prowansalsko-rzymski | ||
| ||
Języki dziewcząt |
Kataloński ( Walencja , Baleary , Alguérois , Roussillon ) Gascon / Béarnais ( katalońskiej ) prowansalski ( Auvergnat , Limousin , prowansalskim , Vivaro-Alpine ) Piemontu ? królewski ? Aragoński ? |
|
---|---|---|
Kraj | Andora , Hiszpania , Francja , Włochy , Monako, | |
Region |
Oksytania kulturowa , obejmująca całość lub część regionów administracyjnych: Nouvelle-Aquitaine , Auvergne-Rhône-Alpes , Centre-Val de Loire , Occitanie , Provence-Alpes-Côte d'Azur , ale także Monaco , Val d'Aran ( Katalonia ), Doliny Oksytanu ( Piemont i Liguria ), Guardia Piemontese ( Kalabria ). Kraje katalońskie : Katalonia , Walencja , Baleary , Pireneje Wschodnie , Franja de Ponent ( Aragon ) , El Carxe ( Murcja ) , L'Alguer ( Sardynia ) |
|
Liczba mówców | 16500000 | |
Typologia | SVO | |
Klasyfikacja według rodziny | ||
Oficjalny status | ||
Oficjalny język |
Andora Katalonia Baleary Wspólnota Walencji Włochy (język mniejszości)
|
|
Te języki Occitano-Romans ( Kataloński : llengües Occitanoromàniques , Occitan : Lengas Occitanoromanicas ), zwany również „Języki Occitan” , są gałęzią języków romańskich , który obejmuje Occitan i katalońsku czasami przedłużony do Aragonii , Piemontu i Royasque .
Rozmawiają ze sobą w pięciu krajach europejskich: w Andorze , w Hiszpanii ( Katalonia , Walencja , Baleary , Kraniec Aragonii , El Carche ), we Włoszech ( Doliny Occitan , Alghero , Guardia Piemontese ), we Francji (region kulturowy Occitanie i Katalońskie Pireneje Wschodnie ) oraz w Monako , a także historycznie w hrabstwie Trypolis ( Liban ), we francuskiej Algierii oraz w posiadłościach korony Aragonii : Księstwo Ateny , południowe Włochy itd.
Istnieją również istniejące lub historyczne społeczności językowe w protestanckiej Europie (Niemcy, Szwajcaria itp.) oraz w Nowym Świecie: Argentyna, Urugwaj, Stany Zjednoczone itp.
Trwa debata na temat istnienia tej grupy języków, w której kryteria językowe są przeciwstawne kryteriom politycznym. Jednak w swojej formie pisemnej Modern Catalan i Modern Occitan są bardzo zrozumiałe; procent wspólnego leksykonu jest wyższy niż ten istniejący między hiszpańskim a portugalskim. Języki oksytano-romańskie są więc bardzo zbliżone, ponadto tworzą przejściowe kontinuum językowe między językami ibero-romańskimi a językami gallo-romańskimi . Można również zauważyć bliskość dialektów Gallo-Italic . W rzeczywistości istnieją uzasadnione powody, aby uznać języki oksytano-romańskie za ważną grupę filogenetyczną ; w przeciwieństwie do dawnych klasyfikacji, które czyniły je przynależnymi do różnych grup polifiletycznych .
Według niektórych językoznawców język prowansalski i kataloński należy uznać za języki gallo-romańskie . Inni językoznawcy klasyfikują tam prowansalski, ale uważają kataloński za część języków ibero-romańskich . Niektórzy lingwiści klasyfikują język kataloński w diasystemie oksytańskim. W rezultacie kataloński byłby uważany za prowansalski wariant typu Ausbau .
Dyskutowana kwestia jest w równym stopniu polityczna, co językowa, ponieważ klasyczny podział na galoromański i ibero-romański opiera się na założeniu, że Francja i Hiszpania są państwami narodowymi . Klasyfikacja ta opiera się zatem bardziej na kryteriach terytorialnych niż historycznych i językowych. Jednym z głównych propagatorów jedności języków Półwyspu Iberyjskiego był hiszpański filolog Ramón Menéndez Pidal . We Francji, prąd około Gaston Paris starał się przedstawić jedność Gallo-romańskich dialektów włączając Occitan. Chociaż już na długo przed innymi językoznawcami, takimi jak Wilhelm Meyer-Lübke i Friedrich Christian Diez, a ostatnio, jak Louis Alibert, poparli pokrewieństwo prowansalskiego i katalońskiego .
Istnieją jednak niepodważalne fakty historyczne, kataloński i prowansalski mają ten sam typ łaciny, co ich wspólne pochodzenie . Wynika to z podobnej intensywności romanizacji w Katalonii i Oksytanii, związanej z bliskością Rzymu . Jest to również konsekwencja wspólnego istnienia podłoża akwitano-iberyjskiego w Gaskonii i historycznej Katalonii. Oba języki łączy również germański superstrate o ograniczonej intensywności, głównie pochodzenia wizygockiego i notabene frankońskiego . Jeśli chodzi o obecność muzułmańską, pozostawiło to niewiele śladów językowych z powodu krótkotrwałej okupacji w starej Katalonii, Septymanii i muzułmańskiego założenia Fraxinet w masywie des Maures. Inne regiony Oksytanii doświadczyły tylko tymczasowych nalotów. Narodziny katalońskiego i oksytańskiego przyszły również w czasie, gdy starożytna Katalonia i Oksytania należały do Imperium Karolingów . Katalończycy oderwali się od Occitan w 1934 po proklamacji katalońskich intelektualistów , podczas gdy rok wcześniej zaklasyfikowali w Centenari de la Renaixença Catalana z 1933, kraje katalońskie jako „pays d'oc”.
W średniowieczu, w okresie pięciu politycznej i społecznej zbieżności wieków te tereny (the VIII th do XIII th wieku), nie było jasne rozróżnienie pomiędzy Occitan i katalońskim . Na przykład trubadur Albertet de Sisteron każe sobie powiedzieć w napięciu :
Monges, Causetz segon vostra siensa,
Qual valon ale kataloński, o Francès.
Spotkałem sai Guascuenha e Proensa,
E Lemozi, Alvernh e Vianes,
E de lai spotkałem się z terra dels dos Reis.
E quan sabetz dels totz lur captenensa
Vueil qe · m digatz en cal plus fis pretz es.
„Mnisi, powiedzcie mi, który według waszej wiedzy jest wart więcej: kataloński czy francuski? I umieściłem tu [w grupie Katalończyków] Gaskonię i Prowansję, Limousin, Owernię i Viennois, gdy jest to kraina dwóch królów. "
W Marsylii typowa piosenka prowansalska nazywana jest „pieśnią katalońską”.
Nawet w XIX th century, jedna z nazw pospolitych języka katalońskiego była nazwa język limuzyna natomiast termin ten odnosi się dzisiaj dialekt języka oksytańskiej.
Odpowiedź na pytanie, czy gaskoński lub kataloński należy uważać za dialekty prowansalskie czy odrębne języki, od dawna jest kwestią opinii lub konwencji, a nie opartej na podstawach naukowych. Jednak dwa ostatnie badania potwierdzają, że gascon jest uważany za odrębny język. Po raz pierwszy Stephan Koppelberg zastosował wymierne, oparte na statystyce podejście, aby spróbować rozwiązać ten problem. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdza, że kataloński, prowansalski i gaskoński należy uznać za trzy różne języki. Niedawno Y. Greub i JP Chambon (Uniwersytet Sorbona, Paryż) wykazały, że powstawanie Proto-Gascon zostało już zakończone w przeddzień VII XX wieku, kiedy Proto prowansalski nie został przeszkolony w tym czasie. Wyniki te skłoniły lingwistów do porzucenia konwencjonalnej klasyfikacji gaskońskiej, faworyzując alternatywę „różnego języka” . Oba badania potwierdziły wczesną intuicję zmarłego Kurta Baldingera , specjalisty od średniowiecznego prowansalskiego i średniowiecznego gaskońskiego, który zalecał, aby prowansalski i gaskoński klasyfikować jako odrębne języki.
„Biuletyn Obserwatorium Praktyk Językowych”, opublikowany przez francuskie Ministerstwo Kultury , ze swej strony uważa, że jedynie przynależność Béarnais/Gascon do zespołu oksytańskiego może być zasadnie dyskutowana. Dalej wskazuje, że wyłania się konsensus co do uznania, że Béarnais/Gascon „stanowi, z punktu widzenia swojej genezy, całość odrębną od właściwego Occitan”. Ale ewoluując w „symbiozie” z tym ostatnim przez wieki, Béarnais / Gascon jest powszechnie uważany za odmianę języka obcego.
Pierre Bec uważa za domenę oksytano-romańską, w szerokim tego słowa znaczeniu, która łączy języki i dialekty (mówcy) południowej Francji (z wyjątkiem baskijskiego o wyraźnych cechach charakterystycznych i Poitevin-Saintongeais, który jest langue d). 'ol ). Na podstawie różnych wspólnych lub charakterystycznych cech językowych dochodzi, według niego, do pogrupowania lub oddzielenia podzbiorów tej oksytano-romańskiej domeny na dwa sposoby, po pierwsze:
Stanowisko aragońskiego jest mniej jasne, ma on wiele ważnych starożytnych izoglos z katalońskim i oksytańskim, które nie występują w językach ibero-romańskich . Jednak język nawarro-aragoński przeszedł w ostatnich stuleciach poważną restrukturyzację i znacznie zbliżył się do języków ibero-romańskich, zaciemniając niektóre cechy oksytano-romantyczne. Nawarro-aragoński praktycznie zniknął z całego swojego historycznego terytorium. Dziś pozostała tylko Górna Aragońska (przywiązana do Pirenejów) , która jest formą najbliższą ogólnemu prowansalskiemu i katalońskiemu.
Royasque i brigasqueRoyasc i Brigasque są uważane dialekty przejścia pomiędzy Occitan i liguryjskich. Są one generalnie klasyfikowane w Ligurii . Miejscowa ludność twierdzi jednak, że należy do Oksytanii.
PiemontePierwsze dokumenty w Piedmont bieżąco z XII -tego wieku , kiedy język jest nadal bardzo blisko Occitan. Literacki Piemontu opracowana w XVII th i XVIII -go stulecia i nadal ma czystego i stabilnego standardu. Chociaż tworzy przejście między lombardzkim a prowansalskim, zwykle klasyfikuje się go w języku gallo-kursywa . Ma jednak również specyficzny leksykon, fonetykę i morfosyntaksę.
Mimo że większość współczesnych lingwistów oddziela język kataloński od prowansalskiego, oba języki są czasem jednym w pracy lingwistów próbujących sklasyfikować dialekty prowansalskie w grupy supradialektalne.
Tak jest w przypadku Pierre'a Beca , a ostatnio Domergue Sumien . którzy definiują (s. 36, s. 52-54) „ strukturę ponaddialektalną ” opisując, dla „grupy akwitańsko-pirenejskiej (skoncentrowanej wokół Gaskonu)”, wspólne cechy Gaskonu z Langwedocją Pirenejskim - używane na południu, w przybliżeniu , z linii Bordeaux- Toulouse- Narbonne .
Obydwa spotykają się w akwitańsko-pirenejskiej lub preiberyjskiej grupie supradialektalnej obejmującej kataloński, gaskoński i część Langwedocji. Podczas gdy oni zaklasyfikowali resztę prowansalskiego do innej grupy (Sumien: arverno-mediterranean) lub do dwóch innych grup supradialectal (Bec: arverno-mediterranean , centralny prowansalski). Ta ponaddialektalna klasyfikacja (strukturyzacja) obejmuje trzy grupy:
Klasyfikacja ponadradialektalna języka prowansalsko-rzymskiego według P. Bec.
Klasyfikacja supradialektalna języka prowansalsko-rzymskiego według D. Sumiena.
Transkrypcja fonetyczna i standaryzowane zapisywanie liczb w różnych odmianach okcytanoromańskich:
POŁYSK | Północny prowansalski | południowy prowansalski | kataloński | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Owernia | Limuzyna | Gascon | Langwedocja | prowansalski | orientalny | Zachodni | |
„1” | a / yna / ynɔ
jeden jeden |
yⁿ / ynɔ un / una |
r / yɔ / ua |
yn / ynɔ un / una |
yn / ynɔ / yna un / una |
za / una za / una |
un / una un / una |
'2' | od / du
dous, doàs |
from / dua dos / doas |
dys / dyɔs dus / duas |
powodu / duɔs dos / doas |
powodu / duas dos / doas |
powrót / duəs back / due |
DOS / opłaty (Val. DOS) DOS / opłaty (Val. DOS ) |
„3” | sortuj / sortuj
bardzo |
tej bardzo |
jesteś bardzo |
jesteś bardzo |
jesteś bardzo |
bardzo (bal. bardzo ) bardzo |
bardzo bardzo |
„4” | katʀə
cztery |
Katie cztery |
kwatə cztery |
Katie cztery |
Katie cztery |
Kwatra cztery |
Kwatera cztery |
„5” | iⁿ
cinc |
iⁿ cinc |
Siŋk cinc |
Siŋk cinc |
siⁿ / siŋk cinc |
siŋ / siŋk cinc |
siŋ / siŋk cinc |
'6' | sej
seis |
sej
sieis |
eis sheis |
sjɛjs siis |
sjɛj siedzi |
sis sis |
sis sis |
'7' | ustawić
sete |
jest Set |
St Set |
St Set |
s . Set |
sɛt zestaw |
sɛt zestaw |
„8” | œ / œj
miał / uèit |
œj / œi
uech / ueit |
co to jest? |
ɥɛʧ uèch |
ɥɛ / ɥɛʧ uèch |
bujt (bal. vujt) vuit |
bujt (wal. wit) vuit (wal. ósma ) |
'9' | nɔw
nie ty |
nɔw nòu |
nɔw nòu |
nɔw nòu |
nɔw nòu |
nɔu nou |
nɔu nou |
'10' | z
detz |
z detz |
dɛʦ DETZ |
dɛʦ DETZ |
dɛs DETZ |
du deu |
du deu |
W przypadku liczb „1” i „2” rozróżnia się formy męskie i żeńskie.
Occitan zniknął ze starych prowincji Poitou , Aunis , Saintonge i Angoumois . Został on zastąpiony przez langue d'oïl w tych regionach między Loarą i Gironde.
Prowansalski zniknął z Gipuzkoa na początku XX -go wieku.
Katalończyk zyskał przewagę nad Occitan w Capcir i być może Roussillon .
Prowansalski zmarł w Wirtembergii w połowie XX -go wieku.