V2 (pocisk)

Pocisk balistyczny V2
V2 (pocisk)
Replika pierwszego prototypu V2
Prezentacja
Typ pocisku Pocisk balistyczny ziemia-ziemia
Budowniczy Wernher von Braun , w Stacji Doświadczalnej Peenemünde ( III Rzesza )
Cena jednostkowa 100 000  RM styczeń 1944, 50 000 RM pod koniec 1945 r.
Rozlokowanie 8 września 1944 r
Charakterystyka
Zdjęcie poglądowe pozycji V2 (pocisk)
Msza podczas startu 12508  kg
Długość 14  m²
Średnica 1,65  m²
Zakres 3,56  m²
Prędkość Maksymalnie: 5760  km/h , przy uderzeniu: 2880  km/h
Zakres 320  km
Wysokość przelotowa 88 000  m , maksymalna wysokość na trajektorii dalekiego zasięgu, 206 000  m , maksymalna wysokość przy wystrzeleniu w pionie
Ładunek 980  kg z Amatol-39
Uruchom platformę Rampa mobilna ( Meillerwagen )

V2 (z niemieckiego Vergeltungswaffe 2  : „Broń odwetu”) lub AGGREGAT 4 lub A4 jest balistyczny pocisk opracowany przez nazistowskie Niemcy podczas II wojny światowej i uruchomiony w kilku tysiącach egzemplarzy w 1944 i 1945 roku przeciwko ludności cywilnej, głównie w Wielka Brytania i Belgia .

Ta 13-tonowa rakieta mogła przenosić ładunek wybuchowy o masie 800  kg na odległość 300 kilometrów. Jest to pierwsza zbudowana duża rakieta, a technologie opracowane podczas projektowania, takie jak napęd na paliwo ciekłe o dużej mocy i precyzyjne żyroskopy , zostały później zszokowane sztuką. V2 jest rzeczywiście bezpośrednio źródłem międzykontynentalnych pocisków balistycznych, które będą przenosić broń jądrową, oraz wyrzutni, które zapoczątkowały erę kosmiczną pod koniec lat pięćdziesiątych .

Realizacja pocisku V2 jest efektem rozpoczętej w latach 20. XX w. pracy niemieckich inżynierów i badaczy w dziedzinie rakiet , które od 1934 r. były wspierane przez armię niemiecką , żądną nowego uzbrojenia wymykającego się traktatowym ograniczeniom . Wersalu . Rakiety z rosnącej serii Aggregat są opracowywane przez młodych inżynierów, takich jak Helmut Gröttrup , Arthur Rudolph , Walter Thiel i Wernher von Braun , czerpiąc z prac kilku pionierów astronautyki, takich jak Hermann Oberth czy Max Valier . Walter Dornberger odgrywa zasadniczą rolę, tworząc powiązanie między reżimem nazistowskim a tymi inżynierami. V2 został opracowany w Peenemünde , ale jego seryjna produkcja, która rozpoczęła się w 1943 roku, odbywała się w podziemnej fabryce Mittelwerk , gdzie pod kontrolą SS zginęło kilka tysięcy więźniów .

V2 jako broń to porażka. Jego nieprecyzyjne naprowadzanie, ograniczony ładunek wojskowy nie pozwalają mu wywierać znaczącego wpływu z militarnego punktu widzenia: wystrzelone 3000 V2 zabiło kilka tysięcy cywilów, drenując zasoby bezkrwawych Niemiec. Pod koniec II wojny światowej zwycięzcy, zwłaszcza Stany Zjednoczone i Związek Radziecki, zdobywają zapasy V2 i jego dokumentację techniczną; sprowadzają głównych niemieckich inżynierów i techników na swoje terytoria narodowe, aby nadrobić opóźnienia obserwowane w stosunku do Niemiec na tym obszarze. V2 będą wykorzystywane w szczególności jako rakiety sondujące i stanowią inspirację dla pierwszych rakiet balistycznych opracowanych w tych dwóch krajach. W Stanach Zjednoczonych niemieccy inżynierowie, w szczególności Wernher von Braun, odgrywają wiodącą rolę w rozwoju cywilnego programu kosmicznego w ramach amerykańskiej agencji kosmicznej NASA .

Historyczny

Dzieła Verein für Raumschiffahrt

U źródeł rakiety V2 stoi grupa entuzjastów zrzeszonych w niemieckim stowarzyszeniu Verein für Raumschiffahrt (Towarzystwo podróży kosmicznych) lub VfR. Najbardziej znani członkowie założyciele to Johannes Winkler , Max Valier i Willy Ley . Firma ta wydaje biuletyn Die Rakete (rakieta) i pomimo ograniczonych środków finansowych jest bardzo aktywna i znana na arenie międzynarodowej. W 1930 VfR przeniósł się z Wrocławia do Berlina i dołączyło do niego kilka przyszłych wybitnych osobistości, takich jak Wernher von Braun , Klaus Riedel i Rudolf Nebel . Kilku jej członków zbudowało trzykilogramową rakietę Mirak- I , której silnik wywodził się z silnika opracowanego w 1928 roku przez innego pioniera niemieckojęzycznej astronautyki, Hermanna Obertha . Powstaje kilka wersji z skromnymi wynikami: pojawia się pierwszy sukces10 maja 1931z rakietą Mirak- III, która wznosi się na wysokość 18 metrów, napędzana silnikiem na paliwo ciekłe. Od 1930 r. próby trwają na opuszczonej przez wojska niemieckie działce o powierzchni 1  km 2 położonej w Berlinie. Poczyniono wówczas szybkie postępy: rakieta Repulsor IV , napędzana silnikiem o ciągu 60  kg, wykorzystująca nową kombinację paliw (alkoholu i ciekłego tlenu), zdołała wznieść się na wysokość 1500 metrów z zasięgiem 5  km . Praca ta miała międzynarodowy zasięg i VfR podpisało umowy o współpracy z Amerykańskim Towarzystwem Międzyplanetarnym, które później przekształciło się w Amerykańskie Towarzystwo Rakietowe .

Zaangażowanie armii niemieckiej

Już w 1929 roku armia niemiecka zainwestowała w badania nad wojskowym wykorzystaniem rakiet . Zamierzonym celem jest w szczególności znalezienie sposobów obejścia ograniczeń traktatu wersalskiego, które ograniczają rozwój niemieckich sił powietrznych. Za te badania odpowiada Karl Becker , zawodowy żołnierz i inżynier artylerii, który powierza kapitanowi Walterowi Dornbergerowi . Odpowiada za opracowywanie rakiet na paliwo stałe o masie od 5 do 9  kg oraz prowadzenie badań teoretycznych nad napędem na paliwo ciekłe . Strzelnica znajdująca się w Kummersdorf na przedmieściach Berlina była używana w latach 1930-1932 do wystrzeliwania rakiet na paliwo stałe. Becker i Dornberger, którzy śledzili prace VfR , zawarli wiosną 1932 r. porozumienie z Rudolfem Nebelem, aby ten ostatni wystrzelił swoją rakietę Repulsor na wojskowy poligon Kummersdorf za wynagrodzeniem 1000 marek niemieckich. Lot, który odbywa się w lipcu, jest połowicznie udany, ale Dornberger nadal oferuje dotowanie pracy, pod warunkiem, że zostanie wykonana naukowo, a testy nie będą już publicznie dostępne. Nebel, choć członek prawicowego stowarzyszenia paramilitarnego Stahlhelm, Bund der Frontsoldaten , odrzuca te warunki, ponieważ jest podejrzliwy wobec wojska i ma trudne relacje z Beckerem. Ten ostatni odniósł większy sukces, gdy przedstawił tę samą propozycję von Braunowi, który brał udział w negocjacjach między Nebelem a wojskiem. Becker proponuje sfinansowanie pracy von Brauna o napędzie na paliwo ciekłe , pod warunkiem, że testy rakietowe wynikające z tej pracy odbędą się w Kummersdorfie. WListopad 1932von Braun i mechanik Heinrich Grünow rozpoczynają prace nad nową rakietą. Trzy miesiące później eksploatują na stanowisku testowym przez 60 sekund silnik na paliwo ciekłe o ciągu 103 kilogramów, spalający mieszaninę ciekłego tlenu i alkoholu. Kilka miesięcy później uruchomiono drugi silnik, chłodzony cyrkulacją alkoholu i zapewniający potrójny ciąg. WStyczeń 1933, dwa miesiące po rozpoczęciu pracy von Brauna dla wojska do władzy doszedł Hitler. Nowy reżim natychmiast podjął autorytarne środki, uciszając opozycję. Becker wykorzystuje ten nowy klimat, by praktycznie zakończyć pracę grupy entuzjastów rakiet VfR, ponieważ chce utrzymać prace w tej dziedzinie w tajemnicy, aby zachować element zaskoczenia, który może stworzyć nowa broń. Stowarzyszenie VfR , pozbawione środków finansowych i startowe przez miasto Berlin, zostaje rozwiązane wStyczeń 1934.

Od A1 do A4

Pierwsze rakiety Agregat

Prace von Brauna doprowadziły do ​​powstania rakiety Aggregat 1 (lub A1). Przy masie 150  kg na wysokości 1,35 metra jego silnik rozwija ciąg 300  kg . Testy naziemne wypadły pomyślnie, ale rakieta 1 eksplodowała po opóźnieniu zapłonu i ujawniono problemy ze stabilnością lotu. Drugi model A2, który musi korygować te wady zachowując praktycznie te same właściwości, jest testowany z powodzeniem. Dwa egzemplarze wystrzelono z wyspy Borkum na Morzu Północnym w dniu24 grudnia 1934i osiągnąć wysokość ponad 2 kilometrów. Te sukcesy pozwoliły na zwiększenie sztabu, jakim dysponował von Braun, do którego dołączył Riedel. Postanowiono opracować znacznie masywniejszą rakietę (740  kg ), w której wykorzystano silnik o ciągu 1,4 tony pracujący trzykrotnie dłużej (45 sekund). A3 o wysokości 6,74 metra i średnicy 68  cm po raz pierwszy wykorzystuje autonomiczny system naprowadzania i pilotowania, oparty na żyroskopach i działający na obu powierzchniach sterowych zainstalowanych na końcu ogona rakiety i deflektory strumienia umieszczone na wylocie dyszy . Wydarzenia, które rozpoczęły się w 1935 roku, śledzili teraz najwyżsi przywódcy armii, a pierwsza propozycja rakiety balistycznej złożona przez Beckera niedawno dochodzącemu do władzy Adolfowi Hitlerowi spotkała się z życzliwym przyjęciem.

Instalacja w Peenemünde

Siły Powietrzne, dla których von Braun opracował rakiety wspomagające start, takie jak armia, od której zależą Dornberger i Becker, są teraz gotowe do udostępnienia znacznych środków finansowych. W 1936 roku zespół von Brauna liczył teraz 80 osób, a pole w Kummersdorfie stało się zbyt małe dla przewidywanych testów. Za namową matki von Brauna zakłady przeniosły się do Peenemünde , miejscowości położonej 250  km na północ od Berlina na wyspie Uznam na wybrzeżu Morza Bałtyckiego . Wybrane miejsce na północy wyspy jest mało dostępne i niezamieszkane, co odpowiada specyfikacji tajnego projektu. Wysepka Greifswalder Oie położona około dziesięciu kilometrów od brzegu jest idealnym miejscem do wodowania. Niemieckie Siły Powietrzne i Armia finansują Reichsmark 11 milionów na zestaw mieszkań, obiektów przemysłowych i sprzętu testowego, które ostatecznie pomieszczą ponad 2000 naukowców i inżynierów, ponad 4000 techników i pracowników. Dwa zakłady powstają obok siebie: część zachodnią o powierzchni 10  km 2 zajmują Siły Powietrzne, które mają lądowisko dla samolotów doświadczalnych, ale ze skromnym zapleczem, ponieważ na miejscu nie planuje się żadnych prac badawczych. Część wschodnia, w której osiedlamy sięmaj 1937badaczy i techników kierowanych przez von Brauna, obejmuje fabrykę do produkcji ciekłego tlenu, mały port, kompleks raczej luksusowych mieszkań dla przybyszów. Główne budynki techniczne oraz stanowiska badawcze znajdują się na północnym krańcu wyspy. Równolegle z rozwojem A3, Domberger, von Braun i Walter Riedel pod koniec 1935 roku określili specyfikacje broni zdolnej do wykorzystania dokonanych przełomów technicznych. Wybrali dla przyszłego pocisku, który w wersji testowej będzie nosił nazwę A4, o zasięgu dwukrotnie większym niż Pariser Kanonen (130  km ), aby schlebiać przywódcom armii. Przy maksymalnym zasięgu dokładność powinna wynosić 750 metrów. Rozpiętość skrzydeł usterzenia musi być zgodna z rozstawem szyn. Ładunek wybuchowy musi wynosić jedną tonę. Aby spełnić te wymagania, rakieta musi mieć silnik rakietowy o ciągu 25 ton.

Ostrość A3 / A5

Układ napędowy to kluczowa technologia w rakiecie A3. Jego rozwój odbywa się pod kierownictwem Waltera Thiela . Silnik rakietowy A3 jest początkowo powiększoną wersją silnika A2, ale z istotnymi różnicami w systemie wtrysku. Silnik A2 miał dwa wtryskiwacze (jeden na alkohol, drugi na ciekły tlen), których strumienie krzyżowały się w środku komory spalania . System przyjęty dla A3 jest bardziej złożony: wtryskiwacz tlenu ma kształt perforowanego grzybka zawieszonego w górnej części komory spalania. Strumienie tlenu przecinają strumienie alkoholu emitowane przez kilka pojedynczych wtryskiwaczy. Dzięki takiej konfiguracji prędkość wyrzucania spalin wzrasta z 1600 do ponad 1700 metrów na sekundę; ale ten zysk zwiększa problemy związane z temperaturą komory spalania. Opracowanie systemu naprowadzania powierzono firmie Kreiselgeräte , dostawcy marynarki wojennej specjalizującej się w systemach kierowania ogniem dla dużych statków. Urządzenie składa się z dwóch żyroskopów, które wykrywają zmianę kierunku rakiety w dwóch kierunkach oraz trzech żyroskopów mierzących zmiany prędkości obrotowej we wszystkich trzech wymiarach. Czujniki interpretują te ruchy i wysyłają polecenia do deflektorów strumienia umieszczonych na wylocie dyszy i do powierzchni sterujących stabilizatora, aby skorygować odchylenia od zaprogramowanej trajektorii.

Pod koniec 1937 roku, rok po dacie przewidzianej przez von Brauna, zakończono produkcję pierwszych czterech egzemplarzy A3. Ale testy w locie przeprowadzone w grudniu wypadły źle: system naprowadzania rakiety nie radził sobie z silnymi wiatrami wiejącymi o tej porze roku, a kontrola nad rakietą była tracona z każdym testem. Testy w tunelu aerodynamicznym, przeprowadzone przez Rudolfa Hermanna, ale których wyniki są znane zbyt późno, stawiają pod znakiem zapytania aerodynamikę rakiety, przez co jest ona zbyt stabilna, a przez to niemanewrowalna, oraz problem sprawności powierzchni sterowych i odrzutowca deflektory, niezdolne do przeciwdziałania ruchowi toczenia. Ponadto w systemie naprowadzania odkryto fundamentalną wadę: platforma żyroskopowa nie działa już, gdy rolka powoduje obrót rakiety wokół własnej osi o więcej niż 30 °. Aby rozwiązać problem, Hermann dołącza do zespołu Peenemünde i rekrutuje najlepszych dostępni aerodynamicy. Rusza budowa otwartego tunelu aerodynamicznego , umożliwiającego testowanie zachowania rakiety z prędkością 4,4 Macha , co jest pierwszym na świecie. Główna żyła powinna mieć średnicę 40  cm . Jego budowa we wschodniej części Peenemünde jest spowalniana przez napotkane problemy techniczne i dopiero zacznie działaćmaj 1939 ; prędkość docelowa zostanie osiągnięta dopiero około 1942/1943. Osoby odpowiedzialne za projekt postanowiły opracować pomniejszoną wersję przyszłego A4 wyciągniętego z badań aerodynamicznych, które mają zostać przeprowadzone. Hermann Kurzweg , asystent aerodynamiczny Hermanna , nadaje członowi ogonowemu wydłużony kształt, aby umożliwić pociskowi pokonanie bariery dźwięku. Wynik, wynikający z badań empirycznych nad brakiem działającego tunelu aerodynamicznego, nadaje charakterystyczny wygląd A5 (a następnie A4). A5 zajmuje większość wewnętrznych elementów A3, ale jego kształt jest inny, a autonomiczny system naprowadzania został zastąpiony przez system naprowadzania z ziemi drogą radiową. Dornberger decyduje, że A5 musi pozwolić na rozwój wszystkich technik, które będą niezbędne dla A4, takich jak przekraczanie bariery dźwięku , prowadzenie za pomocą deflektorów znajdujących się na końcu silnika rakietowego i rozwój używanych żyroskopów. Ponieważ rozwój tych ostatnich grozi opóźnieniem premier, zamiast tego wybierany jest cięższy model opracowany przez Siemensa. Wprowadzane są pomniejszone wersje A5, aby przetestować różne formy usterzenia przed pierwszym lotem, który odbywa się wPaździernik 1938. Trzy wykonane loty przebiegają idealnie, w szczególności system naprowadzania ustawia rakietę na zamierzonej trajektorii. Rakieta nie przekracza prędkości dźwięku, ale podczas przeprowadzonych później testów osiąga szczyt na wysokości około 16  km i pokonuje dystans 18  km .

Dornberger jest teraz optymistą, ponieważ wszystkie przeszkody techniczne wydają się podniesione, i przewiduje rozpoczęcie operacyjnego rozmieszczenia broni opartej na A4 około 1943 roku. Wejście do wojny Niemiec w 1939 roku wyczerpuje zasoby finansowe i ludzkie. Dornberger uzyskuje zgodę swojego hierarchicznego przełożonego Walthera von Brauchitscha na realizację zakładu montażowego przyszłych pocisków na terenie Peenemünde i priorytetu w zakresie wykwalifikowanej siły roboczej, ale Hitler, który odwiedził Peenemünde bez entuzjazmu wobec projektu rakietowego, odwołuje te instrukcje. Z kolei Himmler , szef oddziałów uderzeniowych reżimu nazistowskiego SS i bliski Hitlerowi, zainteresował się projektem i zaproponował von Braunowi stopień porucznika SS. Von Braun, za radą Dornbergera i motywowany potrzebą zapewnienia niezbędnych funduszy, przyjął tę rangę.

Od A-1 do A-4
Funkcja A-1 A-2 A-3 W 5 A-4
Rozwój 1933 1933-1934 1935-1937 1938-1939 1939-1942
Wysokość 1,4  m . 1,4  m . 6,74  m . 5,87  m . 14  m .
Średnica 30  cm . 30  cm . 68  cm . 80  cm . 1,65  m .
Masa 150  kg 200  kg 740  kg 900  kg 12 428  kg
Pchnięcie 3 kN 3,4 kN 14,25 kN 14,25 kN 270 kN
Czas palenia 16 ust. 16 ust. 45 sek. 45 sek. 65 ust.
Maksymalna wysokość znaleźć 2.4  km na południowy 8  km 16  km 90  km
Ładunek 40  kg 975  kg
Zakres 18  km 320  km

Rozwój A4

Silnik rakietowy o ciągu 25 ton

Zwiększenie wymagane do przejścia od ciągu 1,5 tony rakiety A3/A5 do ciągu 25 ton silnika A4 wymaga całkowitego remontu konstrukcji silnika rakietowego. Thiel, szczególnie utalentowany i obdarzony wyobraźnią doktor chemii, dokonał czterech przełomów:

  • nadaje otworom dysz wtryskiwaczy kształt nadający ruch obrotowy kropelkom ciekłego tlenu, ujednorodniając w ten sposób mieszaninę i zwiększając prędkość wyrzutu spalin z 1700 do 1900  m/s  ;
  • umieszcza wtryskiwacze w komorze wstępnej w górnej części komory spalania, co dodatkowo usprawnia proces mieszania;
  • skraca komorę spalania przy jednoczesnym zwiększeniu jej średnicy: zmniejszenie objętości pozwala na zwiększenie wydajności i zmniejszenie masy;
  • optymalizuje kształt dyszy. Kąt z pionem był wcześniej ustawiony na 10-12°. Eksperymenty przeprowadzone przez Thiela pozwalają mu wykazać, że kąt 30°, zmniejszając siły tarcia między spalanymi gazami a ścianką dyszy, pozwala na osiągnięcie docelowej prędkości wyrzutu 2000  m/s dla A4 . Długość dyszy jest skrócona w stosunku do pierwotnych planów.

Po wypróbowaniu kilku konfiguracji skutkujących wypaleniem dziur lub problemami z chłodzeniem, Thiel wybrał konfigurację z 18 wtryskiwaczami w kształcie grzybków. Aby schłodzić ściany komory spalania doprowadzone do temperatury 2400  °C, zespół Thiel wymyśla chłodzenie filmem fluidalnym, które polega na krążeniu po wewnętrznej ścianie komory spalania płynu zimniejszego od gazów spalinowych, co zapobiega powstawaniu konstrukcji od osiągnięcia temperatury topnienia. Cztery rzędy otworów rozmieszczonych na różnych wysokościach komory spalania wtryskują warstwę alkoholu, która rozprasza 70% całkowitego ciepła. Alkohol krążący w podwójnej ścianie w górnej części komory spalania pochłania resztę ciepła poprzez chłodzenie regeneracyjne. Za korygowanie trajektorii w fazie napędzania odpowiadają deflektory strumienia umieszczone na wylocie dyszy, ale są one poddawane bardzo wysokim temperaturom. Testowane początkowo stopy wolframu i molibdenu nie dają satysfakcji i są zastępowane przez węgiel. Paliwo dostarczane jest do silnika przez turbopompę w celu uzyskania niezbędnego ciśnienia w komorze spalania. Pierwsze badania były inspirowane pompami pożarniczymi opracowanymi przez firmy Klein, Schanzlin i Becker . Jednak adaptacja tych modeli do ekstremalnych temperatur generowanych przez ciekły tlen oraz ograniczenie masy narzucają rozwiązania sięgające granic ówczesnej wiedzy technicznej. Do napędu turbopompy von Braun wybiera generator gazu (pary wodnej) wykorzystujący nadtlenek wodoru opracowany przez Hellmutha Waltera dla drugiej wersji samolotu rakietowego He 112 R. Cały układ napędowy został ukończony dopiero w 1941 roku.

Aerodynamiczny

Loty A5 i inne późniejsze testy z pomniejszonymi modelami tej rakiety dowiodły, że kształty określone przez Kurzwega były optymalne przy niskich prędkościach. Nie przeprowadzono jednak żadnych testów przy prędkościach naddźwiękowych, jakie musi osiągnąć A4. Wiedza teoretyczna dotycząca przejścia bariery dźwięku jest w tym czasie embrionalna. Testy przeprowadzone na modelach zrzuconych na dużej wysokości wydają się wskazywać, że rakieta będzie tylko nieznacznie niestabilna przy prędkościach transsonicznych. Testy tunelowe umożliwiają doprecyzowanie prognoz nagrzewania się powierzchni pocisku przy prędkościach ponaddźwiękowych oraz odpowiednie określenie jego kształtu i rodzaju stosowanych stopów. W tym czasie inżynier zasugerował wykorzystanie energii nabytej przez rakietę A4 do podwojenia jej zasięgu poprzez przeszczepienie dwóch skrzydeł. Pomysł ten zostanie rozwinięty pod koniec wojny z modelem A4b.

System prowadzenia

Podczas gdy badania nad motoryzacją i aerodynamiką A4 rozpoczęły się w latach 1936-1937, opracowanie systemu naprowadzania podjęto dopiero pod koniec 1937 roku, kiedy awarie A3 wykazały niedoskonałości producenta. Von Braun postanawia zarówno zwrócić się do innych firm posiadających wiedzę specjalistyczną w dziedzinie autopilota i żyroskopów, jak i jednocześnie stworzyć laboratorium badawcze do spraw przewodnictwa w Peenemünde. . Kilku producentów, m.in. Siemens, ma opracować system konkurujący z systemem Kreiselgeräte.

Strojenie A4

Rozwój A4, który rozpoczął się około maj 1937 nie prowadzi do pierwszego testu napędu na stanowisku badawczym, dopóki 21 marca 1940 r. Pierwszy kompletny pochodni spowodowane na hamowni N O  V do badania statycznegoPaździernik 1940ale wypalanie odłożono na całą pierwszą połowę 1941 r., ponieważ pojawiło się wiele problemów: słaba jakość spawów, problemy z zarządzaniem zaworami i sterownikami sterującymi silnikiem rakietowym, strojenie orurowania układu wtryskowego i zespołu turbopompy/gazogeneratora. Testy statyczne zakończono dopiero latem 1941 roku, a silnik rakietowy został po raz pierwszy odpalony na stanowisku badawczym.wrzesień 1941. Jednak problemy są dalekie od rozwiązania. Rakieta A4 w stanie rozłożonym na wyrzutni n o  VII w21 październikapoważnie uszkadzając go i silnik rakieta eksplodowała na hamowni n o  I5 listopada. Domberger ostro krytykuje inżynierów odpowiedzialnych za centrum (von Braun, Thiel i Riedel) za to, że pozwalali niedoświadczonym inżynierom przejąć za nich te testy, a także za rozproszenie się, poświęcając w szczególności zbyt dużo czasu na przygotowania do produkcji. Pierwszy lot odbył się ostatecznie w dniu13 czerwca 1942. Przybywa wielu urzędników wojskowych. Rakieta startuje, a następnie znika za bardzo niskim, zachmurzonym sufitem. Rakieta przekracza barierę dźwięku, ale napęd zatrzymuje się po wyczerpaniu baterii elektrycznej w wyniku bardzo szybkiego ruchu toczenia zainicjowanego podczas startu. W końcu A4 wpadła do morza około 600 metrów od brzegu. Drugi lot odbywa się w dniu16 sierpnia 1942. Rakieta startuje tym razem bez ruchu i przekracza 2 machy, ale napęd zatrzymuje się 45 sekund po starcie zamiast planowanych 60 sekund i rozbija się zaledwie 8,7 km od miejsca startu. Po kilku modyfikacjach (w szczególności wzmocnieniu dziobu rakiety) następuje trzeci strzał3 października 1942i jest całkowitym sukcesem. Rakieta wznosi się na wysokość 80 kilometrów i wpada do morza 190  km od punktu startu.

Wdrożenie operacyjne: awaria bunkrów

W grudzień 1942, Albert Speer udaje się przekonać niechętną Hitlera, aby rozpocząć masową produkcję A4S do użycia jako broń. W związku z zagrożeniem powietrznym aliantów zaproponowano wystrzelenie V2 na południe Wielkiej Brytanii z bunkrów zainstalowanych wzdłuż francuskiego wybrzeża. Technicy z Peenemünde opracowali plany tych ogromnych instalacji, które miały umożliwić umieszczenie paliwa i utleniacza pod kilkoma metrami betonu, pomieszczenia techniczne umożliwiające produkcję ciekłego tlenu i przeprowadzanie prób, magazyny rakiet, system transportu dla transport rakiet i baraki mieszczące od 250 do 300 specjalistów, wszystkie chronione bateriami przeciwlotniczymi. Domberger wpadł na zupełnie inny pomysł: dla niego przed bojownikami alianckimi mogły uciec tylko mobilne zespoły złożone z żołnierzy, którzy przeszli specjalistyczne szkolenie. Niemieccy urzędnicy ostatecznie decydują się na stworzenie baterii bunkrowej i dwóch mobilnych baterii.

Prace nad baterią bunkra powierzono organizacji Todt i rozpoczęto wMarzec 1943w Eperlecques niedaleko Calais . Miejsce zostało wybrane, ponieważ znajduje się w zasięgu obszarów, na które trafią pociski, blisko linii kolejowej i jest stosunkowo osłonięte przed atakami z powietrza zarówno przez teren, jak i roślinność. W Éperlecques bunkier , gigantyczną strukturę, szybko zatrudnionych kilka tysięcy osób, głównie Francuzi zmobilizowane przez STO , ponieważ planowano wlać 120.000  m 3 betonu. Od maja zdjęcia wykonane przez lotnicze samoloty rozpoznawcze zaalarmowały sojuszników. Choć nie znają celu instalacji, decydują się na zmasowane bombardowanie. 27 sierpnia, na miejsce zrzucono 366 jednotonowych bomb, które spowodowały zniszczenia, które doprowadziły do ​​opuszczenia obiektu przez Niemców. Po zbombardowaniu Éperlecques niemieccy przywódcy postanowili zbudować baterię pancerną w dawnym kamieniołomie kredy, położonym niedaleko miasta Helfaut , niedaleko Saint-Omer . Instalacja składa się z ogromnej betonowej kopuły ( kopuła Helfauta ) o średnicy 71 metrów i grubości 5 metrów, pod którą trzeba przekopać sieć galerii i pomieszczeń. Budowany teren jest z kolei regularnie bombardowany zMarzec 1944, ale bez znaczących rezultatów. Jednakże17 lipca 1944 r, nalot z użyciem gigantycznych bomb typu Tallboy niszczy grunt na tyle, by zdestabilizować fundamenty nienaruszonej kopuły. Niemcy zdecydowali definitywnie zrezygnować z budowy wyrzutni osłoniętych w bunkrach i powierzyć start batalionom mobilnym.

Realizacja

W wyniku rezygnacji ze schronów pancernych utworzono wyspecjalizowane jednostki do wdrażania pocisków. Wybrana organizacja dąży do maksymalnego uproszczenia operacji startowych, aby skrócić czas przygotowań i umożliwić korzystanie z nieprzygotowanych miejsc. Pociski V2 dostarczane są koleją, a następnie składowane są w warsztatach zlokalizowanych kilka kilometrów od miejsc startu. Zespoły techników przydzielone do warsztatu sprawdzają działanie pocisków przed dostarczeniem ich do zespołów startowych, które po wybraniu miejsca odpalenia ładują paliwo przed odpaleniem. Generał SS Hans Kammler , który kieruje produkcją V2s, tworzy latem 1944 roku dwie jednostki przeznaczone do wystrzelenia V2, każda licząca ponad 5000 ludzi i około 1600 specjalistycznych pojazdów: osiem batalionów, każdy składający się z 3 jednostek startowych. Grupa północna, zainstalowana w pobliżu Nijmegen w Holandii , obejmuje bataliony 1./485, 2./485, 3./485. Grupa południowa, zainstalowana na początku kampanii strzeleckiej wokół Euskirchen w Niemczech , obejmuje bataliony 1./836, 2./836, 3./836, 1./444, 2./444 i 3./444.

Pierwszy strzał zaplanowano na 6 września 1944, z plateau des Tailles w miejscu zwanym Petites-Tailles we wschodniej Belgii, niedaleko Saint-Vith , ale problemy techniczne i postęp aliantów, którzy przekroczyli Mozę, zmusiły Niemców do zbliżenia się do ich granicy. W związku z tym wykorzystano pierwszy V28 września 1944 rz Gouvy w Belgii w kierunku Paryża . W 5 minut dotarł do Maisons-Alfort na paryskich przedmieściach, spadając na budynki zlokalizowane przy rue des Ormes 25 i rue des Sapins 35. Pierwsza działająca rakieta w historii pozostawiła sześciu zabitych i 36 rannych: „Paryż miał właśnie ogromny przywilej bycia pierwszym celem wojskowego urządzenia balistycznego” . Później tego samego dnia, kiedy Duncan Sandys , przewodniczący brytyjskiego „latający komitet bomba” powiedział na konferencji prasowej w przeddzień że „z wyjątkiem kilku możliwych ostatecznych ciosów, Battle of London jest skończona.» , Pierwszy V2 wystrzelone na Londyn padło w Chiswick . Minie dwa miesiące i dwieście wybuchów na jego ziemi, zanim brytyjski rząd poinformuje o trwającym ataku V2. Tajemnica była tym łatwiejsza do zachowania, że ​​w przeciwieństwie do V1, które miały charakterystyczny pomruk przypominający silnik motocykla, pociski docierały z prędkością 3,5 Macha , większą niż dźwięk, czyli - powiedzmy w całkowitej ciszy. . Eksplozje można przypisać różnym przyczynom. Kiedy pierwsza V2 spadła w Londynie , nikt wtedy nie rozumiał, że to bomba. Wierzyliśmy w eksplozję budynku spowodowaną gazem, aż do odkrycia szczątków dyszy.

W sumie zbudowano 4000 maszyn, które miały być wystrzelone w kierunku Wielkiej Brytanii i Londynu , w bardzo trudnych warunkach dla więźniów przeznaczonych do tej pracy przymusowej (podziemna fabryka Dora ). V2 zabiło dwa razy więcej deportowanych w Niemczech niż cywilów w Wielkiej Brytanii.

Wprowadzone do służby bardzo późno, V2 zostały uruchomione z miejsc, które natarcie wojsk alianckich zmusiło do kilkukrotnego przemieszczania: w Holandii z rejonu Middelburg a zwłaszcza Hagi (umożliwiającej dotarcie do Londynu) następnie Rijs (rejon Norfolk ), Hellendoorn i Dalfsen (w kierunku Belgii i mostu Remagen ); w Belgii i Nadrenii wodowania odbywały się z Saint-Vith i Mertzig do Paryża, a następnie z okolic Koblencji ( Euskirchen i Hachenburg ) do północnej Francji i Belgii. Ostatnie baterie zainstalowano w regionie Münster , kierując się do Antwerpii i Liège .

Pomimo szkód wyrządzonych w infrastrukturze produkcyjnej i uruchomieniowej, 1560 V2 zostało uruchomionych pomiędzy 8 wrześniai do końca 1944, głównie do Londynu (450) i Antwerpii (920) (gdzie zginęło 561 osób)16 grudnia 1944 rprzez V2, który spadł na kinie REX), ale również do Norwich (40), Liege (25), Paryż (22), jak również do Lille , Tourcoing , Arras , Maastricht , Hasselt ,  etc.

Wypalanie 1500 innych V2 trwało do 27 marca 1945, głównie z Hagi i zawsze w kierunku Londynu - głównego cywilnego celu Niemców - i Antwerpii, a także niektórych celów wojskowych. Ostatnie rakiety zostały wystrzelone w kierunku Kent .

W sumie region Londynu otrzymał 1350 V2, a Antwerpia ponad 1600, ofiarami byli głównie cywile.

Liczba V2 uruchomionych według krajów i docelowych aglomeracji
Wielka Brytania Belgia Francja Holandia Niemcy
Londyn  : 1358
Norwich / Ipswich  : 44 		Antwerpia  : 1610
Liège  : 27
Hasselt  : 13
Tournai  : 9
Mons  : 3
Diest  : 2 		Lille  : 25
Paryż  : 22
Tourcoing  : 19
Arras  : 6
Cambrai  : 4 		Maastricht  : 19 Regeneracja  : 11
1115 uderzyło w ziemię, w tym 518 w Londynie

Produkcja

Początek grudzień 1942Albert Speer , niemiecki minister uzbrojenia, powołuje komisję do zarządzania produkcją A-4, na której czele stoi Gerhard Degenkolb  (de) fanatyczny nazistowski dyrektor firmy Demag , który miał udokumentowane doświadczenie w sprawnej organizacji niemieckiej produkcji lokomotyw wojennych . Degenkolb próbuje odebrać armii, którą uważa za nieskuteczną, odpowiedzialność za produkcję V2, ale Domberger skutecznie stawia opór. Początkowo seryjna produkcja V2 odbywa się zatem w Pennemünde. Aby poradzić sobie z brakiem siły roboczej, Arthur Rudolph odpowiedzialny za produkcję V2 postanowił wezwać więźniów obozów koncentracyjnych, których personel uzupełnia kadrę wolnych robotników. WCzerwiec 1943 zwraca się do organizacji SS, która zarządza obozami koncentracyjnymi dla 1400 zatrzymanych, planując docelowo zwiększyć tę liczbę do 2500. Linia montażowa zostaje uruchomiona 16 czerwca 1943na dolnym piętrze budynku F1. Stosunek więźniów ustalono na 10/15 więźniów na każdego niemieckiego pracownika. W pobliżu budynku F1 powstaje mały obóz koncentracyjny. W nocy z 17 do18 sierpnia 1943 masowe bombardowanie zakładu w Peenemünde zmusiło Niemców do zbadania przeniesienia zakładu produkcyjnego do podziemnej lokalizacji, która byłaby bezpieczna przed atakami aliantów.

Wybrane miejsce to zespół tuneli wykopanych w latach 30. XX wieku w celu wydobycia gipsu i zlokalizowanych pod górą Kohnstein  (de) w pobliżu miasta Nordhausen . Zarządzanie zakładem produkcyjnym o nazwie Mittelwerk (w niemieckim zakładzie centralnym) powierzono prywatnej firmie, od której zamówiono 12 000 V2. SS nałożone ich przywództwa i mianowany generał SS Hans Kammler, który był już odpowiedzialny za budowę obozów koncentracyjnych i komór gazowych w Auschwitz-Birkenau , Majdanek i Bełżec, na jego czele . Mittelwerk jest zainstalowany w dwóch równoległych tunelach sinusoidalnych połączonych ze sobą 46 tunelami poprzecznymi. Każdy tunel jest wystarczająco szeroki, aby pomieścić podwójny tor. Pracownicy są zakwaterowani w obozie koncentracyjnym połączonym z obozem Buchenwald, który powstał na miejscu i nazywa się Dora .

Tunele najpierw budują więźniowie, którzy pracują, jedzą i śpią w okropnych warunkach sanitarnych. Kilkadziesiąt małych obozów koncentracyjnych i zakładów produkcyjnych zostało następnie utworzonych w regionie w celu zasilania linii montażowej zainstalowanej w tunelach Mittelwerk, ale wiele z nich nie wejdzie do produkcji przed końcem wojny. Siła obozu Dora wynosi 7000 więźniów wPaździernik 1943 osiągnąć 12.000 w styczeń 1944 i 19 000 w luty 1945. Pracownicy są zorganizowani na dwie zmiany (jedną dzienną i jedną nocną), każda pracująca po 12 godzin. Około 2500 wolnych robotników i 5000 więźniów przebywało w tunelach w czerwcu 1944 r., kiedy produkcja osiągnęła szczyt. Zakład Mittelwerk wyprodukuje 4 575 V2 międzysierpień 1944 i Marzec 1945.

Więźniowie są traktowani nieludzko. Istnieją jednak duże różnice w traktowaniu specjalistów, którzy są przypisywani na stanowiska wymagające dobrej biegłości technicznej, a tymi, którzy są przypisani do transportu części, którzy są niedożywieni i zmuszeni do ciężkiej pracy szybko ulegają tej diecie. Próby sabotażu są brutalnie tłumione przez publiczne wieszanie. Szacuje się, że spośród nieco ponad 60 000 zatrzymanych zatrudnionych w Mittelwerk i okolicznych zakładach, 26 500 zginęło, w tym 15 500 w obozach lub podczas transportu, a 11 000 podczas ewakuacji zorganizowanej przez nazistów przed natarciem wojsk alianckich. 11 kwietnia 1945 żołnierze Trzeciej Dywizji Pancernej Armii Stanów Zjednoczonych, którzy odkryli okropności obozów koncentracyjnych utworzonych wokół Mittelwerk, wchodzą do tuneli Mittelwerk i odkrywają linie montażowe w stanie nienaruszonym przy włączonym oświetleniu i systemie wentylacyjnym.

Charakterystyka techniczna

Pocisk V2 to pocisk o masie 12,5 tony (4,5 tony pusty) napędzany silnikiem rakietowym spalającym mieszankę etanolu i ciekłego tlenu, zapewniający ciąg startowy wynoszący 25 ton. Startuje z mobilnej wyrzutni i jest przyspieszany przez 65 sekund, aż osiągnie prędkość 1,341  km/s ( 4827  km/h ). Posiada system naprowadzania za pomocą żyroskopów, który dostosowuje trajektorię za pomocą powierzchni sterowych umieszczonych na ogonie i deflektorów strumienia umieszczonych na wylocie dyszy . Jego trajektoria osiąga punkt kulminacyjny na około 90  km i przenosi ładunek wojskowy składający się z 750 kilogramów materiałów wybuchowych na odległość do 320  km .

Napęd

Rakieta jest napędzana przez ponad 60 sekund przez silnik rakietowy spalający paliwo składające się z 75% etanolu i 25% wody zwane B-Stoff z tlenem przechowywanym w postaci ciekłej w temperaturze -183  °C . W komorze spalania panuje ciśnienie 15  barów, a propelenty muszą być do niej wtryskiwane pod wyższym ciśnieniem. Za  podniesienie ciśnienia paliwa ze zbiornika do 23  barów i tlenu do 17,5  bar odpowiada turbopompa obracająca się z prędkością 3800 obrotów na minutę . Jego turbina o mocy 580 KM jest zasilana parą wodną wytwarzaną przez generator gazu z mieszaniny nadmanganianu sodu i nadtlenku wodoru . Komora spalania, która ma temperaturę 2500  °C, jest chłodzona na kilka sposobów, aby jej ściany się nie stopiły.  

  • Struktura i napęd

  • Przekrój silnika: komora spalania i dysza.

  • Zbiorniki.

  • Opierzenie.

  • Zbliżenie na deflektory i dyszę.

  • Ilość sztuk: 22 000 sztuk
  • Waga startowa: 12 508  kg
  • Silnik rakietowy na paliwo ciekłe
  • Inne płyny: nadtlenek wodoru (130  kg ); nadmanganian sodu (16  kg ); azot (15  kg )
  • Siła startu: 25 000  kg
  • Czas palenia: 65  s
  • Prędkość maksymalna: 5400  km/h
  • Maksymalna wysokość: 96  km
  • Zasięg: 320  km
  • Ładunek wybuchowy: 738  kg z problemem przegrzewania się podczas lotu (do 1200  °C na powierzchni)
  • składniki

  • Żyroskop V2.

  • Turbopompa.

  • Siłownik.

  • Obwód rozrządu.

Przebieg startu i lotu

Jednostki startowe mają około trzydziestu specjalistycznych pojazdów, które umożliwiają start. Produkowane w Mittelwerk pociski V2 są dostarczane koleją do najbliższej stacji, przewożone na specjalistycznych przyczepach Vidalwagen , a następnie składowane w warsztatach zlokalizowanych kilka kilometrów od miejsc startu. Każdy warsztat może przechowywać około 30 pocisków, ale w miarę możliwości czas przechowywania jest ograniczony do kilku dni, ponieważ podczas testów zaobserwowano, że kruche elementy rakiety z czasem ulegają szybkiemu zniszczeniu. W tych warsztatach zespoły techników przydzielone do warsztatu sprawdzają działanie pocisków, naprawiają ładunek wojskowy, a następnie przewożą go Vidalwagenem w pobliżu miejsca ostrzału w zaimprowizowanym miejscu, jeśli to możliwe, osłoniętym przed samolotami rozpoznawczymi wroga. Tam pocisk jest przenoszony do pojazdu montażowego Meillerwagen jednostki strzelającej za pomocą zdejmowanej suwnicy, opracowanej do obsługi niemieckich wież czołgów. pod opieką zespołu startowego, który po wybraniu miejsca odpalenia instaluje pocisk na okrągłym stole startowym z czterema wspornikami pod płetwami rakiety ( patrz prawy dolny róg zdjęcia obok). Pośrodku stołu do rzucania znajduje się gruby stożek z blachy stalowej, który odbija strumień gorącego gazu. Ta cecha będzie miała stół startowy ochrzczony  przez brytyjskich analityków wywiadu pod kierownictwem profesora RV Jonesa „  gigantyczną wyciskarką do cytryn ” .

Stół do wyrzutni może być ustawiony na dowolnym płaskim i stabilnym podłożu (odcinek drogi, peron stacyjny na niewielkiej powierzchni betonowej), a nawet na prostym pomoście z podkładów kolejowych osadzonych w dobrze zagęszczonym gruncie, co pozwala na wystrzelenie pocisku prawie wszędzie.

Zespół startowy ładuje paliwo przed startem. Ta ostatnia faza trwa niecałe 2 godziny.

Zbiorniki są napełniane bezpośrednio przed startem. Ciekły tlen doprowadza się do cysterny, który został załadowany do stałej stacji. Ponieważ tlen pozostaje płynny tylko w temperaturze -183  ° C , duża jego część odparowuje podczas transportu. Cysterna przewozi 6400  kg, podczas gdy pocisk potrzebuje tylko 4900  kg . Podczas startu zwiększanie mocy układu napędowego odbywa się w dwóch etapach. W momencie zapłonu początkowy ciąg wynosi 3 tony, co nie pozwala na wystartowanie rakiety, ale daje technikom czas na wizualne sprawdzenie wytwarzanego płomienia, dzięki czemu można upewnić się, że silnik rakiety działa prawidłowo. Po 3 sekundach ciąg wzrasta do 25 ton i V2 startuje.

Silnik rakietowy działa przez 65 do 70 sekund. Przyspieszenie stopniowo wzrasta i osiąga 8  g, gdy silnik jest wyłączony na wysokości 35  km . Pod koniec lotu z napędem V2 kontynuuje czysto balistyczną trajektorię jak pocisk. W stanie bezwładności pocisk kontynuuje wznoszącą trajektorię, która kończy się na 97  km, po czym zaczyna tracić wysokość. Rozbija się o ziemię z prędkością od 3200 do 3600  km/h . Lecąc z prędkością większą niż prędkość dźwięku, uderza, nie będąc wcześniej słyszanym. Gdy V2 zostanie wystrzelony w kierunku celu znajdującego się w odległości bliskiej jego maksymalnemu zasięgowi, jego trajektoria jest stosunkowo nieprecyzyjna. Odległość między celem a faktycznie dotkniętym obszarem sięga od 7 do 17 kilometrów, co sprawia, że ​​broń nie nadaje się do celów wojskowych. Pod koniec wojny Niemcy zastosowali system naprowadzania radiowego Leitstrahlstellung , który poprawił tę precyzję, ale którego użycie ograniczało się do baterii SS 500 stacjonującej w pobliżu Dalfsen/Hellendoorn w Holandii .

Bilans

Pomimo innowacyjnego charakteru pocisku ziemia-ziemia , oddziaływanie V2 było głównie psychologiczne. W porównaniu z konwencjonalnym bombardowaniem te pierwsze pociski balistyczne, nieprecyzyjne, produkowane w stosunkowo niewielkiej liczbie i wyposażone w zmniejszony ładunek wybuchowy, odgrywały marginalną rolę na poziomie strategicznym lub taktycznym . Pojedynczy konwencjonalny ciężki bombowiec kosztował znacznie mniej za znacznie większą destrukcyjność i celność i był wielokrotnego użytku. Ale V2 otworzyłaby drogę dla nowoczesnej broni, która w ostatniej trzeciej połowie XX  wieku stała się głównym wsparciem nuklearnego odstraszania i uderzeń zwanych „chirurgicznymi”. Rzeczywiście, V2 był bronią praktycznie nie do powstrzymania (w przeciwieństwie do V1 ), ale wymagała długiej i skomplikowanej produkcji dla ładunku poniżej tony materiału wybuchowego i słabej precyzji.

„Hitler zamierzał budować 900 miesięcznie. Absurdem było odpowiadać na wrogie floty bombowców, które w 1944 roku przez kilka miesięcy zrzucały na Niemcy średnio 3000 ton bomb dziennie, używając 4100 samolotów czterosilnikowych, z odwetem, który codziennie napędzałby 24 tony materiałów wybuchowych. w Wielkiej Brytanii: ładunek bomb zrzucił tylko sześć latających fortec ”

-  Albert Speer , niemiecki minister uzbrojenia i produkcji wojennej w latach 1942-1945

Żadne znaczące cele wojskowe lub przemysłowe nie zostały trafione przez V2. Jej rolą była przede wszystkim propaganda , podtrzymywanie złudzeń Führera i opinii niemieckiej, przekonanej, że tajna broń odwróci losy wojny. Taktyczna porażka, to jednak genialny sukces techniczny: V2 jest bezpośrednio źródłem rakiet międzykontynentalnych , ale także lotów kosmicznych i podboju kosmosu .

Potomność V2

Pocisk V2 odegrał decydującą rolę po II wojnie światowej w rozwoju pocisków balistycznych, a następnie wyrzutni pod koniec lat 50., ponieważ pozwolił na opracowanie wielu technik, które są często stosowane do dziś:

  • jest to zdecydowanie najpotężniejsza rakieta zbudowana w swoim czasie, zwiększająca dziesięciokrotnie najnowocześniejsze osiągi, co w ten sposób wpłynęło decydująco na produkcję silników - rakiet o dużym ciągu;
  • V2 po raz pierwszy wykorzystuje do zasilania paliwem turbopompę zasilaną generatorem gazu  ;
  • jest to pierwsza rakieta z silnikiem, którego ciąg można modulować (pod koniec fazy napędu przy 31% fazy nominalnej);
  • jest to pierwsza rakieta, która posiada autonomiczny system naprowadzania zdolny do korygowania trajektorii poprzez uwzględnienie ruchów atmosfery.

Zdając sobie sprawę z ogromnego postępu, jaki poczynili niemieccy inżynierowie i technicy, sojusznicy zrobią wszystko, aby wykorzystać materiały, dokumentację i specjalistów.

Stany Zjednoczone

Stany Zjednoczone w ramach Operacji Paperclip eksfiltrowały i rekrutowały czołowych niemieckich specjalistów od rakiet, w tym Wernhera von Brauna , Waltera Dornbergera , Adolfa Thiela , Kurta H. Debusa , Hermanna Obertha i Arthura Rudolpha . Odzyskali ponad 100 V2 w fabryce Mittelwerk, którą jako pierwsi zajęli przed oddaniem tej części terytorium Sowietom. V2 zostały przetransportowane do Stanów Zjednoczonych w celu badań, a następnie wystrzelone z centrum startowego White Sands w Nowym Meksyku od 1946 roku. V2 były pierwszymi rakietami sondującymi zdolnymi do wznoszenia się na ponad 100  km i badania górnych warstw atmosfery za pomocą pokładowych instrumentów naukowych . 24 października 1946 rV2 został użyty do wykonania pierwszego zdjęcia Ziemi widzianej z kosmosu na wysokości 105  km za pomocą kamery kinematograficznej Devry 35  mm przymocowanej do rakiety . Kilka rakiet zostało opracowanych bezpośrednio z V2, jak Zderzak, zmodyfikowany V2, zwieńczony amerykańską rakietą WAC Corporal, której pierwsze dwa startują z Przylądka Canaveral wlipiec 1950. Rakieta Viking jest ulepszoną kopią dwukrotnie mniejszej rakiety V2, która będzie używana jako rakieta sondująca w latach 1949-1955, a następnie posłuży jako pierwszy stopień dla lekkiej wyrzutni Vanguard opracowanej w celu umieszczenia na orbicie pierwszego sztucznego satelity Ameryki.

Niemieccy specjaliści repatriowani do Stanów Zjednoczonych przechodzą okres bezczynności, ponieważ różne komponenty amerykańskiej armii konkurują o rozwój rakiet balistycznych. W końcu zostają przeniesione do Fort Bliss w Teksasie , placówki wojskowej odpowiedzialnej za rozwój rakiet balistycznych. W 1950 roku von Braun został mianowany dyrektorem technicznym oddziału Armii Stanów Zjednoczonych w Arsenale Redstone w Huntsville ( Alabama ) i przeznaczonego do opracowywania kierowanych pocisków rakietowych. Jego zespół niemieckich inżynierów opracował pocisk ziemia -ziemia Redstone , wywodzący się bezpośrednio z niemieckiego V2 i pierwszy kierowany pocisk balistyczny armii amerykańskiej, który miał zostać użyty w 1961 roku do startu pierwszych amerykańskich astronautów. Został mianowany dyrektorem naukowym US Army Ballistic Missile Agency w 1956 roku , gdzie jego zespół opracował Pershing i Jupitera rakiet . Pierwszy amerykański satelita Explorer 1 został wystrzelony przez rakietę Juno I zaprojektowaną głównie przez niemieckich inżynierów.

związek Radziecki

Odzyskiwanie sprzętu i ludzi

Jeszcze przed końcem II wojny światowej Stalin utworzył ponad 40 batalionów ratunkowych, składających się na ogół z sowieckich cywilnych specjalistów odpowiedzialnych za odzyskiwanie sprzętu i maszyn zainstalowanych w Niemczech lub na okupowanych przez nie terytoriach w celu przekazania ich Związkowi Radzieckiemu . Kilka z tych grup specjalizuje się w odzyskiwaniu rakiet A4 i związanego z nimi sprzętu. Wojska radzieckie jako pierwsze wkroczyły do ​​Penemünde w pierwszych dniachmaj 1945ale niemieccy inżynierowie i technicy ewakuowali się z miejsca zdarzenia, a główny sprzęt i dokumentacja zostały zniszczone lub przeniesione. Wśród sowieckich specjalistów są Siergiej Korolew (właśnie zwolniony z więzienia i przyszły założyciel sowieckiego programu kosmicznego), Aleksiej Issajew z instytutu badawczego NII-1, który zaprojektuje pierwsze rakiety ziemia-ziemia w swoim kraju, Borys Czertok , przyszłość Prawa ręka Korolowa i Walentin Głuszko, który przez następne 30 lat rozwijał główne radzieckie silniki rakietowe . W lipcu Sowieci zajęli teren Mittelwerk i odkryli fabrykę, którą Amerykanie opróżnili z najciekawszego sprzętu. Radzieckim inżynierom udało się jednak odzyskać części zamienne do A4.

W przeciwieństwie do Amerykanów, których strategia polegała na odzyskaniu sprzętu i ludziach do zainstalowania go w Stanach Zjednoczonych, sowieccy urzędnicy zdecydowali się na ponowne uruchomienie niemieckich instalacji, opierając się na wciąż obecnych niemieckich specjalistach. Instytut badawczy RABE (z niemieckiego Ra Keten b au und - E ntwicklung ) jest tworzony w Bleicherode i zatrudnia niemieckich inżynierów na systemach naprowadzania pod nadzorem Sowietów. Czertok przeczesuje niemieckie terytorium w poszukiwaniu specjalistów od rakiet, starając się przyciągnąć ich obietnicami znacznego wynagrodzenia. Niestety większość z nich została już eksfiltrowana przez Amerykanów. Tchertokowi udaje się jednak zrekrutować Kurta Magnusa , specjalistę od żyroskopów, a zwłaszcza Helmuta Gröttrupa , odpowiedzialnego za system naprowadzania A4. Drugie centrum badawcze, Nordhausen Institute, powstało wLuty 1946na prośbę Korolowa, nadzór nad wszystkimi pracami badawczo-rozwojowymi wokół A4. W połowie 1946 kierował czterema zakładami przemysłowymi odpowiedzialnymi za wznowienie produkcji A4. W Nordhausen Głuszko nadzoruje produkcję silników rakietowych do pocisku, konstrukcja pocisku jest budowana w Sommerdzie pod kierunkiem Vassili Michine (kolejny praworęczny człowiek z Korolowa), sprzęt do sterowania lotem jest produkowany w Sondershausen, natomiast „An linia montażowa zostaje uruchomiona w Kleinbodungen w byłym centrum naprawczym A4. WPaździernik 1946W Instytucie Nordhausen pracuje ponad 700 specjalistów sowieckich i od 5 do 7 tysięcy Niemców. W ten sposób pod nadzorem Sowietów produkowanych jest około dwudziestu rakiet A4.

Dorobek sowiecki i dziedzictwo niemieckie

W maj 1946Stalin postanawia uruchomić Związek Radziecki w rozwoju rakiet balistycznych . Przywódcy radzieccy zdecydowali się na repatriację na terytorium kraju wszystkich środków produkcji mających wpływ na obszary zaawansowanych technologii, które reaktywowali po zajęciu Niemiec. Narzędzia produkcyjne V2 zostały przeniesione na terytorium sowieckie, podczas gdy ponad 200 niemieckich specjalistów od rakiet zostało brutalnie deportowanych wraz z rodzinami22 października 1946w ramach operacji Osoaviakhim . W tym, starannie przygotowanym z wyprzedzeniem, zaangażowanych jest ponad 2000 policjantów w towarzystwie żołnierzy, którzy zmuszają zainteresowanych do wsiadania do pociągów wcześniej wyczarterowanych w tym celu. Akcja deportacyjna dotknęła również ponad 1000 innych specjalistów z innych dziedzin, takich jak aeronautyka, awionika i uzbrojenie w ogóle. Korolow został uznany za jego umiejętności organizacyjnych jest na czele specjalnego biura edukacji n °  1 OKB-1 , dołączonej do NII-88 , gdzie jest odpowiedzialny za opracowanie ulepszonej wersji V2. Drugie biuro projektowe NII-88 skupia około 150 niemieckich specjalistów V2. Przewodzi im Helmut Gröttrup i będą stopniowo instalowane w obozie na wyspie Gorodomlia  (w) na jeziorze Seliger, 200  km od Moskwy. Władze radzieckie proszą ich o opracowanie własnej ulepszonej wersji V2, G-1. W tym samym czasie w byłych zakładach lotniczych w Chimkach na obrzeżach Moskwy powstał zakład o nazwie OKB-456, specjalizujący się w budowie silników rakietowych na paliwo ciekłe ; Glouchko, mianowany szefem jego biura projektowego, jest odpowiedzialny za wykonanie kopii silnika pocisku V2 z pomocą niemieckich specjalistów i techników.

pociski R-1 i R-2

Zespół Korolowa opracowuje kilka pocisków o coraz większej pojemności. Pocisk R-1 jest kopią pocisku V2, z którego wystrzelono kilka egzemplarzy copiesPaździernik 1947ze wskaźnikiem sukcesu zbliżonym do uzyskanego przez Niemców w czasie wojny. Ale produkcja przemysłowa trwa znacznie dłużej, ponieważ, jak zdiagnozował niemiecki inżynier, Związek Radziecki jest opóźniony o 15 lat. Pierwsze pociski nie opuściły fabryki OKB-586 znajdującej się w Dniepropietrowsku na Ukrainie do końca 1952 roku. Pocisk R-1 został rozmieszczony w kilku jednostkach operacyjnych. Jedna wersja będzie używana jako rakieta sondująca do celów naukowych.

Rakieta R-2 to powiększona wersja R-1 o podwojonym zasięgu (550  km ) i ładunku składającym się z radioaktywnej cieczy, która musiała zostać rozproszona w powietrzu, aby utworzyć śmiertelny deszcz. R-2 jest uważany za gorszy niż G-1 wyprodukowany przez niemiecki zespół inżynierów w Gröttrup. Korolev broni swojego projektu, ale wprowadza niektóre z niemieckich innowacji, a jego pocisk zostaje ostatecznie zaakceptowany i trafia do produkcji wCzerwiec 1953. Od 1951 roku niemieccy specjaliści nie byli już bezpośrednio zaangażowani w duże projekty. Do końca 1953 r. wszyscy zostali repatriowani do Niemiec.

Inni sojusznicy

Brytyjczycy jako pierwsi wystrzelili V2 po II wojnie światowej . Zainicjowana z Amerykanami operacja Backfire , której głównym celem była „weryfikacja niemieckiej procedury wystrzeliwania rakiet dalekiego zasięgu żywym ogniem” , docelowo zostanie w pełni przejęta przez armię brytyjską. Próby V2 zaczynają się w dniu1 st październik 1945 i kończymy czwartym strzałem dalej 15 października.

Francja nie została pominięta i rekrutuje trzydziestu niemieckich specjalistów, którzy osiedlają się w Vernon wmaj 1946pracować w LRBA , u podstaw francuskiego programu kosmicznego dla rakiet Véronique, a później Ariane .

Wersje pochodne

Przebadano kilka wersji wywodzących się z V2 i przynajmniej jedna z nich została przetestowana w locie:

  • A4B to A4 z krótkimi skrzydłami, które pozwalają na zniżanie szybowcowe i zwiększenie zasięgu do około 700  km  ;
  • A9/A10 był dwustopniowym pociskiem o masie 100 ton, który ze swoim zasięgiem 6500  km musiał pokonać Ocean Atlantycki i uderzyć w Stany Zjednoczone;
  • A6 to wersja A4B wyposażona w silnik strumieniowy, który umożliwia powrót do bazy na misje rozpoznania powietrznego.

A4b: uskrzydlona wersja A4

A4B to ulepszona wersja A4 dzięki zastosowaniu krótkich skrzydeł pozwalających na podwojenie zasięgu, który mógł w ten sposób osiągnąć od 650 do 750  km . Zaproponowany w 1940 roku, jego badanie zostało odłożone, ponieważ wszystkie dostępne zasoby zostały zmonopolizowane przez rozwój A4. Projekt jest reaktywowany zaPaździernik 1944kiedy Normandia została zajęta przez aliantów, a zbyt słaby zasięg A4 nie pozwalał już na dotarcie na południe Anglii z pozycji zajmowanych jeszcze przez Wehrmacht . 25 października 1944 rwładze niemieckie wyrażają zgodę na budowę 5 prototypów. A4B pod każdym względem wznawia cechy A4 z wyjątkiem jego masy własnej, która wzrasta o 1350  kg .

Na pierwszych rysunkach skrzydła przybierają kształt ogona, wysuwając go do przodu, ale testy w tunelu aerodynamicznym pokazują, że w tej konfiguracji pocisk nie jest stabilny. W ostatecznym projekcie zastąpiono je krótkimi, cienkimi skrzydłami umieszczonymi pośrodku korpusu rakiety, bardzo blisko skrzydła X-1 , pierwszego samolotu, który przekroczył barierę dźwięku . Pierwsza próba w locie A4B odbywa się w dniu27 grudnia 1944 r. Podczas jedynego udanego testu pocisk osiągnął wysokość 80  km i ma zasięg 750  km . Postęp aliantów uniemożliwi produkcję tej wersji pocisku.

  • Napęd: silnik rakietowy EMW o ciągu 25 300  kg
  • Prędkość maksymalna: 7290  km/h
  • Waga: załadowany 16 260  kg
  • Rozpiętość skrzydeł: 3,5  metra ze skrzydłami
  • Długość: 14,2 metra
  • Ładunek wojskowy: 1  tona z amatol
  • Zasięg: 500  km
Wersja morsko-ziemna: projekt Schwimmweste

Przez całą wojnę jednym z żądań Hitlera było zbombardowanie Nowego Jorku, nawet symbolicznie, w ramach wojny psychologicznej, co miało zaowocować (raczej chimerycznymi) planami bombowca międzykontynentalnego (bombowiec America, Silbervogel ).

W oczekiwaniu na realizację rakiety międzykontynentalnej ( por. Infra) Otto Lafferenz, jeden z przywódców Deutsche Arbeitsfront , którego brat był dowódcą U-boota , zaproponował w 1943 roku system pozwalający na wystrzeliwanie rakiet A4 z wodoszczelnego pojemnika który byłby holowany przez jeden z nowiutkich okrętów podwodnych typu XXI (lub Elektroboot), będący wówczas w fazie realizacji. Ten kontener/wyrzutnia o kryptonimie Schwimmweste (kamizelka ratunkowa) byłaby holowana przez Ocean Atlantycki (głównie na powierzchni lub w płytkim nurkowaniu, będąc konwencjonalną łodzią podwodną z silnikiem diesla-elektrycznym), a następnie wyprostowana w pionie za pomocą balastu wodnego umieszczonego w ogonie kontener i wystrzelony, gdy łódź podwodna znajdzie się w zasięgu celu. Ten projekt to początek realizacji (produkcja i testy kontenera), ale nie więcej. Można się zastanawiać nad jego żywotnością ze względu na ograniczenia związane z holowaniem kilku tysięcy mil morskich przez wzburzony ocean oraz ograniczenia związane z używaniem tak delikatnego i eksperymentalnego sprzętu, jak A4 w nieprzyjaznym środowisku (wzburzone morze, wilgoć i korozja solna ). Jest to jednak zapowiedź wystrzeliwania rakiet (podobnie jak rakiety Polaris ) z łodzi podwodnej.

A9 / A10: pocisk międzykontynentalny

A9/A10 to międzykontynentalny pocisk balistyczny składający się z dwóch etapów, którego pierwsze szkice pochodzą z 1940 r. z planowaną datą uruchomienia w 1946 r. Prace nad tym tematem zostały oficjalnie przerwane w 1943 r., aby skoncentrować wysiłki na uruchomieniu, produkcji i doskonaleniu A4, ale z inicjatywy von Brauna trwają pewne prace rozwojowe z wykorzystaniem projektu A4B jako okładki. Pod koniec 1944 roku oficjalnie wznowiono prace nad A9/A10 pod nazwą Projekt Amerika, ale cały rozwój został ponownie zatrzymany po ostatnim teście A4B wStyczeń 1945. Architektura A9 / A10 znacznie ewoluowała w trakcie jego projektowania. Układ napędowy pierwszego stopnia, składający się początkowo z sześciu komór spalania A4 zasilających pojedynczą dyszę, został zastąpiony pojedynczym silnikiem rakietowym o ciągu 200 ton, dla którego zbudowano stanowisko testowe w Peenemünde. Konstrukcja skrzydeł drugiego stopnia jest również modyfikowana po testach w tunelu aerodynamicznym , aby umożliwić lepsze wznoszenie przy prędkościach naddźwiękowych i rozwiązać problem przesunięcia środka ciągu przy prędkości poddźwiękowej . Biorąc pod uwagę przewidywany zasięg, nie było możliwe dokładne uderzenie w cel za pomocą dostępnych wówczas systemów naprowadzania bezwładnościowego. Spodziewano się więc, że lotnik wejdzie na pokład pocisku i pokieruje nim, korzystając ze wskazań przekazywanych przez radio z niemieckich okrętów podwodnych patrolujących Atlantyk. Pilot, który musiał się katapultować, gdy cel był już w zasięgu wzroku, został złożony w ofierze.

  • Napęd: silnik rakietowy o ciągu 2307 kilonewtonów
  • Waga: 83 000  kg
  • Rozpiętość skrzydeł: 4,12 metra
  • Długość: 45 metrów
  • Ładunek wojskowy: 1 tona Amatol
  • Zasięg: 5000  km

A6: pojazd rozpoznawczy z silnikiem strumieniowym

A6 został zaoferowany niemieckiemu Ministerstwu Lotnictwa w 1943 roku jako powietrzny pojazd rozpoznawczy, który swoją prędkością stał się niemal niewrażliwy na obrażenia. Resort odmówił sfinansowania projektu, który nie odpowiadał jego potrzebom, a prace nad tą wersją nie wyjdą poza etap deski kreślarskiej. A6 to pocisk A4 z pomocniczym strumieniem i kokpitem dla pilota odpowiedzialnego za sprowadzenie maszyny z powrotem na miejsce startu. Startując pionowo, po osiągnięciu prędkości ponaddźwiękowej i osiągnięciu szczytu 95 kilometrów, A6 miała rozpocząć zniżanie w locie szybowcowym, po czym uruchomiono silnik strumieniowy. Spalając olej syntetyczny , miał utrzymywać prędkość przelotową 2900  km/h przez 20 minut, czas potrzebny pilotowi na sprowadzenie maszyny z powrotem na miejsce startu i wylądowanie jak samolot dzięki pociągowi do lądowania i spadochron ogonowy odpowiedzialny za jego spowolnienie w tej końcowej fazie.

  • Napęd: silnik rakietowy EMW o ciągu 12 474  kg + silnik strumieniowy nieznanego typu
  • Prędkość maksymalna: 2900  km/h
  • Paliwo / utleniacz M-Stoff (metanol) i A-Stoff (ciekły tlen)
  • Rozpiętość skrzydeł: 6,33 metra
  • Długość: 15,75 metra
  • Wysokość: 95 000 metrów
  • Zasięg: 800  km

Uwagi i referencje

Uwagi

  1. Dziś NPO Energomach wiodący producent silników rakietowych w Rosji.
  2. Yuzhmach produkuje dziś wyrzutnie Zenit .
  3. W tamtym czasie Związek Radziecki nie dysponował wystarczająco lekką bombą atomową, aby stanowić ładunek.

Bibliografia

  1. J. Bersani i in. , Wielki Atlas przestrzeni , Paryż, Encyclopaedia Universalis,1989, 397  s. ( ISBN  2-85229-911-9 ) , s.  27-31.
  2. J. Bersani i in. , Wielki Atlas przestrzeni , Paryż, Encyclopaedia Universalis,1989, 397  s. ( ISBN  2-85229-911-9 ) , s.  33-35.
  3. (w) J. Neufeld, Von Braun: Dreamer of Space, Engineer of War , New York, Knopf ,2008, 587  s. ( ISBN  978-0-307-26292-9 ) , s.  50-53.
  4. Rakieta i Rzesza: Peenemunde i nadejście ery pocisków balistycznych , s.  24-27.
  5. (i) T Dungan, "  Peenemünde: kolebki lot kosmiczny  " na v2rocket.com (dostęp 8 lutego, 2017 ) .
  6. Rakieta i Rzesza: Peenemunde i nadejście ery pocisków balistycznych , s.  63-67.
  7. Rakieta i Rzesza: Peenemunde i nadejście ery pocisków balistycznych , s.  86-89.
  8. (w) Bernd Leitenberger, „  Die A-4 (V2) -Rakete  ” na stronie internetowej Bernda Leitenbergera (dostęp 8 lutego 2017 r . ) .
  9. Rakieta i Rzesza: Peenemunde i nadejście ery pocisków balistycznych , s.  79-81.
  10. Rakieta i Rzesza: Peenemunde i nadejście ery pocisków balistycznych , s.  90-93.
  11. Rakieta i Rzesza: Peenemunde i nadejście ery pocisków balistycznych , s.  94-95.
  12. Rakieta i Rzesza: Peenemunde i nadejście ery pocisków balistycznych , s.  154-164.
  13. (w) T Dungan, „  A-4/V-2 Hardened bunkers in France  ” , na v2rocket.com (dostęp 10 lutego 2017 r . ) .
  14. (w) T Dungan, „  Kraftwerk Nordwest KNW-Mannschaftsbunker The Blockhaus at Eperlecques  ” na v2rocket.com (dostęp 10 lutego 2017 r . ) .
  15. (w) T Dungan „  Wizernes  ” na v2rocket.com (dostęp 10 lutego 2017 ) .
  16. (en) T Dungan, „  A4/V2 Mobile Firing Operations 1944-45  ” , na stronie v2rocket.com (dostęp 10 lutego 2017 r . ) .
  17. Miejsca V1 w północnej Francji , konsultowane28 maja 2011.
  18. 50 ° 11 '19 "N 5 ° 54' 14" E - na drodze do Houffalize . W tym miejscu jest teraz zainstalowany czterojęzyczny panel wyjaśniający.
  19. Witryna CDG43, strona „A pocisk rozbija się w Maisons-Alfort” , dostęp 16 kwietnia 2021 r.
  20. TD Dungan , V-2: historia walki pierwszego pocisku balistycznego , Yardley, Penn. Garsington, dystrybutor Westholme Windsor, kol.  "  Broń w historii  ",2005, 250  pkt. ( ISBN  978-1-59416-012-7 i 1-594-16012-0 , OCLC  59355583 ) , s.  115.
  21. Olivier Huward, Od V2 do Véronique: narodziny francuskich rakiet , s.  48 .
  22. Przewodniczący Komitetu Gabinetu Wojennego ds. obrony przed niemieckimi latającymi bombami i rakietami .
  23. Polowanie na niemiecką tajną broń , s.  109 .
  24. Polowanie na niemiecką tajną broń , s.  110 .
  25. Yves Le Maner „naukowcy V2, Apollo Ariane ... a Hitler podbił przestrzeń” L'Histoire n o  22, 1998.
  26. (w) „  V2ROCKET.COM – Kalendarium ataków V2  ” na www.v2rocket.com (dostęp 15 lipca 2020 r . ) .
  27. (w) „  BBC – WW2 People's War – The V-2 Long range Rocket  ” na www.bbc.co.uk (dostęp 15 lipca 2020 r . ) .
  28. (en) Paul Grigorieff, „  The Mittelwerk / Mittelbau / Camp Dora Mittelbau GmbH - Mittelbau KZ  ” , na stronie v2rocket.com (dostęp 8 lutego 2017 r . ) .
  29. (w) T Dungan, „  A-4 / V-2 Makeup - Tech Data & Markings  ” na v2rocket.com (dostęp 9 lutego 2017 r . ) .
  30. (w) Reginald Victor Jones, Most Secret War , UK, Penguin,2009, 576  s. ( ISBN  978-0-14-104282-4 ).
  31. Albert Speer i Michel Brottier ( tłum.  Michel Brottier), W sercu III Rzeszy [„  Erinnerungen  ”], Paris, Fayard , coll.  "The Great współczesnych badań" ( N O  58)1972( OCLC  489751612 ) , s .  485, 486.
  32. (w) George P Sutton, Historia silników rakietowych na paliwo ciekłe , Amerykański Instytut Aeronautyki i Astronautyki,2006( ISBN  1-56347-649-5 ) , s.  750-751.
  33. Edouard Launet, „  Strategia pająka  ” , o Wyzwoleniu ,17 sierpnia 2007 r.(dostęp 19 sierpnia 2020 r . ) .
  34. [ http://www.fredzone.org/voici-la-premiere-photo-de-la-terre-prise-depuis-lespace-550 .
  35. [1] .
  36. (w) Anatolij Zak, "  Niemcy Legacy  " na russianspaceweb.com (dostęp 09 lutego 2017 ) .
  37. (w) Anatolij Zak, "  niemiecki zespół w Moskwie  " na russianspaceweb.com (dostępny 9 luty 2017 ) .
  38. (w) Asif A. Siddiqi, Sputnik i sowieckie wyzwanie kosmiczne , University Press of Florida,2003, 527  s. ( ISBN  978-0-8130-2627-5 ) , s.  41-44.
  39. (w) „  R-1  ” na Astronautix.com (dostęp 7 stycznia 2012 ) .
  40. (w) „  R-2  ” na Astronautix.com (dostęp 7 stycznia 2012 ) .
  41. Zobacz Olivier Huwart , Od V2 do Véronique: Narodziny francuskich rakiet , Rennes, Marines,2004, 189  pkt. ( ISBN  978-2-915379-19-8 i 2-915-37919-X , OCLC  57636921 ).
  42. „  60 Years of Space Research at Vernon  ” na stronie vernon-visite.org (dostęp 5 marca 2018 r . ) .
  43. (w) Bernd Leitenberger, "  Die A-4 (V2) -Rakete - Teil 2  " na stronie Bernd Leitenbergers (dostęp 9 lutego 2017 ) .
  44. Albert Speer, serce III e Rzeszy , Paryż (wyd. francuskie), Fayard ,1971.
  45. (de) „  projekt schwimmveste  ” na stronie luftarchiv.de .
  46. (w) Mark Wade, „  A9 / A10 Part of V-2 Family  ” na Astronautix.com (dostęp 9 lutego 2017 ) .
  47. (w) Mark Wade, „  A6 Part of V-2 Family  ” na Astronautix.com (dostęp 9 lutego 2017 ) .

Bibliografia

  • (en) MJ Neufeld, The Rocket and the Reich: Peenemunde and the Coming of the Ballistic Missile Era , Smithsonian Books,2013, 400  pkt. ( ISBN  978-1-58834-467-0 , czytaj online ).
  • Rémy Desquesnes , Tajna broń armii niemieckiej , Rennes, Zachód-Francja,2012, 143  s. ( ISBN  978-2-7373-5263-8 i 2-737-35263-0 , OCLC  812452385 , prezentacja online ).
  • (en) Michael Brian Petersen, Zgoda inżyniera: Peenemümde, Narodowy socjalizm i rakieta V2, 1924-1945 ,2005, 451  s. ( przeczytaj online ).
  • Walter Dornberger , Tajna broń Peenemünde: rakiety V2 i podbój kosmosu [„  V2, der Schuss ins Weltall  ”], Edycje czytałem Leur aventure nr A122/123,1954[ szczegóły wydania ].
  • James Mc Govern ( tłum.  Michel Deutsch ), niemieckich tajnych broni Hunt [ „  kusza i zachmurzony  ”], Editions czytam Leur Aventure n o  A176,1965[ szczegóły wydania ].
  • Olivier Huwart, Od V2 do Véronique: narodziny francuskich rakiet , Rennes, Marines,2004, 189  pkt. ( ISBN  2-915379-19-X , prezentacja online ).
  • (en) Tracy Dungan , V-2: A Combat History of the First Ballistic Missile , Westholme Publishing,2005, 256  s. ( ISBN  1-59416-012-0 , prezentacja online ).
  • André Sellier, Historia obozu Dora , Paryż, La Découverte ,1998[ szczegóły wydania ].
  • Pułkownik Remy , A Anglia zostanie zniszczona , Éditions France-Empire , 1969.
  • Maud Jarry , Les Armes V1 i V2 oraz francuskie , Rennes, Marine Éditions,2010, 190  pkt. ( ISBN  978-2-35743-045-7 , OCLC  560010497 ).

Zobacz również

Powiązane artykuły

Linki zewnętrzne

telewizyjne filmy dokumentalne

  • Broń odwetu  : 2 nd  epizod nazistowski Wielkie konstrukcje serii , na National Geographic .
  • Tajna broń Hitlera , Bernarda George'a i Yvesa Le Manera przeciwko Francji 3 .