Masyw Centralny | |
Mapa lokalizacyjna Masywu Centralnego. | |
Geografia | |
---|---|
Wysokość | 1 885 m , Puy de Sancy |
Powierzchnia | 85 000 km 2 |
Administracja | |
Kraj | Francja |
Regiony | Auvergne-Rhône-Alpes , Bourgogne-Franche-Comté , Nowa Akwitania , Occitanie |
Geologia | |
Wiek | Paleozoik (500 milionów lat temu) |
Skały | Skały metamorficzne , osadowe i wulkaniczne |
Masyw Centralny jest zasadniczo Hercynian pasmo górskie , które zajmuje środek południowej części Francji kontynentalnej . Zajmujący powierzchnię 85 000 km 2 , czyli około 15% obszaru metropolitalnego, jest największym masywem w kraju. Masyw ma średnią wysokość, a jego rzeźby są często zaokrąglane przez erozję . Wznosi się do 1885 metrów na wulkanicznym szczycie Puy de Sancy (na południowy zachód od Puy-de-Dôme ). Ogólnie rzecz biorąc, powstała 500 milionów lat temu, chociaż Causses a zwłaszcza wulkaniczne płaskorzeźby są bardziej aktualne, ten ostatni jest z kolei do powstawania w Alpach i Pirenejach . Masyw Centralny jest rzeczywiście domem dla większości francuskich wulkanów we Francji kontynentalnej.
Trzy duże aglomeracje Masywu Centralnego, położone w jego północnej części, to Clermont-Ferrand , Limoges i Saint-Étienne . Ta ostatnia jest największą jednostką miejską w masywie. Inne ważne miasta masywu to Aurillac , Brive-la-Gaillarde , Cahors , Guéret , Mende , Millau , Montluçon , Moulins , Le Puy-en-Velay , Roanne , Rodez , Thiers , Tulle i Vichy .
Jedenaście departamentów znajduje się w całości w masywie: Aveyron , Lozère , Cantal , Haute-Loire , Puy-de-Dôme , Allier , Loire , Creuse , Haute-Vienne , Corrèze , Lot . Obecny termin Masyw centralny jest niedawny. Koncepcja pojawiła się już w 1841 r. na mapach geologicznych Pierre-Armand Dufrénoy i Élie de Beaumont . To geograf i autor szkolnych map ściennych Paul Vidal de La Blache ochrzcił tę „grupę wyżyn” w 1903 roku w Masywie Centralnym .
Ta naukowa nazwa i nazwa Płaskowyżu Centralnego nie odpowiadają zatem ani starej prowincji, takiej jak Owernia , Sewenny czy Limousin , ani naprawdę popularnym nazwom. Geografowie z początku XX -tego wieku , o bogatej historii i „nauki przyrodnicze”, zakończyła się nakładając pomnożenie obrazów przeznaczenia publicznych (dalej „wieża ciśnień z Francji”, jego „łysy” mocno wylesione, jego „odpychającą biegun” rozproszenia emigrantów kierunku bogate równiny). Bernard Debarbieux przypomniał, cytując Oliviera Poujola, że poprzez symbolizm Masywowi Centralnemu nadano „mityczne pochodzenie narodowego przeznaczenia”, poprzez proces metaforycznego przypisywania „korzenia”.
Nawet jeśli to terytorium z trudem oferuje ludzką jedność i pozostaje rozdarte między różnymi wpływami, czasami przeciwstawnymi, te różne słowa zostały podchwycone przez firmy, banki, spółdzielnie rolnicze czy administracje. Tymczasem na koniec XIX -go wieku , przyjaznych związków lub od masywu powstały najpierw w Paryżu i całej Francji; twierdząc, że pochodzą z wyżyn, wzmocnili swoją tożsamość. Masyw nigdy jednak nie stanowił całości politycznej, stąd środki ostrożności historyków, którzy nie śpieszą się z poświęceniem mu szczególnej uwagi, pomimo dawnych prób konfederacji Arverne i sugestywnej siły tego obrazu „fortecy” strategicznej w sercu jedność narodowa. Zawsze brakowało jedności administracyjnej i gospodarczej. Co najwyżej literatura turystyczna próbowała spopularyzować te średnie góry.
Jednak prawo góra n o 85-30 definiuje masywnych obwodów, w Masywie Centralnym. Obszar ten ma określone zarządzanie, komitet masywu i planowanie strategiczne, plan masywu. Podobnie jak Jura , Wogezy , Pireneje czy Alpy, Masyw Centralny może zatem marzyć o większej widoczności jako obszar górski.
Geograficznie Masyw Centralny obejmuje dwadzieścia dwa departamenty: Allier , Ardèche , Aude , Aveyron , Cantal , Corrèze , Creuse , Gard , Hérault , Loire , Haute-Loire , Lot , Lozère , Puy-de-Dôme , Rhône , Saône et-Loire , Tarn , Tarn-et-Garonne , Yonne , Nièvre , Côte-d'Or i wreszcie Haute-Vienne . W każdym z nich wysokość co najmniej raz przekracza 500 m . Geologicznie masyw przelewa się z tych granic do departamentów Dordogne , Charente , Vienne , Indre , Cher i niektórych gmin Haute-Garonne .
Międzyresortowy Delegacja do spraw planowania regionalnego oraz atrakcyjności (DATAR) jest organem rządowym dołączone do premiera . „Komisariat ds. Planowania, Rozwoju i Ochrony Masywu Centralnego”, który jest oddziałem DATAR zajmującym się w szczególności tym obszarem i którego siedziba znajduje się w Clermont-Ferrand , jest odpowiedzialny za ustalenie polityki planowania, rewitalizacji i rozwoju dla masywu.
Wyznaczenie strefy Masywu Centralnego w rozumieniu DATAROwernia-Rodan-Alpy | Bourgogne-Franche-Comté | Nowa Akwitania | Oksytania |
---|---|---|---|
|
|
Tak zwana strefa Morvan , która skupia gminy z czterech departamentów Burgundii , została przyłączona do strefy Masywu Centralnego zgodnie z dekretem z 2004 r. przyjętym w celu zastosowania ustawy górskiej z 1985 r., dając podmiotowi około 3,8 miliona mieszkańców i 4072. gminy.
Stowarzyszenie na rzecz rozwoju przemysłowego i gospodarczego Masywu Centralnego (ADIMAC) zajmuje się rozwojem gospodarczym i przemysłowym regionu. Od 2009 roku jest częścią Macéo.
Nawet jeśli nadal wyklucza Charolais na wschodzie i rozszerza się na granicy Akwitanii ( Quercy ), która znajduje się poza ścisłą granicą geologiczną, ta definicja administracyjna jest interesująca, ponieważ obejmuje obszary średnich gór, a także wszystkie obszary do nich przylegające i których działania są silnie współzależne. To polityczne podejście wynika zarówno z chęci zajęcia się ekonomicznymi problemami francuskich gór, jak i rozpoznania specyfiki tych obszarów, które do tej pory pozostawały na marginesie dużych projektów rozwojowych. Ten tekst prawny jest również wynikiem chęci ze strony władz publicznych przekazania części swoich kompetencji i finansowania lokalnym urzędnikom.
Masyw Centralny jest starożytny masyw z Hercynian okres składa się głównie z granitu i skał metamorficznych . Całość ta została potężnie podniesiona i odmłodzona na wschodzie przez wypiętrzenie Alp ( Paleogene ), a na południu przez wypiętrzenie Pirenejów . Masyw ma zatem wysoce asymetryczny profil, z jednej strony wyżyny na południu i na wschodzie nagle dominujące nad doliną Rodanu i równinami Langwedocji (wyżyny, które można zgrupować w celu uproszczenia pod nazwą Sewenny ) oraz, z drugiej strony region Limousin na północnym zachodzie, znacznie niższy, ponieważ był mniej wzniesiony, a Alpy i Pireneje są dalej. Podejście to jest jednak dość schematyczne, ponieważ bazę można znaleźć lokalnie na dużych wysokościach dzięki grze uskoków nawet poza Sewenami i Vivarais . Tak jest w przypadku Margeride (1551 m ), na południe od Aubrac (1469 m ) lub w górach Forez (1634 m ).
Rzeczywiście, to podniesienie krystalicznej bazy nie przebiegło gładko. Nastąpiły liczne pęknięcia i zawalenia wzdłuż uskoków ( graben ). Tak narodziła się na przykład równina Limagne . Te rowy zawalenia przeciwstawiają się blokom, które pozostały na wysokości ( horst ), na przykład górom Forez. Wyrwy te wywołały również wiele zjawisk wulkanicznych , które trwają do dziś (w rzeczywistości wulkany pasma Puys mają zaledwie kilka tysięcy lat, poczynając od największego z nich, Puy de Dôme ). Wszystkie typy wulkanów są reprezentowane w Masywie Centralnym ( hawajski , peleański , strombolian ). Mogą one rozciągać się duże powierzchnie i geologicznego kompleksu ( Stratowulkan z Cantal lub gór Dore ) lub przeciwnie postaci wyizolowanej płaskorzeźby (są one wtedy często monogenowe wulkany , to znaczy otrzymany z jednego wybuchu), umieszczonych w krystalicznej zasady (wulkany łańcucha Puys, Velay , Devès ). Można również znaleźć duże płaskowyże bazaltowe ( Aubrac , Cézallier ), będące konsekwencją raczej hawajskiego wulkanizmu (płynna lawa rozciągająca się na dużych powierzchniach). Wulkanizm w Masywie Centralnym może więc przybierać bardzo zróżnicowane formy. Inną osobliwością masywu jest występowanie na południe dużych wapiennych płaskowyżów , causses , utworzonych głównie w jurze i odsłoniętych w trzeciorzędzie przez zespół uskoków, przeplatanych bardzo głębokimi wąwozami, które można określić jako kaniony ( Wąwozy Tarn ).
W ten sposób złożoność historii geologicznej Masywu Centralnego i ogromna różnorodność skał, które tam można znaleźć, wyjaśniają ogromną różnorodność krajobrazów, które się tam spotyka.
Założony w paleozoiku Masyw Centralny jest czwartym co do wielkości masywem we Francji kontynentalnej, po Alpach , Pirenejach i Korsyce , a przed Jurą , Wogezami , Morvanem , Masywem Ardenów i Masywem Armorykańskim .
Sam Masyw Centralny podsumowuje większość form topograficznych. Rzeczywiście, ten rozległy płaskowyż o średniej wysokości jest jednocześnie pochylony z południowego wschodu (ponad 1500 metrów) w kierunku północno-zachodnim (300 do 400 metrów w Bas- Limuzynie ), nierówny uskokami , wentylowany zapadliskami , poprzecinane wąskimi wąwozami i pokryte wulkanami .
Największe są płaskowyże zdominowane przez skały podstawy, te o głębokości budowli hercyńskiej ( granity , gnejsy , łupki ). Zostały zniszczone, co dało początek piaszczystym arenom i chaosowi skalistych głazów ( Sidobre , Margeride i Mont Lozère ), niektóre nawet zamarzły w czwartorzędzie, jak mała Artense na zachód od Mont Dore lub wysokie strzechy Forez . Podczas gdy w Limousin i Morvan, płaskowyże są nieco usiane pagórkowatymi wyżynami ("Góra" lub płaskowyż Millevaches na wysokości 900 metrów) otoczony niższymi poziomami (500 metrów), wydrążonymi dolinami i wykopanymi pęcherzykami płucnymi. Wręcz przeciwnie, na południu i na wschodzie ta „baza” jest wyraźnie wzniesiona z zachwycającymi krajobrazami (1211 metrów w Montagne Noire , 1270 metrów w górach Lacaune , 1699 metrów w Mont Lozère, 1565 metrów w Mont Aigoual , 1634 m w górach Forez ). Dominuje w dorzeczach i wąwozach Allier , Truyère , Dore lub Loary przez wyżyny ( góry Forez , Livradois , Devès , Margeride), podczas gdy kończy się nagle nad równinami Langwedocji i Rodanu potężnymi wałami, wypatroszonymi przez śródziemnomorskie potoki w „szklarniach” Sewennów. Liczne uskoki dzielą następnie relief na złożoną układankę wzniesionych bloków („ horst ” morfologów) i wąskich basenów (bruzda Thoré i Jaur na południu; rów Saint-Étienne i Creusot na wschodzie). Od Beaujolais do podejść do Valence krystaliczna ławka tworzy nawet na wysokości 300 metrów przejście między górą a równiną Rodanu.
Bardziej oryginalne płaskowyże Grands Causses stanowią rodzaj „ zatoki ” na południe od masywu, między Rouergue i Sewennami, i świadczą o potężnych warstwach wapienia osadzającego się w mezozoiku , bardzo przepuszczalnym i bardzo rozpuszczalnym, który pokrywał baza.
Rozległe kamieniste powierzchnie nierówne z zagłębieniami (lub „sotczami”) wyłożonymi czerwoną gliną , ruiny skał, jaskinie i „ zapadliska ” tworzą niezwykły krajobraz. Ale jak wszędzie, a nawet więcej, wrażenie „wyspiarskiego” płaskowyżu podniesionego na ponad 1000 metrów jest uderzające ; Poniżej białawych gzymsów wcinają się kaniony rzadkich rzek ( Jonte , Tarn , Dourbie ) o głębokości ponad 500 metrów. Inne wapienne forniry graniczą z górami Lyonnais , Charolais lub Mâconnais ( skała Solutré ), podczas gdy krasowe płaskowyże Quercy na zachodzie mają wiele punktów wspólnych z Grands Causses (kamieniste powierzchnie krasowe usiane zamkniętymi zagłębieniami i przepaściami), ale niżej , należą już do Akwitanii.
Wulkany są powiązane z dużymi dyslokacjami, które rozciągają się na Langwedocję i istnieją od połowy trzeciorzędu do ostatniego czwartorzędu. Są różnych typów, nawet jeśli dominuje morfologia płytek. W południkowym ustawieniu Kopuł (ze słynnym puy o kulminacyjnym punkcie 1465 metrów) przeważają nagromadzenia występów o prostych kształtach ( stożki scoria zakończone prostymi lub zagnieżdżonymi kraterami , kopuły wytłaczane, odlewy lub „cheires” szorstkie i nieuprawiane), których niedawny wiek i przepuszczalność materiałów wyjaśniają, że prawie nie uległy one erozji. Inny typ odnosi się do stosów lawy, jak w Aubrac (1469 m n.p.m. na sygnale Mailhebiau ), w Cézallier (1547 m n.p.m. na sygnale Luguet ) lub masywie Devès (1417 m n.p.m. na Mont Devès ). Dają monotonne płaskowyże, rozebrane przez erozję i niezbyt nierówne, z wyjątkiem nielicznych czwartorzędowych budynków Cézalliera, stożków scoria ("strażników") lub kraterów po eksplozji Devès. Na północy przepływy kaskadowo w kierunku limagnes na południu, wzdłuż dolin plioceńskich . Na południu przepływy Escandorgue są nowsze. We wschodniej części Velay szczyty Mont Mézenc (1753 m) i Meygal (1436 m) są również wzmocnione przez przepływy; ale starsze, zostały one zdemontowane, podczas gdy napływanie lepkiej lawy , fonolitów , przyczyniło się do wielu wyrostków ( soków ), które pozostały wystające, z bokami pokrytymi strumieniami gruzu (takie jak góra Gerbier-de-Rush na 1551 metrach); zespół kontynuuje w Vivarais z Coirons coulées, które kończą się czarniawym belwederem nad Rodanem. Wreszcie, Cantal (1855 metrów w Plomb du Cantal , 1783 metrów w Puy Mary ) i góry Dore odpowiadają bardzo dużym organizmom lub stratowulkanom , składającym się ze stosów przepływów, wtargnięć, występów, wszystko zniszczone przez erozję. Na przykład w swoim szczycie wulkan Cantal przekroczył 3000 metrów wysokości. Środek, zdominowany przez szczyty bardziej odpornych skał, prezentuje niemal alpejską rzeźbę, podczas gdy sieć hydrograficzna promieniująca z wysokich szczytów przecina pasma bazaltowe na „planezy”, trójkątne płaskowyże ze stromym frontem ku wnętrzu. peryferia. Trzeba powiedzieć, że w dawnych zimnych czasach lodowce montowały swoje czapy na najwyższych budynkach, rzeźbiąc kręgi w górę rzeki i szerokie doliny, takie jak Mont-Dore lub rozbieżny system Cantal ( Jordanne , Cère , Alagnon itp. ). Cézallier i Aubrac doświadczyli szczególnie zlodowaceń płaskowyżowych, których języki spływały w kierunku dolin Allier lub Lot i Truyère. Na równinach wulkanizm stworzył mniejsze formy, uwalniane przez usuwanie osadów (odosobnione kopce, stare „odwrócone” przepływy na płaskowyżach tabelarycznych, takich jak Gergovie lub góra Serre), które czasami służyły jako miejsce dla takich miast jak Clermont-Ferrand lub Puy-en-Velay .
Właśnie te równiny stanowią ostateczny typ krajobrazu. Często wąskie („doliny” i „rougiers” wokół causses , małe baseny peryferyjne, jak w Brive-la-Gaillarde lub zatopione w głębi lądu, jak w Aurillac , Ambert lub Montluçon , wyczyszczone korytarze w złożach węgla między krajami Loary a krajami Saony lub Rodanu), stają się bardziej rozległe wzdłuż Loary (dorzecze Puy-en-Velay, Emblavès , Forez, Roanne ) i Allier („limagnes”), zanim dołączą do gajów Allier, w tym Burbonnaise Sologne utworzona przez posypanie gliniasto-piaszczyste. La Grande Limagne de Clermont to tradycyjny „dobry kraj”, czasami gliniasty i bardziej wilgotny, czasami górzysty z wapiennymi lub wulkanicznymi wzgórzami, czasami marglisty i pokryty czarną glebą, co zapewniło mu bogate kultury. Równiny te, które skupia dużą część życia miejskiego i przemysłowego, wywołują inne zbiorniki z Hercynian Europie ( rowu na Renie oznacza, rów Ohře w Czechach ) i otworzyć masywne północy w kierunku regionu paryskiego.
Główne szczytyGdzie jest | Południowy zachód |
Wapienne płaskowyże południa i zachodu |
Centrum wulkaniczne i granitowe |
Północ i Północny-Wschód | Jest | Centralne równiny |
---|---|---|---|---|---|---|
|
W całym kraju dobrze znana jest wieża ciśnień Masywu Centralnego. Ale ten zasób jest nierówny i wrażliwy. Z pewnością reżim wodny odnosi się do różnorodności klimatów i wpływu rzeźby terenu, który znajduje się w dość stromym zboczu rzek, w paradoksalnej gwałtowności powodzi, w znaczeniu stałych obciążeń rzek. Ale ogólne opady pozostają skromne, tym bardziej, że wewnętrzne baseny, w szczególności dolina Allier , są słabo nawadniane, a letnie deszcze szybko wyparowały.
Przepływ odbywa się głównie w kierunku zachodnim i północnym, z reżimami oceanicznymi, charakterystycznymi dla zimnych powodzi i wyraźnych niskich wód latem. Ta słaba wydajność – podobnie jak ryzyko powodzi – doprowadziła do wzrostu liczby zapór, które mogą wspomagać dopływ wód gruntowych, nawadnianie równin lub produkcję energii elektrycznej, nawet bez obawy o potrzeby turystów. Ponadto głębokie rezerwy są rzadkie i niewielkie. Jeziora są liczne, ale niewielkie, poza sztucznymi zbiornikami. Oczywiście trzeba też liczyć się z wysokością i wkładem pokrywy śnieżnej, które zapewniają pewną zimową retencję wody opadowej i przeciwnie, wiosennej wysokiej wody. Ale ta warstwa śniegu jest nieregularna, a topnienie śniegu odgrywa tylko sporadycznie rolę w ogólnie przeciętnych przepływach, a specyficzne moduły rzadko przekraczają 10 l / (s · km 2 ).
Na Allier stosunek między średnią miesiąca z najgorszym zaopatrzeniem a średnią miesiąca wezbrań wynosi od jednego do sześciu, w porównaniu do jednego do pięciu w przypadku Sekwany i jednego do dwóch w przypadku Rodanu . Podobnie na granicy śródziemnomorskiej reżimy stają się jeszcze bardziej nieregularne, na co wskazuje skromny przepływ, ale przede wszystkim fale jesiennych i wiosennych powodzi (jak na Gardons , Ardèche , Orb , Hérault ). Te ostatnie obawiają się przemocy i szybkości ich rozprzestrzeniania się, nie tylko w środowisku śródziemnomorskim. Zdarza się, że powodzie oceaniczne i śródziemnomorskie łączą się, czasem z topniejącym śniegiem, jak w górnym Tarnie , górnym Lotu , górnym Allier czy górnej Loarze , ale wypadki zaznaczają się również na płaskowyżach Limousin , także latem, podczas silnych burz.
Faktem jest, że woda stanowi bogactwo i jeden z potencjałów Masywu Centralnego, interweniując coraz bardziej, zarówno jako źródło wielu działań, jak i środowisko, które należy chronić. Odgrywa kluczową rolę w sektorach wód mineralnych (masyw ma około jednej trzeciej źródeł i produkuje połowę wody mineralnej we Francji) i termalnych (około dwadzieścia kurortów, do których dodaje się produkty i usługi pochodne, takie jak „termoludyzm” » Lub przemysł kosmetyczny), nie zapominając o nawadnianym rolnictwie równin, przemyśle, produkcji energii ( elektrownie wodne założone późno w dorzeczu Dordonii z dużymi fabrykami Bort-les-Orgues , Marèges , Aigle , Chastang i Argentat , bardzo produktywny Truyère umywalka z Sarrans lub Grandval z Sioule , Tarn i Agout basenach z Lévézou stron ), rozrywka (rybołówstwo) i turystyki.
Butelkowanie dało początek kwitnącemu sektorowi ( Volvic , Vichy , La Salvetat , Quézac ). Poczyniono postępy w zakresie gospodarowania, a także ilościowej charakterystyki zasobów (położenie, przepływy, wzajemne relacje między rzekami, zwierciadłami wody, jeziorami, zbiornikami lub terenami podmokłymi, relacje między zasobami wodnymi a lasami) oraz genezy jego jakości (fizyczna, procesy chemiczne, biologiczne lub morfologiczne). Do tej wiedzy dodaje się, że na wpływ działalności człowieka na środowiska wodne i stopniowo, w masywie wyłania się prawdziwe centrum doskonałości naukowej.
Zimy są długie i surowe, baseny mogą być nawet zimniejsze niż szczyty w dni mgły i „inwersji temperatur”. Zamarza przez sto dni w roku na wysokości powyżej 600 metrów w Morvan i Limousin , ale tylko na wysokości 750 metrów w Velay i powyżej 1000 metrów w Sewennach . Od listopada do maja pokrywa śnieżna nie jest bez znaczenia, ale rzadko jest uporczywa ze względu na „ciepło” związane z wiatrami zachodnimi. W towarzystwie silnych wiatrów ("ecir", " burle ") odpowiada za zaspy śnieżne, które blokują ruch na płaskowyżach.
W „środkowych górach” brakuje śniegu do uprawiania sportów zimowych, ale utrudnia on transport bardziej energicznie niż w dużych dolinach alpejskich. Ogólnie lato jest chłodne na wysokości i może zamarznąć o każdej porze powyżej 700 metrów; na równinach panują ciężkie i burzliwe lata, podczas gdy na południu panuje susza, która odzwierciedla zarówno szerokość geograficzną, jak i bliskość Morza Śródziemnego. Klimat „średniej góry” ma zatem wiele niuansów:
Ta różnorodność klimatu znajduje się w roślinności i krajobrazach: od zielonych wulkanów Owernii po suche causses, od makii Cévennes po surowy Forez, istnieje wiele odmian i mikroklimatów.
Reżim opadów w Masywie Centralnym podlega głównie wpływom granic oceanicznych lub śródziemnomorskich . Jego nachylenie w kierunku północno-zachodnim powoduje regularne zakłócenia napływające z zachodu; charakter śródziemnomorski ogranicza się do wąskiego obrzeża południowego (Cévennes) charakteryzującego się intensywnością zaburzeń, zwłaszcza jesienią, i ich rozstawem (długie okresy suche). Rzeźba ingeruje w modyfikację tych dwóch trendów, albo przez wpływ wysokości (chłodzenie, obfite opady), albo przez ukierunkowanie masywów, zwielokrotniające kontrasty, albo przez względną suchość i pseudokontynentalizm basenów.
Opozycja między zboczami zachodnimi i wschodnimi przeważa nad znanymi w Alpach niuansami adret - ubac . W związku z tym wielkie wulkaniczne wyrównanie łańcucha Puys à l ' Aubrac i w jego ciągłości, chociaż w mniejszym stopniu, płaskowyże Rouergue i Tarn, pełnią rolę granicy klimatycznej: gdy tylko przekroczy się tę linię z silnie nawodnionych grzbietów, w kierunku wschodnim, pojawia się środowisko bardziej suche, które można zakwalifikować jako wewnątrzgórskie ( Velay , Margeride ), tradycyjnie korzystniejsze dla zbóż , lub śródziemnomorskie w części południowej, o czym świadczy obecność winorośli i innych esencji heliofilnych w Doliny Langwedocji.
Na zboczach zwróconych na zachód, klasyczne nawarstwienie przechodzi przez dąbrowy na niewielkiej wysokości, często mieszany z kasztanowcami na zachodzie i południowym zachodzie. Następnie, w połowie zbocza, zagajnik bukowy , najpierw zmieszany z dębami , a następnie ekskluzywny lub połączony z drzewami iglastymi ( jodła , świerk ) i brzozą , tworzy normalny krajobraz pokrywy leśnej, w dużej mierze zmieniony przez człowieka.
Na wschodnich zboczach jodły i buki są ograniczone do ubaków i to właśnie sosna zwyczajna jest niezbędna w Margeride , w Velay , na causses lub w wewnętrznych basenach, podczas gdy rośliny o południowych powinowactwach zdobią sektory. , „prawdziwa” śródziemnomorska flora ( dęby ostrolistne , drzewa oliwne ) kolonizująca wąską granicę Sewennów, zdominowaną przez dobrze zdegradowany las kasztanowy. Historycznie wrzosowiska z miotłami , paprociami i wrzosami były rozległe i wszędzie otaczały pola uprawne. Pozostają, zmieszane z niskimi roślinami drzewiastymi, na dużej przekątnej, która biegnie od Mont Lozère do góry Limousin. Ale od końca XIX th wieku , najczęściej jest to spontaniczny zalesianie lub enrésinement (świerk, modrzew , daglezja , sosna czarna ), które przewyższają ( Mont Aigoual , Margeride Góry Dome , LIVRADOIS - Forez , tacy de płaskowyżu Millevaches ).
Lasy iglaste i liściaste, pastwiska, w Cantal .
Rolniczy płaskowyż w Haute-Loire .
Krajobraz spraw .
Wrzosowisko w Corrèze .
Lande du Forez .
Równina rolnicza Limagne .
Krajobraz Segala .
Podobnie jak roślinność, a prawdopodobnie bardziej niż ona, fauna Masywu Centralnego została zmodyfikowana przez człowieka. Ze względu na różnorodność biotopów , kontakt środowisk oceanicznych, kontynentalnych i śródziemnomorskich oraz interwencje antropogeniczne, Masyw Centralny jest dziś nośnikiem bioróżnorodności i dużej liczby gatunków zwierząt. Niektóre wyginęły , jak wydra , błotniak pospolity , orzeł przedni , cistusia stawowa czy derkacz . Inne zostały z powodzeniem wprowadzone na szczyty wysokowulkaniczne ( Sancy , Cantal , Mézenc ) lub krystaliczne, takie jak świstak , muflon czy kozica . Wielki książę , który stał się rzadkością, odzyskała pewną dynamikę skalistych zboczy dolin górskich, jak ma sokoła wędrownego ( Cantal , Corrèze ). Wreszcie, drapieżniki, które są lepiej chronione, rosną w siłę, jak sęp płowy ponownie wprowadzony wraz z sępem egipskim w Grands Causses . Ta ochrona biotopów często pozwalała na naturalną ponowną kolonizację wielu gatunków: dzięcioła czarnego , włochatki , żaby śmiejącej się itp.
Podczas gdy niewiele ptaków pozostaje siedzących na wysokości powyżej 1200 metrów nad poziomem morza, wiele z nich migruje przez wyżyny do łagodniejszych regionów; w rzeczywistości Masyw Centralny rzeczywiście stanowi korytarz ekologiczny między Półwyspem Iberyjskim a resztą Europy.
Różne gatunki, pomimo swojej mobilności, spełniają dobrze znane warunki siedliskowe. Beaver występuje w niektórych dolin ( Allier , Sioule , Lignon ) Dourbie , Tarn jak wydry ( Corrčze , Creuse , zachód Puy-de Dôme i Cantal ) lub biało-nogami raki , które zamieszkują niezanieczyszczone rzeki. Łosoś Atlantic znajduje się w dużej dolinie Allier. Rzadkie gatunki, takie jak kos skalny lub kos plastronowy, gniazdują na piargach na zboczach gór Owernia lub Forez. W dużych lasach, zwłaszcza iglastych, kuna występuje w całym Masywie Centralnym.
Małe ssaki są tak liczne, że utrudniają rolnictwo : kret , łasica , mysz polna czy nornik . Lasy są domem dla dzików i saren , których szkodliwości obawiają się również uprawy i łąki. Konieczne stały się plany zarządzania dla tych populacji. Badger występuje w Aveyron Cantal Górna Loire lub Puy-de-Dome. Łasica lub gronostaj są lepiej reprezentowane w Aveyron i Lozère, podczas gdy kuna jest obserwowana do 1300 metrów nad poziomem morza w całym masywie.
Powrót drapieżników, a w szczególności wilka , którego wskaźniki obecności rosną we wschodniej i południowej części Masywu Centralnego, budzi niepokój myśliwych i hodowców.
Znajomość fauny poprawiła się dzięki zdefiniowaniu obszarów przyrodniczych o znaczeniu faunistycznym i florystycznym (ZNIEFF); środki ochronne już istnieją na obszarach Natura 2000 , które są liczne w dolinach (Allier, Loire), górach wulkanicznych, Forez , Margeride , Velay , Mézenc, Limousin, Causses lub Sewennach .
Konfederacja Arverne, utworzona przez ludność Arvernes (obecna Owernia ) i kilka sąsiednich ludów, klientów lub dopływów, odpowiadała dużej części masywu.
Prowincja Akwitania, pierwsza z Cesarstwa Rzymskiego, skupia większość terytoriów masywu.
Prowincji kościelnej Bourges , spadkobierczyni pierwszego Aquitaine, skupia wszystkie Masywu Centralnego, z wyjątkiem Vivarais .
Guerin Vergy jest pierwszym zawierać centralny obszar za IX p wieku .
Masyw Centralny jest obecnie regionem raczej miejskim (60% ludności koncentruje się w około trzydziestu obszarach miejskich, które zajmują jedną czwartą jego terytorium), w obrębie którego znajdują się duże miasta, takie jak Clermont-Ferrand , Saint-Étienne i Limoges .
Region ten, coraz mniej odizolowany, w szczególności dzięki „południkowi” A75, A89, A71, obejmuje wiele departamentów z bogatym i dynamicznym sektorem rolnym i rolno-spożywczym. Powstają nowe duże aglomeracje, w szczególności Rodez (ponad 49 000 mieszkańców), Brive-la-Gaillarde (58 000 mieszkańców) czy nawet Le Puy-en-Velay i Thiers .
Jednostki miejskie15 najbardziej zaludnionych jednostek miejskich Masywu Centralnego (w tysiącach, zaokrąglone do jednostki, całkowita liczba legalnych populacji INSEE – dane z 2012 r.):
Saint-Etienne - 373 |
Clermont-Ferrand - 263 |
Limoges - 184 |
Roanna - 80 |
Brive-la-Gaillarde - 74 |
Vichy - 64 |
Montluçon - 58 |
Rodez - 48 |
Le Puy - 48 |
Młyny - 38 |
Aubenas - 37 |
Aurillac - 34 |
Riom - 31 |
Annonay – 27 |
Millau - 23 |
Jeżeli kolej umożliwiło otwarcie regionu podczas XIX th wieku z budową ponad tysiąc kilometrów torów, droga zaczęło dominować.
Od okresu międzywojennego na wsi iw miastach świetnie sprawdzały się autobusy. Dzisiaj te usługi publiczne w dużej mierze zniknęły i dopiero długi czas zanim małych krętych drogach poprawiły, że spójna sieć pojawiła i że pierwsze autostrady urodzili: z Saint-Étienne do Lyonu , już w 1970 roku , ale przede wszystkim dzięki „planowi dróg Massif Central” ( 1975 ), między Clermont-Ferrand i Saint-Étienne na początku lat 80. , od Clermont-Ferrand do Bourges i Paryża około 1989 r. , od Clermont do Béziers lub ostatnio do Périgueux .
W ten sposób przez Masyw Centralny przecinają się obecnie dwie główne osie autostradowe: A75 Paryż – Clermont-Ferrand – Béziers (która również w dużej mierze biegnie wzdłuż trasy linii Causses , w zaniku) promuje wymianę między Paryżem a Morzem Śródziemnym , podczas gdy A89 Bordeaux – Clermont-Ferrand- Lyon powstaje jako brakujące ogniwo na skrzyżowaniu Europy wschód-zachód . Inne autostrady, takie jak A20 czy A72, pomagają się otworzyć.
Trwają prace na drodze Centre-Europe Atlantique (RCEA) oraz na RN 88 Lyon- Tuluza . Ale brakuje otwór na północnym wschodzie przez w Burgundii i płynie pozostaje skromny w sercu ogromny, nawet dla tranzytu. Niemniej jednak Masyw Centralny korzysta teraz z bardzo dobrej sieci drogowej o gęstej siatce odpowiadającej innym regionom, co jest niezwykłym faktem, jeśli weźmiemy pod uwagę niską populację przecinanych regionów, profil i wysokość. Faktem jest, że przepływy, pomimo postępu, są znacznie niższe niż w głównych francuskich korytarzach komunikacyjnych.
Sieć kolejowaPoza zachodnim obrzeżem, korzystającym z głównej linii Paryż – Orlean – Limoges – Tuluza ( POLT ), obsługa kolejowa Masywu Centralnego zawsze była słaba, pomimo trudnej instalacji kolejowej (strome rampy, budowa bardzo drogich tuneli). czy wiadukty takie jak Fades , Garabit czy Viaur ), podsycając mit o „izolacji” masywu, który jest częściej omijany niż przemierzany; konkurencja między przedsiębiorstwami kolejowymi, które chciały ukierunkować ruch wina, była z pewnością korzystna, ale trasy odpowiadały wówczas bardziej potrzebom kompanii kolei Midi niż potrzebom lokalnym.
Sieć jest zatem niekompletna, rozczarowująca z powodu niedociągnięć, degradacji niektórych linii lokalnych i powolności oferowanych usług zbiorowych. Pomimo uruchomienia części odnowionego sprzętu, modernizacja jest powolna, z wyjątkiem obrzeży miejskich ( Lyon - Saint-Étienne , Clermont-Ferrand - Issoire ) lub kilku połączeń międzymiastowych ( Albi - Rodez ); tylko oś Limagne na południe od Clermont-Ferrand i duże przedmieścia miejskie zapewniają masywowi wznowienie ruchu (Zachód Lyon i Saint-Etienne, gwiazda Tuluzy ).
Ogólnie rzecz biorąc, od 2002 r. w Masywie Centralnym wzrósł ruch pasażerski, w tym na liniach podmiejskich, takich jak te na wyżynach; wzrost ten wynika z korzystnego kontekstu dla kolei, między innymi ze względu na wzrost cen ropy , zatłoczenie miast, które sprawia, że wiele osób przerzuca się na kolej. Jest to również wynik polityki regionalnej, z której większość jest coraz bardziej przychylna kolei. Z drugiej strony przewozy kolejowe spadają z powodu niezadowolenia niektórych linii, a sieć TGV rozwija się powoli, z wyjątkiem Lyon-Saint-Étienne.
LotniskaGłówne infrastruktury lotniskowe ( Tuluza , Lyon , Montpellier ) znajdują się na skraju Masywu Centralnego , przejmując część ludności wyżyn. Platformy te wykazują ogólną pozytywną dynamikę, a liczba linii ma tendencję do wzrostu. W centralnej-północnej części masywu najważniejsze jest lotnisko Clermont-Ferrand Auvergne . Charakteryzuje się siecią na poziomie regionalnym z liniami do głównych francuskich metropolii lub do pobliskiej Europy. Pozostaje jednak kruchy w związku z przekazaniem części swojego hubu na rzecz Lyon-Saint-Exupéry . Liczba pasażerów gwałtownie spadła w ostatnich latach (prawie 900 tys. pasażerów w 2000 r. wobec 400 tys. w 2009 r.). Lotniska Limoges-Bellegarde (północny-zachód) i Rodez-Marcillac (południowy-wschód) rozwijają się z roku na rok, a ich wachlarz destynacji – tanich lub nie – różnicuje się, choć pozostają skromne. Limoges w ciągu 10 lat zyskał prawie 225 000 pasażerów. Lotnisko Saint-Etienne-Loire wzrosła o gospodarzem wiele przedsiębiorstw; przyjmuje 110 000 osób rocznie. Rodez w ciągu 10 lat zyskał 70 000 pasażerów. Lotniska Aurillac , Le Puy-Loudes , Brive mają co najmniej jedno połączenie z Paryżem , ale tranzyt nie przekracza 40 000 pasażerów rocznie. Mieszkańcy są często uzależnieni od decyzji tanich firm (zwłaszcza do Wielkiej Brytanii ), a połączenia między metropoliami, a zwłaszcza z Paryżem, są bardzo kosztowne i nie oferują wystarczającej klienteli.
System rzeczny Nowe technologiePomimo niedociągnięć zgłaszanych zarówno przez zwykłych użytkowników, jak i przedsiębiorców, w Masywie Centralnym wyraźnie poprawił się zasięg w zakresie nowych technologii komunikacyjnych. Nie tylko nawadnianie światłowodowe postępuje wzdłuż osi transportowych, ale przede wszystkim rozwija się telefonia komórkowa i szerokopasmowa , pozostawiając coraz mniej pustek poza kilkoma odległymi terytoriami. Jest to więc niepodważalny postęp, osiągnięty w krótkim okresie, przy rzeczywistych wysiłkach władz lokalnych i wsparciu izb konsularnych w ramach programu „Cybermassif”, który rozmieszcza centra usług dla MŚP w kilkunastu obszarach zatrudnienia ( Montluçon , Moulins , Vichy , Mende , Le Puy-en-Velay itp.).
Ogólnie rzecz biorąc, z dala od klisz izolacji, Masyw Centralny jest coraz częściej przecinany, zapewniając połączenie między Atlantykiem a Europą Nadreńską , między Północą a Morzem Śródziemnym . W dziedzinie transportu, otwarcie głównych skrzyżowaniach Północ-Południe ( A 75 , 89 i A 20 ), jak również do poprawy Centre-Europe Atlantic Route , być podwojona w przyszłości projektu Link poprzecznego kolejowych Alpy Owernii Atlantyckiej (TAA) pomagają w repozycjonowaniu Masywu Centralnego jako przestrzeni wymiany ludzi i towarów, idei i kultury między Europą, w tym Europą Wschodnią, a Południem. Partnerstwa już się rozwijają z Europą Południowo-Zachodnią i innymi regionami borykającymi się z podobnymi wyzwaniami.
Realizowane są konkretne i krótko- lub średnioterminowe projekty, aby poprzez rozwój RCEA (Nantes / Bordeaux-Limoges-Montluçon-Mâcon-Genève/Strasburg) projektu LGV Poitiers-Limoges lub LGV Paris Orlean Clermont-Ferrand Lyon .
Zaproponowano inne projekty, takie jak instalacja kolejek linowych w Thiers i Clermont-Ferrand .
Z ekonomicznego punktu widzenia wyżyny Masywu Centralnego są nadal ostoją rolniczą w skali kraju francuskiego, z wysokiej jakości produktami rolno-spożywczymi, a udział robotników rolnych w całkowitej liczbie pracujących jest tam często wyższy niż gdzie indziej. Ale 8% robotników rolnych w skali masywu oznacza również, że prawie wszystkie pozostałe miejsca pracy znajdują się w sektorze średnim i wyższym , przemyśle (21,6%), budownictwie i robotach publicznych (6,4%), handlu (12%). ), a zwłaszcza usługi (52%).
Udział aktywów w sektorze wtórnym jest wyższy niż średnia krajowa i jeśli Masywu Centralnego nie można zakwalifikować jako „regionu przemysłowego”, zwłaszcza że branża ta pozostaje rozproszona, skoncentrowana w kilku uprzywilejowanych obszarach, należy zauważyć, że całość opiera się, według INSEE , na sieci co najmniej 23 274 placówek. Większość składa się z małych firm, ale 966 zatrudnia ponad pięćdziesięciu pracowników, z których 178 ma ponad dwustu; ta ostatnia skupia razem jedną trzecią zatrudnienia w przemyśle w górach. .
Bogate w lekcje jest także badanie ewolucji wartości bezwzględnej populacji aktywnej zawodowo. Jeśli w większości Masywu Centralnego cofa się, to mapy pokazują, że najbardziej dotknięte kantonami są nie tylko rzadkie ośrodki przemysłowe, ale także często sektory rolnicze, które nie są w stanie utrzymać i tak już bardzo niskiego potencjału II i III stopnia. Wyróżniają się tylko aglomeracje i ich podmiejskie halo, z rzadkimi kantonami turystycznymi i ponownie wschodnimi granicami masywu ( głównie Loara , Rodan , Haute-Loire ).
Sytuacja bardzo się zmieniła w ciągu ostatniego pokolenia. Wiejskich exodus jest coraz bardziej do przeszłości, a często jest to czas na powitanie „nowych mieszkańców” ( Cévennes , Limousin ). Transport, nawet jeśli jest jeszcze wiele do zrobienia, znacznie się poprawił, zwłaszcza w obszarze autostrad i odkrywamy, że Masyw Centralny ma wiele dotychczas pomijanych zalet: małe zagęszczenie, a zatem „duże przestrzenie”, dziedzictwo know-how i produkty lokalne, zachowane środowisko naturalne to wszystko udogodnienia, które mieszkańcy masywu mają wszelkie możliwości promowania wśród społeczeństwa i konsumentów, którzy są w dużej mierze wymagający. Ponadto aktorzy życia gospodarczego stali się bardzo zróżnicowani: lokalne firmy i przedsiębiorcy, od mikroprzedsiębiorstw (w tym rolniczych czy rzemieślniczych) po duże struktury, przedsiębiorstwa wielonarodowe, których obecność jest pozytywnym sygnałem dla innych inwestorów, państwo wciąż czasami dobrze reprezentowane we współpracy z władzami lokalnymi . Świat małych firm, czasem zrzeszonych w sieci, również uczestniczy w powstawaniu nowych systemów produkcyjnych, często dynamicznych, multiplikujących inicjatywy i stymulujących inwencję jednych lub drugich. Te lokalne systemy produkcyjne, zlekceważone w czasach wielkiego biznesu i triumfującego fordyzmu , zostają ponownie odkryte i pokazują, że rozwój może być częścią kultury, historii, terytorium. Te nowe siły można zaobserwować zarówno w rolnictwie, jak iw przemyśle lub innej działalności usługowej, na przykład w dziedzinie turystyki wiejskiej .
Rolnictwo nadal waży znaczne masy, ale nie więcej niż 100 000 gospodarstw. W rzeczywistości tradycyjne gospodarstwa , zbyt małe i niezbyt wyspecjalizowane, często zamykają swoje podwoje, a ruch w górnej części Limousin czy masywach wschodu wcale nie jest spowolniony . Działka jest stosunkowo rozdrobniona, z mniej intensywnymi przegrupowaniami na wysokości. W pozostałych gospodarstwach – po jednym lub dwóch na wioskę – specjalizacja i intensyfikacja bywają gwałtowne. Według CERAMAC jest to pierwszy atut w obecnej rywalizacji między regionami.
Orientacja na hodowlę jest wyraźna: zależy od niej dwie trzecie rolników, a dziewięć na dziesięć hektarów przeznacza się na pasze (uprawy tymczasowe, łąki trwałe lub naturalne). W każdym razie nowoczesne techniki i wybrane rasy znacznie poprawiły plony. Ukierunkowanie na mleczarstwo (zaledwie 20% gospodarstw) jest niezbędne, gdy wielkość gospodarstw wydaje się być mierzona, gdy istnieje rynek zbytu w kierunku przemysłu rolno-spożywczego lub istnieje możliwość bezpośredniej sprzedaży przetworzonych produktów mlecznych ( sery zagrodowe itp.); na wyżynach na wschodzie ( Velay , Monts du Lyonnais ), w wulkanicznych górach Owernii, w Châtaigneraie , na planèze de Saint-Flour lub w Ségalas w Aveyron powstają spójne zagłębia mleczarskie .
Pierwotny „promień Roquefort” w południowo-zachodniej części masywu (około 100 km wokół Roquefort-sur-Soulzon , Larzac ) również się powiększa, ale z coraz mniejszą liczbą hodowców owiec mlecznych . Na środkowych płaskowyżach można utrzymywać zboża mieszane , podporządkowując je produkcji zwierzęcej (np. kiszona kukurydza). Hodowla na mięso (krowy mamki, owce i systemy mieszane) jest niezbędna wraz z rozwojem gospodarstw. Solidne baseny produkcyjne można zobaczyć, czy są stare (obszar Charolais w Bourbonnais lub równina Roanne , obszar Limousin, dom dla owiec w gajach na północy i zachodzie lub w południowych górach środkowych) lub nowsze ( góry Cantal oraz Aubrac , Margeride , Livradois - Forez ). Na koniec należy przypomnieć, że specjalizacja zbożowa koncentrowała się głównie w dolnej części kraju, w szczególności na dobrych ziemiach Limagne ( pszenica , kukurydza , nasiona oleiste , buraki cukrowe , tytoń ). W osłoniętych dolinach lub na zboczach, czasem opanowanych przez nieużytki, niektóre regiony uprawy winorośli opierają się lub odradzają: Saint-Pourçain i zbocza Limagne, Côte-roannaise , Côtes-du-forez , Beaujolais , pays de Brive , pays d' Entraygues-on-Truyère i Fel , baseny Marcillac , Millau lub zwłaszcza Cahors , bas- Vivarais .
Bilans pozostaje niepokojący pod względem złożoności, z jednej strony z powodu rozczarowujących wyników ekonomicznych, az drugiej strony braku jedności. Wyniki są zatem dalekie od nadziei zrodzonych w latach 70.: czy to pod względem dochodów, kosztów produkcji, czy plonów ; udział rekompensat publicznych i europejskich w budżecie rolniczym ujawnia tę bezsilność wysoko wspieranych obszarów górskich. Tabela kwestionuje dotychczasowe wybory (model produktywistyczny) i uzasadnia pewne obawy dotyczące zmian w WPR . Już kwot mlecznych doprowadziły do ostrej selekcji i ścieżka ekstensyfikacji może mieć tragiczne konsekwencje dla społeczności lokalnych i krajobrazów. Tylko wybór wysokiej jakości produkcji daje doskonałe możliwości, ale Masyw Centralny powoli podąża w tym kierunku, zwłaszcza jeśli porównamy go z górami na wschodzie kraju.
Obecna tabela musi jednak uwzględniać wiele AOC , w szczególności trzynaście nazw serów, z których niektóre są bardzo znane ( Roquefort , Cantal , Saint-Nectaire , Fourme d'Ambert ), nie zaniedbując produkcji warzyw ( zielona soczewica z Puy , słodka cebula z Sewennów, apelacje winiarskie Forez, Cahors lub Marcillac...) oraz wspólne marki produktów korzystających z ochrony ChOG ( Agneau du Quercy , Le Veau d'Aveyron & du Ségala , Beef de Charolles , Veau du Limousin , Wieprzowina du Limousin itp.).
Jednak według CERAMAC, pomimo korzystnego obrazu wynikającego z pewnej ochrony środowiska , przyszłość rolnictwa w Masywie Centralnym jest pełna niepewności i kontrastów, zwłaszcza między solidnymi twierdzami rolniczymi (środek-zachód od Masywu Centralnego) lub w proces reorganizacji ( Cantal , Aubrac, płaskowyże Limousin, Combrailles auvergnates, Margeride…) i obszary dryfujące, w procesie dezintegracji i bez jasno określonych orientacji rolniczych (Livradois, Forez, góry Limousin, Sewenny). To tutaj kryzys i wyludnienie są najbardziej zaawansowane, z wyjątkiem sytuacji, gdy działalność pozarolnicza jest generowana przez wpływy miejskie z zewnątrz, z Rodanu lub równin śródziemnomorskich. W kontekście działalności nękanej wątpliwościami (niepewność co do trwałości finansowania europejskiego, obawa przed bardziej szczerą liberalizacją handlu międzynarodowego, kolejne kryzysy zdrowotne itp.), Masyw Centralny znajduje dziś realne korzyści w ramach „ rolnictwo regionalne” i jakości, generujące wartość dodaną. Wyzwaniem na najbliższe lata jest maksymalne wykorzystanie tych przewag komparatywnych po coraz bardziej otwartej klienteli.
W całym Masywie Centralnym zatrudnienie w przemyśle, z wyjątkiem kilku gospodarstw domowych, pozostaje skromne i nie odnotowało znaczącego wzrostu . Funkcja drugorzędna (łącznie z budownictwem) zapewnia na ogół jedynie przeciętną część zatrudnienia: od 1/10 do 1/4 we wszystkich kantonach Masywu Centralnego, czasem mniej. Jednak gdy policzy się firmy zatrudniające od 1 do 10 pracowników, liczby te osiągają bardziej zauważalne wartości, co świadczy o często rozdrobnionych strukturach. Faktem jest, że ta tkanka MŚP nadal wydaje się niepewna na obszarach wiejskich: środkowe góry mają niewiele takich elastycznych i innowacyjnych „okręgów przemysłowych”, które zapewniają dobrobyt wsi w innych miejscach. Przypadki te nie mają zastosowania w miastach Thiers i Ambert, które mają bardzo wysoki wskaźnik miejsc pracy w przemyśle.
Z pewnością istnieją bardzo stare gałęzie przemysłu ( wytwórstwo wełny w górzystych regionach Castres lub w Gévaudan przyłączonym do handlu Langwedocji, produkcja koronek w Velay , jedwabiu w Pilat , Yssingelais i na zapleczu Lyonu , bawełna w Roannais , papiernicze regiony Ambert i Annonay , sztućce Thiers czy gobelin z Aubusson ). Byli jednak rozproszeni po małych warsztatach, składających się z większej liczby rzemieślników pracujących w domu niż robotników, i często odrzucali, czasami aż do zniknięcia, ofiary wczesnych kryzysów lub konkurencji ze strony domostw na nizinach. Napędzane przez inicjatywy i kapitału zewnętrznego, niektóre „biznes” jest głównie opracowany w XIX th century : mała rozproszone przemysł ( włókienniczy , garbarni , metalurgia szczególnie), głównie na wsi wschodniej Masywu Centralnego lub kilku pojedynczych stron ( Millau i Saint-Junien do podejmowania rękawicy , ceramiki i porcelany w Limoges , spożywczym jak Roquefort ), ale przede wszystkim urządzenia "black country" w oparciu o wydobycie z węgla ( Saint Etienne , Blanzy , Messeix i Brassac , Saint-Eloy i ' Aumance , Carmaux i Decazeville , Alès ) oraz przemysł stalowy . Do końca II Cesarstwa Masyw Centralny był nawet wiodącym dostawcą węgla i wyrobów hutniczych do Francji. Związek między kopalnią - bardzo rozproszoną - a fabryką pozostał jednak nierówny: prawdziwe baseny zaistniały dopiero w Saint-Étienne, najpotężniejszym ośrodku metalurgicznym i zbrojeniowym , jak w Decazeville, Alès, Montluçon. - Commentry czy Thiers i jego sztućce. Specjalizacje i pokolenia przemysłowe wyznaczają również miasta Limoges i Clermont-Ferrand . Z drugiej strony, budowa elektrowni wodnych prawie nie doprowadziła do powstania tworów przemysłowych, a model Alp Północnych nie ma zastosowania do Masywu Centralnego, z wyjątkiem kilku zakładów elektrometalurgicznych, takich jak te w Saint-Chély-d'Apcher. , Ancizes lub Issoire .
W rzeczywistości obecny obraz przemysłu wiejskiego jest dość łatwy do podsumowania z jego raczej górzystym położeniem, jego MŚP, jego „klasycznymi” branżami (przemysł drzewny, rolno-spożywczy, tekstylny, skórzany ) lub bardziej odnowionymi (metalurgia, farmacja , tworzywa sztuczne ). . Na nizinach lub w dolinach działalność produkcyjna koncentruje się głównie w miastach. W rzeczywistości, idąc za wspólną historią, niektóre miasta lub zagłębia węglowe skorzystały na prawdziwym rozwoju, ale kryzysy i zwolnienia nie zawiodły. Kilka głównych obszarów zostało zatem sklasyfikowanych jako bieguny rekonwersji: dorzecze Montluçon, Issoire-Brassac, Saint-Étienne, Figeac- Decazeville lub Roanne. Mimo to większość epidemii została utrzymana: Val d'Allier - biegnąca od Issoire i Brioude do Vichy i pozostająca zdominowana przez aglomerację Clermont-Ferrand, baseny Saint-Étienne i Roanne, Yssingelais, bruzda Thoré, miejsca z Thiers , Dore Valley , Montluçon-Commentry, Limoges, Rodez , Tulle - Brive . Poza regionami wschodnimi nierównomierne rozmieszczenie industrializacji dość dobrze odpowiada urbanizacji , ale struktury zapewniają niewielką jedność, a geografia pozostaje kontrastowa.
W skali masywu cztery główne sektory działalności skupiają połowę opłacanej siły roboczej. Są to przemysł rolno-spożywczy (IAA), z dodatnią dynamiką w ostatnim okresie, metalurgia i przetwórstwo metali dzięki wielu małym jednostkom rozproszonym i kilku dużym jednostkom, które decydują o masywie, zarówno pod względem ilości oferowanych miejsc pracy przez utworzoną wartość dodaną. Do tego dochodzi branża chemiczna , gumowa i plastikowa symbolizowana przez firmę Michelin , która zapewnia około 18% całkowitego zatrudnienia w przemyśle w masywie. Tekstylia, skóra i odzież stanowią na papierze czwarty sektor masywu pod względem oferowanego zatrudnienia, ale z bardzo wysokimi stratami siły roboczej. Masyw Centralny oferuje obecnie zróżnicowaną i ostatecznie dość konkurencyjną gamę produkcji, o czym świadczy mnożenie się klastrów konkurencyjności oznaczonych przez państwo.
Funkcja turystyczna budzi wiele nadziei, podobnie jak Alpy czy Pireneje . Jednak jego wpływ na miejsca pracy jest ograniczony, z wyjątkiem kilku wyspecjalizowanych obszarów. Mapa wskaźnika funkcji turystycznej pokazuje te nierówności: niektóre kantony nie są szczególnie zaniepokojone ( bocages de l' Allier , Limagne , płaskowyże Combrailles i Limousin , zachodnie Aveyron i północne Lozère ), podczas gdy pojawiają się rzadkie ogniska, czasem nierozpoznane (góra wulkaniczna w Owernii , Jezioro Vassivière w Limousin, Haut Allier i Haute-Ardèche , doliny Lot i wąwozy Tarn , Sewenny i Grands Causses ). Konieczne byłoby dodanie przestrzeni wypoczynkowych i drugich domów, w szczególności na wschodzie ( Lyonnais , Forez , Velay i Vivarais ) wykorzystując sąsiedztwo Lyonu. Wreszcie, tradycje termalne są niepodważalne: Owernia zajmuje piąte miejsce w kraju, chociaż kurorty ( Vichy , Le Mont-Dore , La Bourboule , Châtel-Guyon , Royat ) bardzo nierówno dostosowują się do nowej sytuacji medycznej i rekreacyjnej. Ogólnie rzecz biorąc, góry środkowe cierpią z powodu niskiej potencjalnej klienteli (dostęp, odległość), a przede wszystkim z powodu braku zasobów lub inicjatyw obojętnych lub niechętnych tej działalności ludności wiejskiej. Ogólnie rzecz biorąc, nadal skutkuje to niskimi możliwościami przyjmowania i niewystarczająco odnowionymi obiektami handlowymi lub zakwaterowaniem poza kilkoma ośrodkami sportów zimowych , a narciarstwo biegowe pozostaje rozczarowujące w porównaniu z Jurą . Frekwencja jest więc rozproszona i naznaczona rozproszeniem miejsc, aktorów i sprzętu.
Klientela poza masywem jest skromna: nieliczni paryżanie, wczasowicze z Zachodu lub Południa i wielu „rodzimych” emigrantów powracających latem do „kraju”; jednorazowy aspekt dotyczy mnożenia się drugich domów, w szczególności wokół dużych miast, na „południu” lub w sektorach, w których exodus uwolnił siedliska o charakterze.
Ewolucje są jednak oczywiste, prawdopodobnie nie tyle ze względu na samą politykę turystyczną, ile na zestaw dynamicznych elementów „zewnętrznych”. Wśród nich otwarcie masywu pobudza więc aktywność turystyczną, oferując jednocześnie urządzenia i konstrukcje, które same w sobie stanowią prawdziwą atrakcję (zjawisko wiaduktu Millau ). Dotyczy to również nowych praktyk i nowych potrzeb związanych z pojawieniem się nowych populacji. Podobnie obecność parków tematycznych i przestrzeni scenograficznych przyczynia się dziś do zaoferowania bardziej nowoczesnej wizji terytorium. Masyw Centralny ma również kartę do gry podczas krótkiego pobytu lub wypoczynku, ponieważ region ten daje początek aktywnym lub kontemplacyjnym odkrywaniu dziedzictwa, know-how i krajobrazów, które stały się rzadkością. Turystyka w Masywie Centralnym przybiera bardzo różnorodne oblicza i charaktery, wykraczając daleko poza utarte schematy turystyki wiejskiej . Terytoria śródziemnomorskiego zaplecza, terytoria pożądane przez obcokrajowców, terytoria wielkich obiektów kulturowych, terytoria, które się otwierają i których środki transportu - zarówno stare, jak i nowe - stanowią same w sobie czynniki atrakcyjności turystycznej, dalekie od prostego obrazu wulkanów Owernii i „głęboka Francja”.
Niemal wszędzie statystyki podkreślają, że najwięcej jest aktywów związanych z handlem i usługami , najniższe wartości obserwuje się na starych terenach rolniczych w sercu masywu (góry Owernii, Margeride ) czy w bastionie przemysłowca z Yssingelais .
Miejsca pracy w usługach są głównie miejskie, ale obszary wiejskie również uległy „tercjaryzacji”, m.in. poprzez rozwój usług, z przejściem znacznego udziału miejsc pracy w sektorze turystycznym. Kolejne odkrycie statystyczne: Insee mówi nam, że w 1999 r., jeśli 109 550 miejsc pracy było w rolnictwie w jednostce Masywu Centralnego, 102 147 było zapewnionych przez edukację , 122 225 przez administrację publiczną i 186 804 przez sektor zdrowia i działań społecznych . Sektor finansowy , z pewnymi silnymi spuściznami, również odgrywa pewną rolę, podczas gdy handel detaliczny mobilizuje dużą liczbę aktywów pomimo głębokiej restrukturyzacji związanej z instalacją dystrybucji na dużą skalę , z których niektóre mają czasem charakter lokalny ( Casino de Saint-Etienne ).
Mgławica trzeciorzędowa jest zatem stosunkowo złożona, a jej granice są trudne do narysowania, ale jej dane liczbowe pokazują, że zajmuje ponad połowę populacji pracującej. Zakres miejsc pracy w byłych miastach przemysłowych, które są prawie monofunkcyjne, został zatem głęboko zmodyfikowany przez wzrost sektora usług. Trzeba przyznać, że funkcja handlowa odziedziczona po małych miasteczkach targowych pozostaje wszędzie fundamentalna: jest to cecha powszechna dla małych organizacji miejskich w średnich górach.
Jednak usługi odgrywają obecnie główną rolę: administracja i obiekty szkolne charakteryzują wiele miast średniej wielkości, w szczególności stolic departamentów. Wreszcie, na wyższym poziomie hierarchii, w Clermont-Ferrand, podobnie jak w Limoges czy Saint-Étienne, rozwój działalności wyższego stopnia był spektakularny, często towarzyszyły mu duże operacje urbanistyczne. Administracja, sklepy, banki , ubezpieczenia , usługi zdrowotne i szpitalne, usługi edukacyjne i badawcze (uniwersytety, grandes écoles) wzmacniają „regionalne metropolie”. Na wsi kontrastuje się ze sobą: zanik tradycyjnego handlu wraz z otwarciem supermarketów . W ten sam sposób usługi rejestrują zmienne ewolucje: wiele z nich jest utrzymywanych, czasami dzięki tworzeniu „domów usług” wspieranych przez społeczności, nie zapominając o rozwoju usług medycznych i paramedycznych: starzeniu się populacji. . związane z lepszym niż w przeszłości nadzorem medycznym. To jedno z głównych źródeł zatrudnienia.
Kultura na tym obszarze wiejskim jest znacznie słabiej rozwinięta niż w dużym, bardziej miejskim pasie otaczającym masyw. Choć multimedia produkty kultury są powszechnie dostępne za pośrednictwem Internetu, wykonywania sztuki i obrazowym sztuka są dużo mniej; jest zbyt mało struktur dyfuzyjnych (kolejną przeszkodą jest odległość). Artyści, podobnie jak mieszkańcy masywu, są na świecie nieliczni.
Obserwujemy jednak silną obecność pewnych form, takich jak muzyka rockowa wspierana w Owernii . W ciągu ostatnich trzech dekad pojawiły się pewne „słupy”, takie jak Aurillac . W mieście (geograficznym sercu Masywu Centralnego), będącym siedzibą Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Ulicznej i miejscem jego produkcji, pojawił się słup łączący wszystkie sektory tańca (trening, tworzenie, dystrybucję, praktykę amatorską, scenę konwencyjną, szkolnictwo wyższe i średnie, centrum badań i zasobów, 7 uznanych firm, 2 festiwale itp.) wokół Centrum Tańca, Ruchu i Wizerunku oraz rozwoju kultur miejskich .
Volcadiva festiwal odbywa się co roku od 1 st do8 lipcaw teatrze kasyna Royat w Chamalières .
Przestrzenie i regiony objęte Masywem Centralnym są wspólne dla trzech głównych grup językowych Francji: langue d'oïl ( francuski ), prowansalski i arpitański .
Wśród dialektów języka oksytańskiego znajduje się północno-okcytański, który obejmuje ważną część Masywu Centralnego, od Périgord po góry Vivarais . Na południu Masywu Centralnego, od Aurillac do Montagne Noire , używany jest dialekt prowansalski Langwedocja (sam należy do południowego prowansalskiego ) z jego składowymi dialektami, takimi jak Aurillacois czy Rouergat .
Langue d'oïl, a dokładniej Burbonnais , występuje również na dalekiej północy obszaru, od północy Burbonnaise . Morvan mówi również olej rozmawiać z burgundzkiego-Morvandiau .
Pomiędzy dwiema grupami, które są prowansalski i francuski, znajduje się półksiężyc, językowa strefa przejściowa między tymi dwoma językami. Obszar ten rozciąga się od wschodu Charente do Allier , przechodząc na północ od Limousin .
Wschodni stok, wokół departamentu Loary i gór Lyonnais , jest domeną Francuskoprowansalskiego.