Masakra w dniu św. Bartłomieja

Masakra w dniu św. Bartłomieja Opis tego obrazu, również skomentowany poniżej Masakra na Saint-Barthélemy , François Dubois , Kantonalne Muzeum Sztuk Pięknych w Lozannie .

Kluczowe dane
Przestarzały 24 sierpnia 1572
Lokalizacja Paryż i prowincja.
Wynik Według źródeł od 10 000 do 30 000 zgonów w całej Francji.

Saint-Barthélemy masakra jest masakra z protestantami w Paryżu ,24 sierpnia 1572, dzień św. Bartłomieja , rozciągnięty na kilka dni w stolicy, a następnie rozciągnięty na ponad dwadzieścia prowincjonalnych miasteczek w kolejnych tygodniach, a nawet miesiącach.

To wydarzenie Wojen Religijnych wynika ze złożonego splotu czynników, zarówno religijnych, politycznych, jak i społecznych. Jest to konsekwencja rozłamów francuskiej szlachty między katolikami i protestantami, w szczególności wendety między domem Guise a klanem Châtillon - Montmorency . Nadchodzi dwa lata po zawarciu pokoju w Saint-Germain , kiedy admirał de Coligny , przywódca partii protestanckiej, powrócił do rady królewskiej. Pogłębiony przez ostrą reakcję paryską, katolicką i wrogą wobec królewskiej polityki ustępstw, odzwierciedla również międzynarodowe napięcia między królestwami Francji i Hiszpanii, zaostrzone przez antyhiszpańskie powstanie w Holandii.

Z powodu braku źródeł historycy od dawna byli podzieleni co do dokładnej roli korony, a tradycja historiograficzna uczyniła głównymi sprawcami masakry króla Karola IX i jego matki Katarzyny Medycejskiej . Utrzymują dziś, że tylko przywódcy wojskowi partii protestanckiej byli celem królewskiego zakonu. Od rana24 sierpnia, Karol IX nakazał natychmiastowe zaprzestanie zabijania ale przytłoczeni furią morderców, to nie można im zapobiec.

Kontekst

Masakra w Saint-Barthélemy, 24 sierpnia 1572, jest konsekwencją szeregu wydarzeń:

Pokój i kompromis w małżeństwie

Pokój w Saint-Germain kładzie kres trzech latach straszliwych wojen domowych między katolikami i protestantami. Ten pokój jest niepewny, ponieważ najbardziej nieprzejednani katolicy go nie akceptują. Powrót protestantów na dwór Francji szokuje ich, ale królowa matka Katarzyna Medycejska i jej syn król Karol IX są zdecydowani nie dopuścić do wznowienia wojny. Świadomi trudności finansowych królestwa, bronili pokoju i pozwolili na powrót do rady królewskiej Gaspardowi de Coligny , przywódcy protestantów.

Aby osiągnąć pokój między obiema religijnymi stronami, Katarzyna Medycejska planuje poślubić swoją córkę Małgorzatę de Valois z protestanckim księciem Henrykiem de Navarre, przyszłym Henrykiem IV . Książęcy ślub wstępnie zaplanowany na miesiącmaj 1572, jest przesunięty z powrotem do 18 sierpnia 1572, po śmierci Joanny d'Albret , matki Henri de Navarre. Nie została zaakceptowana ani przez nieprzejednane obie strony, ani przez papieża, który prosił o nawrócenie narzeczonego, odmawiając w ten sposób wysłania dyspensy od pokrewieństwa. Ten i król Hiszpanii Filip II stanowczo potępiają polityczny projekt królowej matki Katarzyny Medycejskiej.

Miasto pod presją

Ślub obchodzony jest dnia 18 sierpnia 1572, z okazji wspaniałych uroczystości, na które zapraszani są wszyscy wielcy królestwa, w tym protestanci, w duchu harmonii i pojednania.

Wesele zgromadziło w Paryżu obecność bardzo dużej liczby protestanckich dżentelmenów, którzy przybyli eskortować swojego księcia. Paryż okazuje się jednak miastem zaciekle antyhugenockim , a paryżanie, skrajnie katolicy, nie akceptują ich obecności. Z powodu uderzeń kaznodziejów, przede wszystkim kapucynów i dominikanów , małżeństwo dziewczyny z Francji z protestantem, a nawet księciem krwi , przeraża ich. Mieszkańcy Paryża są bardzo niezadowoleni: zbiory były złe; wzrost cen i luksus okazywany z okazji królewskiego ślubu uwydatnia ich gniew.

Sam sąd jest w stanie skrajnego napięcia. Katarzyna Medycejska nie uzyskała zgody papieża Grzegorza XIII na celebrację tego wyjątkowego małżeństwa. W związku z tym francuscy prałaci wahają się, jaką postawę przyjąć. Przekonanie Karola I er de Bourbon, arcybiskupa Rouen , do zjednoczenia małżonków, wymaga wszelkich umiejętności Królowej Matki . Ponadto powracają rywalizacje między rodzinami wielodzietnymi. W Guise nie są gotowi ustąpić Montmorency . François, książę Montmorency i gubernator Paryża, nie kontroluje miejskich niepokojów. Poddając się paryskiemu niebezpieczeństwu, woli opuścić miasto kilka dni po ślubie.

Próba zabójstwa Coligny

22 sierpnia 1572An arkabuz atak , przypisane do pewnego Maurevert , zostało popełnione przeciwko Gaspard de Coligny jak opuścił Luwr , gdy był w kierunku swojego hotelu, rue Béthizy .

Admirał ucieka z oderwanym palcem wskazującym prawej ręki i lewą ręką zaatakowaną kulą, która utkwiła w nim. Podejrzenia bardzo szybko kierują się w stronę krewnych Przebrania i wskazuje się (prawdopodobnie błędnie) na współudział królowej matki Katarzyny Medycejskiej. Dlaczego ten atak? Być może po to, by sabotować proces pokojowy. Ale najbardziej entuzjastyczni postrzegają to jako karę boską. Jeśli dziś nie można poznać inicjatora tego ataku, historiografia zachowała trzy nazwy:

1) Guises są najbardziej prawdopodobnymi podejrzanymi: przywódcy partii katolickiej, motywem jest pomszczenie śmierci księcia Franciszka de Guise , zamordowanego dziewięć lat wcześniej z rozkazu - według nich - Coligny'ego. Strzał do admirała de Coligny został wystrzelony z domu należącego do jednego z ich krewnych. Charles de Guise, kardynał Lotaryngii , książę Aumale i wdowa księżna Guise Antoinette de Bourbon to najbardziej zdeterminowani członkowie rodziny.
Niemniej jednak niektórzy historycy uważają, że Guises zbytnio zależało na powrocie do łask króla, aby popełnić nieroztropność i rozgniewać go przeciwko nim.

2) Ferdynand Alvare z Toledo , książę Alby, gubernator Holandii w imieniu króla Hiszpanii Filipa II  : Coligny planuje interweniować militarnie w Holandii, aby uwolnić ich spod hiszpańskiego jarzma, po sojuszu, który zawarł z domem z Nassau . W czerwcu wysłał potajemnie kilka oddziałów na pomoc protestantom z Mons , obleganym przez księcia Alby. Po ślubie Henryka de Navarre i Małgorzaty de Valois Coligny ma nadzieję wykorzystać pojednanie do rozpoczęcia wojny z Hiszpanią w celu wzmocnienia związku między francuskimi katolikami i protestantami. W oczach Hiszpanów admirał stanowi zatem zagrożenie.
Jednak korespondencja Don Diego de Zunigi , ambasadora Hiszpanii we Francji, księcia Alby czy Filipa II nie pozwala dowieść udziału korony hiszpańskiej w ataku na wodza hugenotów. Wręcz przeciwnie, Don Diégue ocenia w swoich depeszach, że obecność admirała obok Karola IX jest raczej hamulcem otwartej wojny w Holandii: według ambasadora francuska korona nie „odrzuci maski” i będzie kontynuować prowadzić „ukrytą” wojnę z Hiszpanią, aby nie wzmacniać bezkrytycznie wpływów Coligny'ego, oficjalnie umieszczając go na czele wojsk królewskich.

3) Katarzyna Medycejska  : zgodnie z tradycją Coligny zyskałby zbyt duży wpływ na młodego króla. Karol IX uczyniłby go swoim ulubieńcem, nazywając go poufale „moim ojcem”. Nieuchronnie królowa matka poczęłaby „zazdrość”, a także silny strach, że jej syn wciągnie królestwo w wojnę w Holandii przeciwko hiszpańskiej władzy, zgodnie z polityczną radą admirała.
Jednak większości współczesnych historyków trudno jest uwierzyć w winę Katarzyny Medycejskiej, biorąc pod uwagę jej wysiłki na rzecz wewnętrznego pokoju i spokoju państwa. Ponadto nie udowodniono, że Coligny wywarł decydujący wpływ na Karola IX .

Pozostaje wreszcie hipoteza o odosobnionym czynie, sponsorowanym - nawet osobiście - przez stosunkowo mało znaczącą postać, bliską Guise i prohiszpańskiemu środowisku. Na autora arkebuzady ​​wymierzonej w admirała najczęściej przytaczane jest wówczas nazwisko Charlesa de Louviers , lorda Maurevert.

Proces

Sytuacja kryzysowa

Próba zamachu na Coligny'ego jest wydarzeniem wyzwalającym, „pierwszym aktem” kryzysu, który doprowadzi do masakry. Protestanci wypowiadają się przeciwko atakowi wymierzonemu w ich najbardziej szanowanego przywódcę i domagają się zemsty. Stolica znajduje się na krawędzi wojny domowej między zwolennikami Guise i hugenotów . Aby uspokoić Coligny'ego i protestantów, król przychodzi ze swoim dworem do łóżka rannych i obiecuje mu sprawiedliwość. W obliczu wycofania się króla przed protestantami, Guise udają, że opuszczają stolicę, pozostawiając króla i królową-matkę w wielkim nieładzie. Karol IX i Katarzyna Medycejska boją się zostać sam na sam z protestantami. Od niespodzianki Meaux w 1567 r. królowa matka zawsze najbardziej obawiała się protestantów. Podczas posiłku królowej-matki protestanci głośno domagają się sprawiedliwości.

Tego samego wieczoru 23 sierpnia 1572, król zorganizowałby spotkanie ze swoimi doradcami („wąską radą”), aby zdecydować o drodze, którą należy podążać. Książę Anjou , strażnik pieczęci René de Birague , marszałek de Tavannes , baron de Retz i książę Nevers spotkali się z królową matką .

Najprawdopodobniej ta rada zdecydowała się postępować z „nadzwyczajną sprawiedliwością” i wyeliminować przywódców protestanckich (choć nie było dokumentu, który można by z całą pewnością stwierdzić, że decyzja ta została podjęta na tym posiedzeniu). Byłaby to kwestia usunięcia stanu, aby zaszkodzić protestanckim kapitanom wojennym, jednocześnie decydując się oszczędzić młodych książąt krwi, a mianowicie króla Nawarry i księcia Condé .

Pierwszy Saint-Barthélemy

Wkrótce po tej decyzji wezwano władze miejskie Paryża. Otrzymali rozkaz zamknięcia bram miasta i uzbrojenia mieszkańców, aby zapobiec powstaniu. Dowodzenie operacjami wojskowymi powierzono księciu Guise i jego wujowi księciu Aumale . Mają poparcie książąt znanych z nieustępliwości w kręgu królewskim; książę Nevers The Duke of Montpensier a Bękart z Angoulême .

Z powodu braku zgodności źródeł historycy nie są dziś w stanie określić chronologii operacji. Dokładny moment, w którym rozpoczęło się zabijanie, pozostaje niepewny.

„Komando” księcia Guise zaprowadzono rue de Béthizy do loży admirała de Coligny, który został zabrany z łóżka, ukończony i zdefenestowany .

Protestancka szlachta mieszkająca w Luwrze została ewakuowana z pałacu, a następnie zmasakrowana na sąsiednich ulicach (wśród nich byli zwłaszcza Pardaillan , Saint-Martin, Bources, Armand de Clermont de Piles, Beaudiné, Puy Viaud, Berny, Quellenec, baron du Pons ). Ich ciała zgromadzone przed pałacem zostały rozebrane, przeciągnięte ulicami, a następnie wrzucone do Sekwany .

Oddziały Guise następnie zaatakowały przywódców protestanckich mieszczących się w Faubourg Saint-Germain (który był wówczas jeszcze poza miastem). Niepowodzenie przyniesione przez zamknięcie bram miasta i zniknięcie jego kluczy umożliwiło protestantom zorganizowanie reakcji i ucieczkę (jak Jacques Nompar Caumont lub Gabriel I st z Montgomery ).

Te zabójstwa stanowią „drugi akt” masakry.

Drugi Saint-Barthélemy

W nocy rozpoczyna się „akt trzeci”: zabójstwa przywódców protestanckich przeradzają się w powszechną rzeź wszystkich protestantów, bez względu na wiek, płeć czy pozycję społeczną. Zaalarmowani hałasem i wzburzeniem operacji wojskowej, najbardziej entuzjastyczni paryżanie dają się ponieść strachowi i przemocy. Niesłusznie przypisują protestantom nocne zamieszanie i zaczynają ich ścigać, myśląc, że działają w obronie swojego miasta. Z tego powodu tocsin zabrzmiałby w dzwonie kościoła Saint-Germain-l'Auxerrois , niedaleko Luwru , tocsin szybko odebrany przez inne dzwonnice miasta.

Zabójstwo trwa kilka dni, mimo że król próbuje je powstrzymać. Zamknięci w mieście poprzecinanym przez burżuazyjną milicję protestanci mają niewielkie szanse na wydostanie się. Ich domy są plądrowane, a nagie zwłoki wrzucane do Sekwany. Niektórym udało się schronić u krewnych, ale przeszukano także domy podejrzanych katolików. Ci, którzy okażą wrogość do masakry, ryzykują, że zostaną zamordowani. Masakra dotyka również obcokrajowców, zwłaszcza Włochów .

Niespodziewane kwitnienie głogu na cmentarzu Niewiniątek rankiem24 sierpniapostrzegane jako znak boski wzmacnia w ludziach przekonanie o zasługach „oczyszczenia”. Zwłoki Coligny'ego, znalezione przez tłum, zostają wykastrowane, wrzucone do Sekwany, gdzie gniją trzy dni przed powieszeniem na szubienicy Montfaucon .

Od rana 24 sierpnia 1572król na próżno rozkazuje powstrzymać masakrę. Podejmuje różne działania, aby przywrócić porządek i na próżno próbuje chronić życie osób zagrożonych. Król w szczególności wysyła księcia Guise i księcia Nevers, aby chronili protestantów cieszących się specjalnym statusem lub stopniem. Tak jest w przypadku hotelu ambasadora Anglii Francisa Walsinghama, w którym schronili się protestanci i który oblegali wzniośli paryżanie. Inni schronili się w Hôtel de Guise i Hôtel de Nemours, gdzie królewska protestancka cioteczna babka Renée de France schroniła się wraz z częścią swojego domu. Znajomi z rodziny królewskiej, tacy jak Kruzosy, Antoine i Louise , są chronieni, a książęta krwi i księżniczki znajdują bezpieczne schronienie za murami Luwru.

26 sierpniakról trzyma łoże sprawiedliwości, gdzie bierze odpowiedzialność za egzekucję protestanckich watażków. Następnie oświadcza, że ​​chciał:

„Zapobiegnij egzekucji niefortunnego i obrzydliwego spisku dokonanego przez wspomnianego admirała [Coligny], jego wodza i autora oraz jego wspomnianych zwolenników i wspólników w osobie wspomnianego pana króla i przeciwko jego państwu, królowej, jego matce, MM. jego bracia, król Nawarry, książęta i lordowie przebywający blisko nich. "

Sezon Saint-Barthélemy

Ostrzeżone przez świadków, listy od kupców, zachęcane przez agitatorów, takich jak Jean de Chambes , hrabia Montsoreau w Dolinie Loary , prowincjonalne miasta rozpoczęły własne masakry. 25 sierpniarzeź dotarła do Orleanu (gdzie pochłonęłaby tysiąc ofiar) i Meaux  ; 26, La Charité-sur-Loire  ; 28 i 29, w Saumur potem Angers  ; 31 sierpnia, w Lyonie , gdzie wśród ofiar jest muzyk Claude Goudimel ; 11 wrześniaw Bourges  ; 3 październikaw Bordeaux  ; 4 październikaw Troyes , Rouen , Tuluzie  ; 5 października, w Albi , Gaillac  ; Dotknęło to również Bourges , Rzymian , Valence i Orange . Brakuje źródeł do rekonstrukcji przemocy w innych miastach.

Reakcja władz jest zmienna: czasami zachęcają do masakr, jak w Meaux, gdzie sygnał daje prokurator królewski, lub w Bordeaux (gubernator Montferrand bierze udział), Tuluzie ( wicehrabia Joyeuse , gubernator, jest bardzo korzystne) . Dość często władze starają się chronić hugenotów, wsadzając ich do więzienia (w Le Mans, w Tours). To nie zawsze działa, więzienia są zmuszane do masakr protestantów (jak w Lyonie, Rouen, Albi). Kilku gubernatorów wojskowych próbuje zapobiec masakrom, np. Gordes w Dauphiné . Karol IX wysłał posłańców z ustnym rozkazem zabicia protestantów, zanim zakazał egzekucji28 sierpnia.

W sumie liczbę zgonów szacuje się na 3000 w Paryżu, od 5000 do 10 000 w całej Francji, a nawet 30 000. Liczbę 30 000 podaje Jacques-Auguste de Thou .

Reakcje w Europie

Reakcje w Europie są owocem wersji faktów podanej przez Karola IX . Ponieważ24 sierpniakról wysyła na prowincje i za granicę deklaracje przedstawiające „wielkie i godne ubolewania bunty” jako wendetę między dwoma rodzinami Guise i Châtillon . 25, nowi posłańcy odchodzą z nowym wyjaśnieniem: protestanckim spiskiem skierowanym przeciwko niemu. Ta teza została wznowiona w dniu26przed parlamentem paryskim, gdzie podczas lit de Justice król oświadczył, że

„To, co się wydarzyło, było jego wyraźnym poleceniem […] zażegnania i zapobieżenia egzekucji niefortunnego spisku zawiązanego przez wspomnianego admirała i jego wspomnianych zwolenników i wspólników. "

To oświadczenie potwierdzone dnia 27staje się oficjalną wersją wydarzeń, tą, która rozprzestrzenia się w Europie . Papież Grzegorz XIII raduje się i na dziękczynienie dla Boga śpiewa Te Deum . Aby uczcić to wydarzenie, wybito medal z wizerunkiem Papieża. Papież zlecił również malarzowi Giorgio Vasari wykonanie serii fresków.

Filip II z Hiszpanii wyraża swoje zadowolenie i podobno powiedział: „To najpiękniejszy dzień w moim życiu”. Jego kuzyn, Maximilian II - cesarz rzymski i arcyksiążę Austrii, ojciec Karola  IX  - ma inną reakcję: w liście do elektora Augusta I st Saksonii , powiedział: „Set spory religijne mieczem albo przez życie nie jest ani możliwe, ani moralnie uzasadnione ”.

Elżbieta I ponownie Anglię w żałobie i sprawia, że dźwig chodzić do ambasadora francuskiego przed pojawiające zaakceptować ze względów dyplomatycznych, teza spisku hugenotów i „masakry zapobiegawczy”. Na pamiątkę tej masakry Genewowie szczupli i poszczą, co jest powszechną praktyką w czasach powtarzających się starć religijnych.

Konsekwencje religijne i polityczne

Karol IX i Katarzyna Medycejska zamierzają pozostawić wolność sumienia protestantom i wymierzyć im sprawiedliwość za grabież, której padli ofiarą, ale pod naciskiem nieprzejednanych katolików i w nadziei szybkiego przywrócenia jedności wiary , zakazują wykonywania ich kultu. Edykt z Saint Germain staje się nieważna. W miesiącach, które nastąpiły po masakrze, podjęto wobec protestantów różne środki dyskryminacyjne; dostęp do publicznego zatrudnienia jest teraz dla nich zabroniony.

Ponadto król zdecydowanie zachęca do nawróceń. Król i jego matka starają się uzyskać te od swoich krewnych, a przy ich wsparciu kardynał de Bourbon pozyskuje te od swoich siostrzeńców i siostrzenic, książąt i księżniczek krwi. Król Henryk III z Nawarry , szwagier króla, wyrzeka się w ten sposób protestantyzmu26 września. Książę i księżna Condé remarried według obrządku katolickiego na4 grudniaw Saint-Germain-des-Prés . W ciągu miesiącalistopadgubernatorom nakazuje się również zebrać protestanckich dżentelmenów i nakłonić ich do nawrócenia. Książę Guise zarządza tym samym pozbyć się protestantyzmu w jego rządzie Szampanii . Ale najczęściej w królestwie mają miejsce wymuszone nawrócenia. W Rouen wyrzeka się 3000 protestantów. Pod presją i groźbami społeczności protestanckie wyczerpują się i rozpadają w miejscach, w których stanowią mniejszość. Z drugiej strony, znacznie większe społeczności południowej Francji potrafią stawić opór.

Do końca 1572 r. rygory doprowadziły do ​​silnej emigracji. Wielu uchodźców trafiło do Genewy , która przyjęła przydomek „miasto schronienia”: dzień po wydarzeniach miasto przyjmowało od dziesięciu do dwudziestu uchodźców dziennie.

Pod koniec masakry Karol IX postanowił również poświęcić przywódców protestanckich, którzy poszli na ratunek kalwinistom, którzy zajęli Mons w hiszpańskich Niderlandach pod przywództwem Ludwika de Nassau . Po kapitulacji miasta19 wrześniaFrancuzi (od 600 do 800 mężczyzn ) uzyskują od księcia Alby , gubernatora Holandii, koncesję na powrót do Francji, ale po przekroczeniu granicy zostają wyeliminowani. Partia hugenotów jest teraz pozbawiona przywódców wojskowych, z wyjątkiem kilku chronionych przez króla, takich jak Acier , La Noue i Jean de Monchy, Lord of Senarpont. Król ma teraz nadzieję na odzyskanie władzy nad całym królestwem. Rozpoczął negocjacje z miastem La Rochelle, które uchodziło za stolicę protestantów. Fiasko tych rozmów prowadzi do Czwartej Wojny Religijnej .

Na poziomie politycznym wydarzenia na Saint-Barthélemy doprowadziły do ​​radykalnego zakwestionowania władzy królewskiej. W monarchomaques że władza króla musi być ograniczona (w szczególności poprzez regularne odbycia Stanów Generalnych ). Refleksja pojawiła się wśród protestantów pod koniec masakry i rozprzestrzeniła się w ciągu roku 1573 wśród umiarkowanych katolików wrogich autorytarnej władzy monarchii. Prowadzi to do powstania Prowincji Związku i spisku Malkontentów (1574).

Interpretacja historiograficzna

Tradycja historiograficzna

Nadmiar tragedii tłumaczy trudność, jaką współcześni mieli w zrozumieniu tego, co się wydarzyło. Masakra na Saint-Barthélemy bardzo wcześnie stała się kwestią historiograficzną. W obliczu sprzeczności polityki królewskiej każdy udał się tam ze swoją osobistą interpretacją. Pierwsza hipoteza postawiona przez współczesnych mówi, że masakra została dokonana z premedytacją. Katarzyna de Medici przyciągnęłaby protestantów do Paryża, aby lepiej się ich pozbyć.

Następnie historycy szukali wyjaśnienia sprzeczności polityki królewskiej w antagonizmie, jaki istniałby między królem a jego matką. Zazdrosna o wpływ, jaki admirał wywarłby na jej syna, Katarzyna Medycejska nakazałaby jego zabójstwo, wywołując zjawisko, które niekoniecznie była przez nią premedytacją. Spanikowana na myśl o odkryciu i cierpieniu zemsty protestantów, z pomocą swoich doradców, zmusiłaby rękę wahającego się i niepewnego króla do podjęcia decyzji o egzekucji głównych dowódców wojskowych. To jest hipoteza, która trwała najdłużej.

Trudność historyków z wyjaśnieniem masakry wynika z stronniczości współczesnych źródeł. Wśród protestantów pisarze mają tendencję do wyolbrzymiania liczb za zmarłych i przedstawiania wydarzenia jako rezultatu samego faktu religijnego. Po stronie katolickiej protagoniści starają się oczyścić siebie, zrzucając winę na drugą stronę. Tak jest w przypadku marszałka de Saulx-Tavannes , a nawet Małgorzaty de Valois , którzy twierdzą, że nigdy nic nie wiedzieli. Inni, tacy jak Jacques-Auguste de Thou, próbowali zrekonstruować fakty kilkadziesiąt lat później, nie wyrywając się z kontrowersyjnych pism.

Przyjmując odpowiedzialność za masakrę, Karol IX stał się przede wszystkim odpowiedzialny za potomność. Dla historyka Mariéjol , współpracownik Historii Francji z Ernest Lavisse (1911), jest Katarzyna Medycejska „który jest wielkim przestępcą” , jeszcze bardziej winny niż jej syna.

Tradycja ludowa ostatecznie zachowała jedynie religijny aspekt masakry. Podczas rewolucji francuskiej Marie-Joseph Chénier wystawił Karola IX ou la Saint Barthélemy (1789), sztukę, która cieszyła się wielkim powodzeniem. Czas jest dechrystianizacją, a masakra na Saint-Barthélemy jest wykorzystywana do oczerniania katolickiego fanatyzmu. W XIX th  wieku, tradycyjna historiografia jest utrwalana przez bestsellerowych autorów takich jak Alexandre Dumas ( Królowa Margot napisał w 1845 roku).

Nowa orientacja historiograficzna

Pod koniec XX -go  wieku , wielu historyków zaproponowali alternatywne wyjaśnienia masakry. Odcinają egzekucję przywódców protestanckich od samej masakry ludowej, ale wciąż dyskutują o obowiązkach rodziny królewskiej. Stawką jest poznanie jej wpływu lub bezczynności w organizacji masakry.

Zakwestionowane fakty

Wieczór 23 sierpnia 1572, zirytowany powtarzanymi radami matki, monarcha zawołałby ze złości: „Niech tak będzie!” Niech zginą! Ale zabij ich wszystkich! Niech nie zostanie mi nikt, kto by mi to wyrzucał! ”.

Jednak pierwsze wystąpienie królewskiego nakazu znajduje się późno w mowie Roya Henry'ego trzeciego do osoby honoru i jakości, bliskiej Jego Królewskiej Mości, o przyczynach i motywach św . Barthelemy . To uzasadnienie, napisane „w otoczeniu Gondi , w 1628 r., [ma na celu] uniewinnienie ich przodka  ” z oskarżenia o podżeganie do masakry. Albert de Gondi jest tam ukazany w opozycji do krwawych planów Karola IX , którego tyradę podobno w 1573 r. donosi książę Henryk d'Anjou , wówczas panujący w Warszawie jako elekcyjny król Polski.

Zdaniem historyków Marie-Madeleine Fragonard i Arlette Jouanna apokryficzne zdanie Karola IX uczestniczy zatem w „przepisywaniu faktów” na potrzeby apologetyczne rodziny Gondi .

Zbrodnia państwowa?

Według filozofa Thierry Ménissier The wpływowy Makiawelizm na francuskim dworze był w stanie wyjaśnić decyzję, aby wyeliminować przywódców protestanckich. Podkreślając, że masakra nie była planowana, uważa, że ​​jest ona „pierwszą rzezią tej wielkości, która jest powiązana z polityką państwa” i zapowiada „zdecydowanie totalitarne ludobójstwo”.

Chronologia

1571
  • 11 października : Bitwa pod Lepanto
  • grudzień : paryskie zamieszki, aby zapobiec zniszczeniu krzyża Gastine, zarządzone przez króla. Krzyż ten został wzniesiony dla upamiętnienia śmierci braci Gastine, dwóch protestanckich kupców: zostali zamordowani, a ich dom spłonął podczas ostatniej wojny.
1572
  • styczeń : Przyjazd w Blois w legat Alessandrino pobierana przez papieża przynieść Francję do ligi chrześcijańskiej i zaproponowanie książę Portugalii dla Marguerite Francji .
  • przyjazd w Blois z Sir Thomas Smith, Ambasadora Nadzwyczajnego Anglii przynieść Francji w protestanckiej League.
  • 21 lutego : oficjalna odmowa Karola IX dołączenia do chrześcijańskiej ligi papieża.
  • 3 marca : przyjazd do Blois Jeanne d'Albret i Louisa de Nassau .
  • 11 kwietnia : podpisanie kontraktu małżeńskiego pomiędzy Marguerite de Valois i Henri de Navarre . Posag to 300 000 złotych koron.
  • 19 kwietnia : podpisanie traktatu sojuszniczego między Francją a Anglią. Oba kraje muszą sobie pomagać przeciwko Hiszpanii.
  • 1 st maja : Śmierć papieża Piusa V .
  • 24 i 29 maja : zdobycie Mons i Valenciennes przez Louisa de Nassau . Karol IX i Katarzyna Medycejska opuścili brzegi Loary i udali się do Paryża.
  • 5 czerwca : przyjazd króla i całego dworu do Paryża.
  • 9 czerwca : śmierć Joanny d'Albret.
  • przygotowania do wojny z Hiszpanią.
  • 25 czerwca : świetna rada dla zamku w Madrycie ( Bois de Boulogne ), aby zdecydować się na zerwanie z Hiszpanią, niezdecydowanie i wyjazd króla na polowanie w rejon Paryża.
  • 8 lipca : wejście Henri de Navarre w Paryżu.
  • 17 lipca : pokonanie Jeana d'Hangest , wysłanego przez Coligny na czele 4000 ludzi , by uratować Nassau zamkniętego w Mons .
  • 4 sierpnia : powrót do Paryża Katarzyny Medycyny i Henryka d'Anjou, zaniepokojonych projektami wojskowymi protestantów, którzy pozostali w mieście.
  • 9 sierpnia : wielka rada, na której Catherine de Médicis sprzeciwia się Coligny'emu i jego podżegaczowi do wojny
  • 10 sierpnia : wyjazd Katarzyny Medycyny do Montceaux , gdzie zachorowała jej córka Claude oraz wyjazd protestantów do Blandy ( Melun ) na ślub księcia Condé z Marią de Clèves .
  • 17 sierpnia : zaręczyny Henri de Navarre i Małgorzaty de France.
  • 18 sierpnia : ślub w Notre-Dame de Paris i przyjęcie w Palais de la Cité .
  • 19 sierpnia : bal u księcia Andegawenii i wieczór w Luwrze .
  • 20 sierpnia : turniej pantomimy w Hôtel de Bourbon.
  • 21 sierpnia : turniej na Place du Louvre.
  • 22 sierpnia : Udało atak na Coligny (trochę przed południem) i wizyta króla do łóżka admirała (około 2  po południu ).
  • 23 sierpnia : w nocy początek masakry przywódców protestanckich.
  • niedziela 24 sierpnia : początek ogólnej masakry.
  • 26 sierpnia : deklaracja Karola IX przed Parlamentem Paryskim.

Osobistości obecne w Paryżu podczas wydarzeń

Rodzina królewska → katolicy → protestancki → Protestanccy książęta krwi protestanci → zamordowany → nie zamordowany Katolicy → aktorzy wydarzeń → inne

reprezentacje artystyczne

„Temat jest […] modny w tych czasach, gdy rewolucyjny antyklerykalizm odzyskuje siłę, pod oligarchicznym despotyzmem Karola X , niekonsekwentnego monarchy, byłego mistrza sztuki cynizmu politycznego i któremu udało się jedynie ograniczyć podstawy społeczne, na których monarchia była oparta. […]. Liczne dzieła dramatyczne walki przedmiotu: La Saint-Barthelemy przez Karola Rémusat (1828), Aoust 1572 lub Karola  IX w Orléans przez wodewil autor Jean-Pierre Lesguillon (1832), a także Les barykady przez Ludovic Vitet (1826). Mówiąc ogólniej, fascynuje niespokojny czas tej Francji wojen religijnych (Dumas zrobi też swój choux gras, z Henrykiem  III i jego dworem , utworzonym w 1829 r.) i triumfami gatunku historycznego w teatrze. "

Uwagi i referencje

Uwagi

  1. Lub Bourse , według Pamiętników Małgorzaty de Valois  : jest ścigany przez katolickich łuczników i zabity trzy kroki od niej strzałem halabardą, tak że zemdlała. Monsieur de Nançay, kapitan straży, eskortował ją (wraz z Monsieur de Léran, protestantem, któremu uratowała życie) i przyjął ją w ramiona, myśląc, że również została trafiona bronią.
  2. Według Jouanny jest mało prawdopodobne, aby toksyna była sygnałem do planowanej masakry.
  3. W rzeczywistości Jean d'Hangest, pan Yvoy, zostałby uduszony w swoim łóżku w Antwerpii od11 lipca.

Bibliografia

  1. Jacqueline Boucher, dwie żony i królowe w końcu XVI th  century: Louise de Lorraine i Marguerite de France , University of Saint-Etienne,1995, s.  25.
  2. Véronique Sales "  Śledztwo w sprawie masakry: Saint-Barthélemy  " L'Histoire , n o  175,Marzec 1994, s.  94.
  3. Jouanna 2007 , s.  90-91 i 114.
  4. Vaissière 1912 , s.  93-156.
  5. [ czytaj online ] .
  6. David Feutry , Rebelianci wiary: protestantów we Francji, XVI XX - XXI -go  wieku , Paryż, Belin , Coll.  "Wybrane teksty",2017, 380  pkt. ( ISBN  978-2-410-01167-8 ).
  7. Fragonard 1998 , s.  6.
  8. Simonde de Sismondi 1835 , s.  160.
  9. Crouzet 1994 , s.  404.
  10. Jouanna 2007 , s.  167.
  11. Jouanna 2007 , s.  171.
  12. Jouanna 2007 , s.  166.
  13. Jouanna 2007 , s.  159.
  14. Jouanna 2007 , s.  186.
  15. Miquel 1980 , str.  286.
  16. Diefendorf 2009 , s.  23.
  17. Grégory Champeaud, Parlament Bordeaux i pokój religijny. Geneza edyktu nantejskiego (1563-1600) , wyd. Albret, 2008, s.?.
  18. Miquel 1980 , s.  287-288.
  19. Jean Hippolyte Mariéjol , Reforma, Liga, Edykt Nantes (1559-1598) , t.  VI , 1 st  część, Paryż, Hachette , coll.  „Historia Francji zilustrowana od początków do rewolucji”,1911, 429  s. ( czytaj online ) , s.  131. Wznowienie: Jean Hippolyte Mariéjol , Reforma, Liga, Edykt Nantes , Paryż, Tallandier ,1983, 468  s. ( ISBN  2-235-01425-9 , czytaj online ) , s.  150.
  20. Witryna Herodota podaje liczbę 30 000: ” 24 sierpnia 1572Masakra na Saint-Barthélemy” .
  21. Émile G. Léonard, General History of Protestantism , Tom II  : establishment, Paris, PUF ,1961, s.  125.
  22. Garrisson 1989 , s.  55.
  23. Raport: Jean-Louis Bourgeon, Karol IX przed Saint-Barthélemy . ?
  24. Diefendorf 2009 , s.  25.
  25. Według Benjamina Chaix, La Tribune de Genève ,5 września 2001.
  26. Jouanna 2007 , s.  222.
  27. Jouanna 2007 , s.  223.
  28. Jouanna 2007 , s.  226.
  29. Alfred Dufour , Historia Genewy , Paryż, Presses Universitaires de France , coll.  "  Co ja wiem?  „( N O  3210),1997, 2 II  wyd. , 127  s. ( ISBN  2-13-048009-8 ) , s.  60. Doprowadziło to do prawdziwej eksplozji populacji, która podwoiła się w latach 1550-1560 w wyniku codziennych prześladowań hugenotów.
  30. Jouanna 2007 , s.  158.
  31. Jouanna 2007 , s.  14.
  32. Jouanna 2007 , s.  15.
  33. Estelle Grouas "Początki czarnej legendy ostatniego Valois: z Historii Powszechnej Jacques Auguste de ty" w Hughes Daussy i Frédérique Pitou (red.), Prawo i Polityka mężczyzn ( XVI th  -  XVIII th  wiek) , Rennes University Press, zbiór „Historia”, 2007, s.  75-87 .
  34. Jean Hippolyte Mariéjol , Reforma, Liga, Edykt Nantes (1559-1598) , t.  VI , 1 st  część, Paryż, Hachette , coll.  „Historia Francji zilustrowana od początków do rewolucji”,1911, 429  s. ( czytaj online ) , s.  152. Wznowienie: Jean Hippolyte Mariéjol , Reforma, Liga, Edykt Nantes , Paryż, Tallandier ,1983, 468  s. ( ISBN  2-235-01425-9 , czytaj online ) , s.  172.
  35. Fragonard 1998 , s.  6.
  36. Jouanna 2007 , s.  15; 333-334, przyp .  26.
  37. Thierry Ménissier "  Saint-Barthelemy przez pryzmat machiawelizmu  " Les Cahiers de sprawiedliwości , N O  1,2011( przeczytaj online )
  38. Komitet Archeologiczno-Historyczny Noyon, Comptes-Rendus et Mémoires czytał na sesjach , t.  VII , Noyon, Gaston Andrieux,1885.
  39. Thierry Ozwald, „Kronika panowania Karola  IX de Mérimée, Le Pre-aux-clercs de Hérold, Les Hugenoci de Meyerbeer: od powieści historycznej do lirycznej tragedii”, w Bernard Urbani i Jean-Claude Ternaux (reż.), że pisarze teatralne ( XIX th  wiek- XXI th  century): adaptacje i przepisuje, eksperymenty i protest , International Symposium Proceedings (12-13 października 2017 r.), Teatry Świata , Edycja Specjalna, 2018, Avignon University, Association for International Research on the Performing Arts, kolekcja „Theatrum mundi”,grudzień 2018, ( ISSN  1162-7638 ) , s .  91-92 .
  40. Macha Séry, „  Miłość i krew. "Dwanaście dzieci Paryża", Tim Willocks  " , na lemonde.fr ,12 marca 2014(dostęp 18 stycznia 2021 ) .

Załączniki

Bibliografia

Powiązane artykuły

Podobne masakry

Linki zewnętrzne