Henryk III , urodzony dnia19 września 1551w Fontainebleau i zamordowany dnia2 sierpnia 1589w Saint-Cloud , jest królem Polski pod imieniem Henryk I st ( Henryk po polsku ) od 1573 do 1575 i król Francji od 1574 do 1589 . Jest ostatnim monarchą z dynastii Valois .
Czwarty syn króla Henryka II i królowej Katarzyny Medycejskiej , Henryk nie jest przeznaczony do korony. Za panowania swego brata Karola IX wyróżnił się jako dowódca armii królewskiej wygrywając z protestantami bitwy pod Jarnac i Moncontour . W wieku 21 lat kandydował na wakujący tron polski i został wybrany na Henryka Walezy , króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego . Jego panowanie było krótkie, gdyż po ogłoszeniu śmierci brata, bez męskiego potomka, porzucił królestwo, by zasiąść po nim na tronie Francji.
Stając się królem Francji, Henryk III dziedziczy podzielone królestwo, w którym jego autorytet jest tylko częściowo uznawany. Jego panowanie naznaczone jest ważnymi problemami religijnymi, politycznymi i gospodarczymi. Pod jego rządami rozgrywają się cztery wojny religii . Henryk III musiał zmierzyć się z partiami politycznymi i religijnymi wspieranymi przez obce mocarstwa, które ostatecznie przełamały jego autorytet: partię Malkontentów, partię protestancką i wreszcie Ligę . Zmarł w Saint-Cloud po tym, jak został zadźgany przez mnicha Jacques'a Clémenta .
Na jej godło składają się trzy korony symbolizujące królestwa Francji i Polski oraz motto wyjaśniające trzecią koronę: " Manet ultima cælo " ( "Ostatni jest w niebie" ).
Czwarty syn króla Henryka II i królowej Katarzyny Medycejskiej , noworodek początkowo został ochrzczony dnia5 grudniaw górnej kaplicy Saint-Saturnin ramach pierwszego imienia Alexandre Édouard (imiona swoich dwóch ojców chrzestnych, kardynał Aleksander Farnese , sojusznikiem francuskim we Włoszech, a młody król Edward VI Anglii) oraz tytułem księcia Angoulême . W 1560 roku, po wstąpieniu na tron swojego brata Karola IX , został księciem Orleanu . Zajmuje podczas jego potwierdzenie w Tuluzie ,17 marca 1565, imię jego ojca: Henri . ten8 lutego 1566zostaje księciem Andegawenii .
Do śmierci ojca Henri dorastał wraz ze swoimi braćmi i siostrami w zamkach Blois i Amboise . Pod koniec wczesnego dzieciństwa zostaje powierzony dwóm nauczycielom znanym z humanizmu , Jacquesowi Amyotowi i François de Carnavalet . To od nich nauczył się kochać listy i intelektualne dyskusje.
Bardzo wcześnie sprawował swoją rolę królewskiego księcia. W wieku 9 lat zasiada obok swego brata króla Karola IX w Stanach Generalnych 1560. Następnie towarzyszy mu w jego wielkiej podróży po Francji, a w 1565, w wieku czternastu lat, widzi siebie jako dowódcę Przy okazji wywiadu z Bayonne udał się do Hiszpanii w poszukiwaniu swojej siostry królowej Elżbiety .
Gdy dorośnie, staje się ulubionym dzieckiem swojej matki Katarzyny Medycejskiej, która chce, aby Henryk stał się najsilniejszym wsparciem dla rodziny królewskiej. ten12 listopada 1567, w dniu śmierci konstabl Anny de Montmorency , młody książę został mianowany generałem porucznikiem Królestwa, wysokim dowództwem wojskowym, co uczyniło go szefem armii królewskiej. W wieku szesnastu lat książę Andegawenii stał się w ten sposób „rodzajem alter ego monarchy” , odbiorcą duplikatów wszystkich depesz. Chociaż Henri oficjalnie dowodzi armią, efektywną władzę sprawuje jednak Gaspard de Saulx-Tavannes , generał porucznik Burgundii i katolicki lord doświadczony w sztuce wojennej. Ta nominacja niweczy polityczne ambicje księcia Ludwika de Condé , który również pragnął tego urzędu. Ich złe zrozumienie popycha Condé, również przywódcę protestantów , do opuszczenia dworu i wznowienia działań wojennych.
Henri osobiście zaangażował się w Drugą i Trzecią Wojnę Religijną . Zręcznie doradzany przez Gasparda de Saulx-Tavannes wyróżnił się zwycięstwem w bitwie pod Jarnac , podczas której Condé został zamordowany w 1569 roku przez kapitana księcia Anjou, a następnie Moncontour . Henryk pozostawił książęce szczątki, aby zostać wyśmianym przez ludzi i szedł przez dwa dni na osiołku, zyskując niechęć Henryka I st. Burbon-Condé , syna i następcy Ludwika.
Osiągnięcia militarne Henry'ego w czasie wojny ukształtowały jego reputację w Europie, jednocześnie wzbudzając zazdrość jego brata, jego brata, niewiele od niego starszego. Jego wdzięk i popularność, a także praktykowanie ingerencji politycznych irytowały Karola IX , z którym Henri coraz gorzej się dogadywał.
Bardzo wcześnie książę Andegawenii został skonfrontowany z polityką. Bliżej Przebraniu niż Montmorency , w radzie królewskiej – gdzie przedstawiła go matka – opowiada się za surową polityką wobec protestantów. Jego ambicja do rządzenia i jego uzdolnienia czynią go w oczach współczesnych wysoce wyczekiwanym potencjalnym następcą. Katarzyna de Médicis żywi ambicję, by poślubić wysoką księżniczkę, ale Henri ma oko tylko na piękną Marie de Clèves . Podczas gdy Królowa Matka nadal chce dać jego syn koronę królewską w Europie , negocjacje z Elizabeth I ponownie , królowa Anglii , nie z powodu wymogów religijnych księcia.
Podczas epizodów Saint-Barthélemy Henri stanął po stronie akcji przeciwko przywódcom protestanckim: jeśli nie można udowodnić swojej obecności na ulicach w czasie masakry, z drugiej strony pewne jest, że jego ludzie aktywnie uczestniczą zabójstwo żołnierzy protestanckich.
w Styczeń 1573król powierzył mu dowództwo armii mającej zająć miasto La Rochelle , stolicę francuskiego protestantyzmu. Mimo zastosowanych środków oblężenie okazało się porażką. Straty po stronie katolickiej są ważne, a sam Henri jest ranny. Rozejm zostaje zawarty, gdy Henryk dowiaduje się od matki, że został wybrany królem Polski .
Królowa Katarzyna wysyła biskupa Walencji , Jana de Monluc , wraz z jego sekretarzem Jeanem Choisninem, doradcą króla, jako nadzwyczajną ambasadę, aby poparła przed sejmem kandydaturę jej syna do tronu polskiego, podczas wolnej elekcji w 1573 roku . Dzięki swemu talentowi dyplomatycznemu irenistycznemu biskupowi Monluc udało się przekonać 40 000 szlachetnych wyborców (katolików i kalwinów, pomimo wiadomości o masakrze na Saint-Barthélemy, która zagroziła Henriemu). ten11 maja 1573 r, Henryk zostaje wybrany na króla Rzeczpospolitej Polsko-Litewskiej pod imieniem Henri de Valois ( Henryk Walezy ). ten19 sierpnia 1573, duża delegacja polska złożona z 10 ambasadorów i 250 dżentelmenów zostaje wysłana do Francji, aby go odebrać. Nowy król zobligowany jest do podpisania pierwszej Pacta Conventa i Artykułów króla Henryka ( Artykuły Henrykowskie ), które wszyscy przyszli władcy polsko-litewski będą musieli respektować. Zgodnie z tymi dokumentami Henryk musi powstrzymać prześladowania protestantów we Francji i oszacować tolerancję religijną w Polsce zgodnie z konfederacją Warszawską ( Konfederacja Warszawska , 1573). Henryk, nie spiesząc się z opuszczeniem Francji, opóźnił swój wyjazd, ale musiał zastosować się do żądań króla swego brata, z którym pożegnał się wgrudzień 1573.
Po opuszczeniu Fontainebleau przybył do Krakowa dnia18 lutego 1574 rpo dość trudnym przejściu przez kraje niemieckie. Towarzyszy mu duża grupa znakomitych dżentelmenów: Albert de Gondi , René de Villequier , Louis de Gonzague , Charles de Mayenne , François d'O .
ten 21 lutego, młody 23-letni książę zostaje koronowany na króla w katedrze św. Stanisława , ale odmawia poślubienia Anny Jagiellońskiej , siostry Zygmunta II Augusta , kobiety po pięćdziesiątce, którą uważa za „brzydką” .
Uczy się z listu 14 czerwca 1574 rśmierci brata Karola, a potem myśli o opuszczeniu Polski. Król Polski nie ma takiej władzy jak król Francji i Henryk żałuje francuskiego dworu słynącego w całej Europie ze swoich świąt. Bez zgody Sejmu RP uciekł po cichu w noc18 czerwca 1574 rod Zamku Królewskiego na Wawelu .
Pod wieloma względami kultura polska wywarła pozytywny wpływ na Francję. Na Wawelu Francuzi zapoznali się z nowymi technologiami systemów septycznych, w których śmieci (ekskrementy) wynoszono poza mury zamku. Po powrocie do Francji Henri chciał zlecić budowę takich instalacji w Luwrze i innych pałacach. Inne wynalazki wskazane Francuzom przez Polaków to kąpiel z regulowaną ciepłą i zimną wodą oraz widelce.
Po bezkrólewie trwającym osiemnaście miesięcy sejm wybiera nowego króla Polski w osobie księcia Siedmiogrodu Stefana Batorego (1575).
Henri przybywa do Wiednia w Austrii w dniu23 czerwcagdzie spotyka cesarza Maksymiliana II . Stolica Austrii przywitała go z przepychem i wydał tam blisko 150 tys. ecu. Następnie dociera do Włoch i zatrzymuje się tam na dłuższy czas.
Z kolei wspaniałość, z jaką przyjmuje go Republika Wenecka , zadziwia młodego władcę. Tam może mieć krótki romans z kurtyzaną Veronicą Franco .
Następnie przechodzi do Padwy , Ferrary i Mantui . W sierpniu był na Monzy, gdzie spotkał Charlesa Borromee, który zrobił na nim ogromne wrażenie. W Turynie odnajduje swoją ciotkę Małgorzatę z Francji , po czym książę Sabaudii przybywa go szukać, by zabrać go do Chambéry . Dlatego przemierza Alpy na szklanym noszeniu . Informuje o pewnych trybach, w szczególności - według legendy - widelca .
Przybył do Chambery dnia2 września 1574gdzie odnajduje swojego brata François d'Alençon i kuzyna Henri de Navarre . ten6 wrześniaw Lyonie wita go matka. Chciał, aby małżeństwo Marie de Clèves zostało unieważnione , aby ją poślubić, ale30 października, kiedy właśnie przybył do Awinionu , dowiaduje się o jej śmierci. Ta wiadomość wstrząsa nim i odmawia jedzenia przez dziesięć dni.
ten 13 lutego 1575, Henri trzeci imienia, jest koronowany w katedrze w Reims przez kardynała de Guise . Podczas koronacji korona koronacyjna wielokrotnie nie spada z głowy nowego władcy, a celebrans zapomina o zagraniu Te Deum . ten15 lutegopoślubił Louise de Vaudémont-Nomény, księżniczkę Lotaryngii . Nie ma dzieci z tego miłosnego małżeństwa.
Od momentu wstąpienia na tron Henryk III staje w obliczu wojny prowadzonej przez Henryka de Montmorency , hrabiego Damville , powiedział król Langwedocji . Na dworze musiał stawić czoła spiskom podżeganym przez jego brata François d'Alençon , który stał na czele partii „Malkontentów”, oraz króla Nawarry, przyszłego Henryka IV , który w końcu uciekł z dworu i wziął broń. Podczas gdy Alençon sprzymierzył się z partią protestancką, król Nawarry powrócił do religii kalwińskiej. Kampania, która się wtedy rozpoczyna, okazuje się katastrofalna dla króla. Książę Condé zaapelował do syna Palatynie hrabiego Renu Jean Kazimierza , który pochodzi z jego najemników grozić Paryż. Mimo zwycięstwa księcia Guise pod Dormans nad awangardą Henryk III musiał się skłonić. ten6 maja 1576 rOn przyznaje edykt Beaulieu , inaczej zwany spokój Monsieur z którym jego brat François jest głównym zwycięzcą. Henryk III nadaje mu tytuł księcia Andegawenii . Protestanci uzyskują wiele korzyści, co wzmacnia niechęć katolików i pomaga rodzić pierwsze ligi .
Upokorzony Henri III szuka tylko zemsty. Musi przede wszystkim zebrać pod koniec roku Stany Generalne w Blois , aby zrekompensować deficyty budżetowe spowodowane wojną. Pod naciskiem posłów katolickich Henryk III postanawia wznowić wojnę z protestantami. Wcześniej dbał o pojednanie ze swoim bratem, który pobłogosławiony błogosławieństwami kroczy u jego boku. Henri de Montmorency również przyłączył się do sprawy królewskiej. Tak zaczyna się 6 th wojnę religii, która odbywa się głównie w Langwedocji . W mieście Montpellier , zdobytym przez protestantów, jego cytadela zostaje zrównana z ziemią przez wojska katolickie. ten17 września 1577, pokój z Bergerac zostaje podpisany między walczącymi, a edykt z Poitiers ogranicza w pewnym stopniu swobody przyznane protestantom w poprzednim edykcie.
Henri III pozostawia matce Katarzynie Medycejskiej troskę o doskonalenie pokoju. Mieszka w Nérac, gdzie godzi małżeństwo Navarre i podpisuje28 lutego 1579, edykt przyznający protestantom trzy miejsca bezpieczeństwa w Guyenne i jedenaście miejsc w Langwedocji na okres sześciu miesięcy. Następnie rozpoczęła wielką podróż po królestwie Francji .
Wysiłki Królowej Matki nie zapobiegają krótkiemu wznowieniu wojny. W 1580 The 7 th wojna Religia nazywane „Kochankowie wojny” wybuchła w Francji . Będzie to bardzo krótki czas, a brat króla Franciszka, księcia Alençon i Anjou , negocjuje pokój Fleix w sprawie26 listopada 1580. Negocjatorzy planują sześcioletni rozejm.
Zawsze za radą matki Henryk III wspiera ambicje księcia Alençon w Holandii , jednocześnie wypierając się go przed hiszpańskim ambasadorem. Świadomy słabości kraju król nie chce ryzykować otwartego konfliktu z Hiszpanią. Jego stosunki z Filipem II Hiszpanem są wtedy najgorsze. W 1582 roku Francja poparła Antoine , pretendując do tronu Portugalii, podczas gdy Filip II zajął kraj. Dowodzona przez Philippe'a Strozziego flota francuska zostaje ciężko pokonana w bitwie o Azory , co pozwoliło na aneksję imperium portugalskiego przez Hiszpanię . Francuzi zostają bezlitośnie straceni, a Strozzi zostaje zabity.
W tym samym roku Francuzi również zawiedli w Holandii, odchodząc na emeryturę François d'Anjou. Po francuskiej furii w Antwerpii francuski książę musiał się wycofać z braku środków, co doprowadziło do odzyskania przez Hiszpanów kontroli nad utraconą Flandrią. Przed powstaniem Hiszpanii, Henryk III napina bardziej niż kiedykolwiek sojusz z Królowa Elżbieta I ponownie z Anglii i otrzymał Order Podwiązki.
Henri III jest głową państwa, który lubi poznawać sprawy królestwa i chce być świadomy wszystkiego. Za radą otacza się kompetentnymi prawnikami, takimi jak hrabia de Cheverny czy Pomponne de Bellièvre .
Na dworze lubił promować ludzi średniej szlachty, którym powierzał bardzo wysokie obowiązki, jak książęta Joyeuse i Épernon . Henryk III chce liczyć na panowanie tych nowych ludzi, którzy są mu całkowicie oddani. W ten sposób Henryk III zmarginalizował największe rody szlacheckie, co mogło stanowić przeszkodę dla władzy królewskiej. Na jego dworze pojawiają się więc faworyci, którzy dzięki królowi mają oszałamiający majątek i których wulgarnie będą nazywać uroczymi . Aby urzeczywistnić ten projekt, w 1578 roku utworzył Zakon Ducha Świętego , bardzo prestiżowy zakon rycerski, skupiający wokół osoby królewskiej najwybitniejszych dżentelmenów wyższych sfer.
Król lubił imponować poddanym i organizował wystawne przyjęcia, takie jak te wydawane na cześć księcia Joyeuse w 1581 roku. Z tej okazji na dworze wystawiano wystawny Ballet comique de la Reine .
Suweren oferuje również duże sumy pieniędzy jako nagrodę dla najbardziej gorliwych sług. Wszystkie te wydatki, ostro krytykowane, nie tylko pogłębiają dług Królestwa, ale dla króla, który nie waha się pożyczyć dużych sum od proboszcza Richelieu (ojca kardynała Richelieu ) lub od finansisty Scipiona Sardiniego , przywrócenie władza królewska pozostaje priorytetem.
Ponadto Henryk III zorganizował kilka ważnych reform, w szczególności reformę monetarną, której celem było rozwiązanie problemów finansowych Królestwa.
Władca zaostrzył także etykietę dworu, zapowiadając tym samym etykietę Wersalu sto lat później. Podobnie jak później Ludwik XIV , Henryk III stara się podkreślić swój majestat. W ten sposób pojawiają się bariery, które uniemożliwiają dworzanom zbliżenie się do stołu i królewskiego łoża.
Względny spokój panujący przez kilka lat w Królestwie został podważony, gdy w 1584 roku brat króla Franciszka zmarł na gruźlicę bezpotomnie. Sam Henryk III nie zdołał ich mieć. Królowa Ludwika, będąca w ciąży na początku małżeństwa, miała tylko fałszywe nadzieje. Dynastia Valois jest więc skazana na wymarcie. Zgodnie z prawem salickim dziedziczenie korony przypadałoby dynastii Burbonów, której przywódcą, protestantem, okazał się Henryk, król Nawarry . Dla katolików wstąpienie na tron hugenotów pozostaje zaporowe; nawet pojednanie między królem Francji a królem Nawarry jest nie do przyjęcia.
Książę Guise, obawiając się wejścia na tron Henryka de Navarre, podpisuje tajny traktat z Hiszpanią. Wobec 50 000 ecu miesięcznie książę zobowiązuje się uniemożliwić Henrykowi objęcie władzy królem Francji, a zamiast tego osadzić na tronie katolickiego kardynała de Bourbon.
Pod naciskiem Ligi i jej lidera, bardzo popularnego księcia de Guise , Henri III został zmuszony do podpisania traktatu Nemours na7 lipca 1585. Król zobowiązuje się do „wyrzucenia heretyków z królestwa” i wypowiedzenia wojny Henri de Navarre, własnemu spadkobiercy. Rozpoczyna się ósma i ostatnia Wojna Religijna . Nazywa się „ Wojna Trzech Henri ”, ponieważ Henri de Guise, Henryk III z Francji i Henryk III z Nawarry ucieleśniają trzech walczących.
w Luty 1587Henry otrzymuje list od Mary ma być wykonywany przez Elżbieta I ponownie , królowej Anglii . Jakiś czas później Francja składa hołd swojej byłej królowej Marii. wMarzec 1587, Podczas wizyty w Saint-Germain-en-Laye , Henri III omal nie porwana przez frakcji z Ligi Katolickiej i króla Hiszpanii . Ten spisek wkrótce odkryto, zawodzi.
ten 20 października 1587, w bitwie pod Coutras , katolickie oddziały króla dowodzone przez księcia Joyeuse zderzyły się z oddziałami Henri de Navarre, w drodze z La Rochelle, by zebrać armię 35 000 hugenotów, którzy musieli maszerować na Paryż . Dla armii katolickiej konfrontacja przeradza się w katastrofę: ginie tam 2000 żołnierzy, a Henri de Navarre traci tylko czterdziestu. Książę Joyeuse zostaje zabity, podobnie jak jego brat Claude de Saint-Sauveur.
Ambicje Ligi Katolickiej i skala ruchu, który reprezentuje, przyćmiewają króla, który jej nienawidzi. Henri III próbuje za wszelką cenę spowolnić jego ekspansję. Bardzo szybko powstała przepaść między nim a miejskimi środowiskami katolickimi. Katolicy zarzucają mu brak witalności i użyteczności w wojnie z protestantami. W rzeczywistości Henryk III był bardziej zainteresowany ambicjami Ligi niż protestantami. Wizerunek króla, wyśmiewany przez pamflety Ligi i kazania księży paryskich, znacznie się pogarsza w kręgach ludowych. ten8 maja 1588książę de Guise, pomimo nałożonego na niego zakazu, wjeżdża do Paryża . Obawiając się przejęcia władzy przez ultrakatolików, Henri III dokonał12 maja, wkraczają do stolicy Gwardii Szwajcarskiej i Francuskiej , co wywołuje powstanie. To dzień barykady . ten13 maja 1588 rkról wyjeżdża z Paryża do Chartres .
ten 1 st sierpień 1588, Katarzyna de Médicis i Henri de Guise iść do Chartres i poprosić króla do powrotu do Paryża . Odmawia. Ukrywając swój zamiar pozbyć Ligi podpisał ten edykt Unii w Rouen , który wydał intencje lidze za swój własny. Aby uzyskać kredyty na kontynuowanie wojny, wzywa Stany Generalne w Blois i odwołuje najwierniejszych członków swojej rady, Bellièvre'a, Cheverny'ego i Villeroya, a nawet księcia Épernon , bête noire Ligi, zostaje oficjalnie zhańbiony.
Wierząc, że przywróci mu władzę „ uderzeniem majestatu ”, kazał zabić księcia Guise.23 grudniarano i następnego dnia jego brat kardynał de Guise, uważany za równie niebezpiecznego jak jego brat, z halabardami. W Blois kazał aresztować ligowców i członków rodziny Guise. ten5 stycznia 1589 r, jest przy łóżku swojej starej matki, która umiera w nocy. Zabójstwo księcia Guise prowokuje natychmiastowe powstanie Ligi Francuskiej. W Paryżu Sorbona uwalnia lud Francji od przysięgi lojalności , podczas gdy kaznodzieje wzywają do morderstwa. Wszystkie miasta i prowincje, z wyjątkiem Tours , Blois i Beaugency , w pobliżu króla, oraz Bordeaux ( właściciel Matignona ), Angers ( d'Aumont ) i Dauphiné ( d'Ornano ). Porzucając Blois, król schronił się w Tours w dniu6 marca 1589. Izolowany, wytropiony przez księcia Mayenne w pobliżu Amboise , Henryk III został zmuszony do pojednania i zawarcia traktatu z królem Nawarry na3 kwietnia 1589. Dwaj mężczyźni (Henri III i Henri de Navarre w przyszłości Henri IV ) spotykają się w Plessis-lèz-Tours na30 kwietnia 1589. Wojska królewskie i oddziały protestanckie jednoczą się, by walczyć z Ligą. Henri de Navarre skupił się na Chinonie, lider ligi Charles de Mayenne rozpoczął ofensywę przeciwko Tours na8 maja 1589. Kiedy udał się do opactwa Marmoutier, na prawym brzegu Loary, aby wysłuchać mszy, Henryk III był prawie zaskoczony przez awangardę Ligi dowodzoną przez Kawalera d'Aumale. Napastnicy zaatakowali przedmieście Saint-Symphorien , które zostało okrutnie splądrowane. Na Wyspach Loary i na moście zaręczyny są niezwykle gwałtowne. Chociaż członkowie rodziny królewskiej stracili dwa razy więcej ludzi niż ligowcy, pozostają mistrzami miasta Tours dzięki posiłkom hugenotów od François de Coligny (syna słynnego admirała Gasparda II de Coligny). Rojaliści stopniowo gromadzili się i pozwolili królom Francji i Nawarry prowadzić kampanię, aby oblegać Paryż , pogrążając się w fanatycznym delirium. Dwaj królowie zebrali armię ponad 30 000 ludzi, którzy przygotowują się do oblężenia stolicy. Książę Épernon dołączył do nich ze wzmocnieniem 15.000 mężczyzn głównie składa się z Swiss. Paryż był wtedy broniony przez 45.000 ludzi z milicji burżuazyjnej, uzbrojonych przez króla Hiszpanii Filipa II .
Zainstalowany w Saint-Cloud w oczekiwaniu na siedzibę paryską , to1 st sierpień 1589Ósmej rano, Henryk III wita na swojej komoda prokuratora generalnego towarzyszy mnicha dominikańskiego Leaguer , Jacques Clement , który powiedział nowy nośnik z Luwru. W obliczu nalegań zakonników, by chcieli porozmawiać na osobności z władcą, Roger de Bellegarde , pierwszy dżentelmen Izby, pozwala mnichowi zbliżyć się do króla. Według ówczesnych wersji kronikarzy król pozostaje w swoim przebitym krześle lub wstaje, aby rozmawiać we strzelnicy okna. Jacques Clément skorzystał z okazji, by uderzyć króla w podbrzusze nożem, który trzymał schowany pod płaszczem. Henryk III woła: „Ach, mój Boże! „Wtedy wyrywa nóż z jego perforowanego jelitach i uderza napastnika w twarz, krzycząc: ” Bad guy, że mnie zabił! ” . To dwóch żołnierzy z pułku Comblanc wprowadziło Jacquesa Clémenta do obozu Henryka III.
Na hałas podbiegają straże króla, słynna Czterdziestka Piątka , dźgają mnicha mieczami i wyrzucają go przez okno. Po pierwsze, lekarze minimalizują ciężkość urazu, umieszczają jelita z powrotem na miejscu i zszywają ranę. Henri III udaje się dyktować listy do miast, które są mu posłuszne, aby uciąć pogłoski. Żonie, która pozostała w Chenonceau , zapewnia nawet, że za kilka dni będzie mógł znowu jeździć. Jednak podczas wizyty swojego kuzyna Henryka z Nawarry król Francji nakłaniałby swoich sług do przestrzegania zasad przekazywania władzy, uznając króla Nawarry za swojego prawowitego następcę.
Jednak wieczorem zapalenie otrzewnej postępuje i jego cierpienie narasta. Po bolesnej agonii zmarł dnia2 sierpnia 1589około 3 nad ranem Henri de Navarre zastąpił go pod imieniem Henri IV .
Henryk III jest ostatnim władcą rodu Kapetyjczyków Valois , który panował nad Francją od 1328 do 1589 roku.
„Ten Roy był dobrym księciem, gdyby spotkał lepszy wiek. " Są to słowa użyte przez kronikarza Pierre de L'Estoile po śmierci króla przypomnieć, że pomimo jego konkretnej osobowości i eksplozji nienawiści był w stanie wzbudzić Henryk III miał także wykazać swoje cechy.. Nawet dzisiaj jego osobowość jest przedmiotem dyskusji, zwłaszcza o seksualności.
Henri III twierdzi, że jest człowiekiem kontrastów, prezentując kilka aspektów. Dumny, odznacza się dystyngowanymi i uroczystymi manierami, ale jako człowiek ekstrawagancki czerpie rozrywki i przyjemności. Jego osobowość okazuje się skomplikowana: pozorna łagodność kryje w sobie nerwowego i nieugiętego ducha.
Elegancki mężczyzna, uosabia wdzięk i majestat króla. Ceni sobie modę i jej ekstrawagancje (kolczyki i imponującą truskawkę ). Człowiek o wielkiej łagodności, nienawidzący przemocy, unika wszelkich wojowniczych konfrontacji i porzuca aktywność fizyczną, choć jest jednym z najwspanialszych mieczy w Królestwie. Jego odraza do myślistwa i działań wojennych, przywileje szlachty , a także upodobanie do czystości i higieny, przysporzyły mu ostrej krytyki ze strony współczesnych, którzy uważali go za zniewieściałego króla.
Wykształcony w środowisku humanistycznym, król zachęcał świat listów chroniąc pisarzy ( Desportes , Montaigne , du Perron ). Poświęcił się filozofii i mimo sprzeciwu politycznego wobec protestantów sprowadził drukarza Estienne'a do Paryża.
Henryk III wolał pracować w swoim gabinecie ze swoimi ministrami niż iść na wojnę, zwłaszcza że jego zdrowie było kruche. Cierpi na różne dolegliwości: świerzb, kolka nerkowa, oftalmia, przetoki w uchu i nosie. W żaden sposób nie przeszkadza mu to w przeprowadzeniu kilku kampanii wojennych i niewzruszeniu, gdy wydaje rozkaz rozstrzelania księcia de Condé w Jarnac . Człowiek o bystrym inteligencji, na ogół wykazuje wyrozumiałość wobec swoich przeciwników i zbuntowanych miast, które podbija. Podobnie zawsze szuka rozwiązań dyplomatycznych, co czasami przynosi mu pewne niepowodzenia.
Człowiek pobożny, głęboko wierzący, jego pobożność rozwija się z wiekiem. Nieszczęścia, które dotknęły go pod koniec jego panowania, zaostrzyły jego wiarę katolicką; w ten sposób poświęcił się ostentacyjnie procesjom pokutników. Uwiedziony pobożnością bractw pokutników, gdy przebywał w Awinionie; po powrocie z Polski w 1574 r. ustanowił20 marca 1583Bractwo Białej penitentów Zwiastowania Notre-Dame z którego jest aktywnym członkiem. Król o nerwowym charakterze okazuje się bardzo chory. Wierzy, że jego zło, brak dziedzica, a także nieszczęścia jego królestwa są spowodowane jego grzechami. Dlatego spędzał czas umartwiając się w klasztorach, gdzie przez kilka dni odbywał rekolekcje duchowe.
Współcześni Henrykowi III opisywali króla jako człowieka, który bardzo cenił kobiety. Jeśli jego kochankowie nie są dobrze znani, to dlatego, że Henryk III nigdy nie nadał im tytułu oficjalnej kochanki .
W młodości Henryk III został zauważony przez gorliwe obcowanie z kobietami, do tego stopnia, że ucierpiała jego reputacja i zdrowie. W 1582 roku włoski ambasador Lorenzo Priuli powiedział: „Król też cierpiał na pewne choroby, ponieważ zbyt często odwiedzał kobiety w młodości. " Michelet przypisuje zwyrodnienie ostatnich trzech Valois na syfilis z François I er , Henryka II , który mógłby przenosić bakterii Treponema światło tej choroby do jej syna.
Wśród jego najsłynniejszych kochanek są Louise de La Béraudière (o ponad dwadzieścia lat starsza), Françoise Babou de la Bourdaisière (matka Gabrielle d'Estrées ) i Renée de Rieux ze średniej szlachty. Często bywa też podczas swojej włoskiej podróży, która sprowadza go z Polski doCzerwiec 1574, Veronica Franco , bardzo znana w tym czasie wenecka kurtyzana . W tym samym dniu miał również platoniczny związek z księżną Condé, Marią de Clèves , do której czuł nadmierną pasję. Jego nagła śmierć w 1574 r. doprowadziła króla do szczególnie pozornej żałoby, która zadziwiła dwór .
Po ślubie z Louise de Lorraine przygody Henryka III wydają się bardziej dyskretne. Z szacunku dla żony, którą kocha, swoje spotkania z dzielnymi damami organizuje poza pałacem , w paryskich rezydencjach. Wyjątkowo Henryk III wybrał Luizę Lotaryńską ze względu na jej urodę i dowcip, a nie z powodów politycznych, jak to ma miejsce w przypadku większości królewskich ślubów. Louise de Lorraine zajmuje bardzo ważne miejsce w sentymentalnym i duchowym życiu króla. Pewnego dnia, gdy Katarzyna Medycejska wchodzi do jej mieszkania bez zapowiedzi, zaskakuje ją intymnie na kolanach męża. Ta niemal wyjątkowa zażyłość pary królewskiej nie przeszkadza jednak królowi w kontynuowaniu ukradkowych przygód z mnóstwem pięknych i figlarnych młodych dziewcząt (Mesdemoiselles d'Assy, de La Mirandole, de Pont, de Stavay, a nawet jedna z siostry Gabrielle d'Estrées). Ludwika de Lorraine i Katarzyna Medycejska, obie bardzo wybredne w kwestii moralności na dworze, miały wówczas wystarczający wpływ na króla, by wygnać te kochanki na jeden dzień.
Długi, obraz przenoszony Henri III był nieodłączny od tego swoich ulubionych powszechnie zwane słodkie , termin, jednak już popularna w XV th century. W XIX -tego wieku , jest to modny temat i kilku malarzy i pisarzy romantyków próbowało. Henri III jest wtedy opisany w karykaturalny sposób , reprezentowany w towarzystwie zniewieściałych efebów, z ekscentrycznymi kostiumami i frywolnymi rozrywkami, takimi jak gra w puchar i piłkę .
Ze względu na liczne świadectwa przedsiębiorczej strony Henryka III z kobietami, od dawna utrzymywany obraz ścisłego homoseksualizmu króla został zakwestionowany przez historyków. Ważnym źródłem przywołującym męskie przygody okazuje się źródło partyzanckie, sabaudzkiej dyplomaty Lucinge. Ten wróg Francji , a więc być może nie powstrzymywany przez obowiązek powściągliwości lub pochlebstwa, pisze, że król został wprowadzony w męską miłość przez René de Villequier . Inne teksty nawiązujące do homoseksualizmu pochodzą z pamfletów pisanych przez radykalnych zwolenników, nieprzejednanych kalwinistów, a nawet przez członków partii Malkontentów w otoczeniu brata króla Franciszka d'Alençona, który stracił królewskie przychylność, a następnie promował nowych mężczyzn należących do „drugiej szlachty”. Królestwa w otoczeniu ostatnich Valois. Udoskonalenie kostiumy, nowe praktyki sądowe, król mniej dostępu są wszystkie elementy, które podrażniają tradycyjną wysoką szlachtę i tryb wyzwanie rządomyślności powszechne aż do połowy XVI th century, że król rządzi przez Radę swego szlachectwa. Pisarze tacy jak L'Estoile czy Brantôme , mimo że są znani ze swoich nikczemnych informacji, nie przypisują żadnych pogłosek tym plotkom i podkreślają ze swojej strony pasję króla do kobiet. Z drugiej strony, D'Aubigné , szalony kalwinista, i Ronsard , bliski księciu Alençon , nie wahają się wiele razy w wierszach, by kpić z króla na ten temat:
„Król, jak mówią, obejmuje, całuje i liże
Od swoich ślicznych szczeniąt świeżą cerę, dzień i noc;
Oni, aby mieć pieniądze, pożyczają mu
swoje okrągłe pośladki i znoszą wyłom. "
Niejednoznaczność wizerunku Henryka III może również znaleźć swoje wytłumaczenie w szczególnie gwałtownej propagandzie, jaką kierowała przeciwko niemu Liga. Wezwaniu do powstania towarzyszyła w ostatnich miesiącach jego panowania gwałtowna fala oszczerstw, mających na celu wypaczenie wizerunku króla w świadomości Francuzów. Zmiana dynastii właściwie nie pozwoliła na stworzenie jak najbardziej bezstronnego portretu zaatakowanego króla, a mroczny wizerunek Henryka III nadal się utrwalał. Pomimo wysiłków wdowy po nim, królowej Ludwiki i jej przyrodniej siostry, księżnej Angoulême, by uzyskać poparcie dla zmarłego króla, ani Henryk IV , zbytnio zatroskany, by oszczędzić Guises , ani Kościół obiektywnie zbadał życie prywatne tego króla , ani nawet nie próbował ukarać winnych jego zabójstwa.
W obecnym stanie badań nie możemy zdecydować o dokładnej naturze seksualności Henryka III (heteroseksualnej, homoseksualnej czy biseksualnej). Sprzeczne poglądy na temat seksualności Henri III znajdują się w dziełach literackich: jeśli w powieści La Reine Margot przez Alexandre Dumas , książę jest opisany jako heteroseksualny The filmowa adaptacja powieści wyprodukowanego w 1954 roku przez Jean Dréville reprezentuje go w przebranie Daniela Ceccaldiego , jako zniewieściałego homoseksualisty, podczas gdy następująca wersja , wyprodukowana w 1994 roku przez Patrice Chéreau i w której gra go Pascal Greggory , czyni go dekadenckim zboczeńcem , przede wszystkim homoseksualistą, ale też pociągającym kobiety (w tym przypadku przez jego siostrę Małgorzatę ).
Herb jako syn Francji (1551-1559).
Herb jako syn Francji (1559-1573).
Herb jako Król Polski (1573-1574).
Herb jako króla Francji (1574-1589).
Henryk III pojawia się najpierw jako książę Anjou, potem jako król Polski, a wreszcie jako król Francji w serii powieści historycznych Aleksandra Dumasa utworzonej przez Reine Margot ( 1845 ), Damę z Monsoreau ( 1846 ) i Czterdzieści- Pięć ( 1847 ).
Wydaje się również, w niektórych tomów Fortune de France przez Robert Merle tym Le Prince que voila , jak również w nowej Charly 9 przez Jean Teulé i nowatorskiego La Saga des Burbonów: Henry, roi de Navarre , Louis-Gilles Pairault (La Geste, 2018, 372 s., Prezentacja online ).