Chronologia historii Serera

Jest to chronologia historii i rozwoju religii Serer oraz ludu Serer z Senegalu , Gambii i Mauretanii . Historia ludu Serer sięga tysięcy lat wstecz. Ta chronologia po prostu daje przegląd ich historii, na którą składają się kalibracje archeologiczne odkryte w krajach Serer, religia Serer, polityka Serer, rodzina królewska Serer itp. Daty są podawane według ery chrześcijańskiej , a nie kalendarza Serer . Aby zapoznać się z tłem tych wydarzeń, zobacz religię Serera ,starożytna historia Sérères , lamane , państwa rządzone przez byłych Sérères lamanes , historia Sérères od średniowiecza do współczesności i serères .

Pre-historia

„Środkowa epoka kamienia”

Starożytna kultura Serera polegająca na grzebaniu własnej śmierci w towarzystwie przedmiotów pogrzebowych , totemizmu , symboliki, takiej jak wąż (symbol Pangool w religii Serer , starożytnych świętych Serer i duchów przodków) itp. Nie jest unikalna dla Serera, ale może sugerować istnienie religii Serer lub Serer i afrykańskich zachowań religijnych przynajmniej w okresie środkowego paleolitu lub „środkowej epoki kamienia” (ok. 300 000 do 30 000 pne ), jeśli nie znacznie wcześniej. Według badaczy takich jak Narr i McMahon, chociaż zachowania religijne mogły mieć miejsce w tym okresie, dopiero w następnej epoce ( górny paleolit , z grubsza odpowiadający „  późniejszej epoce kamienia  ”), istniały niekwestionowane dowody na oznaki zachowań religijnych lub rozwój religijny. Jednak niektóre z najwcześniejszych dowodów na symbolikę religijną przypisuje się „  środkowej epoce kamienia  ” w Afryce . Jednym z nich jest historyczne miejsce Thiemassas i reprezentacji religijnych Serer, w szczególności na Tassili n'Ajjer z symbolem Pangool .

„Późniejsza epoka kamienia”

neolityczny

Okres chalkolityczny

Klasyczny antyk

Era średniowieczna (Złoty wiek Afryki Zachodniej)

Warunki periodyzacji historycznej jak epoka średniowiecza , mroczny wiek itp., Występująca w Europie (zwłaszcza w Europie Zachodniej), a nie w Afryce. Afryka Zachodnia w tym czasie („  złoty wiek Afryki Zachodniej  ”) była ustanowieniem nowych imperiów i handlu ze znanym światem. Cesarstwo Rzymskie upadło w pierwszej połowie tej ery, kiedy to określano „ciemny wiek”. Ta epoka (średniowieczna) jest tutaj używana tylko dla zrozumienia.

VIII p  wieku

IX th  century

„  ... Sererianie przemierzyli rozległe połacie terytorium w okresie przedkolonialnym i widzieli cały region [region Senegambii] jako swój dom, ich historia migracji do regionu wyraźnie pokazuje  ”.

Wiele założonych przez nich nazw miejscowości i miasteczek Serer przetrwało do dziś. Sanghāna nadal będzie przedmiotem licznych dżihadów prowadzonych przeciwko niej przez Almorawidów i inne afrykańskie grupy etniczne, które zislamizowali .

XI th  century

Prześladowania Sererów

Okres ten to dobrze udokumentowana historia prześladowań ludu Serer. Prześladowania ludności Serer w Senegalu , Gambii i Mauretanii są wieloaspektowe i obejmują zarówno elementy religijne, jak i etniczne . Prześladowania religijne i etniczne ludzie Serer sięga XI th  wieku , kiedy król War Jabi nie uzurpował tron Tekrur (część obecnego Senegal) w 1030 roku , a w 1035 wprowadził szariat i zmusił swoich podwładnych do poddania się " islamu . Z pomocą jego syna (Leb), ich almorawidzkich sojuszników i innych afrykańskich grup etnicznych, które przyjęły islam, muzułmańska armia koalicyjna rozpoczęła dżihady przeciwko ludowi Serer z Tekrour, który odmówił wyrzeczenia się religii na rzecz islamu. Liczba zgonów Serera jest nieznana, ale spowodowała exodus Serera z Tekrour na południe po ich klęsce, gdzie otrzymali azyl od klasy Serer Lamanic . Prześladowania Serere ludzi nadal czasów średniowiecza do XIX th  wieku , zakończone w bitwie Fandane-Thiouthioune . XX p  wieku do XXI XX  wieku , prześladowania Serere mniej jednak oczywiste, są przedmiotem pogardy i uszczerbku

„  Dziś Serer zachowuje wiele ze swojej starożytnej kultury, zwyczajów i tradycji. W rzeczywistości nierzadko można usłyszeć, jak kultura Serer przetrwała przez wieki, pomimo wszystkich sił, które próbowały ją zniszczyć  ”.
  • 1030  : Wojna Jabi uzurpował sobie tron Tekrour po rewolucji i stał się królem Tekrour.
  • 1035  : Mniej więcej w tym czasie rewolucjonista War Jabi przeszedł na islam i wprowadził przymusową konwersję swoich poddanych, a także prawo szariatu za radą swoich sojuszników Almoravidów , w szczególności Abdullaha Ibn Yassina . Większość prześladowań religijnych była skierowana przeciwko ludności Serer, która odmówiła poddania się islamowi, a także klasie Serer Lamanic z Tekrour, strażników religii Serer oraz tych, którzy mają władzę gospodarczą i polityczną. Od tego momentu do 1042 roku Sereres z Tekrour stał się obiektem prześladowań i dżihadu przez konwertytów na islam z Afryki, takich jak Peuls i Toucouleurs wraz z ich sojusznikami z Almoravidów. Chociaż Serer pokonał muzułmańską armię koalicyjną, zmuszając ich do szukania schronienia w Mauretanii, ich zwycięstwa nie trwały długo i zostały całkowicie pokonane przez potężną muzułmańską armię koalicyjną. Okres ten oznacza exodus Serera z Tekrour. Ci, którzy przeżyli wojnę , zamiast przejść na islam, wyemigrowali na południe, do tak zwanych królestw Serer: Sine , Salum i Baol . Na południu otrzymali azyl od swoich odległych rodziców Serer, zatwierdzony przez Wielką Radę Lamanes , najwyższy sąd w kraju Serer. Trimingham zauważa, że ​​„Tekrour był pierwszym w regionie, który przyjął islam, ale całkowicie stracił swoją tożsamość Serer”. War Jabi zmarł w 1040 r., A jego następcą został jego syn Leb (wariant: Labi ), również główny sojusznik Almorawidów. Według niektórych, Leb walczył po stronie Almorawidów w 1056 roku, prawdopodobnie w wyniku zniewolenia Tekrour przez Almorawidów w 1042 roku i dobrze egzekwowanego prawa szariatu. Pod względem ekonomicznym Królestwo Tekrour odniesie korzyści z wprowadzenia islamu. Stworzył także więzi polityczne z Północą . Wielu Peuls / Toucouleurów było częścią armii Almoravidów, która podbiła części Europy .
  • Listopad 1087  : Król Ama Gôdô Maat pokonuje przywódcę Almoravidów - Abu Bakr Ibn Omara, gdy próbował rozpocząć dżihad w kraju Serer. Abu Bakr zginął od zatrutej strzały podczas tej misji.

XIII th  century

XIV th  century

  • 1335  : The Guelwar dynastia z Kaabu zostały pokonane przez Ñaanco dynastii z Kaabu w bitwie pod Troubang . Obaj potomkowie Tiramakhan Traore , który podbił Kaabu z XIII th  wieku i stał Mansa -Kaabu po pokonaniu ostatniego wielkiego Króla Banyum język (król Kikikor ). Rodzina Guelwar otrzymała azyl za pośrednictwem szlachty Serer - Wielkiej Rady Lamanes (najwyższego sądu w kraju Serer).
  • 1350 - 1.400  : The Kingdom of Sine zmieniona. Okres Guelwar zaczyna się od 1350 roku. Maad a Sinig Maysa Wali Jaxateh Manneh wybrał pierwszego króla Guelwara, który kiedykolwiek rządził w jednym z krajów Serer (Królestwo Sine). Mianowany i wybrany przez Sérères du Sine i Grand Conseil des Lamanes, przez 15 lat był radcą prawnym i wydawał swoje siostry i siostrzenice za mąż. Maysa Wali panowała od 1350 do 1370 roku. Małżeństwa między potomkami starożytnej klasy Serer Lamanic a kobietami Guelwar stworzyły ojcowskie dynastie Serer i matczyną dynastię Guelwar, która trwała ponad 600 lat. Niektórzy członkowie szlachty Serer sprzeciwiali się nominacji i wyborowi Maysy Wali, w szczególności Lamane Pangha Yaya Sarr (wiele odmian: Penga Yaye Sarr itp.), Ponieważ Maysa Wali nie miała ojca Serera ani matki Serera, pomimo jej asymilacja z kulturą Serer, jej wieloletnia służba dla Wielkiej Rady i wywodząca się z samej rodziny królewskiej. Żaden z potomków Maada a Sinig Maysa Wali nie rządził w żadnym z królestw Serer po nim. Dzieci i potomkowie mężczyzn Serer i kobiet Guélowar stali się Sererem, z wiernością religii Serer, ludom Serer, krajom Serer, kulturze i języku Serer , a wszelkie powiązania z Kaabu zostały zerwane. W tym okresie przetrwały stare dynastie ojcowskie Serer, ale stara dynastia matczyna Wagadou upadła w Sine, a później w Królestwie Saloum . Przez jakiś czas przeżył w Królestwie Baol i innych miejscach, ale później upadł. Okres Guelwar jest ostatnim z Serer dynastycznej periodyzacji .
  • 1360  : Bourba Djolof Ndiadiane Ndiaye zakłada Imperium Djolof , imperium założone przez dobrowolną konfederację państw. Maad a Sinig Maysa Wali odegrał rolę w powstaniu tego imperium. Wyznaczał Ndiadiane Ndiaye na przywódcę Imperium Djolof i wezwał inne państwa do przyłączenia się do tej kondederacji pod rządami Ndiadiane, co uczyniły zgodnie z eposami Ndiadiane i Maysy Wali. Maad Sinig podjęła the Królestwo Sine tej konfederacji. Chociaż powstanie tego imperium było dobrowolne, jego upadek nie był. Ta epoka oznacza upadek Imperium Mali, które zaczęło tracić część swoich dawnych państw wasali. Chociaż nie upadł całkowicie, Imperialne Mali nie było tak potężne jak kiedyś.

XV th  wieku

  • 1446  : Portugalski handlarz niewolników - Nuno Tristão i jego partia podjęli próbę plądrowania niewolników na terytorium Sérères. Wszyscy ulegli zatrutym strzałom Serera, z wyjątkiem pięciu młodych Portugalczyków (lub mniej). Jeden z nich został wynajęty z powrotem do Portugalii. Nuno był wśród zabitych.
  • 1455  : The Venetian przedsiębiorca niewolnik i kronikarz Alvise Cadamosto Kupiwszy wolof niewolnicy w Cayor , postanowił zatrzymać swój statek z życia we wspólnocie Serer na granicy wolof w Cayor. Alvise pisze o tym, jak te społeczności Serer wyglądały groźnie i niezbyt zachęcająco. Następnie powiedział, że po zobaczeniu zbliżającego się statku społeczność Serer stała na straży na plaży. Kapitan statku wydał rozkaz, aby nikt nie odłączył się od statku i statek został zaparkowany dalej od plaży. Alvise Cadamosto wysłał swojego tłumacza Wolof, aby negocjował warunki niewolników z tą społecznością Serer, podczas gdy on (Alvise) i jego portugalska partia pozostali na statku. Tłumacz Wolof został zabity na miejscu przez tych panów, aby sprowadzić handlarzy niewolników na ich terytorium. Żadna grupa Alvise nie wyszła ze statku, zamiast tego statek odpłynął i skierował się do Gambii . Alvise również wypaczył nazwę Królestwa Sine , nazywając je Królestwem Barbaçim , a lud Serer z Sine jako Barbacins wśród innych nazw, w tym wielu Europejczyków tamtych czasów odnosiło się do ludu Serer, jak na ich starych mapach (patrz: Królestwo sinus ).
  • 1493  : Na tron ​​wstąpił Maad Saloum Mbegan Ndour , król Saloum .
    • Zmiana nazwy Saloum. Wcześniej znany jako Mbey w Serer .

XVI th  wieku

  • 1549  : Bitwa pod Danki , Damel-Teigne Amary Ngoné Sobel Fall wspomagana przez swojego kuzyna - księcia Manguinaka Dioufa (lub Manguinaka Joofa , członka dawnej dynastii Diouf z Baol), dwóch bratanków Teigne Njuko Ndiaye (ostatni członek od ojcowskiej Serer dynastii z panowania w Baol ), pokonał króla Djolof Lele Fuuli Faak Ndiaye i rozpuszcza imperium Djolof. Lele Fuuli została zabita w Dankach. Amari Ngoné tymczasowo zjednoczył starego Baola i Cayora , Manguinak Diouf został uhonorowany tytułem Ber Jak du Cayor (odpowiednik premiera ). Wraz z rozpadem Imperium Djolof, państwa członkowskie konfederacji, takie jak Królestwo Sine , Królestwo Saloum , Waalo , Baol itd., Wróciły do niepodległych państw. Rodzina Fall to nie Serer. Rodzina N'diaye (lub Njie ) i rodzina Diouf to Serer.
  • 1567  : Maad Saloum Malawtan Diouf , najdłużej panujący król Saloum (45 lat na tronie) wstąpił na tron.

Początek okresu nowożytnego „Okres wczesnonowożytny”

Ten okres jest kwestią kontrowersyjną. W języku francuskim w Wielkiej Brytanii i innych krajach anglojęzycznych nazywa się to „ Epoką Współczesną ”. Jednak wszystko zależy od historii danego ludu lub narodu.

XVII th  wieku

  • 1678  : Sérères du Sine i du Baol odmówili przyjęcia francuskich kupców, którzy osiedlili się na Petite-Côte , i dlatego złożyli skargę do swoich królów ( Maad a Sinig (król Sine) i la Teigne (król Baol)) W tym roku król Sine i Baol wraz ze swoimi armiami wywalili Z francuskiej poczty. W następnym roku admirał du Casse przypuścił zemstę i pokonał ich.

XVIII th  wieku

Współczesna historia

XIX th  century

„Szlachetne cechy można znaleźć w krajach Serer, chociaż nie brakuje ich w islamie [...]”.

XX th  century

XXI th  century

Bibliografia

  1. (fr) Gravrand, Henry , „La Civilization Sereer - Pangool ”, tom 2, Les Nouvelles Éditions Africaines du Senegal, 1990, s.  9, 20 i 77 , ( ISBN  2-7236-1055-1 )
  2. (in) Price, Joan A., „Sacred Scriptures of the World Religions: An Introduction”, Continuum International Publishing Group (2010), s.  23 , ( ISBN  082642354X )
  3. (w) „Human Evolution by The Smithsonian Institution's Human Origins Program
  4. (en) Goodman M, Tagle D, Fitch D, Bailey W, Czelusniak J, Koop B, P Benson, Slightom J (1990). „Ewolucja naczelnych na poziomie DNA i klasyfikacja hominoidów”. J Mol Evol 30 (3): str.  260–266
  5. (en) Gravrand, Henry, „Cosaan”, str.  11
  6. Gravrand, Henry, „Cosaan”, str.  130
  7. (en) Burke, Andrew i Else, David, „ The Gambia & Senegal ”, wydanie 2 - wrzesień 2002, Lonely Planet Publications Pty Ltd, str.  13
  8. (fr) Gravrand, Henry, "Cywilizacja Sereer , tom 1 , Cosaan  : the origins", str.  132 , nowe wydania afrykańskie, 1983, ( ISBN  2723608778 )
  9. (fr) Descamps, Cyr, „Przyczynek do prehistorii zachodniego Senegalu”, rozprawa, Paryż, str.  315 . (nieudokumentowanych: str.  126 )
  10. (fr) Gravrand, Henry, „La Civilization Sereer, Cosaan ”, str.  62
  11. (w) Price, Joan A., „Sacred Scriptures of the World Religions: An Introduction”, Continuum International Publishing Group (2010), s.  2 , ( ISBN  082642354X )
  12. (w) Harder, Ben, "Ewoluując w ich poważności: wczesne pochówki zawierają wskazówki dotyczące pochodzenia człowieka" (dotyczy: środkowego paleolitu i treningu religii) [1]
  13. (En) Narr, Karl J., "Religia prehistoryczna: Wierzenia i praktyki ludów epoki kamienia", (in) Britannica.com
  14. (en) McMahon, Robin, „O pochodzeniu różnorodności”, str.  72 , Filament Publishing Ltd, 2011, ( ISBN  1905493878 )
  15. (en) Descamps, Cyr, „Some reflections on the Neolithic of Senegal, vol. 1, s.  145-151 , West African Journal of Archeology (1981)
  16. (fr) Dagan, Th., The Prehistoric Site of Tiémassas (Senegal), str.  432 - 438, Biuletyn Fundamentalnego Instytutu Czarnej Afryki (1956)
  17. (w) UNESCO , „General history of Africa”, tom 1, Methodology and African Prehistory (Międzynarodowy Komitet Naukowy UNESCO ds. Opracowania Ogólnej Historii Afryki ), Heinemann Publishers, University of California Press , UNESCO, 1981 str.  621 , ( ISBN  0 435 94807-5 ) (w obudowie)
  18. Zobacz także: Gravrand, „Cosaan”, str.  132-133
  19. Gravrand, Henry, „Cosaan”, str.  81
  20. Gravrand, La Civilization sereer: Pangool str.  20
  21. (en) Clémentine Faïk-Nzuji Madiya, „Tracing memory: a glosariusz znaków graficznych i symboli w sztuce i kulturze afrykańskiej” , Canadian Museum of Civilization, Canadian Centre for Folk Culture Studies, International Centre for African Language, Literature and Tradition (Louvain, Belgia), str.  27 , 115 ( ISBN  0-660-15965-1 )
  22. (w) UNESCO, str.  629
  23. Gravrand, Henry, „Cosaan”, str.  80
  24. Gravrand, Henry, „Cosaan”, str.  62-87
  25. Gravrand, Henry, „Pangool”, str.  150-172
  26. (in) Rake, Alan, „New African Yearbook”, tomy 1999-2000 Africa Book Center Limited (2000), str.  391 , ( ISBN  0905268636 )
  27. Serer religia odrzuca ideę wcielenia lub manifestacji Rog (najwyższe bóstwo w religii Serere)
  28. (en) Gravrand, Henry, „Cywilizacja Sereer Pangool ”, tom. 2, New African editions, Dakar, 1990, s.  21 , ( ISBN  2-7236-1055-1 )
  29. Pierwszy, który przekroczy pola i rozpali ogień, dzięki czemu otrzyma tytuł własności, który mogą odziedziczyć tylko jego bezpośredni potomkowie ze strony ojca. Zobacz: Lamane Djigan Diouf , Tukar i Famille Diouf .
  30. Prawo do wycięcia i wymazania działki Lamane , nadane przez oryginalnego Lamane'a - „pana ognia”, przodkowi innego lub przez potomka pierwotnego Lamane komuś innemu. „  Bakh  ” w języku Serer oznacza „ziemię” lub „  posiadłość  ” w języku angielskim .
  31. Posiadacz prawa do cięcia przyznanego przez „Władcę Ognia”, jednakże ci nowi posiadacze tytułu są po prostu dzierżawionymi i nigdy nie będą właścicielami tytułu do własności, ani ich potomkowie nigdy nie będą posiadaczami tytułu i nadal będą płacić title. rent lub hołd dla Lamane lub jego potomków do nieskończoności lub do czasu unieważnienia tytułu yal Bakh przez potomków pierwotnego lamane.
  32. Jeśli chodzi o prawo ziemi Serere-Lamanic, patrz Galvan, jego książka jest w całości poświęcona temu tematowi. Zobacz też: s.  108-200
  33. (in) Rigby, Leonard D. Katz, „Ewolucyjne pochodzenie moralności: interdyscyplinarne perspektywy”, s.  158 , Imprint Academic, ( ISBN  0719056128 ) [2]
  34. Galvan, str.  42
  35. Galvan, str.  86-135
  36. Sarr Alioune "Histoire du sinusoidalnej Saloum" Wprowadzenie bibliografii i objaśnienia Charles Beckera BIFAN , tom 46, Series B, n O  3-4, 1986/87. p.  31
  37. (fr) Ndiaye, Ousmane Sémou, „Różnorodność i wyjątkowość Serer: przykład regionu Thiès”, Éthiopiques, nr 54, t. 7, 2 p  połowa 1991 [3]
  38. (fr) Gravrand, Henry , „  Le Symbolisme sereer: Mythe du Saas et symbols  ”, „Revue de Psycho-Pathologie” vol. 9 N O   2 Dakar (1971); "Traditional Serer Symbolism and Representation", opublikowane pod tytułem "Serer Symbolism" [w:] Psychopath. Afric (1973), IX, 2, 237-265 [w] African Pyschopathology )
  39. Gravrand, „Pangool”, str.  100
  40. Gravrand, „La Civilization sereer”, Pangool , str.  40
  41. (fr) Gravrand Henry  : "SEREER duchowe dziedzictwo: TRADYCYJNE WARTOŚĆ Wczoraj, dziś, jutro" [w] ethiopiques, numer 31, socjalista przegląd Negro-afrykańskiej kultury, 3 rd  kwartał 1982
  42. UNESCO, str.  627
  43. Jared Diamond ( tłum.  Z angielskiego), Guns, Germs and Steel [„  Guns, Germs and Steel  ”] (test), Paryż, Gallimard ,1997, 484,  str.
  44. A. Secka, I. Sow i M. Niass. Współpracownicy: AD Ndoye, T. Kante, A. Thiam, P. Faye i T. Ndiaye. Senegal, „Horticonsult, Bioróżnorodność tradycyjnych warzyw liściastych”, s.  85-110
  45. Gravrand, Henry, „La Civilization Sereer, Pangool ”, str.  10
  46. (en) Mwakikagile, Godfrey , „Gambia i jej ludzie: tożsamości etniczne i integracja kulturowa w Afryce”, str.  136 (2010), ( ISBN  9987-16-023-9 )
  47. (en) University of Calgary . Dział of Archaeology, Society of Africanist Archaeologists in America, Society of Africanist Archaeologists, „Newsletter of African archeology, Issues 47-50”, Dept. of Archaeology, University of Calgary, 1997, s.  27 , 58
  48. (fr) Becker, Charles: „Historyczne ślady, materialne ślady przeszłości w krajach Sereer”. Dakar (1993), CNRS - ORS TO M
  49. (w) Kamienne kręgi Senegambii - Centrum Światowego Dziedzictwa UNESCO
  50. (fr) Gravrand, Henry, „La Civilization Sereer, Pangool ”, Les Nouvelles Éditions Africaines du Senegal (1990), str. 9, 20 i 77, ( ISBN  2-7236-1055-1 )
  51. Joseph Ki-Zerbo [w:] Hesseling, Gerti, „ Polityczna historia Senegalu  : instytucje, prawo i społeczeństwo”, (tłum .: Catherine Miginiac), Karthala (2000), s.  104 , ( ISBN  2-86537-118-2 )
  52. (w) Foltz, William J., „From French West Africa to the Mali Federation, Vol. 12 of Yale studies in Polit science , s.  136 , Yale University Press (1965)
  53. (w) World Watch, tom 14, Worldwatch Institute , 2001
  54. (en) Chavane, Bruno A., „Wioski starego Tekrour”, tom 2. Mężczyźni i społeczeństwa. Archeologie afrykańskie , s.  28 , KARTHALA Éditions, 1985, ( ISBN  2865371433 ) [4]
  55. (en) Laude, Jean, „The Arts of Black Africa”, University of California Press , 1973 (tłumacz: Jean Decock), str.  50 , ( ISBN  0520023587 ) [5]
  56. (w) Ben Jochannan Yosef, „Czarny człowiek z Nilu i jego rodzina”, str.  19 , wyd. 2, Black Classic Press, 1972, ( ISBN  0933121261 ) [6]
  57. (w) Burstein, Stanley M. i Richard Shek. Historia świata. Stany Zjednoczone Ameryki: Holt (2006) "Złoty wiek Afryki Zachodniej" (w :) Wikispaces
  58. „  Maad  ” lub „  Mad  ” oznacza „  król  ” w starym języku Serer i niektórych językach Cangin ). Zobacz także: Maad a Sinig i Maad Saloum .
  59. „  Ghana  ” oznacza „cesarz”. Samo Imperium to Wagadou . Potoczna nazwa „  Imperium Ghany  ” była wypaczeniem w chronologiach arabsko-berberyjskich.
  60. (fr) Gravrand, Henry, „Cywilizacja Sereer, Cosaan: początki ”, Nouvelles Éditions africaines, 1983, s.  75-76 , ( ISBN  2723608778 ) (odniesienie do Kaya Magan)
  61. (w) ( Delafosse, Maurice , „Upper Senegal-Niger: The Land, the People, the Language”, „History”; „the Civilizations”) [w] Ajayi, JF Ade Crowder, Michael, „History of West Africa , Tom 1 ”, Longman, 1985, str.  134 , ( ISBN  0582646839 )
  62. Jeśli chodzi o Imperium Mali , Delafossee wcześniej zaproponował, że dziadek Soumaoro Kanté został ułatwiony przez szlachtę Sosso z Kaniagi i zdobył splądrowane Imperium Ghany, a do 1180 roku ojciec Soumaoro Kanté, którego [Delafossee] twórczo nazywał „Diara Kanté” (var : Jara Kante ), przejął kontrolę nad Koumbi Saleh i uzurpował sobie tron ​​muzułmańskiej dynastii. W źródłach ustnych nie było Diary Kanté . To była twórcza wstawka Maurice'a Delafosse, która była sprzeczna z oryginalnym eposem. Delafosse po prostu połączył różne legendy (takie jak historia Tautain itp.) I przepisał „Diara Kanté - 1180”, podobnie jak ojciec Soumaoro, aby powiązać Sossos z dynastią Diarisso du Kaniaga („Jarisso”). Nie przytoczył również swoich źródeł, w jaki sposób doszedł do tego wniosku i stworzonej przez siebie genealogii. Charles Monteil opisuje swoją pracę jako „niedopuszczalną”. Stowarzyszenie Studiów Afrykańskich opisuje to jako „... zbyt kreatywne, by być pożyteczne dla historyków”. Patrz: (en) African Studies Association, History in Africa, tom 11, African Studies Association., 1984, University of Michigan, str.  42-51 ; (en) Monteil, Charles, „Fin de siècle à Médine” (1898–1899), Bulletin de l'FAN, vol. 28 Seria B n o  1-2, 1966, str.  166 ; (fr) Monteil, Charles "Oficjalna legenda Soundiata, założyciel imperium Manding", Biuletyn Komitetu Nauk Historycznych i Naukowych AOF, tom VIII, n O  2, 1924; (fr) Cornevin, Robert, „History of Africa”, Tome I: des origines au XVI E  siècle (Paryż, 1962), 347-48, (odniesienie do Delafosse w Haut-Sénégal-Niger tom 1, s.  256 -257 ); (en) Crowder, Michael, „Afryka Zachodnia: wprowadzenie do jej historii”, Longman, 1977, s.  31 (na podstawie pracy Delafosse); fr) Delafosse, Maurice, „Haut-Senegal-Niger: kraj, narody, języki”; „historia”; „Cywilizacje”. loty. 1-3, Paryż: Émile Larose (1912), (red .: Marie François Joseph Clozel). Jeśli chodzi o Ghanę, zaskakujące jest, jak bardzo przeoczyła ona prosty fakt, że założyciele byli członkami klanów łowieckich, mimo że ustny epos wyraźnie na to wskazuje. Zobacz Monteil.
  63. Monteil, Charles "etnologiczne mieszaniny" wspomnienia z Ifan (Dakar), l953, n O . 23, s.  359-408
  64. (FR) Monteil Charles "Mythe de Wagadou" [w] Bulletin de Ifan n O XXIX, B, 1-2, str.  134-149 , Dakar, 1953, [w] " Epopeje czarnej Afryki", s.  84 , KARTHALA Éditions (2009), ( ISBN  2811131418 ) [7]
  65. (w) Ajayi, JF Ade & Crowder, Michael, „Historia Afryki Zachodniej”, tom 1. Longman, 1985 str.  515 , ( ISBN  0582646839 )
  66. (w) Phillips Lucie Colvin, „Historical Dictionary of Senegal”, Scarecrow Press, 1981, s.  52-71 ( ISBN  0-8108-1369-6 )
  67. (en) Fundamental Institute of Black Africa , Biuletyn fundamentalnego Black African Institute , tom. 38, IFAN (1976), s.  504-557
  68. (w) Trimingham, John Spencer, „A History of Islam in West Africa”, Oxford University Press, 1970, s.  234
  69. (w) Gamble, David P., & Salmon, Linda K. (& Alhaji Hassan Njie), „Gambian Studies No. 17 People of The Gambia. I. Wolof z notatkami na temat Serer and the Lebu”, „San Francisco 1985
  70. (w) Stride, GT, Ifeka, Caroline, „Peoples and Empires of West Africa: West Africa in history, 1000-1800”, str.  6 , Africana Pub. Corp (1971)
  71. Houtsma, M. Th., „L-Moriscos”, str.  561 (wyd .: M. Th. Houtsma), BRILL, 1993, ( ISBN  9004097910 )
  72. Dia Ogo był nie tylko Fulani dynastia, ale także Serer, którego odcisk w Tekrour teraz Fuuta Tooro było bardzo ważne. patrz: Becker, Charles, „Historyczne ślady, materialne wstrząsy przeszłości w krajach Sereer”, Dakar (1993) CNRS - ORS TO M; Serer Prehistoria i historia Sereres od średniowiecza do dnia dzisiejszego .
  73. (w) Clark, Andrew F. i Phillips, Lucie Colvin, „Historical Dictionary of Senegal”. wyd: 2, Metuchen, New Jersey: Scrarecrow Press (1994) str.  265
  74. (w) Page, Willie F., „Encyklopedia historii i kultury Afryki: Królestwa Afryki (500 do 1500)”, str.  209 , 676, tom 2, Fakty w aktach (2001), ( ISBN  0-8160-4472-4 )
  75. (w) Streissguth, Thomas, „Senegal w obrazach, geografia wizualna”, druga seria, str.  23 , XXI wieku Książki (2009), ( ISBN  1-57505-951-7 )
  76. (w) Oliver, Roland Anthony , Fage, John. D. , „Dziennik historii Afryki”, tom 10, str.  367 , Cambridge University Press (1969)
  77. (w) Mwakikagile, Godfrey, „Różnorodność etniczna i integracja w Gambii: ziemia, ludzie i kultura” (2010), s.  11 , ( ISBN  9987-9322-2-3 )
  78. (w) Abbey, MT Akouele Rosalie, „Prawo zwyczajowe i niewolnictwo w Afryce Zachodniej”, Trafford Publishing (2011), s.  481-482 , ( ISBN  1-4269-7117-6 )
  79. (w) Mwakikagile, Godfrey, „Różnorodność etniczna i integracja w Gambii: ziemia, ludzie i kultura” (2010), s.  241 , ( ISBN  9987-9322-2-3 )
  80. (w) Page, Willie F., „Encyklopedia historii i kultury Afryki: Królestwa Afryki (500 do 1500)”, s.  209 . tom 2, Fakty w aktach (2001), ( ISBN  0-8160-4472-4 )
  81. (w) Trimingham, John Spencer, „Historia islamu w Afryce Zachodniej”, str.  174 , 176 i 234, Oxford University Press, Stany Zjednoczone (1970)
  82. (w) Page, Willie F., „Encyklopedia historii i kultury Afryki: Królestwa Afryki (500 do 1500)”, str.  676 , t. 2, Fakty w aktach (2001), ( ISBN  0-8160-4472-4 )
  83. (w) Niane Djibril Tamsir , „Historia ogólna Afryki: Afryka od XII do XVI wieku”, str.  119-120 , UNESCO (1984), ( ISBN  9231017101 ) [8]
  84. (w) Abdur Rahman I. Doi, „Islam in Nigeria”, Gaskiya Corp. 1984, s.  9
  85. (fr) Gravrand, Henry, „La Civilization Sereer, Pangool ”, Nouvelles éditions Africaines, Dakar 1990, str.  13 , ( ISBN  2-7236-1055-1 )
  86. (fr) Biuletyn Fundamentalnego Instytutu Czarnej Afryki , vol. 26-27, (1964)
  87. (en) Nnoli, Okwudiba, „Konflikty etniczne w Afryce”, str.  241 . CODESRIA, 1998. ( ISBN  2-86978-070-2 )
  88. (en) „ Rodzina Juufów ” [w] „Epos Sanmoon Fay  ”, w Etiopii, nr 54, t. 7, 2 p  połowa 1991 [9]
  89. (fr) Ngom, Biram (Babacar Sédikh Diouf [w]), „The Gelwaar question and the history of Siin”, University of Dakar , Dakar, 1987, s.  69
  90. (en) Niane, Djibril Tamsir, "Historia Mandingos of the West: the Kingdom of Gabou", str.  22 , Éditions KARTHALA, 1989, ( ISBN  2865372367 )
  91. (fr) Gravrand, Henry, La Civilization Sereer - Cosaan , The origins , New African editions, 1983, s.  295-6 i 303 ( ISBN  2723608778 )
  92. Więcej informacji na temat dawnych dynastii ze strony ojca Serer, takich jak rodzina Diouf lub Joof oraz dynastia matczyna Wagadou , można znaleźć w: (en) Phillips, Lucie Colvin, „Historical Dictionary of Senegal”, Scarecrow Press, 1981, s.  52-71 , ( ISBN  0-8108-1369-6 ) ; (en) Clark, Andrew F. & Philips, Lucie Colvin, „Historical Dictionary of Senegal”, wydanie drugie (1994); & (fr) Fundamental Institute of Black Africa , Biuletyn Fundamentalnego Instytutu Czarnej Afryki , tom 38, IFAN (1976), s.  557-504 . Dla Guelwars patrz: (FR) Sarr Alioune , "Histoire du sinusoidalnej Saloum" Wprowadzenie bibliografii i objaśnienia Charles Beckera BIFAN, Tome 46, seria B, n O  3-4, 1986-1987, str.  239 ( str.  21 ) - *
  93. (fr) Diouf, Niokhobaye, „Chronicle of the Kingdom of Sine”, a następnie notatki dotyczące ustnych tradycji i źródeł pisanych dotyczących królestwa Sine autorstwa Charlesa Beckera i Victora Martina, Bulletin de l'Ifan, tom 34, seria B, n o  4, (1972), s.  706
  94. (en) Ham, Anthony, Afryka Zachodnia, Lonely Planet (2009), str.  670 , ( ISBN  1741048214 )
  95. (w) Charles A. Eunice, „Prekolonialny Senegal: Królestwo Jolof, 1800-1890”, Centrum Studiów Afrykańskich, Uniwersytet Bostoński (1977), s.  1-3
  96. (w) Conrad, David C., „Medieval Empires of West Africa”, str.  12 , Infobase Publishing (2005), ( ISBN  1-4381-0319-0 )
  97. (w) Hair Paul Edward Hedley, [w] "Wykorzystanie afrykańskich języków afrykańskich Europy kontaktów w Gwinei: 1440-1560" , [w] „Sierra Leone Język Przeglądu" , n o . 5, 1966, s.  13 [10]
  98. (w) Włosy Paul Edward Hedley, „Spotkanie Afryki: kontakty i dowody europejskie, 1450-1700” , Variorum (1997), str.  213-15 i 248, ( ISBN  0-86078-626-9 )
  99. To było zepsucie Alvise, patrz: (fr) Boulègue, Jean , „Le Grand Jolof, ( XVIII e - XVI e Siècle)”, ( Paryż , wydanie fasady), Karthala (1987), str.  16
  100. Alvise Cadamosto , badacz z XV -go  wieku w Senegambia Nowoczesne nigdy nie postawił stopy w Serere kraju. Jego statek udał się do Gambii , po tym, jak jeden z jego tłumaczy Wolof wysłany do negocjowania warunków życia niewolników w lokalnej społeczności Serer na granicy Cayor został zabity na miejscu przez tę społeczność Serer. Ani Alvise, ani nikt z jego grupy nie opuścił statku. Statek udał się do Gambii. Ponieważ Alvise nigdy nie wjechał do kraju Serer, większość jego opinii na temat Serera pochodziła od jego wolofowych tłumaczy. Wolof z Kayor byli w stałych wojen z Serere społeczności żyjącej na ich granicy. Cayor Wolofs również bardzo bali się tych ludzi Serer, jak donosi Alvise. W Kerr Alvise odnosi się do Serera jako bez królów. Jednak ci Serer byli tymi, którzy mieszkali na granicy Wolof z Cayor i odmówili poddania się królom Cayor ( Damel ). Alvise nie wiedział, że Królestwo Sine było w rzeczywistości Królestwem Serer, gdzie „  Barbacini  ” - (zniekształcenie Wolof „  Bur-Ba Sine  ”, „  Bourba Sine  ” lub „  Bar-ba Sine  ”), co oznacza „ King of Sine ”) zamieszkał. Patrz: (fr) Boulègue, Jean, „Le Grand Jolof, ( XVIII e - XVI e Siècle)”, (Paryż, wydanie fasady), Karthala (1987), s.  16 . Także: (en) Kerr, Robert, „Ogólna historia podróży i podróży do końca XVIII wieku”, s.  238-240 , J. Ballantyne & Co. 1811; (en) Verrier, Frédérique, „Wprowadzenie. Podróże w Czarnej Afryce autorstwa Alvise Ca'da Mosto (1455 i 1456)”, s. 1.  136 , Chandeigne, Paryż, 1994; (en) Russell, Peter E., „Prince Henry 'the Navigator”: a life , New Haven, Conn: Yale University Press , 2000, s.  299-300
  101. (fr) Ba, Abdou Bouri, „Esej o historii Saloum and Rip”, Przedmowa Charlesa Beckera i Victora Martina, opublikowane w Biuletynie Fundamentalnego Instytutu Czarnej Afryki, str.  10-27
  102. Misja że uciekł upadku dynastii (Var: Faal) od XVI TH do XIX -tego wieku. Zobacz: Upadek.
  103. (en) Fall, Tanor Latsoukabé, „Collection on the Life of Damel” , wprowadzony i skomentowany przez Charlesa Beckera i Victora. Martin BIFAN, Tome 36 Seria B n o  1, styczeń 1974
  104. (En) Boulègue, s.  169-180
  105. Oni też nie są Wolofami . Pierwotnie byli czarnymi Maurami („  Naari Kajoor  ” „ Cayor Moors  ”), jednak zostali „wolofizowani” i przyjęli kulturę wolof.
  106. (w) Diop, Cheikh Anta , Modum, Egbuna P., „Towards the African Renaissance: Essays in African Culture & Development”, 1946-1960, s.  28
  107. (FR) Ndiaye, Ousmane Sémou, "różnorodność Sérères i niepowtarzalność: przykład w regionie Thiès " , ethiopiques , nr. 54, pół roku przegląd Murzyn afrykański hodowli New Series tom 7, 2 p  połowa 1991 [11]
  108. (en) Diouf, Niokhobaye, „Chronicle of the Kingdom of Sine”, a następnie notatki Charlesa Beckera i Victora Martina na temat ustnych tradycji i źródeł pisanych dotyczących królestwa Sine. (1972). Ifan Bulletin, tom 34, seria B n O  4, (1972). p.  722-733
  109. (fr) Diouf, Mahawa, "INFORMACJE HISTORYCZNE: PRZYKŁAD SIIN", Ethiopiques n °. 54, pół roku przegląd Murzyn afrykański hodowli New Series tom 7. 2 p  połowa 1991 [12]
  110. Sarr, „Historia Sine-Saloum”, str.  33-5
  111. Odmiana „  Diogomay  ”: „  Jogoymay  ” w Gambii ).
  112. (en) Klein, Martin, „Islam and Imperialism in Senegal, Sine-Saloum ”, str.  130
  113. Tytuły główne Sabakh i Sandii (lub Sanjal), odpowiednio. Te dwa stany były zależne od królestwa Saloum.
  114. Klein, str.  74-75
  115. (w) Joof Alhaji Alieu Ebrima Cham , „Senegambia, ziemia naszego dziedzictwa” (1995)
  116. (Wolof) Camara, Alhaji Sait, [w] programach GRTS, „Sunu Chossan”
  117. Wariacje: Samba Laobé Fall lub Samba Laobé Latsouck Sira Diogop Fall . Nie należy mylić z Damel Samba Laobé (król Cayor ).
  118. Odmiana: Mang Codou
  119. Szef szlachetnej rady elektorów odpowiedzialnej za wybór królów rodziny królewskiej. Był odpowiednikiem premiera w kraju Serer.
  120. Sarr, str.  37-38
  121. Diouf, Niokhobaye, str.  726-727
  122. (en) Kesteloot, Lilyan; Mbodj, Chérif; Ba, Seydou, „Wolof opowieści i mity” (krytyka), (red .: Lilyan Kesteloot, Chérif Mbodj), Nouvelles Éditions Africaines, 1983, s.  15 , 111, 179-80
  123. (w) John D. Tuxill, Gary Paul Nabhan, World Wide Fund for Nature ”, Royal Botanic Gardens, Kew, „ People, Plants and Protected Areas: A Guide to Management in Situ ” , str.  50
  124. Klein, Martin A. „Islam i imperializm w Senegalu Sine-Saloum, 1847-1914”. Edinburgh University Press (1968). s. XV
  125. Słońce (Senegal)
  126. (w) Diallo Ibrahima, „Polityka języków narodowych w postkolonialnym Senegalu”
  127. Zobacz: Alhaji Alieu Ebrima Cham Joof . (en) Streszczenie wydrukowane w The Point (gazeta z Gambii ): „Przesłanie do ojców założycieli OJA na ich pierwszej konferencji w Addis Abebie, 1 maja 1963 r.”, (2006)
  128. (w) Meredith, „The Fate of Africa”, str.  367 , Sprawy publiczne (2005)
  129. (fr) Ibrahima Sarr (w) BBCAfrique.com
  130. (w) „Lider zwolenników zamachu stanu w wyborach prezydenckich w Mauretanii” (w) AFP
  131. (fr) strona „FLAM”
  132. (in) „  Saine: World Press Freedom Hero  ” , International Press Institute ,lipiec 2010(dostęp 22 maja 2012 )
  133. (w) Ladstaetter, Valentine & Pannasch, Laura, „  Interview with IPI World Press Freedom Hero Saine  ” , International Press Institute,21 września 2010(dostęp 22 maja 2012 )
  134. (w) „Kamienne kręgi Senegambii” [w] UNESCO
  135. Zobacz: Starożytna historia Serera .
  136. (w) Redaktor "The Point" aresztowany Jest to oskarżenie o "rozpowszechnianie fałszywych informacji" (w) IFEX
  137. (w) "Odroczenie rozpraw przed redaktorem dziennika The Point" [w] Reporterzy bez granic

Bibliografia

  • (fr) Fall, Papa Oumar, Etnolingwistyczna klasyfikacja omawianego Seereera .  w Altmayer, Claus / Wolff, H. Ekkehard, Peter Lang , Frankfurt nad Menem, Berlin, Berno, Bruksela, Nowy Jork, Oxford, Wiedeń, (str?), 2013.
  • (fr) Gravrand, Henry , La Civilization Sereer - Pangool , tom 2, Les Nouvelles Éditions Africaines du Senegal, 1990, ( ISBN  2-7236-1055-1 )
  • (en) Gravrand, Henry, La civilization Sereer, tom 1, Cosaan: the origins , Nouvelles Éditions africaines, 1983, ( ISBN  2723608778 )
  • (FR) Gravrand Henry "SEREER DUCHOWĄ dziedzictwo: Tradycyjny WARTOŚĆ YESTERDAY i dziś Tomorrow" [w] ethiopiques , n O   31 socjalistyczna przegląd Negro afrykański kultury 3 rd  czwarta 1982 [13]
  • (en) Ewolucja człowieka, program Human Origins The Smithsonian Institution
  • (en) Goodman M, Tagle D, Fitch D, Bailey W, Czelusniak J, Koop B, Benson P, Slightom J (1990). Ewolucja naczelnych na poziomie DNA i klasyfikacja hominoidów . J Mol Evol 30 (3): str.  260–266
  • (fr) Descamps, Cyr, Przyczynek do prehistorii zachodniego Senegalu , rozprawa, Paryż, s.  315 . (nieudokumentowanych: str.  126 )
  • (FR) Diouf Mahawa „L'INFORMACJE HISTORIQUE L'INFORMACJE DU Siin” ethiopiques n O  54. Naczepa corocznego przeglądu kultury Murzyn Afryki. Nowa seria tom 7. 2 p  połowa 1991 [14]
  • (fr) Descamps, Cyr, „Niektóre refleksje na temat neolitu senegalskiego”, t. 1, str.  145-151 , West African Journal of Archaeology (1981)
  • (fr) Dagan, Th., „Prehistoryczne miejsce Tiémassas (Senegal)”, str.  432-438 , Biuletyn Francuskiego Instytutu Czarnej Afryki (1956)
  • (en) McMahon, Robin, On the Origin of Diversity , Filament Publishing Ltd, 2011, ( ISBN  1905493878 )
  • (en) UNESCO , General history of Africa , tom 1, Methodology and African Prehistory, (Międzynarodowy Komitet Naukowy UNESCO ds.Drukowania ogólnej historii Afryki), Heinemann Publishers, University of California Press , UNESCO, 1981, ( ISBN  0 435 94807-5 ) (w obudowie)
  • (en) Clémentine Faïk-Nzuji Madiya, Canadian Museum of Civilization, Tracing memory: a glossary of graphic signs and symbols in African Art and Culture , Canadian Centre for Folk Culture Studies, International Centre for African Language, Literature and Tradition (Louvain, Belgia ). ( ISBN  0-660-15965-1 ) , str.  27 , 115
  • (en) Profesor Maranz, dr David, „Odkrycie pisma pictograhic Raampa. »W Phenicia.org [15]
  • (en) Rake, Alan, New African rocznik , tomy 1999-2000, Africa Book Center Limited, 2000, ( ISBN  0905268636 )
  • (en) Rigby, Leonard D. Katz, Evolutionary Origins of Morality: Cross-dyscyplinary Perspectives , Imprint Academic, ( ISBN  0719056128 ) [16]
  • (FR) Sarr Alioune , Histoire du sinusoidalnej Saloum Wprowadzenie bibliografii i objaśnienia Charles Beckera BIFAN, Tome 46, seria B, n O  3-4, 1986/87
  • (en) Diouf, Niokhobaye, „Chronicle of the Kingdom of Sine”, a następnie Uwagi o ustnych tradycjach i źródłach pisanych dotyczących królestwa Sine autorstwa Charlesa Beckera i Victora Martina. Ifan Bulletin, tom 34, seria B n O  4, 1972
  • (en) Diamond, Jared (1999). Guns, Germs and Steel, Nowy Jork: Norton Press, ( ISBN  0-393-31755-2 )
  • (en) A. Secka, I. Sow i M. Niass. Współpracownicy: AD Ndoye, T. Kante, A. Thiam, P. Faye i T. Ndiaye. Senegal, Horticonsult, Bioróżnorodność tradycyjnych warzyw liściastych
  • (en) Mwakikagile, Godfrey, Gambia and its People: Ethnic Identities and Cultural Integration in Africa (2010), ( ISBN  9987-16-023-9 )
  • (en) Mwakikagile, Godfrey, Ethnic Diversity and Integration in The Gambia: The Land, The People and The Culture , (2010), ( ISBN  9987932223 )
  • (en) University of Calgary , Dept. of Archaeology, Society of Africanist Archaeologists in America, Society of Africanist Archaeologists, Newsletter of African archeology, Numery 47-50 , Dept. of Archaeology, University of Calgary, 1997
  • (en) Becker, Charles: Pozostałości historyczne, materialni świadkowie przeszłości w krajach Sereer . Dakar. 1993. CNRS - ORS TO M
  • (en) Foltz, William J., „From French West Africa to the Mali Federation”, vol. 12 studiów Yale w dziedzinie nauk politycznych , s.  136 , Yale University Press (1965)
  • (fr) Chavane, Bruno A., Villages of the old Tekrour , Vol. 2. Mężczyźni i społeczeństwa. African Archeologies, KARTHALA Éditions, 1985, ( ISBN  2865371433 ) [17]
  • (en) Laude, Jean, The Arts of Black Africa , University of California Press, 1973 (trad: Jean Decock), ( ISBN  0520023587 ) [18]
  • (en) Ben-Jochannan, Yosef, Czarny człowiek z Nilu i jego rodzina , wyd. 2, Black Classic Press, 1972, ( ISBN  0933121261 )
  • (en) Ajayi, JF Ade, Crowder, Michael, History of West Africa, tom 1 , Longman, 1985, ( ISBN  0582646839 )
  • (en) African Studies Association, History in Africa , tom 11, African Studies Association., 1984, University of Michigan
  • (en) Monteil, Charles, „Fin de siècle à Médine” (1898–1899), Bulletin de l'FAN, vol. 28 Seria B n o  1-2, 1966
  • (fr) Monteil, Charles „Oficjalna legenda Soundiata, założyciel imperium Manding”, Biuletyn Komitetu Nauk Historycznych i Naukowych AOF, tom VIII, n O  2, 1924
  • (en) Cornevin, Robert, Historia Afryki , tom I: Początki w XVI th  stulecia (Paryż, 1962)
  • (en) Crowder, Michael, Afryka Zachodnia: wprowadzenie do historii , Longman, 1977
  • fr) Delafosse, Maurice , Haut-Senegal-Niger: Kraj, narody, języki  ; Historia  ; Cywilizacje . loty. 1-3, Paryż: Émile Larose (1912), (wyd .: Marie François Joseph Clozel)
  • (fr) Monteil, Charles, Mélanges ethnologiques , Mémoires de IFAN (Dakar), 1953, no. 23
  • (en) Phillips, Lucie Colvin, Historical Dictionary of Senegal , Scarecrow Press, 1981, ( ISBN  0-8108-1369-6 )
  • (fr) Fundamental Institute of Black Africa , Biuletyn Fundamentalnego Instytutu Czarnej Afryki , tom 38. IFAN, 1976
  • (en) Clark, Andrew F. & Philips, Lucie Colvin, Historical Dictionary of Senegal , Second Edition (1994)
  • (en) Trimingham, John Spencer, A history of Islam in West Africa , Oxford University Press , USA, 1970
  • (en) Gamble, David P. i Salmon, Linda K. (i Alhaji Hassan Njie), Gambian Studies No. 17. People of The Gambia. I.Wolof z notatkami o Serer and the Lebou , San Francisco (1985)
  • (en) Stride, GT, Ifeka, Caroline, Peoples and empires of West Africa: West Africa in history, 1000-1800 , Africana Pub. Corp (1971)
  • Houtsma, M. Th., „L-Moriscos”, (wyd .: M. Th. Houtsma), BRILL, 1993, ( ISBN  9004097910 )
  • (en) Page, Willie F., „Encyklopedia historii i kultury Afryki: królestwa afrykańskie (500 do 1500)”, tom 2, Fakty w aktach (2001), ( ISBN  0-8160-4472-4 )
  • (en) Niane, Djibril Tamsir , General History of Africa: Africa from the XII to the XVI century , Unesco , 1984, ( ISBN  9231017101 )
  • (fr) Niane, Djibril Tamsir, History of the Mandingos of the West: the Kingdom of Gabou , KARTHALA Éditions, 1989, ( ISBN  2865372367 )
  • (en) Abdur Rahman I. Doi, Islam in Nigeria , Gaskiya Corp., 1984, s.  9
  • (fr) Biuletyn Fundamentalnego Instytutu Czarnej Afryki, vol. 26-27,1964
  • (en) Nnoli, Okwudiba, konflikty etniczne w Afryce , CODESRIA, 1998, ( ISBN  2-86978-070-2 )
  • (fr) Rodzina Juufów [w] „Epos Sanmoon Fay” w Etiopii, nr 54, t. 7, 2 nd  semestr
  • (fr) Ngom, Biram (Babacar Sédikh Diouf [w]), The Gelwaar question and the history of Siin , University of Dakar , Dakar, 1987
  • (en) Ham, Anthony, West Africa , Lonely Planet (2009), ( ISBN  1741048214 )
  • (en) Charles, Eunice A., Precolonial Senegal: the Jolof Kingdom, 1800-1890 , African Studies Center, Boston University , 1977
  • (en) Conrad, David C., Empires of Medieval West Africa , Infobase Publishing, 2005, ( ISBN  1-4381-0319-0 )
  • (en) Włosy, Paul Edward Hedley, Afryka napotkana: europejskie kontakty i dowody, 1450-1700 , Variorum, 1997 ( ISBN  0-86078-626-9 )
  • (en) Boulegue Jean , Wielki Jolof ( XVIII th - XVI th  century) , (Paryż, Montaż elewacje), Karthala (1987)
  • (en) Kerr, Robert, Ogólna historia podróży i podróży do końca XVIII wieku , s.  238-240 , J. Ballantyne & Co. 1811;
  • (en) Verrier, Frédérique, Wprowadzenie. Podróże po Czarnej Afryce - Alvise Ca'da Mosto (1455 i 1456) , s.  136 , Chandeigne, Paryż, 1994
  • (en) Russell, Peter E., Prince Henry 'the Navigator  : a life, New Haven, Conn: Yale University Press , 2000, s.  299-300
  • (en) Ba, Abdou Bouri, Esej o historii Saloum and Rip , Przedmowa Charlesa Beckera i Victora Martina. Opublikowane w Bulletin of the Fundamental Institute of Black Africa, s.  10–27
  • (en) Jesień, Tanor Latsoukabé, Zbiór o życiu damelek , wprowadzony i skomentowany przez Charlesa Beckera i Victora. Martin BIFAN, Tome 36 Seria B n o  1, styczeń 1974
  • (FR) Ndiaye, Ousmane Sémou, diversité i unicité Sérères: Przykład regionu Thies , ethiopiques, n O  54, dwa razy w roku przegląd kultury Murzyn-afrykański, tom serii 7, 2 nd  semestru 1991 [19]
  • (en) Klein, Martin A. Islam and Imperialism in Senegal Sine-Saloum, 1847-1914 , Edinburgh University Press (1968), ( ISBN  0-85224-029-5 ) ( OCLC 18810 )
  • (en) Galvan, Dennis Charles, The State Must be our Master of Fire: How Peasants Craft Culturally Sustainable Development in Senegal , Berkeley, University of California Press , (2004), ( ISBN  978-0-520-23591-5 )
  • (en) Price, Joan A., Sacred Scriptures of the World Religions: An Introduction , Continuum International Publishing Group (2010), ( ISBN  082642354X )

Wiedzieć więcej

  • (en) Sonko-Godwin, Patience, Ethnic groups of the Senegambia Region , Sunrise Publishers Ltd (2003), ( OCLC 70878288 )
  • (en) Sonko-Godwin, Patience, Leaders of the Senegambia Region , Reaction to European infiltration 19th- 20th Century, Sunrise Publishers Ltd (1995), ( ISBN  9983860023 ) ( OCLC 38056684 )
  • (w) Joof, Alh. AE Cham , Senegambia, Kraina naszego dziedzictwa
  • (fr) Faye, Louis Diène , Death and Birth the serene world , Les Nouvelles Édition Africaines (1983), ( ISBN  2-7236-0868-9 )
  • (fr) Crousse, Bernard, Le Bris, Émile & Le Roy, Étienne, Przestrzenie sporne w czarnej Afryce: lokalne praktyki lądowe , Karthala, ( ISBN  2-86537-146-8 )
  • (fr) Gastellu, Jean-Marc, The Economic egalitarianism of the Serer of Senegal , ORSTOM, Paryż, 1981, ( ISBN  2-7099-0591-4 ) (praca magisterska z ekonomii obroniona na Uniwersytecie Paryskim 10 w 1978)
  • (FR), Cyr Descamps Guy Thilmans i Y. Thommeret Te kopce powłoki wysp Saloum (Senegal) Bulletin ASEQUA Dakar, Uniwersytet Cheikh Anta DIOP Dakar 1979 N O  54
  • (fr) Kalis, Simone, Tradycyjna medycyna, religia i wróżenie wśród Seereer Siin z Senegalu ( Wiedza nocy ), L'Harmattan (1997), ( ISBN  2-7384-5196-9 )
  • (en) Ngom, Pierre, Gaye, Aliou, & Sarr, Ibrahima, Ethnic Diversity and Assimilation in Senegal: Evidence from the 1998 Census , University of Pennsylvania - African Census Analysis Project (ACAP), (luty 2000)