 maja 2014 r.( ISSN  1950-6244 , przeczytane online , dostęp 25 lipca 2017 ).
232. „  Nuklearny: 4 przypadki, które nękały Arevę  ” , na http://www.rtl.fr/ ,26 lutego 2016(dostęp 26 lutego 2016 ) .
233. Jean-Michel Bezat , „  Nuklearny: Rosjanie i chińscy krupierzy w Arewie  ”, Le Monde.fr ,28 listopada 2015( ISSN  1950-6244 , czytaj online , konsultacja 23 lipca 2017 r. ).
234. Nicolas Stiel, „  Areva: skandal państwowy, który wisi od 20 lat  ”, Wyzwania ,20 marca 2015( przeczytaj online , konsultacja 31 lipca 2017 r. ).
235. „  Szósty rok strat Arevy  ”, La Croix ,1 st marca 2017( ISSN  0242-6056 , przeczytane online , konsultowane 23 lipca 2017 r. ).
236. Anne Feitz, „  Areva i EDF inicjują pierwszy krok w ratowaniu grupy nuklearnej  ”, Les Échos ,30 lipca 2015 r.( przeczytaj online ).
237. „  AREVA sprzedaje swoją spółkę zależną AREVA TA, Fusacq Buzz  ” , na stronie www.fusacq.com (dostęp 23 lipca 2017 r . ) .
238. Anne Feitz, „  Państwo rozpoczyna rekapitalizację, która uratuje Arevę  ”, Les Échos ,12 lipca 2017( przeczytaj online ).
239. „  Areva odsłania nową organizację  ”, Wyzwania ,15 czerwca 2016( przeczytaj online , konsultacja 23 lipca 2017 r. ).
240. (w) „  Inwestorzy strategiczni finalizują nowe przejęcia NP  ” na stronie www.world-nuclear-news.org (dostęp 24 lipca 2017 r . ) .
241. Nabil Wakim, „  Nuclear: New Areva zmienia nazwę i staje się Orano  ”, Le Monde ,22 stycznia 2018( przeczytaj online ).
242. Raport do Prezesa i Dyrektora Generalnego EDF II ,październik 2019, 34  s. ( przeczytaj online ).
243. Catherine Gouëset, „  Niepowodzenia przemysłu jądrowego EPR  ” , na lexpress.fr ,30 lipca 2010(dostęp 23 maja 2011 r . ) .
244. "  Fiński EPR: jak to może być 4 lata spóźnione?"  », 20 Minut ,8 czerwca 2010( przeczytaj online ).
245. Areva, Dokument referencyjny 2006 , Paryż,2006, 816  pkt. ( czytaj online ) , s. 40.
246. Topçu 2013 , s.  281.
247. „  Bardzo mieszane wyniki konsultacji społecznych w sprawie EPR  ” , na stronie www.novethic.fr (konsultacja 24 lipca 2017 r . ) .
248. Julie de la Brosse, „  Dlaczego EPR gromadzi opóźnienia  ”, L'Express ,30 lipca 2010( przeczytaj online , skonsultowano 8 września 2018 r. ).
249. Frédéric De Monicault , „  EDF: rachunek EPR poszybuje o 2 miliardy  ”, Le Figaro ,3 grudnia 2012( ISSN  0182-5852 , przeczytane online , dostęp 6 lipca 2017 ).
250. Pierre Breteau, „  EPR Flamanville nie będzie w służbie przed 2022 r.: wizualizuj eksplozję kosztów i czasu jego pracy  ”, Le Monde ,24 czerwca 2019 r.( przeczytaj online , konsultacja 26 lipca 2019 r. )
251. Nabil Wakim, „  Szlakiem sześciu nowych EPR”: „Niepokoi fakt, że mapa drogowa przesłana do prezesa EDF analizuje tylko jeden scenariusz  ”, Le Monde ,15 października 2019 r.( przeczytaj online , konsultacja 3 listopada 2019 r. )
252. Simon Leplâtre, „Jądrówka  : pierwszy EPR na świecie ruszył w Chinach  ”, Le Monde ,7 czerwca 2018 r.( przeczytaj online ).
253. Catherine Gouëset, „  Niepowodzenia przemysłu jądrowego EPR  ” , na lexpress.fr ,30 lipca 2010(dostęp 24 maja 2011 r . ) .
254. „  Penly 3's legislacyjne framework for public public  ” , na dyskusja public-penly3.org (dostęp 24 maja 2011 ) .
255. "  Debata publiczna Penly 3 - czasopismo nr 1  " [PDF] , na debatpublic-penly3.org ,marzec 2010(dostęp 24 maja 2011 r . ) .
256. "  Ocena debaty publicznej nad projektem  " Penly 3 " [PDF] , na debatpublic-penly3.org ,24 września 2010(dostęp 24 maja 2011 r . ) .
257. Sylvie Callier, „  Czy reaktor EPR w Penly to miraż?”  », Francja 3 Normandia ,13 lipca 2012( przeczytaj online ).
258. Matthieu Pechberty, „  EDF uruchamia nowy projekt EPR we Francji  ”, BFM Business ,26 września 2019 r.( przeczytaj online )
259. François Roussely, Przyszłość francuskiego cywilnego przemysłu jądrowego ,16 czerwca 2010, 23  pkt. ( przeczytaj online ).
260. Charles Haquet, „  Atmea, projekt siejący niezgodę we francuskiej energetyce jądrowej  ”, L'Expess ,30 sierpnia 2012( przeczytaj online , konsultacja 27 lipca 2017 r. ).
261. „  GDF Suez chce zbudować reaktor Atmea w dolinie Rodanu  ”, Le Monde ,24 lutego 2010( ISSN  1950-6244 , czytaj online , konsultacja 27 lipca 2017 r. ).
262. Mathieu Pechberty "  Nuclear: ucisków Areva w Chinach  ", L'Express ,10 lipca 2017( przeczytaj online , skonsultowano 28 lipca 2017 r. ).
263. „  Hinkley Point: EDF, Londyn i chiński CGN wreszcie podpisują umowę  ”, L'Express ,28 września 2016( przeczytaj online , konsultacja 31 lipca 2017 r. ).
264. Tertrais 2009 , s. .  38-39.
265. Barrillot 2005 , s.  92.
266. „  Japońska stacja przeróbki jądrowej miałaby zostać uruchomiona w 1996 roku  ”, Le Monde.fr ,23 stycznia 1987( ISSN  1950-6244 , przeczytane online , dostęp 8 listopada 2017 ).
267. (w) „  Japońskie samoloty FEPC REAFFIRMS do użytku mox Zakładając rozpoczęcie eksploatacji obiektów Rokkasho – Nuclear Engineering International  ” , w Nuclear Engineering International ,2 marca 2021(dostęp 23 czerwca 2021 )
268. „  The Mox opuszcza Europę pod wojskowym nadzorem  ”, Le Monde ,23 lipca 1999( przeczytaj online , skonsultowano 29 września 2018 ).
269. Daniel Schneider, „  Zwyczajny strach w La Hague  ”, Le Monde ,22 lutego 1982( przeczytaj online , skonsultowano 29 września 2018 ).
270. "  Japońskie zapasy plutonu, problem międzynarodowy  " , na Capital.fr ,17 lipca 2018 r.(dostęp 27 stycznia 2020 r . ) .
271. Barrillot 2005 , s.  31-34.
272. René André, „  Raport nr 523  ”, Zgromadzenie Narodowe ,15 stycznia 2003 r.( przeczytaj online ).
273. Edouard Launet, „  Ameryka wystrzeliwuje swoje rakiety nuklearne na Francję  ”, Liberation ,23 września 2004( przeczytaj online ).
274. Jean-Pierre Buisson, „  Plutonium zaproponuje sobie wycieczkę po Francji  ”, Ouest-France ,24 września 2004 r.( przeczytaj online ).
275. (w) Michael Smith , „  Legalna bitwa nawiedza projekt MOX 10 lat później  ” , Aiken Standard ,2 sierpnia 2017( przeczytaj online , skonsultowano 9 września 2017 ).
276. (w) „  Kontrakt US MOX rozwiązany  ” , World Nuclear News ,23 października 2018( przeczytaj online ).
277. (w) „  Strona Hanford  ” na us.areva.com (dostęp 30 września 2018 r . ) .
278. (w) "  Framatome ANP Awarded Contract na dostarczenie systemów redukcji odpadów płynnych w Hanford  " , Electric Light & Power ,29 lipca 2003 r.( przeczytaj online ).
279. David Stanway i Geert De Clercq, „  Areva jest wciąż daleka od wygrania chińskiej oferty  ”, Reuters ,11 stycznia 2018( przeczytaj online , skonsultowano 29 września 2018 ).
280. François Fillon, List od premiera z prośbą o przeprowadzenie przez ASN audytu francuskich instalacji jądrowych ,23 marca 2011, 1  pkt. ( przeczytaj online ), w Urzędzie ds . Bezpieczeństwa Jądrowego .
281. Philippe Collet, „  Audyty bezpieczeństwa jądrowego: ASN zaleca ogromne inwestycje  ”, Actu-Environnement ,3 stycznia 2012( przeczytaj online , konsultacja 31 lipca 2017 r. ).
282. „  Afera z kuźnią Creusot: Areva i EDF zaalarmowana w 2005 r.  ”, Kultura Francji ,30 marca 2017 r.( przeczytaj online , konsultacja 31 lipca 2017 r. ).
283. Pierre Le Hir i Jean-Michel Bezat , „  Flamanville EPR: EDF będzie musiał wymienić pokrywę zbiornika do końca 2024  ”, Le Monde ,26 czerwca 2017( ISSN  1950-6244 , czytaj online , konsultacja 6 lipca 2017 r. ).
284. Jean-Michel Bezat i Pierre Le Hir, „  Jedna trzecia floty nuklearnej EDF stoi w miejscu  ”, Le Monde ,18 października 2016( ISSN  1950-6244 , czytaj online , konsultacja 31 lipca 2017 r. ).
285. Jean-Michel Bezat , „  Elektrownie jądrowe: koszty utrzymania szacowane na 100 miliardów euro  ”, Le Monde.fr ,10 lutego 2016( ISSN  1950-6244 , czytaj online , konsultacja 6 lipca 2017 r. ).
286. „  EDF niebezpiecznie zaniża koszty demontażu francuskich elektrowni jądrowych  ”, Franceinfo ,1 st lutego 2017( przeczytaj online , konsultacja 31 lipca 2017 r. ).
287. „  Elektrownia jądrowa w Fessenheim zatrzymana, początek bezprecedensowego demontażu w ciągu piętnastu lat  ”, Le Monde ,29 czerwca 2020 r.( przeczytaj online , skonsultowano 5 lipca 2020 r. ).
288. „  EDF chce odnowić flotę jądrową dzięki tym EPR  ”, Wyzwania ,23 października 2015( przeczytaj online , konsultacja 6 lipca 2017 r. ).
289. Véronique Le Billon i Elsa Freyssenet, „  Nuklearny: raport, który niepokoił Nicolasa Hulota  ”, Les Échos ,30 sierpnia 2018( przeczytaj online ).
290. „  Jądrowa: budowa sześciu nowych reaktorów EPR kosztowałaby 46 miliardów euro  ”, L'Opinion ,9 listopada 2019 r.( przeczytaj online )
291. „  Dla EDF energia jądrowa jest najlepszym przyjacielem odnawialnych źródeł energii  ”, La Croix ,19 września 2017 r.( ISSN  0242-6056 , przeczytane online , dostęp 28 września 2017 ).
292. „  Modulacja floty jądrowej: prawdziwa francuska ekspertyza  ”, EnerGeek ,13 września 2017 r.( przeczytaj online , skonsultowano 28 września 2017 ).
293. „  Podpisano dekret o zamknięciu elektrowni jądrowej w Fessenheim  ”, Le Monde ,9 kwietnia 2017 r.( ISSN  1950-6244 , czytaj online , konsultacja 6 lipca 2017 r. ).
294. „  Elektrownia jądrowa w Fessenheim zatrzymana, początek bezprecedensowego demontażu w ciągu piętnastu lat  ”, Le Monde ,29 czerwca 2020 r.( przeczytaj online )
295. Vincent Collen, „  Elektrownia jądrowa w Fessenheim ostatecznie zamknięta za dziewięć miesięcy  ”, Les Échos ,30 września 2019 r.( przeczytaj online ).
296. Zamknięcie elektrowni jądrowej w Fessenheim: Misja informacyjna , Zgromadzenie Narodowe .
297. Aurélie Locquet, Misja informacyjna w sprawie zamknięcia elektrowni jądrowej Fessenheim , Francja Bleu Alsace, 30 stycznia 2020 r.
298. Philippe Collet, Fessenheim: Zgromadzenie Narodowe rozpoczyna misję monitorowania zamknięcia zakładu , www.actu-environnement.com, 31 stycznia 2020 r.
299. Jean-Michel Gradt i Hortense Goulard, „  EDF ujawnia listę 14 reaktorów jądrowych, które mają zostać zamknięte do 2035  ”, Les Échos ,21 stycznia 2020( przeczytaj online ).
300. „  Instalacje w trakcie demontażu  ” , francuski Urząd ds. Bezpieczeństwa Jądrowego (dostęp 30 sierpnia 2017 r . ) .
301. Blandine Costentin, „  Elektrownia jądrowa w Fessenheim: EDF potwierdza zamknięcie w lutym i czerwcu 2020 r.  ” , o France Bleu Alsace ,30 września 2019 r.(dostęp 15 listopada 2019 r . ) .
302. .
303. Bretesché i Grambow 2014 , s.  54.
304. Bretesché i Grambow 2014 , s.  59-60.
305. (w) Tara Patel i Gregory Viscusi, „  Japonia do współpracy z Francją nad Future Fast Breeder Reactor Atomic  ” , Bloomberg ,5 maja 2014 r.( przeczytaj online ).
306. Jean-Michel Bezat , „  Astrid, nowy francuski reaktor za 5 mld euro  ”, Le Monde ,16 stycznia 2015( ISSN  1950-6244 , przeczytany online , dostęp 26 lipca 2019 ).
307. (w) „  Francja ponownie rozważa projekt reaktora prędkiego Astrid  ” , Nuclear Engineering International ,30 listopada 2018 r.( przeczytaj online ).
308. Marc Cherki, „  Nuklearny: dlaczego Francja rezygnuje z „nieskończonego recyklingu” paliwa  , Le Figaro ,23 października 2019( przeczytaj online )
309. CEA , „  Badania jądrowe: państwo zatwierdza mapę drogową dla sektora  ” , w sprawie CEA ,29 stycznia 2019(dostęp 26 lipca 2019 ) .
310. (w) Y. Girard, NP 300, kompaktowy mały francuski projekt PWR , Międzynarodowe Sympozjum Inżynieria Jądrowa to rozwój i wykorzystanie nowej generacji małych i średnich reaktorów energetycznych,1987( przeczytaj online ).
311. (w) Jorge Morales Pedraza Małe reaktory modułowe do wytwarzania energii elektrycznej Springer2017, 266  s. ( ISBN  978-3-319-52215-9 , czytaj online ) , s.  81.
312. „  Fuzja magnetyczna: udział CEA w JET  ” , na stronie www-fusion-magnetique.cea.fr (dostęp 6 lipca 2020 r. )
313. Robert Arnoux, „  ITER, co dalej?  », Iter Mag , n O  3,maj 2014( przeczytaj online , konsultacja 27 września 2018 r. ).

Zobacz również

Bibliografia

 : dokument używany jako źródło tego artykułu.

Artykuły

• Jacques Blanc , "  Francuskie kopalnie uranu i górnicy od 1945 do 1975  " , UARGA ,2009( przeczytaj online ). 
• Sezin Topçu "  Fizycy w ruchu anty-jądrowych: od nauki, wiedzy i polityce  " Cahiers d'histoire , n o  102,2007, s.  89-108 ( czytaj online ). 
• Alain Mallevre „  Historia energetyki jądrowej we Francji od 1895 roku po dzień dzisiejszy  ” L'Echo du Grand Rue , Stowarzyszenie emerytów z CEA, n o  133,2006( przeczytaj online ). 
• Dominique Mongin , „  Początki francuskiego wojskowego programu atomowego  ”, Matériaux pour l'histoire de nos temps , tom.  31, n o  1,1993, s.  13-21 ( czytaj online )

Pracuje

• Jean Songe , Moje życie atomowe , edycje Calmant-Lévy,2016, 320  pkt. ( ISBN  978-2-7021-5640-7 )
• Yves Lenoir, Komedia atomowa. Ukryta historia zagrożeń związanych z promieniowaniem , Odkrycie,2016( ISBN  9782707188441 )
• Nicole Colas-Linhart i Anne Petiet , Saga nuklearna: Referencje od aktorów , L'Harmattan,2015, 251  pkt. ( ISBN  978-2-343-06538-0 , EAN  9782343065380 ). 
• Robert Belot , L'Atome et la France: U początków francuskiej technonauki , Odile Jacob,2015, 332  s. ( ISBN  978-2-7381-3346-5 , czytaj online ). 
• Sophie Bretesché i Bernd Grambow , Energia jądrowa przez pryzmat czasu , Presses des Mines,2014, 118  s. ( ISBN  978-2-35671-133-5 ). 
• Boris Dänzer-Kantof i Félix Torres , L'Energie de la France. Od Zoé do EPR, historia programu nuklearnego , Éditions François Bourin,2013, 703  s. ( ISBN  978-2-84941-213-8 ). 
• Sezin Topçu , Nuclear Francja: The Art of Obowiązujące wrogiej technologii , Éditions du Seuil,2013, 350  pkt. ( ISBN  978-2-02-105270-1 ). 
• Raphaël Granvaud , Areva w Afryce: Ukryta twarz francuskiej energetyki jądrowej , Coedition Agone, coll.  "Czarne Akta",2012, 300  pkt. ( ISBN  978-2-7489-0156-6 ). 
• Trybunał Obrachunkowy , Koszty energetyki jądrowej , Paryż,27 stycznia 2012, 430  pkt. ( przeczytaj online ). 
• Bruno Tertrais , Czarny rynek bomby , Éditions Buchet / Chastel,2009, 262  s. ( ISBN  978-2-283-02391-4 ). 
• Michel Hug , Stulecie energii jądrowej , Akademia Technologii, coll.  "Wielkie francuskie przygody technologiczne",2009, 86  pkt. ( przeczytaj online ). Paul Reuss , Epos o energii jądrowej: historia naukowa i przemysłowa , Paryż, EDP Sciences, coll.  "Inżynieria atomowa", 8 lutego 2007, 167  s. ( ISBN  2868838804 , czytaj online ). 
• Philippe Pradel, CEA, Departament Energii Jądrowej, Energia jądrowa przyszłości: jakie badania dla jakich celów? , Paryż, Editions du Moniteur,2005, 108  pkt. ( ISBN  2-281-11307-8 , czytaj online ). 
• Bruno Barrillot , Kompleks jądrowy: powiązania między atomem cywilnym a atomem wojskowym , CDRPC / Obserwatorium francuskiej broni jądrowej,2005, 144  s. ( ISBN  2-913374-17-4 ). 
• Aude Le Dars , Dla zrównoważonego zarządzania odpadami radioaktywnymi , Paryż, Presses Universitaires de France,2004, 281  pkt. ( ISBN  2-13-053938-6 ). 
• Gabrielle Hecht , Wpływ Francji , Éditions La Découverte,2004, 455  pkt. ( ISBN  978-2-35480-138-0 ). 
• Lionel Taccoen , Francuski zakład nuklearny: Historia polityczna kluczowych decyzji , L'Harmattan,2003, 208  pkt. ( ISBN  2-7475-3884-2 ). 
• (en) Dominique Finon i Carine Staropoli , Wykonywanie interakcji między instytucjami i technologią we francuskim przemyśle elektrojądrowym , Grenoble,Październik 2000, 26  pkt. ( przeczytaj online ). 
• André Bendjebbar , Tajna historia francuskiej bomby atomowej , szuka go w południe,2000, 400  pkt. ( ISBN  2-86274-794-7 ). 
• Michel Dürr , Międzynarodowy przewodnik po energii jądrowej , Paryż, Éditions Technip,1987, 406  s. ( ISBN  2-7108-0532-4 , czytaj online ) , "Energia jądrowa we Francji", s. 37-44. 
• Jean-Claude Debeir , Jean-Paul Deleage i Daniel HEMERY , The służebności z mocy , Flammarion, Coll.  "Nowa biblioteka naukowa",1986, „Bardzo kartezjański nuklearny”, s. 299-342.
• François Dorget , Francuski wybór nuklearny , Paryż, Economica,1984, 345  pkt. ( ISBN  978-2717807349 ). 
• Spencer R. Weart, Wielka przygoda francuskich atomistów: naukowcy w mocy , Fayard,1980, 394  s. ( ISBN  2213006393 , EAN  9782213006390 ). 

Filmografia

• Jądrowe Ziemie: Historia Plutonu , Kenichi Watanabe, 2015, dokument, w Dailymotion .
• Nuklearny, wyjątek francuski , 2013, raport, Dailymotion.
• Plogoff, kamienie przeciwko broni , Nicole Le Garrec , 1980, dokument.
• Pierwsza francuska elektrownia atomowa , 1955, na terenie INA .
• Oficjalna inauguracja pierwszego francuskiego stosu atomowego w Fort Châtillon , 1948, na terenie INA.

Powiązane artykuły

• Historia wojskowego programu nuklearnego Francji
• Energia we Francji
• Debata o energetyce jądrowej we Francji
• Przemysł jądrowy we Francji
• Kopalnie uranu we Francji
• Francuskie siły odstraszania nuklearnego
• Elektrownia jądrowa we Francji

Linki zewnętrzne

• Historia energetyki jądrowej we Francji od 1895 do dnia dzisiejszego [PDF]
• WYLOGUJ. Kronika zwycięstwa nad energią jądrową.