III th century BC. BC - V th wieku
Status | Confederation of Nomads |
---|---|
Stolica | Chanyu Ting ( d ) |
245 pne J.-C. | Pierwsza wzmianka po bitwie przeciwko państwu Zhao |
---|---|
214 pne J.-C. | Pokonaj generała Meng Tian |
198 p.n.e J.-C. | Traktat pokojowy z Chinami |
80 pne J.-C. | Podział ludu Wusun |
II th century | Rajd do Xianbei |
460 | Zdobycie Gaochang i zniszczenie ostatnich pozostałości północnego Liang , ostatecznego stanu Xiongnu |
Xiongnu ( chiński :匈奴 ; Wade : Hsiung-nu ) to konfederacja plemion koczowniczych z dzisiejszej koczowniczego Mongolii w stepy między Bajkału i północnych Chinach . Po raz pierwszy wzmiankowane są przez chińskie źródła około roku 245 p.n.e. AD iw końcu znikają pod koniec drugiej połowy V -go wieku naszej ery. BC Według chińskich źródeł imperium Xiongnu zostało założone przez Modu Chanyu znanego Mete Khana, który został pierwszym najwyższym przywódcą tej konfederacji w roku 209 pne. AD .
Po swoich wcześniejszych rywali, yuezhi , które migrowały do Azji Środkowej w okresie II -go wieku pne. AD , Xiongnu stał się dominującą siłą w stepach w północno-wschodniej Azji Środkowej, ich terytorium istota koncentruje się na regionie, które później znany jako Mongolii . Xiongnu działają również w regionach, które dziś stanowią część Syberii , Mongolii Wewnętrznej , Gansu i Xinjiang . Ich relacje z chińskimi dynastiami, ich bezpośrednimi południowo-wschodnimi sąsiadami, są złożone, z powtarzającymi się okresami konfliktów i intryg, na przemian z handlem, płaceniem danin i małżeństwami ( heqin ).
W okresie szesnastu Królestw są również znani jako jeden z „ Pięciu Barbarzyńców (in) ” ( Wu Hu ), którzy biorą udział w powstaniu przeciwko chińskim rządom, znanym jako Powstanie Pięciu Barbarzyńców (en) .
Trudno jest powiązać Xiongnu z późniejszymi grupami etnicznymi na zachodnim stepie Eurazji, a wszystkie wysunięte hipotezy pozostają kontrowersyjne. Jednym z problemów pojawiających się przy identyfikacji etnicznego rdzenia Xiongnu jest to, że w chińskich źródłach zachowało się tylko kilka słów ich języka, głównie tytuły i imiona ludzi. Język Xiongnu może być spokrewniony z językiem Hunów lub Huny (en) , ale ta teoria pozostaje kwestionowana. Inne powiązania językowe - wszystkie równie kontrowersyjne - proponowane przez badaczy to języki irańskie , mongolskie , tureckie , uralskie , lienskie , tybetańsko-birmańskie czy wieloetniczne.
Jednym z pierwszych tekstów odnoszących się do Xiongnu jest Shiji , książka napisana przez Sima Qian , historyka dynastii Han . W swoich pismach Qian wyraźnie oddziela osiadły lud Huaxia (Chiny), postrzegany jako nosiciele cywilizacji, od pasterskich nomadów (Xiongnu), zasymilowanych do niecywilizowanego społeczeństwa. Ta koncepcja separacji i opozycji między Chińczykami a resztą świata nazywana jest rozróżnieniem Hua-Yi . Źródła sprzed dynastii Han często klasyfikują Xiongnu jako „lud Hu”, który jest terminem parasolowym dla wszystkich ludów koczowniczych. Dopiero za czasów Han termin ten stał się etnonimem oznaczającym Xiongnu.
Chińskie dynastie i państwa starożytnych Chin są często w kontakcie z Xianyun i Xirong, dwoma ludami koczowniczymi. W ciągu następnych stuleci chińska historiografia zaczęła uważać, że Xiongnu są potomkami jednego lub drugiego z tych ludów. Te koczownicze ludy regularnie znajdowały się w konflikcie z chińskimi dynastiami Shang, a zwłaszcza z dynastiami Zhou , które często podbijały je i zniewalały w okresie ich ekspansji. Podczas Okresu Walczących Królestw armie stanów Qin , Zhao i Yan anektowały kilka terytoriów zamieszkanych przez różne ludy Hu. W tym kontekście po raz pierwszy w chińskich archiwach wspomniano o Xiongnu, gdy w318 pne J.-C.uczestniczą w koalicji stanów Wei , Han i Zhao przeciwko Qin , a następnie w 245 , przy okazji starcia przeciwko królestwu Zhao .
Sinolog Edwin Pulleyblank twierdził, że Xiongnu były częścią grupy Xirong zwanego Yiqu, Żyjąc w Shaanbei gdzie zostali wpływem Chinach od wieków, zanim zostaną wypędzeni przez dynastii Qin . Pewne jest to, że kampania Qin przeciwko Xiongnu rozszerza terytorium tych pierwszych kosztem tych drugich. Rzeczywiście, w tym czasie Xiongnu wydaje się być rządzony przez człowieka, którego Chińczycy nazywają Touman (頭 曼, ). Ta nazwa własna, związana z turecko-mongolskim Tümen „dziesięć tysięcy”, byłaby raczej tytułem wojskowym (generał dziesięciotysięcznej armii) interpretowanym jako nazwa własna przez Chińczyków tamtych czasów. Qin Shi Huang , który właśnie zakończył zjednoczenie Chin , nie popiera regularnych ataków „Toumana” na Chiny. Również w 215 pne wysłał generała Meng Tian, aby podbił ziemie Xiongnu i wypędził ich z regionu Pętli Ordos , czego dokonał nieco później w tym samym roku. Po katastrofalnej stracie Meng Tian, „Touman” zmuszony jest uciekać daleko na płaskowyż mongolski. Aby chronić te nowo podbite ziemie, Shi Huang zbudował pierwszy wielki mur chiński, łączący mury wzniesione przez królestwa, które właśnie podbił, a następnie rozszerzając je dalej na zachód. Imperium Qin stało się więc zagrożeniem dla Xiongnu, co ostatecznie doprowadziło do reorganizacji wielu plemion w konfederację.
W 209 pne. AD , trzy lata przed założeniem dynastii Han , Xiongnu są zjednoczeni w potężnej konfederacji przez nowego chanyu , najstarszego syna i następcę Toumana: Modu (冒頓, ). Panował od -209 do -174 , nosząc tytuł, który chińczycy przepisują jako撑 撑 孤 涂,撑 犁 孤 涂 单于, . Turecko-mongolskie oznaczenie nieba jest rozpoznawalne w chengli , wymawiane * thrangri w starochińskim. Ponieważ według chińskiego gutu oznaczało „syn”, tytuł ten można przetłumaczyć jako „ sanyu , syn nieba”. Siła Xiongnu znacznie wzrosła pod panowaniem tego władcy, który zreorganizował armię, wprowadzając ścisłą dyscyplinę. Tworzy też lekką kawalerię uzbrojoną w potężne łuki kompozytowe. Jego obóz znajdował się wówczas na południowy wschód od Gór Khangai , w środkowej Mongolii . Ta nowa jedność polityczna i reorganizacja wojskowa przekształca plemiona Xiongnu w potężne państwo, umożliwiając tworzenie większych armii i dając im możliwość lepszej koordynacji strategicznej. Xiongnu stosują wiele chińskich technik rolniczych, takich jak niewolnictwo za ciężką pracę, noszą jedwab jak Chińczycy i mieszkają w domach w stylu chińskim. Powód powstania tej konfederacji nie jest jeszcze jasny. Wśród sugestii jest potrzeba silniejszego państwa, aby poradzić sobie z Chinami zjednoczonymi przez Qinów po klęsce w 215 p.n.e. AD , który pozbawił nomadów pastwisk nad Żółtą Rzeką .
Po zjednoczeniu swoich ludzi, Modu Chanyu rozszerza swoje imperium na wszystkie strony. Na północy podbił szereg ludów koczowniczych, w tym Dingling z południowej Syberii. Zmiażdżył Donghu ze wschodniej Mongolii i Mandżurii oraz Yuezhi (月氏) w -176 . Są to Tokharianie , pochodzący z zachodniej prowincji Gansu i zamieszkujący korytarz Hexi , którzy założyli pierwsze znane imperium Azji Środkowej . Według prawdopodobnie częściowo legendarnej opowieści, Modu został wysłany jako zakładnik do ich domu podczas panowania Toumana. Zwycięstwo Modu skłania Yuezhi do emigracji do Tian Shan (Góry Niebieskie) na terenie dzisiejszego Kirgistanu i pozwala Xiongnu kontrolować trzydzieści dziewięć państw w Azji Środkowej. Większość z nich znajduje się na Jedwabnym Szlaku . Nomadzi są wtedy panami terytoriów Zachodu . Wreszcie Modu ponownie zajmuje wszystkie ziemie podbite wcześniej przez generała Meng Tian. Odtąd Xiongnu stali się zagrożeniem dla nowej dynastii Han , która rządziła Chinami od końca chaosu spowodowanego upadkiem dynastii Qin .
Liu Bang , założyciel dynastii Han , zareagował na to nowe zagrożenie, organizując wielką ekspedycję wojskową przeciwko nomadom, ale w -200 Xiongnu zdołał go otoczyć i pokonać podczas bitwy pod Baideng (白 登) w Shanxi . Dwa lata później zostaje podpisany traktat pokojowy z Chinami: Xiongnu uznają zwierzchnictwo Han nad wszystkimi terytoriami na południe od Wielkiego Muru, ale w zamian muszą wydać chanyu księżniczkę za mąż i dostarczyć dużą ilość jedwabiu , wyroby rękodzielnicze, ryż i złoto . To rodzaj hołdu, który trzeba oddać za pokój.
Modu zmarł w 174 pne. AD i to jego syn, Laoshang (老 上, ), jest jego następcą i panuje do około -161 . Kontynuując politykę swojego ojca, odniósł ostateczne zwycięstwo nad Yuezhi, zmuszając ich do emigracji do Baktrii . Cesarz Yuezhi zostaje zabity, a jego czaszka zamieniona w kubek do picia.
Xiongnu są wtedy uznawani za najpotężniejsze ludy koczownicze, które graniczą z Imperium Han i przez pewien czas to oni mają przewagę nad Chińczykami. Według Księgi Hana , cytowanej później w Youyang zazu (en) Duana Chengshiego ( Odmiany Youyang ) :
„Ponadto, według Han shu , Wang Wu (王 烏) i inni zostali wysłani jako emisariusze, aby odwiedzili Xiongnu. Zgodnie z obyczajami Xiongnu, jeśli emisariusze Han nie usunęli swoich kart i nie pozwolili, aby ich twarze były wytatuowane, nie mogli wejść do jurt. Wang Wu i jego towarzysze usunęli swoje opowieści, poddali się tatuowaniu, dzięki czemu mogli wejść do jurt. Shanyu przyglądali się im z wielką uwagą. "
Po śmierci Modu jego następcy stworzyli dualistyczny system organizacji politycznej, w którym Xiongnu podzielili się na lewą i prawą odnogę, regionalnie. Chanyu lub shanyu , jest władcą Xiongnu. Równoważny rangą cesarzowi Chin sprawuje bezpośrednią władzę nad centralnym terytorium konfederacji.
Pod nim są królowie Tuqi po lewej i po prawej stronie, ten po lewej jest zwykle spadkobiercą Chanyu. Niżej w hierarchii znajdują się inni przywódcy, których stanowiska również idą parami na lewo i prawo: guli , dowódcy armii, wielcy gubernatorzy, dunghu i gudu. Pod nimi są dowódcy oddziałów tysiąca stu dziesięciu. Ten naród nomadów, lud w marszu, jest zorganizowany jak armia.
Yap, który najwyraźniej opisuje sytuację na początku Konfederacji, lokalizuje główny obóz Chanyu w północnym Shanxi, z królem Tuqi po lewej stronie trzymającym obszar na północ od Pekinu i królem Tuqi po prawej, który biegnie od Pętli do Ordos do Gansu. Grousset , który prawdopodobnie opisuje sytuację po wypędzeniu Xiongnu na północ, umieszcza Chanyu w górnym biegu Orchonu , w pobliżu miejsca, w którym Czyngis-chan później założył swoją stolicę, Karakorum . Król Tuqi po lewej mieszka wtedy na wschodzie, prawdopodobnie w Górnym Kherlen, podczas gdy ten po prawej mieszka na zachodzie, być może w pobliżu dzisiejszego miasta Uliastay w górach Khangai .
Zimą 200 roku pne, w następstwie oblężenia w Taiyuan przez Xiongnu, Cesarz Han Gaozu osobiście prowadził kampanię wojskową przeciw Chanyu Modu. Podczas bitwy pod Baideng zostaje napadnięty przez kawalerię Xiongnu. Odcięci od swoich zapasów i wszystkich posiłków na siedem dni, Gaozu ledwo uniknął schwytania.
To właśnie po tej porażce strateg Shenping ( suggested) zasugerował cesarzowi ustanowienie polityki sojuszu małżeńskiego między dwoma imperiami, z Hanami wysyłającymi księżniczki, by poślubiły wodzów Xiongnu, a także prezentami mającymi na celu przekupienie Xiongnu przestańcie atakować Chiny. Jego propozycja została przyjęta i wdrożona wraz z wysłaniem Liu Jinga ( chiń. :劉敬 (西漢) ) na dwór Chanyu w 198 rpne. AD, negocjować traktat. Porozumienie pokojowe zostaje ostatecznie osiągnięte między stronami, które obejmuje małżeństwo księżniczki Han z Chanyu (praktyka zwana heqin ) ( chiński :親 ; dosł. „Harmoniczne pokrewieństwo”); okresowe darowizny dla Xiongnu jedwabiu, napojów destylowanych i ryżu przez Chińczyków; równy status między dwoma państwami i wzajemne uznanie Wielkiego Muru jako granicy między dwoma imperiami.
Ten pierwszy traktat kładzie podwaliny pod stosunki między Hanem a Xiongnu na sześćdziesiąt lat. Do 135 pne. AD, traktat jest odnawiany dziewięć razy, za każdym razem ze wzrostem chińskich „darów” dla Imperium Xiongnu. W -192 Modun poprosił nawet o rękę cesarzowej Lu Zhi , wdowy po cesarzu Han Gaozu. Jego syn i następca, energiczny Jiyu, znany jako Chanyu Laoshang, kontynuował ekspansywną politykę ojca. Laoshangowi udało się wynegocjować z cesarzem Hanem Wendim i na warunkach bardzo korzystnych dla Xiongnu utrzymać system rynkowy na dużą skalę, wspierany przez rząd. To właśnie przez te rynki Xiongnu handluje z Chińczykami, stąd zainteresowanie Chanyu, aby utrzymać je otwarte.
Chociaż Xiongnu czerpią z tych traktatów wielkie korzyści, z chińskiego punktu widzenia są one drogie, bardzo upokarzające i nieskuteczne. Rzeczywiście, Chanyu Laoshang wielokrotnie pokazywała, że nie traktuje poważnie traktatu pokojowego. Pewnego razu jego zwiadowcy docierają do punktu w pobliżu Chang'an , stolicy Hanów. W roku -166 osobiście poprowadził 140 000 jeźdźców do inwazji na Anding i posuwał się naprzód aż do cesarskiego odwrotu Yong. W roku -158 jego następca wysłał 30 000 jeźdźców do ataku na Shangdang i 30 000 innych w Yunzhong (w) .
Xiongnu praktykują również sojusze małżeńskie, poślubiając księżniczki Xiongnu z oficerami i urzędnikami dynastii Han, którzy zbiegli na ich korzyść. Tak więc generał Zhao Xin, markiz Xi, Xiongnu, który służy dynastii Han, poślubia starszą siostrę Chanyu. Po jego kapitulacji i dezercji, chiński generał Han Li Ling poślubił córkę innego Chanyu. Li Guangli, chiński generał zaangażowany w Wojnę Niebiańskich Koni , po ucieczce również poślubia córkę Chanyu.
Praktyka ta nie zakończyła się wraz z upadkiem konfederacji XIongnu i trwała przez kilka stuleci. Kiedy więc wschodnia dynastia Jin dobiega końca, Xianbei z północnej dynastii Wei witają jako uchodźcę Simę Chuzhi (馬 楚 之), chińskiego księcia z upadłej dynastii. Północna księżniczka Xei poślubia Simę Chuzhi, rodząc Simę Jinlonga (司馬 金龍). Ten ostatni poślubia córkę Juqu Mujian, króla dynastii Xiongnu z północnego Liang .
Dynastia Han zaczyna przygotowywać się do wojny z Xiongnu, kiedy cesarz Han Wudi (漢 武帝) wysyła ambasadora Zhang Qiana (張 騫), aby zbadał tajemnicze królestwa zachodu i zawarł sojusz z ludem Yuezhi, by walczył z Xiongnu. Gdy musiał przekroczyć terytorium Xiongnu, aby dotrzeć do Baktrii , gdzie przebywali Yuezhi, został schwytany i przez dziesięć lat pozostawał w niewoli na dworze Chanyu. W tym okresie Zhang poślubia kobietę Xiongnu, która daje mu syna i zyskuje zaufanie wodza Xiongnu. W końcu uciekł i przybył do Yuezhi około -128 roku , ale nie udało mu się jego misja dyplomatyczna. W drodze powrotnej zostaje ponownie schwytany, ale pozostaje więźniem tylko przez rok, po czym udaje mu się wrócić do Chin.
Chociaż Zhang Qian nie zdołał nawiązać sojuszu z Yuezhi, jego raporty na Zachodzie dalej zachęcają Wudiego do przeciwstawienia się uciskowi Xiongnu na zachodnich szlakach poza Chinami. Od tego czasu Chińczycy przygotowywali się do ataku na pełną skalę, wykorzystując północną odnogę Jedwabnego Szlaku do przemieszczania ludzi i sprzętu.
Nawet jeśli Chiny Han przygotowują się do konfrontacji wojskowej, zerwanie nastąpi dopiero w roku 133 , po niepowodzeniu zasadzki chińskich żołnierzy w chanyu w Mayi . W tym czasie Imperium Han jest skonsolidowane politycznie, militarnie i gospodarczo i jest rządzone przez prowojenną frakcję dworską. W tym samym roku cesarz Wudi ponownie rozważył decyzję, którą podjął w poprzednim roku o odnowieniu traktatu pokojowego.
Ogólna wojna wybuchła jesienią -129 r. , kiedy 40 000 chińskich jeźdźców przypuściło niespodziewany atak na Xiongnu na przygranicznych rynkach. Pierwsza poważna klęska Xiongnu ma miejsce w 127 rpne. AD, kiedy generał Wei Qing przejmuje Ordos. W -121 r. doznali kolejnego niepowodzenia, gdy Huo Qubing na czele oddziału lekkiej kawalerii opuścił Longxi iw ciągu sześciu dni przedostał się przez pięć królestw Xiongnu. Hunye, jeden z dwóch królów Tuqi , zostaje zmuszony do poddania się wraz z 40 000 ludzi. W -119 , Huo i Wei ponownie wyruszyli do walki, każdy z nich mając pod swoimi rozkazami 50 000 kawalerii i 100 000 mobilnej piechoty. Posuwając się różnymi drogami, zmuszają Chanyu i jego dwór do ucieczki na północ od pustyni Gobi . Jednak poważne trudności logistyczne ograniczają czas trwania i długofalową kontynuację tych kampanii. Według analizy Yan You (嚴 尤) trudności są dwojakie. Przede wszystkim pojawia się problem dostaw żywności na duże odległości. Po drugie, klimat na północnych ziemiach Xiongnu jest trudny dla żołnierzy Han, którzy nigdy nie mają wystarczającej ilości zapasów. Według oficjalnych raportów z tamtych czasów, Xiongnu stracili w walkach od 80 000 do 90 000 ludzi, a ze 140 000 koni, które wojska Han sprowadziły na pustynię, mniej niż 30 000 wróciło do Chin.
W 104 i 102 rpne. AD , Hanowie dostarczają i wygrywają wojnę niebiańskich koni przeciwko królestwu Dayuan . W ten sposób Han odzyskali wiele koni rasy Ferghana, które pomagają im w walce z Xiongnu. W wyniku tych bitew Chińczycy kontrolowali strategiczny region rozciągający się od Ordos i korytarza Hexi do Lop Nor . Udało im się oddzielić Xiongnu od ich głównych sojuszników, południowych ludów Qiang , a także uzyskać bezpośredni dostęp do zachodnich regionów , które kontrolują poprzez protektorat . W wyniku tych porażek Xiongnu są zbyt osłabieni, by stanowić zagrożenie dla Chińczyków z dynastii Han. Co gorsza, narody, które ujarzmili w czasach swojej władzy, zaczynają się buntować. W -80 The wusun , potężny koczowniczy lud Tian Shan, którzy zostali poddani podczas zwycięstwa modu na przestrzeni yuezhi, secesji. Dwa inne ludy wasalne, Dingling i Wuhuan , zbuntowały się w -62 roku .
Po śmierci Chanyu władza może zostać przekazana jego młodszemu bratu, jeśli syn zmarłego jest nieletni. Ten system, który można porównać do Gaelic Tanisty , zwykle zapewnia, że na tronie zawsze jest dorosły mężczyzna, ale może powodować problemy w kolejnych pokoleniach, gdy tron może objąć więcej niż jedna linia krwi. Gdy 12 th Chanyu zmarł w -60 jest Woyanqudi, grand-syn zmarłego kuzyna, który przejmie władzę. Będąc niejako uzurpatorem, stara się umocnić swoją władzę, umieszczając swoich ludzi na różnych kluczowych stanowiskach, co tylko zwiększa liczbę jego wrogów. Tymczasem syn 12 th Chanyu uciekli na wschód i, -58 , rewolty przeciwko Woyanqudi. Niewiele osób wspierających go, jest on doprowadzony do samobójstwa, pozostawiając syna rebeliantów, Hu Hanye , stając się 14 th Chanyu. Frakcja pro-Woyanqudi nie daje się jednak pokonać i ogłasza Tuqi, brata zmarłego Chanyu w 58 rpne. AD W 57 rpne. AD, trzech innych mężczyzn deklaruje się jako Chanyu. Dwóch z nich rezygnuje z roszczeń na rzecz trzeciego, który w tym samym roku zostaje pokonany przez Tuqi. Ten „trzeci Chanyu” trafił do Hu Hanye w następnym roku. W 56 pne. AD, Tuqi zostaje pobity przez Hu Hanye i popełnia samobójstwo. Hanye jest wtedy jedynym Chanyu, ale pojawiają się dwaj inni pretendenci do tronu: Runzhen i Zhizhi , ten ostatni jest starszym bratem Hu Hanye. Runzhen zostaje zabity przez Zhizhi w 54 pne. AD, pozostawiając ten ostatni sam przeciwko Hu Hanye w wyścigu o władzę. Zhizhi zyskuje władzę, aw 53 pne. AD, Hu Hanye postanawia wycofać się na południe ze swoimi zwolennikami i poddaje się Chińczykom. Przy wsparciu Han, Hu Hanye udaje się osłabić Zhizhi, który stopniowo wycofuje się na zachód. W 49 rpne. AD, brat Tuqi z kolei ogłasza się Chanyu, ale zostaje zabity przez Zhizhi. W 36 pne. AD, Zhizhi zostaje zabity przez chińską armię podczas próby ustanowienia nowego królestwa na dalekim zachodzie, w pobliżu jeziora Balkhash .
W 53 pne. AD, Hu Hanye (呼韓邪) postanawia więc zostać wasalem Chin Han. Chiński dwór cesarski ustala kilka warunków, aby zaakceptować to twierdzenie. Najpierw Chanyu lub jego przedstawiciele muszą przybyć do stolicy Han, aby złożyć hołd cesarzowi. Po drugie, Chanyu musi wysłać księcia, który pozostanie w Chinach jako zakładnik. I po trzecie, Chanyu musi oddać hołd cesarzowi Han. Polityczny status Xiongnu w chińskim porządku światowym zostaje zredukowany z „państwa brata” do „zewnętrznego wasala” (外 臣). Mimo to w tym okresie Xiongnu zachowali swoją suwerenność polityczną i pełną integralność terytorialną, a Wielki Mur Chiński nadal służy jako granica między Hanami i Xiongnu.
Dlatego Hu Hanye wysyła swojego syna, Shuloujutanga, „króla prawicy Tuqi”, na dwór Hana jako zakładnika. W 51 pne. AD osobiście udał się do Chang'an, aby złożyć hołd cesarzowi w Księżycowy Nowy Rok . W tym samym roku inny wysłannik, Qijushan (稽 ↑ 狦), został przyjęty w „Pałacu Słodkiej Wiosny”, położonym w północno-zachodniej części dzisiejszej prowincji Shanxi . Finansowo Hu Hanye jest sowicie wynagradzany za swoją uległość dużymi ilościami złota, srebra, odzieży, jedwabiu, koni i zboża. Hu Hanye odbył dwie inne podróże w hołdzie, w 49 i 33 rpne. OGŁOSZENIE; i za każdym razem wzrastają dary cesarskie. Podczas ostatniej podróży Hu Hanye skorzystał z okazji, aby poprosić o pozwolenie na zostanie zięciem cesarskim. Na znak upadku politycznego statusu Xiongnu, cesarz Han Yuandi odmówił, dając mu pięć dam dworu. Jednym z nich jest Wang Zhaojun , znany w chińskim folklorze jako jedna z czterech piękności starożytnych Chin .
Kiedy Zhizhi dowiaduje się o uległości swojego brata, wysyła również jednego ze swoich synów na dwór Han jako zakładnika w 53 pne. JC Następnie, dwukrotnie, w 51 i 50 roku p.n.e. AD wysyła oficjalnych przedstawicieli na dwór Han z daniną, którą należy złożyć cesarzowi. Ale nie odbył podróży, aby osobiście oddać hołd cesarzowi, nie jest uważany za wasala Chin. W 36 pne. AD, młodszy oficer o imieniu Chen Tang, z pomocą Gan Yanshou, generalnego protektora zachodnich regionów, zbiera siły ekspedycyjne, które pokonują go i zabijają podczas bitwy pod Zhizhi i wysyłają jego głowę jako trofeum w Chang'an.
Stosunki dopływów zostały przerwane za panowania Huduershi (18 ne), co odpowiadało politycznym wstrząsom dynastii Xin w Chinach. Korzystając z chaosu związanego z uzurpacją tronu przez Wang Manga, a zwłaszcza z wojny domowej, która nastąpiła po upadku jego krótkiej dynastii Xin , Xiongnu odzyskali kontrolę nad terytoriami zachodnimi i Jedwabnym Szlakiem , a także z sąsiednimi ludami, takimi jak Wuhuan . W 24 rne Hudershi mówił nawet o odwróceniu systemu danin, a tym samym o zmuszenie chińskich cesarzy do ponownego płacenia danin.
W obliczu politycznej i militarnej odnowy Xiongnu, cesarz Guangwu , który właśnie ponownie założył dynastię Han, postanawia zastosować politykę ustępstw. U szczytu potęgi Huduershi porównuje się nawet do swojego znakomitego przodka, Modu. Jednak ze względu na rosnący regionalizm wśród Xiongnu, Huduershi nigdy nie udało się ustanowić niekwestionowanej władzy nad wszystkimi plemionami Xiongnu. Z naruszeniem zasady sukcesji braterskiej ustanowionej przez Hu Hanye, Huduershi wyznacza swojego syna Punu na następcę tronu. Jednakże, jako najstarszy syn poprzedniego chanyu, Bi (Pi) – król Rizhu prawicy – wydaje się być o wiele bardziej uzasadniony jako potencjalny następca tronu. Dlatego Bi odmawia udziału w corocznym posiedzeniu sądu chanyu. Niemniej jednak w roku 46 ne na tron wstąpił Punu.
W 48 rne konfederacja ośmiu plemion Xiongnu, żyjących w regionie służąca jako baza władzy dla Bi na południu i reprezentująca siły militarne licząca od 40 000 do 50 000 ludzi, oddzielona od królestwa Punu i proklamuje Bi new chanyu . To początek królestwa Xiongnu Południa.
Xiongnu z północyZadowe królestwo rządzone przez Punu, położone na brzegach Orkhonu , w północnej części dzisiejszej środkowej Mongolii, znane jest jako „Północne Xiongnu”. Punu, znane jako „Chanyu z Północy”, zaczyna wywierać militarną presję na Xiongnu z Południa.
W 49 roku ne Tsi Yung, gubernator Liaodong z czasów dynastii Han , sprzymierzony z Wuhuan i Xianbei , zaatakował Xiongnu na północy.
W 73 roku Mingdi , drugi cesarz Wschodniej Han , wysłał Ban Chao , generalnego protektora (都 護; Duhu ) dynastii Han, aby odzyskał kontrolę nad Xiyu. Chao kieruje się na zachód z armią liczącą 70 000 żołnierzy i rozpoczyna ostatnią kampanię wojskową przeciwko pozostałościom Xiongnu. Przejmując kolejno miasta Jedwabnego Szlaku, wypędził Xiongnu z regionu i ponownie ustanowił tam chiński protektorat. Po ostatecznej porażce w bitwie pod Ikh Bayan w 89 roku ne, północny Chanyu uciekł na północny zachód ze swoimi poddanymi. Pod koniec tej kampanii Chao otrzymuje tytuł markiza Dingyuan (定 遠 侯, co oznacza „markiz, który ustabilizował odległe miejsca”) jako nagrodę za swoje usługi. Powrócił do Luoyang, stolicy wschodniego Han, w wieku 70 lat i zmarł tam w 102 roku. Protektorat pozostał na miejscu aż do upadku dynastii Han .
Około roku 155 ne Xiongnu z północy zostały ostatecznie „zmiażdżone i podporządkowane” przez Xianbei .
Xiongnu z południaOd założenia królestwa Xiongnu z Południa nawiedzają klęski żywiołowe i nieszczęścia, które dodatkowo zwiększają zagrożenie ze strony Punu. W rezultacie, w roku 50 ne, południowi Xiongnu postanowili zostać wasalami Chin Han. Ci drudzy akceptują uległość Bi, ale poddają Południowych Xiongnu znacznie bardziej rygorystyczny system danin niż ten wprowadzony przez Zachodni Han, aby utrzymać ich pod kontrolą. Chanyu otrzymał rozkaz założenia swojego dworu w dystrykcie Meiji komandorii Xihe, a południowi Xiongnu zostali przesiedleni do ośmiu przygranicznych komandorii . W tym samym czasie do komanderii, w mieszanych osadach Han-Xiongnu, przesiedla się także dużą liczbę chińskich osadników. Ekonomicznie Xiongnu z Południa uzależnili się od handlu z Hanami.
Bardzo szybko pojawiły się napięcia między chińskimi osadnikami a wyznawcami koczowniczego trybu życia. Tak więc w 1994 r. Chanyu Anguo połączył siły z nowo ujarzmionymi Xiongnu z północy i wszczął bunt na dużą skalę przeciwko Hanom, który ostatecznie został stłumiony.
Pod koniec II -go wieku, w południowej Xiongnu biorą udział w rebelii, które wybuchły w całej Chin Han . W 188 Chanyu został zamordowany przez niektórych z jego poddanych za to, że zgodził się wysłać wojska, aby pomóc Hanowi stłumić bunt w Hebei. Rzeczywiście, wielu Xiongnu obawia się, że stworzy to precedens i że zostaną poddani jakiejś niekończącej się służbie wojskowej dla dobra dworu Han. Yufuluo, syn zamordowanego chanyu, zastąpił go pod imieniem Chanyu Chizhisizhu (持 至 尸 逐 侯), ale został obalony przez tę samą frakcję rebeliantów w 189 roku. Udał się do Luoyang, stolicy Hanów, by prosić o pomoc z dworu cesarskiego; ale w tym czasie w mieście panuje zamieszanie z powodu starcia między Wielkim Generałem He Jinem i eunuchami oraz interwencji wodza wojennego Dong Zhuo . Chanyu nie ma innego wyjścia, jak osiedlić się ze swoimi wyznawcami w Pingyang, mieście w Shanxi . W 195 zmarł, a jego następcą został jego brat, stając się Chanyu Huchuquan.
W latach 215-216 ne mąż stanu i watażka Cao Cao uwięził Huchuquan w mieście Ye i podzielił jego wyznawców w Shanxi na pięć dywizji: lewą, prawą, południową, północną i środkową. Ten środek ma na celu powstrzymanie buntu Xiongnu wygnanych w Shanxi, a także pozwala Cao Cao używać ich jako pomocników w swojej kawalerii.
Później członkowie arystokracji Xiongnu w Shanxi zmienili nazwisko z Luanti na Liu ze względu na prestiż, twierdząc, że są spokrewnieni z klanem cesarskim Han z powodu starożytnej polityki mieszanych małżeństw. Po śmierci Huchuquan, południowi Xiongnu są podzieleni na pięć lokalnych plemion, z których każdy wódz jest pod „nadzorem chińskiego rezydenta”, podczas gdy shanyu są w „półniewoli na dworze cesarskim”.
Jeśli Xiongnu z Północy w końcu zniknęły, ci z Południa zachowali swoją przynależność plemienną i swoją organizację polityczną, nawet po przymusowym osiedleniu się w północnych Chinach przez wschodnich Hanów. Po upadku dynastii Ha odegrali nawet aktywną rolę w chińskiej polityce. Podczas okresu Szesnastu Królestw (304-439), członkowie „Liu” arystokracji południowej Xiongnu założony lub wykluczyć kilka królestw, w tym wcześniejszym Zhao Liu Yuan (znany również jako Han Zhao), Królestwa Xia (IN) z Helian Bobo i Liang na północ od Juqu Mengxun
Przedni Zhao (304-329) Założenie przednich Han Zhao / ZhaoW 304 roku Liu Yuan został Chanyu Pięciu Hord. W 308 ogłosił się cesarzem i założył dynastię Han Zhao. W 311 roku jego syn i następca Liu Cong przejął Luoyang , stolicę dynastii Jin , oraz cesarza Jin Huaidi . W 316 zdobył Chang'an , nową stolicę Jin, oraz cesarza Jin Mindi , bratanka i następcę Huaidiego. Obaj cesarze zostają upokorzeni, zostając sprowadzeni do rangi kamerdynerów w Liu Cong w Linfen , stolicy Zhao, po czym zostali straceni odpowiednio w 313 i 318 roku.
Północ Chin znalazła się pod panowaniem Xiongnu, podczas gdy to, co pozostało z dynastii Jin, wycofało się na południe, do Jiankang .
Panowanie Liu Yao (318-329)W 318 roku książę Liu Yao stłumił zamach stanu zorganizowany przez potężnego ministra dworu Xiongnu-Hana, podczas którego zmasakrowano cesarza i dużą część arystokracji. Yao zostaje nowym cesarzem i przenosi stolicę królestwa z Pingyang do Chang'an i zmienia nazwę dynastii na „Zhao”. W rzeczywistości Liu Yuan ochrzcił swoją dynastię „Han Zhao”, aby stworzyć więź z dynastią Han, o której powiedział, że jest potomkiem księżniczki, a tym samym uprawomocnić swoją władzę. Z drugiej strony, Liu Yao uważa, że nadszedł czas, aby zakończyć związek z Hanem i wyraźnie przywrócić istniejący z wielkim Chanyu Modu , dlatego postanawia zmienić nazwę państwa. Nie oznacza to jednak całkowitego zerwania z polityką Liu Yuan, ponieważ nadal pośmiertnie honoruje Liu Yuan i Liu Cong; dlatego historycy wiążą jego panowanie z Han Zhao, zamiast uważać je za nową dynastię.
Jednak, podczas gdy Yao przejmuje władzę, wschodnia część północnych Chin znalazła się pod kontrolą buntowniczego generała Pedigree Jie (in) o imieniu Shi The (in) . Liu Yao i Shi Le toczą długą wojnę, która trwa do 329 roku, kiedy Liu Yao zostaje schwytany i stracony. Chang'an podpadł wkrótce potem Shi Le, a dynastia Zhao Xiongnu została zniszczona. Północne Chiny znalazły się pod kontrolą późniejszej dynastii Zhao Shi Le na następne 20 lat.
Xia (260–431)Członkowie plemienia Xiongnu z Tiefu ( uproszczony chiński :铁 弗 ; tradycyjny chiński :鐵 弗 ; pinyin : ) przejmują kontrolę nad regionem Mongolii Wewnętrznej w ciągu 10 lat między podbojem królestwa Dai (w) , założonego przez xianbei z tuoba klanu , przez poprzedniego Qin w 376, a jego odbudowa w 386 pod nazwą Wei północy . Po 386 Tiefu są stopniowo niszczone przez Tuobę lub poddanie się, ci, którzy zgodzili się poddać, są znani jako Dugu. Liu Bobo, ocalały książę Tiefu, uciekł do Pętli Ordos, gdzie założył państwo zwane Xia (en) i zmienił swoje nazwisko na Helian (赫連). Założył swoją stolicę w Tongwancheng, którego nazwa oznacza „Zjednoczyć wszystkie narody”. Nazwa jego państwa nawiązuje bezpośrednio do starożytnej chińskiej dynastii Xia , której Bobo twierdzi, że jest odległym potomkiem. Podobnie jak Liu Yao przed nim, Bobo również twierdzi, że pochodzi z Chanyu Modu.
Państwo Helian-Xia zostało podbite przez Północne Wei w latach 428-31, a Xiongnu Tiefu przestało odgrywać główną rolę w historii Chin, ostatecznie zasymilując się z grupami etnicznymi Xianbei i Han.
Ruiny Tongwancheng zostały odkryte w 1996 roku, a Rada Stanu klasyfikuje je jako relikt kultury pod ochroną państwa. Władze rozpoczęły od przywrócenia Platformy Yong'an, miejsca, w którym Helian Bobo dokonał przeglądu swoich żołnierzy podczas parady. Po zakończeniu tej renowacji rozpoczęto odbudowę wieży o wysokości 31 metrów.
Liang Północny (401-460)Podobnie jak klan Liu Yuan i Tiefu , Juqu są gałęzią arystokracji „Liu” Xiongnu z Południa. Ich przywódca, Juqu Mengxun, przejął kontrolę nad północnym Liangiem w 401 roku, obalając Duan Ye, marionetkowego przywódcę chińskiego pochodzenia, którego sami Juqu ustanowili u władzy. W 439 roku Północni Wei najechali i zniszczyli północne Liang. Juqu, którzy przeżyli zniszczenie swojego królestwa, osiedlili się w mieście Gaochang, gdzie założyli królestwo zadu północnego Liang z Gaochang ( chiń .:高 昌北 涼 ; pinyin : ; 442-460). Nowym państwem rządzą Juqu Wuhui i Juqu Anzhou , którzy sprawują władzę do 460 roku, kiedy to Gaochang zostaje podbite przez Ruanruan . Wszyscy ostatni ocaleni z klanu Juqu zostają zmasakrowani, co oznacza upadek ostatecznego państwa Xiongnu w historii.
Xiongnu byli półkoczowniczymi pasterzami, hodowcami koni i wołów .
Budowali domy z dołu z hipokaustowym ogrzewaniem , prawdopodobnie inspirowanym tym, co można znaleźć w Chinach Han - ale można również zauważyć, że Korea w okresie ceramiki Mumun (w okresie klasycznym, 850-550 p.n.e.) była już zaznajomiona z ondolem , to ogrzewanie hipokaustowe.
Prawdopodobnie korzystali już z jurty , mieszkania nadal używanego wśród nomadów Azji Środkowej. Uprawiali zbiorowe polowania i używali jastrzębi . Ziemia była uprawiana przez jeńców wojennych : Chińczyków lub ludzi z oaz Azji Środkowej. Więźniowie ci zajmowali się również rzemiosłem.
Według chińskich źródeł Xiongnu zostali podzieleni na dwadzieścia cztery plemiona , które podzieliły się na patrylinearne klany i rodziny. Główne klany to: Huyan, Xubu i Luandi. Społeczeństwo dzieliło się na klasy , składające się z arystokratów , na szlachtę krwi zbliżoną do szanyu i szlachtę utalentowaną oraz pospólstwo. Wokół Shanyu , z dziedziczną, ale nie absolutną władzą, obracali się książęta podzieleni na różne stopnie. Władca mógł zabrać żonę tylko w ograniczonej liczbie klanów. Xiongnu praktykowali poligamię i lewirat .
Kilka obcych ludów zostało włączonych do imperium Xiongnu. Być może tak jest w przypadku Hunów , jeśli nie byli identyczni z Xiongnu, a to mogłoby wyjaśniać, dlaczego nosili imiona swoich dawnych mistrzów. Prawdopodobnie tak samo było z Heftalitami , uważanymi za „białych Hunów”, podczas gdy z pewnością nie byli spokrewnieni z Xiongnu ani z Hunami.
Xiongnu mieli prawdziwe instytucje sądownicze. Przestępcy byli sądzeni w procesach, które nigdy nie trwały dłużej niż dziesięć dni. Stosowanymi karami była egzekucja , konfiskata mienia lub okaleczenie . Naruszenie dyscypliny wojskowej było karane śmiercią. Żołnierze zostali podzieleni na oddziały składające się z dziesięciu ludzi. Dziesięć z tych jednostek tworzyło sto, dziesięćset tworzyło tysiąc, a dziesięć tysięcy tworzyło to, co Mongołowie nazywają tümän . Była to bardzo powszechna organizacja wojskowa w Azji Środkowej. Kobiety jeździły konno i brały udział w akcjach obronnych oraz w szkoleniu dzieci.
Konfederacja Xiongnu miała niezwykle długą żywotność jak na stepowe imperium. Celem nalotów, które przeprowadzają na Chiny, jest nie tylko zdobycie towarów, ale także zmuszenie Chińczyków do płacenia regularnej daniny. Moc władcy Xiongnu opiera się na jego kontroli nad chińskimi trybutami, którymi nagradza swoich wyznawców. Imperia Han i Xiongnu rozwijają się w tym samym czasie, ponieważ państwo Xiongnu jest uzależnione od chińskiego trybutu. Jedną z głównych słabości Xiongnu jest zwyczaj sukcesji bocznej. Jeśli syn zmarłego władcy nie jest wystarczająco dorosły, aby objąć dowództwo, władza przechodzi na brata zmarłego władcy. Działa w pierwszej generacji, ale może doprowadzić do wojny domowej w drugiej generacji. Ten scenariusz pojawia się po raz pierwszy w 60 rpne, a słabsza partia przyjmuje następnie to, co Barfield nazywa „strategią granic wewnętrznych”. Konkretnie, ruszają na południe i poddają się Chinom, a następnie wykorzystują chińskie zasoby, aby pokonać Xiongnu z północy i odbudować imperium. Za drugim razem, około roku 47 ne, strategia ta zawodzi, władca południa nie jest w stanie pokonać władcy północy, a Xiongnu pozostają trwale podzieleni.
匈 wymowa Źródło: http://starling.rinet.ru | |
---|---|
Archaiczny przedklasyczny chiński : | syn |
Klasyczny archaiczny chiński : | Nie |
Archaiczny postklasyczny chiński : | hoŋ |
Średniowieczny chiński : | xöuŋ |
mandarynka : | x'iong |
Chińskie słowo używane w odniesieniu do Xiongnu jest samo w sobie obraźliwym terminem, ponieważ znaki (匈奴) dosłownie oznaczają „zaciekły niewolnik”. (Chińskie znaki są wymawiane jako Xiōngnú we współczesnym mandaryńskim ).
Istnieje kilka teorii na temat etnolingwistycznej tożsamości Xiongnu.
Według specjalisty z indo-irańskiego Harold Walter Bailey (1899-1996), Xiongnu mieć irańskie korzenie, ponieważ identyfikuje wszystkie znane imiona xiongnu, pochodzący z II th wieku przed naszą erą. AD , jako związane z różnymi językami używanymi w tym czasie w regionie, który obecnie odpowiada Iranowi . Tę teorię popiera turkolog Henryk Jankowski . Christopher I. Beckwith , sinolog specjalizujący się w Azji Środkowej , zauważa, że nazwa Xiongnu może być pochodną Scythe , Saka i Sogdien , co odpowiada nazwie północnej Irańczyków . Według Beckwitha, Xiongnu mogli początkowo mieć znaczący irański komponent, ale jest bardziej prawdopodobne, że wcześniej byli poddanymi narodu irańskiego, a następnie odtwarzali irański koczowniczy wzór swoich byłych mistrzów.
W opublikowanej przez UNESCO w 1994 roku Historii cywilizacji Azji Środkowej János Harmatta, redaktor naczelny dzieła, stwierdza, że:
„Królewskie plemiona i królowie [Xiongnu] mieli irańskie imiona, wszystkie słowa Xiongnu zanotowane przez Chińczyków można wytłumaczyć z języka scytyjskiego i dlatego jasne jest, że większość plemion [Xiongnu] mówiła wschodnim językiem irańskim . "
Badania paleogenetyczne pokazują, że populacje Xiongnu były bardzo zbliżone do populacji środkowego brązu południowej Syberii lub epoki żelaza regionu Krasnojarska i Republiki Tuwy, potwierdzając obecność przodków kultury Andronowa (większość badaczy kojarzy horyzont Andronowa z mówiącymi pierwszych języków indoirańskich ) lub scyto-syberyjskich wśród Xiongnu.
Dźwięk pierwszego chińskiego znaku (匈) słowa „Xiongnu” został zrekonstruowany jako qʰoŋ w archaicznym języku chińskim , dźwięk ten może być podobny do nazwy „ Hun ” w językach europejskich. W przeciwieństwie do tego, drugi znak (奴) wydaje się nie mieć odpowiednika/ekwiwalentu w terminologii zachodniej. Trudno powiedzieć, czy to podobieństwo jest dowodem pokrewieństwa, czy zwykłym zbiegiem okoliczności. Może to wspierać teorię, zgodnie z którą Hunowie są w rzeczywistości potomkami Xiongnu z północy, którzy wyemigrowali na zachód, lub że Hunowie używają nazwy zapożyczonej od Xiongnu z północy, lub że ci ostatni są częścią konfederacja Hunów.
Xiongnu-Hun założenie jest zakorzenione w teorii rozszerzone przez francuskiego historyka XVIII -tego wieku Joseph de Guignes , który zauważył, że starożytni chińscy uczeni wyznaczony plemienne elementy związane z Xiongnu o nazwach podobnych do „Hun”, chociaż z różnym Chinese postacie. Étienne de la Vaissière wykazał, że w piśmie sogdyjskim używanym w „ starożytnych literach ”, Xiongnu i Hunowie zostali oznaczeni słowem γwn ( xwn ), co wskazuje, że oba terminy są synonimami.
Chociaż teoria, że Xiongnu są przodkami Hunów, którzy później przybyli do Europy, jest obecnie akceptowana przez wielu uczonych, nie jest jeszcze przedmiotem konsensusu. Rzeczywiście, identyfikacja Xiongnu z Hunami może być błędna lub zbyt uproszczona; jak wydaje się być w przypadku tych osób, proto-mongolski na Ruanruan , którzy dość szybko połączyć z Awarów Kaukazu . Możliwe więc, że Hunowie wzięli swoje imię od Xiongnu, nie będąc z nimi spokrewnieni. W szczególności sinolog Otto John Maenchen-Helfen ostro skrytykował tezę o tożsamości Huns -Xiongnu. Jednak najnowsze wyniki badań sugerują, że związek ten był nie tylko nominalny, a więc polityczny , ale także kulturowy .
W swoim badaniu Neparáczki i in. (2019) wykazali, że subklady wschodnioeurazjatyckie R1a były wspólnym elementem podbijającej elity Hunów, Awarów i Węgier i najprawdopodobniej należały do gałęzi widocznej w niektórych szkieletach Xiongnu. Dodatkowo haplogroups Q1a i N1A były również główne składniki tych przenośnych grupach wzmacnia koncepcję Hunowie (a więc Awarzy i węgierskim najeźdźcy) może wynikać z Xiongnu.
Badacze mongolscy i inni uczeni spekulują, że Xiongnu mówili językiem spokrewnionym z językami mongolskimi . Archeolodzy mongolscy uważają, że ludzie z kultury grobowców płyt (w) są przodkami Xiongnu, a niektórzy badacze sugerują nawet, że Xiongnu mogli być przodkami Mongołów . Według Księgi Pieśni (sekcja Joujan), alternatywną nazwą Joujan ( Kaganat Ruanruan ) było „Tatar” lub „Tatar” i byliby oni plemieniem Xiongnu. Sinolog rosyjski Jakinf uważa, że Xiongnu i xianbei są dwie podgrupy (lub dynastie) z tej samej grupy etnicznej.
Czyngis-chan odnosi się do czasów Modu Chanyu jako „starożytnych czasów naszego Chanyu” w swoim liście do taoistycznego Qiu Chuji . Symbol słońca i księżyca Xiongnu, odkryty przez archeologów, jest podobny do symbolu Soyombo Mongołów.
Sprzeciwiają się różne wizje przynależności do różnych ludów turko-mongolskich . Do zwolenników teorii języka tureckiego należą EH Parker, Jean-Pierre Abel-Rémusat , Julius Klaproth , Kurakichi Shiratori, Gustaf John Ramstedt , Annemarie von Gabain i Omeljan Pritsak . Niektóre źródła i badacze, w tym francuski sinolog Paul Pelliot (1878 - 1945), twierdzą, że klasami rządzącymi byli Proto-Turcy, podczas gdy inni sugerują Proto- Hunnici . Craig Benjamin postrzega Xiongnu zarówno jako Proto-Turków, jak i Proto-Mongołów , którzy prawdopodobnie mówią językiem spokrewnionym z Dingling tureckim .
Ze słownika Xiongnu zachowało się tylko kilka słów. Ich nazwa musiała reprezentować sylabę * kun . Turkologist Louis Bazin porównaniu go do tureckiego przyrostkiem gun , który dotyczy grup ludzkich. Można je również porównać do mongolskiego słowa hün „człowiek”, chociaż samogłoski nie odpowiadają dokładnie. Wiele narodów nazywa siebie „ludźmi”. To samo odnosiłoby się do Xiongnu, co stanowi argument za uznaniem ich za Turko-Mongołów . Wiemy też, że praktykowali tengryzm , że ich oznaczenie nieba było spokrewnione z tureckim tängri i mongolskim tengeree . W odniesieniu do źródeł starożytnych Chin, historia dynastii Północnej (w) i Księga Zhou , zarówno napisane w VII th wieku, odnoszą się do rejestracji Sogdian język wskazujący, że Turcy stanowią podgrupę Hunów.
Ostatnie badania genetyczne (2018) dotyczące migracji z Azji Wschodniej z Xiongnu potwierdzają hipotezę, że wczesny turecki był głównym językiem grup Xiongnu. Badanie opublikowane w 2020 r. pokazuje genetyczną heterogeniczność tych populacji, które z jednej strony wywodzą swoje pochodzenie z kultur Pierres à Cerf i Aldy-Bel (in) na zachodzie, a z drugiej z hodowli. grobowce (w) na wschodzie.
Językoznawca węgierski Louis Ligeti był pierwszym, który sugeruje, że może być Xiongnu wczesnochrześcijańskiej Sybiracy lub ienisseïens . W tym drugim przypadku mogą być spokrewnieni z Chantysami ( Ostiakami ), którzy mieszkają na Syberii Zachodniej i mówią jednym z języków ugrofińskich . Na początku lat 60. Edwin G. Pulleyblank jako pierwszy rozwinął ten pomysł w oparciu o wiarygodne dowody. W 2000 roku Alexander Vovin ponownie przeanalizował argumenty Pulleyblanka i znalazł dalsze dowody na poparcie swoich tez, wykorzystując najnowszą rekonstrukcję archaicznej chińskiej fonologii przez Starotina i Baxtera oraz pojedynczą chińską transkrypcję frazy z języka ludu Jie, członka plemienia Konfederacja Xiongnu. Wreszcie okazuje się, że dokonane wcześniej interpretacje tego zdania w językach tureckich nie odpowiadają chińskiemu przekładowi tak dokładnie, jak używając gramatyki jeniskiej. Pulleybank i DN Keightley twierdzą, że tytuły Xiongnu „były pierwotnie słowami syberyjskimi, ale później zostały zapożyczone przez ludy tureckie i mongolskie”. Język xiongnu dał późniejszym imperiom tureckim i mongolskim szereg ważnych słów kulturowych, w tym tureckie tängri , mongolski tenggeri , które pierwotnie były chengli (tháːŋ-wrə́j), słowo xiongnu oznaczające „niebo”. Tytuły takie jak tarqan, tegin i kaghan również zostały odziedziczone z języka Xiongnu i prawdopodobnie wywodzą się z Yienisee.
Według Vovin (2007) Xiongnu prawdopodobnie mówił językiem Aienisee, prawdopodobnie z południowego oddziału Aienisee.
Od początku XIX th wieku , wielu zachodnich badaczy starało się ustalić związek pomiędzy różnymi rodzinami językowymi lub podrodzin AND, OR, językowych (y) Xiongnu. Orientalista Albert Étienne Jean Baptiste Terrien de Lacouperie przyjmuje inne podejście, natomiast Xiongnu nie jako spójna całość etnicznej, ale jako grupa z wielu grup etnicznych. Wielu uczonych uważa, że konfederacja Xiongnu była mieszanką różnych grup etniczno-językowych, a ich główny język, ten reprezentowany w źródłach chińskich, oraz jego powiązania z innymi rodzinami językowymi nie zostały jeszcze w zadowalający sposób określone. Profesor Hyun Jin Kim z University of Melbourne odrzuca „stare teorie rasowe, a nawet przynależności etniczne” na rzecz „historycznej rzeczywistości tych ogromnych wieloetnicznych i poliglockich imperiów stepowych”.
Źródła chińskie łączą tylko ludy Tiele i Ashina z Xiongnu, a nie wszystkich Turków . Według Księgi Zhou i Historii północnych dynastii klan Ashina był częścią konfederacji Xiongnu, ale ten związek jest kwestionowany i zgodnie z Księgą Sui i Tongdian , byli „koczownikami. mieszani ”( Uproszczony chiński :杂 胡 ; tradycyjny chiński :胡 ; pinyin : ) z Pingliang . Ashina i Tiele mogły być odrębnymi grupami etnicznymi, które mieszały się z Xiongnu. Rzeczywiście, w chińskich źródłach wiele ludów koczowniczych żyjących na granicach Chin, w tym Xiongnu, jest znanych pod ogólnym terminem Hu. Termin ten grupuje zatem ludy o podobnym pochodzeniu geograficznym i koczowniczym stylu życia, ale niekoniecznie z tej samej grupy etnicznej.
Niektórzy Ujgurowie twierdzą, że są potomkami Xiongnu. Ale chociaż możliwe jest, że istniały powiązania między Xiongnu i Ujgurami w średniowiecznych Chinach, Weishu , chińska książka historyczna, informująca, że założyciel ujgurskiego Kaganata był potomkiem władcy Xiongnu, to nie wystarczy, aby ustalić takie pochodzenie. Rzeczywiście, wielu współczesnych uczonych uważa, że współcześni Ujgurowie nie są bezpośrednimi potomkami starożytnego ujgurskiego Kaganata, ponieważ współczesny język ujgurski i starożytne języki ujgurskie są różne. Postrzegają ich raczej jako potomków wielu populacji, w tym starożytnych Ujgurów.
Turkolog Gerhard Doerfer zaprzecza jakiejkolwiek możliwości związku między językiem Xiongnu a jakimkolwiek innym znanym językiem. Zdecydowanie odrzuca też wszelkie związki z językiem tureckim czy mongolskim. Wreszcie amerykański sinolog Edwin G. Pulleyblank (1922 - 2013) obronił tezę, według której Xiongnu byli przodkami Kete , ludu syberyjskiego mówiącego odizolowanym językiem .
Dokładne położenie geograficzne regionu, z którego pochodzą Xiongnu, jest przedmiotem licznych teorii wśród archeologów stepowych, bez żadnej teorii, która się ugruntowała. Od lat 60. XX wieku naukowcy próbowali prześledzić pochodzenie geograficzne Xiongnu, analizując miejsca pochówku z wczesnej epoki żelaza . Jak dotąd na żadnym z wykopanych terenów nie znaleziono żadnych praktyk pogrzebowych, które wyraźnie odpowiadają praktykom Xiongnu.
Rosyjski antropolog Yu. D. Tal'ko Gryntsevitch będzie pierwszym, między 1896 i 1902 , do wykonywania wykopów na grobach Xiongnu. W latach 1924 i 1925 ekspedycja mongolsko-tybetańska sowieckiego kapitana Piotra Kouzmicha Kozłowa odkryła ważne szczątki w północnej Mongolii, wykopując dwanaście kurganów z nekropolii Noin Ula ( fr ) . W jedwabie i lakiery han , w tym cięcia kopca nadrukowany n o 6 wskazują, że jest to książęco grobu. Może to być chanyu Wuzhuliuoruodi, który zmarł w 13 roku .
Obie strony z Egiin Gol , w północnej Mongolii, to arystokratyczny Xiongnu nekropola odkryta w Gol Mod , w północnej części Aimag z Arkhangai , w pobliżu rzeki Khunnu dozwolone w latach 1990 i 2000 do postępu w zrozumieniu tych narody. Na tych stanowiskach gleba jest piaszczysta i trawiasta, można spotkać brzozy i modrzewie, daniele, jelenie, sarny, łosie, wilki.
Inne stanowiska archeologiczne zostały odkryte w Mongolii Wewnętrznej. Wśród nich jest Kultura Ordos Mongolii Wewnętrznej, która została zidentyfikowana jako kultura powiązana z Xiongnu, przynajmniej w jej późnej fazie. Sinolog Otto John Maenchen-Helfen stwierdził, że reprezentacje Xiongnu z Transbaikalia i Ordos wykazują osoby z „Europoid” cech. Tymczasem francuski historyk Jarosław Lebedynsky stwierdził, że reprezentacje Europoidów w regionie Ordos należy przypisać „powinowactwu (z ludem) Scytów”.
Portrety znalezione w wykopaliskach w Noin-Ula pokazują inne wpływy kulturowe, wskazujące na to, że sztuka chińska i sztuka Xiongnu wzajemnie na siebie oddziaływały. Niektóre z haftowanych portretów znalezionych w Kurganach z Noin-Ula przedstawiają również Xiongnu z długimi splecionymi włosami i szerokimi wstążkami, styl, który jest uważany za identyczny z tradycyjną fryzurą klanu Ashina . Dobrze zachowane ciała w grobowcach Xiongnu i pre-Xiongnu w Mongolii i południowej Syberii wykazują cechy zarówno mongoloidalne, jak i kaukaskie.
Analiza szkieletów z niektórych stanowisk przypisywanych Xiongnu pozwala na identyfikację osobników typu mongoloidalnego i dolichocefalicznego , różniących się etnicznie od sąsiednich populacji zamieszkujących obszar obecnie odpowiadający Mongolii. Rosyjskie i chińskie badania antropologiczne i twarzoczaszki pokazują, że Xiongnu były fizycznie bardzo niejednorodne, z sześcioma różnymi grupami populacji, wykazującymi różne stopnie mongoloidalnych i kaukaskich cech fizycznych.
Obecnie istnieją cztery w pełni odkopane i dobrze udokumentowane cmentarze: Ivolga, Dyrestui, Burkhan Tolgoi i Daodunzi. Ponadto tysiące grobów wymieniono w Transbaikalia i Mongolia. Wykopaliska Tamir 1, które powstały w ramach projektu wykopaliskowego Silkroad Arkanghai z 2005 r. , są jedynym cmentarzem Xiongnu w Mongolii, który został w pełni zmapowany w skali 1. Tamir 1 znajduje się na Tamiryn Ulaan Khoshuu, znaczącej wychodni granitowej znajdującej się w pobliżu innych cmentarzy z okresu neolitu, epoki brązu i okresu mongolskiego. Ważnymi znaleziskami dokonanymi na tej stronie są miska z lakieru, szklane koraliki i trzy lustra TLV . Archeolodzy tego projektu uważają, że te artefakty, związane z ogólnym bogactwem i wielkością grobów, sugerują, że cmentarz ten był przeznaczony dla ważnych i/lub zamożnych osób Xiongnu.
Szczególnie interesujące są lustra TLV. W trzech różnych grobach na miejscu znaleziono trzy lustra. Lustro znalezione w punkcie 160 jest uważane za słabą lokalną imitację lustra Han, podczas gdy całe lustro znalezione w punkcie 100 i fragmenty lustra znalezione w punkcie 109 są uważane za należące do konwencjonalnych luster TLV i pochodzą z dynastii Xin lub wczesna część okresu wschodnich Hanów. Archeolodzy w większości zdecydowali się nie stawiać hipotezy o związku Han-Xiongnu tylko na podstawie tych trzech zwierciadeł. Byli jednak gotowi wspomnieć o następujących rzeczach:
„Nie ma wyraźnych wskazówek na temat pochodzenia etnicznego mieszkańców tego grobowca, ale w podobnym ceglanym grobowcu z okresu późnej Wschodniej Han, (znajdującym się) na tym samym cmentarzu, archeolodzy odkryli pieczęć z brązu z oficjalnym tytułem Rząd Han obdarzył przywódcę Xiongnu. Koparki zasugerowały, że wszystkie te ceglane grobowce komorowe należą do Xiongnu (Qinghai 1993). "
Klasyfikacje tych miejsc pochówku rozróżniają dwa dominujące typy pochówków:
Niektórzy specjaliści uważają to za podział na groby „elitarne” i groby „pospolite”. Inni badacze uważają, że podział ten jest zbyt uproszczony i nie kojarzy się z prawdziwym rozróżnieniem, ponieważ pokazuje „nieznajomość natury inwestycji grobowych i typowo bujnych zestawów pogrzebowych [i nie bierze pod uwagę] odkrycia innych pochówków. które nie odnoszą się do żadnego z tych typów ”.
W kulturze Xiongnu istnieje większa różnorodność miejsc niż od „ery” do „ery”, używając terminu z chińskiej chronologii. Jednak wszystkie z nich tworzą odrębną całość od Han i innych nie-chińskich ludów północnych. W niektórych przypadkach ikonografia nie może być używana jako podstawowy identyfikator kulturowy, ponieważ sztuka przedstawiająca drapieżnictwo zwierząt, które dominuje wśród Xiongnu, jest powszechna wśród ludów stepów. Przykładem drapieżnictwa zwierząt związanego z kulturą Xiongnu jest przedstawienie tygrysa niosącego martwą zdobycz. Istnieją podobne reprezentacje w dziełach sztuki znalezionych w Maoqinggou, miejscu, które uważa się, że znajdowało się pod polityczną kontrolą Xiongnu, ale nadal wyraźnie nie jest Xiongnu. Jednak w Maoqinggou zdobycz zastępuje przedłużenie łapy tygrysa. Praca reprezentuje również niższy poziom egzekucji, przy czym tygrys Maoqinggou jest wykonywany w bardziej zaokrąglonym i mniej szczegółowym stylu niż tygrysy znajdowane w innych miejscach. W najszerszym tego słowa znaczeniu ikonografia drapieżnictwa zwierząt w Xiongnu obejmuje takie przykłady, jak złote nakrycie głowy Aluchaidenga i złote kolczyki z turkusową i jadeitową inkrustacją znalezione w Xigouban w Mongolii Wewnętrznej. To nakrycie głowy można zobaczyć w, jak również w innych przykładach sztuki xionnu, za pośrednictwem zewnętrznych linków na dole tego artykułu.
Sztuka Xiongnu jest trudniejsza do odróżnienia od sztuki saki czy scytyjskiej . Istnieje podobieństwo stylistyczne wykonania, ale sztuka Xiongnu i sztuka Saka często różnią się pod względem ikonografii. Sztuka Saki nie wydaje się zawierać scen drapieżnictwa, zwłaszcza martwej ofiary, lub walki między identycznymi zwierzętami. Ponadto sztuka Saka zawierała elementy, które nie są wspólne dla ikonografii Xiongnu, takie jak konie skrzydlate i rogate. Obie kultury wykorzystywały również dwa różne rodzaje ptasich głów. Reprezentacje ptaków Xiongnu mają zwykle umiarkowane oko, dziób i uszy, podczas gdy ptaki Saka mają wyraźne oczy i dziób oraz brak uszu. Niektórzy uczeni twierdzą, że różnice te świadczą o różnicach kulturowych. Badaczka Sophia-Karin Psarras potwierdza, że obrazy drapieżników Xiongnusa przez zwierzęta, w szczególności tygrysa i jego ofiary, są duchowe, reprezentują śmierć i odrodzenie, a walka między zwierzętami jest reprezentatywna dla zdobycia lub zachowania władzy .
Skała sztuka z Gór Yin i Helan obejmuje okres od 9 th tysiąclecia przed naszą erą. Pne do XIX th century AD. AD Składa się głównie z rytych znaków ( petroglifów ) oraz, w mniejszym stopniu, malowanych obrazów.
Wykopaliska prowadzone w latach 1924-1925 w kourganes w Noin-Ula pozwoliły na odnalezienie przedmiotów z ponad dwudziestoma grawerowanymi znakami, które były albo identyczne, albo bardzo podobne do odkrytych w dolinie liter runicznych starego alfabetu tureckiego Orchona . Niektórzy uczeni wywnioskowali, że Xiongnu miał pismo podobne do euroazjatyckiego runiform i że sam alfabet służył jako podstawa starożytnego pisma tureckiego.
W tomie 110 Shiji , Sima Qian donosi, że kiedy Xiongnu coś zapisywali lub przekazywali wiadomość, robili nacięcia na kawałku drewna. Wspomina również o istnieniu „skryptu Hu”.
Xiongnu byli ludem koczowniczym. Z ich sposobu życia, który polega na hodowli stad i handlu końmi z Chinami, można wywnioskować, że ich dieta składała się głównie z baraniny, konia i ubitych dzikich gęsi.
W różnych typach starożytnych inskrypcji obecnych na pomnikach króla Munmu z Silla jest napisane, że ten ostatni mógł pochodzić z nieznanego plemienia Xiongnu lub że ma częściowo przodków Xiongnu. Według kilku historyków możliwe jest, że to nieznane plemię ma koreańskie pochodzenie i przystąpiło do konfederacji Xiongnu. Później rządząca rodzina plemienia podobno wróciła do Korei, a jej członkowie pobrali się z królewską rodziną Silla . Niektórzy badacze koreańscy zwracają również uwagę, że obiekty pochówku w Silla i Xiongnu ze Wschodu są podobne.
„Sima. "
.„Kao-ch'ang północne królestwo turfanowe rodziny Liang. "
.