Moza (Maas, Maes, Moûse, Mosa) | |
Moza w Monthermé . | |
Dorzecze Mozy | |
Charakterystyka | |
---|---|
Długość | 950 km |
Basen | 36 000 km 2 |
Basen zbiorczy | Moza |
Średni przepływ | 357 m 3 / s ( lit ) |
Dieta | pluwialna oceaniczna |
Klasy | |
Źródło | Pouilly-en-Bassigny - ( Haute-Marne , Francja ) |
· Wysokość | 409 m² |
· Informacje kontaktowe | 47 ° 58 ′ 28 ″ N, 5° 38 ′ 01 ″ E |
Usta | Morze Północne ( Haringvliet ) |
Lokalizacja | Holandia Południowa |
· Wysokość | 0 mln |
· Informacje kontaktowe | 51°42′52″N, 4°24′21″E |
Geografia | |
Główne dopływy | |
· Lewy brzeg | Scance , Andon , Bar , Sormonne , Viroin , Molignée , Sambre , Mehaigne , Légia , Geer , Dieze |
· Prawo bankowe | Mouzon , Vair , Aroffe , Chiers , Semois , Lesse , Bocq , Hoyoux , Ourthe , Gueule , Swalm , Roer , Niers |
Przekraczane kraje | Francja Belgia Holandia |
Regiony skrzyżowane |
Francja : Grand-Est (Haute-Marne, Vosges, Meuse , Ardennes)
Belgia : Walonia (Prowincja Namur, Prowincja Liège), Flandria (Prowincja Limbourg) Holandia : prowincja Limburgia, prowincja Brabancja Północna, prowincja Geldria, prowincja Holandia Południowa |
Główne miejscowości | Neufchâteau , Commercy , Saint-Mihiel , Verdun , Sedan , Charleville-Mézières , Nouzonville , Revin , Givet , Dinant , Namur , Andenne , Huy , Liège , Maasmechelen , Maastricht , Ruremonde , Venlo |
Źródła : SANDRE : " B --- 0000 " , Géoportail , Banque Hydro | |
Meuse (wymawiane / m Ø oo / ; w języku polskim i niemieckim , Maas , w Walonii , mysz , w łacińskiej Mosa ) to europejska rzeka , która ma swoje źródło w Francji , w miejscowości o Pouilly-en-Bassigny , w gminie w Châtelet-sur-Meuse i uchodzi do Morza Północnego po długim odcinku około 950 kilometrów przez Francję , Belgię i Holandię . Jego basen jest stosunkowo wąski i zorientowany na południe-północ, chociaż między Namur a Liège jego bieg jest zorientowany na zachód-wschód i wschód-zachód od jednego z jego dopływów , Niers , do Morza Północnego. Bierze swoje źródło na wysokości 409 metrów w Pouilly-en-Bassigny .
Rzeka przepływa przez wiele miast, których historia jest bezpośrednio związana z Mozą i jej dopływami, takich jak Verdun , Charleville-Mézières , Namur, Liège, Maastricht , Venlo czy Nijmegen . To właśnie jej trasa między bruzdą Sambre-et-Moza a jej ujściem przynosi mu znaczące uznanie gospodarcze, w szczególności dzięki autonomicznemu portowi Liège lub dolinie Mozy w Walonii, które uczyniły Mozę ważnym atutem dla jej rozwoju przemysłowego. W Holandii jego kurs jest często dzielony z biegiem Renu, z którym dzieli ujście. Kilka kanałów umożliwia połączenie innych europejskich rzek o szczególnym znaczeniu. Jej dolina prezentuje wiele zróżnicowanych krajobrazów łączących wysokie klify i skaliste meandry z ciągnącymi się kilometrami równinami .
Jej dział wodny zajmuje niewielki obszar we Francji, podczas gdy zajmuje dużą część obszaru Regionu Walońskiego (botte du Hainaut , prowincja Namur , belgijski Luksemburg , część prowincji Liège i węższe pasma w d 'innych prowincjach) oraz południową część Holandii (głównie prowincje Limburgia i Brabancja Północna ). Jej dolina służy jako naturalna granica między Francją a Belgią, z Pointe de Givet oraz między Holandią a Niemcami, podczas gdy sama rzeka oddziela Belgię od Holandii na poziomie regionalnym Maastricht.
Nazwa rzeki prawdopodobnie poprzedza okresu rzymskiego , z pre- celtyckie pochodzenie pochodzące od słowa mǔso co oznacza „na mokro”. Pierwszą pisemną wzmianką o rzece jest słowo rodzaju męskiego Mǒsa, ae , pochodzenia łacińskiego . Według klasycznych autorów etymologia Mosy jest nieznana. Na stole Peutingera Moza nie nazywa się Mosa, lecz Flumen Patabus . Jednak początkowo męskie terminy romańskie mosa i mosella , przy czym ten ostatni jest prostym zdrobnieniem pierwszego, są rozumiane przez chłopską tradycję Lotaryngii ; określają one wody z ruchomymi krawędziami , to znaczy przestrzeń dorzecza, która zmienia się w zależności od pór roku. Tak było kiedyś w przypadku Mozy między Saint-Mihiel i Stenay, ale także na dużej części biegu Mozeli , do tego stopnia, że rozległe łąki i przestrzenie w pobliżu brzegów były zajmowane przez chłopów podczas długiego okresu niskiego stanu wody. . i opuszczony podczas gwałtownych powodzi lub wysokiej wody, która utrzymuje się przez długi czas. Co więcej, dwie wspomniane rzeki można było nazwać pierwotnie i bezkrytycznie Mosą, zanim niektórzy autorzy gallo-rzymscy i merowińscy , w tym Venance Fortunat , zaczęli ustalać odpowiednie nazwy.
Od feminizowanego hydronimu w średniowiecznej łacinie Mosa pochodzi także francuski przymiotnik mosan. Różne toponimy również wywodzą się z tego samego rdzenia co mosa : nazwa miasta Mouzon oznaczałaby „rtęć lub miejsce handlu i handlu w pobliżu bagien”, co można uprościć w „rynku nad Mozą” (w celtyckim Moso- mag ). Możemy też przytoczyć Maastricht (po łacinie Mosa Trajectum ), ale też wiele miejscowości.
Moza w obecnym brzmieniu znajduje się zatem w nazwie wielu gmin. We Francji: Ambly-sur-Meuse , Bazoilles-sur-Meuse , Belleville-sur-Meuse , Bogny-sur-Meuse , Boncourt-sur-Meuse , Bourmont-entre-Meuse-et-Mouzon , Brabant-sur-Meuse , Brainville -sur-Meuse , Bras-sur-Meuse , Brieulles-sur-Meuse , Charny-sur-Meuse , Dammartin-sur-Meuse , Dieue-sur-Meuse , Doncourt-sur-Meuse , Dugny-sur-Meuse , Dun-sur -Meuse , Épiez -sur-Meuse , Forges-sur-Meuse , Génicourt-sur-Meuse , Ham-sur-Meuse , Han-sur-Meuse , Joigny-sur-Meuse , Lacroix-sur-Meuse , Laneuville-sur-Meuse , Le Châtelet-sur-Meuse , Malaincourt-sur-Meuse , Martincourt-sur-Meuse , Maxey-sur-Meuse , Montigny-sur-Meuse , Nouvion-sur-Meuse , Ourches-sur-Meuse , Pagny-sur-Meuse , Pont-sur-Meuse , Pouilly-sur-Meuse , Regnéville-sur-Meuse , Romain-sur-Meuse , Rouvrois-sur-Meuse , Saint-Germain-sur-Meuse , Sassey-sur-Meuse , Sivry-sur-Meuse , Thierville-sur-Meuse , Tilly-sur-Meuse , Ugny-sur-Meuse , Val-de-Meuse , Villers-Semeuse , Villers-sur-Meuse i Vrigne-Meuse . W Belgii: Maaseik , Maasmechelen , Jemeppe-sur-Meuse i Saint-Georges-sur-Meuse . W Holandii: Horst aan de Maas , Maasdriel , Maasgouw , Maassluis , Maastricht , Peel en Maas i West Maas en Waal . Oprócz tych toponimów istnieje wiele miejscowości i wsi noszących nazwę cieku wodnego.
Mozy ma swoje źródło w Francji , w miejscowości o Pouilly-en-Bassigny , w miejscowości Châtelet-sur-Meuse , na 409 metrach nad morzem poziomie . Źródło to znajduje się w Bassigny , naturalnym mikroregionie położonym na południu departamentu Haute-Marne. Źródło to, podobnie jak źródła Sekwany , Marny i Aube , znajduje się na płaskowyżu Langres .
Przecina departament przez około 50,5 kilometra. Pomiędzy swoim źródłem a wioską Moza w gminie Val-de-Meuse , jedzie w kierunku wschód-zachód i południe-północ między wsią a granicą z departamentem Vosges . Z ortodromicznego punktu widzenia źródło znajduje się 32,7 km od wejścia Mozy do Wogezów. Tę różnicę około dwudziestu kilometrów tłumaczy wąska rzeka i jej liczne meandry , jak w Val-de-Meuse i Bourmont-entre-Meuse-et-Mouzon .
Po szybkim przekroczeniu departamentu Haute-Marne, Moza przecina departament Wogezów przez około 32,5 km w kierunku południowym na północ. W odległości wielkiego okręgu od wejścia do departamentu do wyjścia wynosi 21,25 kilometra. Tę różnicę dziesięciu kilometrów na tak krótkim odcinku tłumaczy się również obecnością meandrów, ale o większym znaczeniu, takich jak te położone na południe od Neufchâteau . Jest to również pierwsze duże miasto, które przecina Moza i właśnie w tym miejscu płynie jeden z pierwszych głównych dopływów Mouzy, Mouzon . Ze swojej strony Vair wpada do Mozy w Maxey-sur-Meuse . Miejsce urodzenia Joanny d'Arc znajduje się w miejscowości Domremy-la-Pucelle , kilka metrów od ramienia Mozy.
To właśnie w Wogezach występuje szczególne zjawisko geologiczne, na poziomie Bazoilles-sur-Meuse : ubytki Mozy. Moza ginie w niskich wodach w bajockich krasowych wapieniach, które tworzą koryto rzeki. Woda przenika pod ziemię i wypływa pięć kilometrów dalej na północ w aglomeracji Neufchâteau, gdzie znajdują się źródła Bagatelle.
W Neufchâteau Moza pozostawia glinianą równinę, by wpłynąć na wybrzeże Mozy i wpada do wąskiej doliny zbudowanej z wapienia . Jeszcze w Neufchâteau, gdzie Mouzon wpada do Mozy, na prawym brzegu znajduje się stadion Amarildo Pacini.
Jego kariera w dziale Moza jest najdłuższa w jednostce administracyjnej; pozostaje tam przez około 230 kilometrów w kierunku południowo-północno-zachodnim. Droga departamentalna 964 biegnie z grubsza wzdłuż Mozy przez cały departament.
Na początku swojej podróży w departamencie przechodzi niedaleko Vaucouleurs, a następnie wspina się na Pagny-sur-Meuse . W tym czasie rzeka zaczyna płynąć kanałem Marna-Ren . W Troussey kanał Moulin tworzy Île Le Châtelet . Niedaleko stamtąd kanał Marna-Ren przecina Mozę, co czyni go świetnym dziełem inżynierii; dlatego zaczyna podążać za północnym odgałęzieniem Kanału Wschodniego . Pomiędzy Pagny-sur-Meuse i Void , Moza biegnie równolegle do drogi krajowej nr 4 (łączącej się z Nancy w Paryżu ).
Na południe od Commercy , kanał de l'Est łączy się z Mozą, po czym oddziela się od niej na krótko przed wejściem do miasta, aby ponownie połączyć się z Mozą na północ od miasta przed ponownym opuszczeniem rzeki kilkaset metrów dalej. Kanał znajduje się więc na lewo od rzeki. W Bislée , Kanał l'Est ponownie łączy się z Mozą, zanim stał się ramieniem w Menonville, na zachód od Saint-Mihiel i łączy się z rzeką w Saint-Mihiel. To na północ od tej ostatniej kanał oddziela się od Mozy i biegnie wzdłuż rzeki na jej prawym brzegu.
W Dieue-sur-Meuse rzeka, kanał i droga departamentalna są prawie obok siebie. Autostrady A4 , w Dugny-sur-Meuse , krzyże Mozy, łączy ze Strasburga do Paryża. Na południe od Verdun do Mozy łączy się Canal de l'Est. Wyspę biegnącą z południa do centrum miasta tworzą kanał-rzeka i Sainte-Vanne; na prawo od miasta kanał Saint-Alny tworzy również wyspy w Verdun. Na północ od tej ostatniej kanał oddziela się od Mozy. To właśnie w Brabant-sur-Meuse , kilka kilometrów dalej na północ, kanał łączy się z Mozą. W Consenvoye Moza tworzy kilka wysp, a na północ od nich kanał nadal oddziela się od Mozy, aby ominąć Sivry-sur-Meuse przed połączeniem się z rzeką na północ od miasta i oderwaniem się tam kilka metrów dalej.
Na południe od Dun-sur-Meuse kanał ponownie łączy się z rzeką. To na tym poziomie kilka dopływów wpływa do Mozy, tworząc jeziora , w tym Lac Vert, Breuil i Pâquis oraz odgałęzienia Mozy, w tym Mozę Vieille. Na wysokości jeziora Pâquis, na północ od miasta, kanał opuszcza bieg rzeki i pozwala Mozie gubić się w meandrach ciągnących się od Sassey-sur-Meuse na północ od Mouzay , gdzie kanał łączy się z Mozą. Nadal w Dun-sur-Meuse, Moza opuszcza Côtes de Meuse, aby zatopić się w glinianej równinie Woëvre . W Stenay Moza i kanał tworzą liczne wyspy i to na północ od nich kanał opuszcza Mozę i łączy się z nią kilkaset metrów dalej w Inor ; to jest w Stenay że Meuse przecina linię brzegową , te z Mozeli . To w Pouilly-sur-Meuse jego kariera kończy się w dziale.
Na obszarze 3,7 km Moza stanowi granicę między departamentami Mozy i Ardenów. Jej trasa przebiega trzema meandrami, ale granica między departamentami przebiega starym meandrem ( martwym ramieniem ), którego granica nie została wytyczona.
To właśnie w departamencie Ardenów zaczynają się pojawiać wielkie meandry. Moza biegnie przez departament przez ponad 168 kilometrów (nie licząc granicy dzielonej z departamentem Mozy i Belgii) w porównaniu do zaledwie 68,85 kilometrów w odległości ortodromicznej.
Na północ od Beaumont-en-Argonne , Canal de l'Est opuszcza Mozę, by do niej dołączyć kilkaset metrów dalej. Dzięki temu może pokonywać bardzo wąskie meandry. Z kolei Mouzon znajduje się na wyspie utworzonej przez Mozę, która na trawiasto -gliniastej równinie na kilkaset metrów staje się włochatą rzeką . Następnie, w Autrecourt-et-Pourron , kanał tworzy tak zwane cięcie Villers, które po prostu przecina meander, czyniąc go rodzajem martwego ramienia, chociaż jest połączony z Mozą z jednej strony. Na północ od tego wykopu kanał zwany Remilly opuszcza Mozę, unikając w ten sposób szeregu kilkukilometrowych meandrów. To właśnie w jednym z tych meandrów płynie jeden z jego głównych dopływów, Chiers . Odcinek łączy Mozę i opuszcza ją, by wyciąć meandr na wschód od Pont-Maugis .
Raz w Sedan , Canal de l'Est przecina zakręt w centrum miasta, tworząc dużą wyspę, na której znajduje się miejski uniwersytet Sedan. Na północ od Sedanu, w Glaire , kanał przecina kilkukilometrowy meandr i łączy się z Mozą na południe od La Villette . W Donchery Moza staje się owłosiona i tworzy kilka wysp. To na zachód od tego miasta, w Pont à Bar , cięcie przecina zakręt Mozy i Bar wpada do rzeki. Niedaleko stąd też do Mozy łączy się kanał ardeński .
Na południe od Lumes stary kanał wycinał długi zakręt. Obecnie jest opuszczony, aby odtworzyć naturalny bieg Mozy. Ten powrót do normy stworzył wiele sztucznych jezior wzdłuż meandra. Objazd Romery, w Romery, skraca nieco trasę Mozy.
To właśnie w Charleville-Mézières dostrzegamy wielkie meandry Mozy. Rzeczywiście, miasto jest czterokrotnie przecinane rzeką wokół trzech dużych meandrów. Aby uniknąć kilkukilometrowej żeglugi na pierwszym zakręcie, stworzono dwa kanały na kilka metrów do Mozy, tworząc małą wyspę w centrum miasta. Na południe od meandra znajduje się ośrodek rekreacyjny Warenne ze stawem . Zawsze tym długim meandrem płynie Sormonna . Kanał Wschodni przecina trzeci duży meander, aby uniknąć długiej pętli dla łodzi. Między Charleville-Mézières i Givet Moza graniczy z Voie verte Trans-Ardennes oraz linią kolejową. Stamtąd przecina czarne łupki .
Po przekroczeniu Charleville-Mézières, Moza przekracza regionalny park przyrody Ardeny do granicy z Belgią. Jest w Nouzonville że Goutelle wpada do rzeki. W Semois to pierwsza duża rzeka, która popłynie do Mozy, w Monthermé ; szczególnie wysoki punkt widokowy, na 230 metrach, zwisa nad doliną i pozwala podziwiać okolicę. Niedaleko stamtąd wynurza się Canal de l'Est, by przez kilkaset metrów podążać za Mozą. Pojawia się ponownie na północ od Laifour . Na zachód od Revin do Mozy dochodzi strumień, który schodzi bezpośrednio z basenu Whitaker, utworzonego przez elektrownię należącą do EDF . Pomiędzy Fépin i Montigny-sur-Meuse na prawym brzegu znajduje się Risdoux, gdzie znajduje się zamek Risdoux. Viroin rzuca się w Vireux-Molhain . To właśnie w zakolu Chooz znajduje się tytułowa elektrownia atomowa , kilka kilometrów od granicy belgijskiej i kilka kilometrów od Givet. W tym ostatnim przechodzi meander, w którym płynie Houille . W części Ardenów Moza graniczy z Greenway z Montcy-Notre-Dame do Givet.
Przez około dwa kilometry Moza dzieli granicę z Belgią , a dokładniej z prowincją Namur. W ten sposób opuszcza Francję przez ostatnie francuskie miasto na swojej trasie, Givet, i przecina pierwsze belgijskie miasto na swojej trasie, Hastière . Moza pokona łącznie około 486 kilometrów, mniej więcej w kierunku południowym na północ.
W BelgiiMoza przecina Walonię, między Hastière i Visé , o długości ponad 127,8 km i przecina prowincje Namur i Liège .
Jej trasa zaczyna się w Heer , części Hastière, w prowincji Namur, na wysokości 98 metrów. W tym samym mieście pojawia się Soumié. W jednym z wielkich meandrów przecinających miasto powstaje kilka wysp. To właśnie nad Mozą, jeszcze w Hastière, można podziwiać na lewym brzegu Château de Freÿr i na prawym brzegu punkt widokowy na dość wysokich skałach. Hastière, a co za tym idzie Moza, przecina region geograficzny Fagne-Famenne i Condroz , pomiędzy skałami Freÿr .
Na południe od Dinant płynie Lesse na poziomie wysp południowego meandra miasta. Po prawej stronie znajduje się skała Bayarda, która według legendy została przełamana kopytem konia Bayarda . Nieco dalej na północ, znajdziemy na prawym brzegu na kolegiatę i cytadelę miasta Dinant, ale także dom Adolphe Sax , w wynalazcy z saksofonem .
Flavion płynie na południe od Île d'Yvoir w Yvoir . Na północ od tej samej wyspy, Moza otrzymuje Bocq, podczas gdy w Godinne , w gminie Yvoir, powstały wyspy.
Bumor rzuca się do Profondeville i trasa powoli zbliża się do Namur. Niedaleko stąd, wzdłuż Mozy, znajduje się siedziba CHU UCL w Namur w Godinne . Rougemont Zamek położony jest na cyplu skały na lewym brzegu Mozy.
Moza otrzymuje Sambre w centrum miasta Namur. Wzdłuż nabrzeży, poniżej cytadeli , znajduje się siedziba rządu Walonii . Namur swoje uznanie zawdzięcza Mozie i Sambrze, a więc bruzdzie Sambre-et-Moza . Rzeczywiście, większość ekonomicznego transportu rzecznego opuszcza Mozę, by popłynąć Sambrą i dotrzeć do położonego dalej na zachód Charleroi .
Według Jeana-Pol Hiernaux, „na styku wszystkich swoich prowincji i u zbiegu Sambry i Mozy, gdzie łączy dorzecza Liège i Hainuyer”. François Bovesse uważa, że „Namur jednoczy Sambrę i Mozę u swoich stóp, a cała walońska krew bije tam jak serce”.
W prowincji Liège Moza przepływa przez stare walońskie zagłębie węglowe. Otrzymuje Mehaigne na lewym brzegu, a następnie nawadnia Huy , gdzie na prawym brzegu otrzymuje Hoyoux . Nieco dalej pomaga schłodzić elektrownię jądrową w Tihange .
W coraz bardziej uprzemysłowionym otoczeniu biegnie obok zakładów żelaznych i stalowych Seraing . W Liège otrzymuje po prawej stronie Ourthe i płynie ponownie w kierunku północnym.
Nieco przed Herstal jej wody są wykorzystywane do zasilania Kanału Alberta . Ważny autonomiczny port Liège znajduje się między tymi dwoma drogami wodnymi. Moza w tym czasie oddziela koniec płaskowyżu Hesbignon na lewym brzegu i Pays de Herve na prawym brzegu.
Rzeka wypływa z Walonii w Visé , po przebyciu 128 kilometrów i na wysokości 47 metrów. Od Namur do Visé, Moza jest wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej w sześciu elektrowniach wodnych .
Zlewnia Moza jest najbardziej rozległa w Walonii, obejmuje 12 000 km 2 , co stanowi jedną trzecią jego całkowitej powierzchni.
To tutaj znajduje się najważniejszy port rzeczny całej podróży, a także jeden z najważniejszych portów rzecznych w Europie, autonomiczny port Liège.
Łącznie przewieziono w Walonii w 2014 roku około 40 mln ton towarów, głównie na Mozie i Sambrze .
Po krótkiej wyprawie do Holandii przez Maastricht Moza służy jako granica między Belgią a Holandią na poziomie ich odpowiednich prowincji Limburgia. Ona podlewa Maasmechelen następnie Maaseik , przed opuszczeniem terytorium belgijskie dla dobra, które ona pokryta w sumie 183 kilometrów.
Moza w Freÿr (skały, zamek i ogrody).
Moza w Namur ( cytadela w centrum, pod Parlamentem Walonii , po lewej Moza, a po prawej Sambre wpadająca do rzeki).
Huy Fort i Kolegiata Huy .
Moza była bezrobotna w 2017 roku w pobliżu Wysp Godinne .
Po tym, jak zaczęła pełnić rolę granicy między belgijską prowincją Liège a holenderską prowincją Limburg w Eijsden , Moza nawadnia holenderskie miasto Maastricht . Stamtąd, działa jako pograniczu flamandzkim prowincji w Limburgu i jego holenderskiego imiennika , do dziesięciu kilometrów po Maaseik , gdzie granicy holendersko-belgijskiej biegnie na zachód. Moza kontynuuje swój bieg w kierunku północnym, orientując się nieco na wschód i granicę holendersko-niemiecką, którą będzie podążać przez sto kilometrów. Po minięciu miasta Roermond w Limburgii na zachodzie i miasta Venlo , jedzie kolejne pięćdziesiąt kilometrów do granicy między prowincjami Limburg i Brabancja Północna . Zakręca w kierunku zachodnim i służy jako granica między prowincjami Gelderland (na północy) i Brabancją Północną . Nieco dalej na północ jedno z głównych ramion Renu, Waal , płynie mniej więcej równolegle do zachodu. Dolny Ren płynie jeszcze dalej na północ. Waal i Moza są połączone kanałem Mozę do Waal na poziomie Nijmegen . Rzeka nadal płynie prosto na zachód. Jego nazwa zmienia się kilkakrotnie, zanim rzuci się do morza, kolejno:
Jednak gdy przepływ jest niski, Haringvlietdam jest zamknięty. Wody następnie łączą się z Vieille Meuse i Nieuwe Waterweg .
Przed ukończeniem planu Delta wyspa Overflakkee podzieliła nurt na dwa ramiona: na północy Haringvliet i na południu Volkerak , następnie Krammer i Grevelingen. Ale dzisiaj, wraz z budową Philipsdamu , wody Mozy nie wpływają już do Volkerak.
Obecnie ujście Mozy jest zatem odnogą morza Haringvliet . Leży w znacznej odległości na południe od Nieuwe Waterweg , głównego ujścia Renu , który wpada do Morza Północnego około trzydziestu kilometrów po minięciu Rotterdamu . Kilka odnóg wody, które odpowiadają dawnemu biegowi Mozy, nadal nosi jego imię, nawet jeśli, gdy Haringvlietdam jest otwarty, woda faktycznie płynąca z rzeki już przez nie nie przepływa:
Usta z form Mozy oraz że z Skaldy ( „De Schelde” w języku polskim), a na Renie duży trójkąt , częściowo zablokowane przez pracach planu Delta , przed wpływających do Morza Północnego na końcu rzeki „przebieg 950 km” . Jednak wody Skaldy nie mieszają się już z wodami Mozy i Renu, ponieważ wyspy Walcheren i Zuid-Beveland stały się półwyspem, oddzielającym wschodnią Skaldę od jej historycznej diety.
Moza jest często mylnie uważana za ujście Renu, a nie za rzekę. W szczególności nie jest to jedna z wielkich francuskich rzek nauczanych w szkole podstawowej we Francji, ponieważ obejmuje tylko połowę jej całego biegu, a jej dorzecze jest tam stosunkowo wąska (ze względów geologicznych i fizycznych nie otrzymuje żadnego ważnego dopływu rzeki). Ren: Mozela ), w związku z tym jej przepływ jest raczej niski. Z kolei w Belgii i Holandii uważana jest za ważną rzekę, ponieważ służy przede wszystkim do transportu towarów, ukształtowała historię i geografię tych krajów. Ze względów historycznych geografowie holenderscy uważają nawet, że Ren wpada do Mozy, ponieważ główne ramię Renu nazywa się Nową Mozą , co nie jest uzasadnione hydraulicznie. Z drugiej strony najstarszy bieg Renu, a mianowicie Stary Ren , oznaczony długą żółtą linią na mapie obok, który wpada do Morza Północnego w Katwijk (Holandia Południowa) , nie otrzymuje już niczego z wód. Ren, chociaż kilka z wiosek, które go wodzi, zachowało swoją nazwę, kończącą się na aan den Rijn , czyli nad Renem .
EPAMA lub Publiczny Zakład Planowania Mozy i jej Zamożnych to związek mieszany utworzony w dniu 2 lipca 2016.
Kontrakt na modernizację zapór żeglugowych na Mozie
24 października 2013 r., Voies Navigables de France (VNF) podpisał z firmą BAMEO pierwsze partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) na drogach wodnych na modernizację 25 zapór rzecznych na Mozie wyposażonych w nadmuchiwane wodą korki elastomerowe, zastępujące wbudowane instrukcje obsługi igieł tam 1870.
Umowa PPP o wartości 312 milionów euro na okres 30 lat obejmuje projektowanie, budowę, finansowanie, eksploatację, konserwację oraz generalne utrzymanie i odnowienie konstrukcji.
Stanowi duży udział pod względem żeglowności, bezpieczeństwa i bioróżnorodności.
Automatyzacja zapór umożliwia zabezpieczenie pracy techników oraz regulację linii wodnej do żeglugi. Modernizacji zapór towarzyszy przywrócenie ciągłości ekologicznej cieków wodnych dzięki budowie przepławek dla ryb na każdym z obiektów oraz produkcji zielonej energii wraz z utworzeniem 3 elektrowni wodnych w Givet, Ham-sur -Meuse i Fumay oraz zgodność mikroinstalacji Revin (dawniej FHYM- Forces Hydrauliques de la Meuse).
Dział wodny Mozy zajmuje powierzchnię 36 000 km 2 , z czego jedna trzecia znajduje się w Regionie Walonii : umowa została podpisana w 2002 r. ( Międzynarodowa Umowa Meuse lub Umowa Gandawska ) przez Francję , Region Flamandzki , Region Waloński i Brukselę . - Region Stołeczny (trzy sfederowane podmioty Belgii ), Wielkie Księstwo Luksemburga , Niderlandy i Niemcy w celu zarządzania wszystkimi kwestiami związanymi z tym ciekiem wodnym, w tym sposobem, w jaki zainteresowane władze polityczne zgadzają się zachować wspólne interesy. Mapa dołączona do umowy wymienia tylko te podmioty dla Belgii , nawet jeśli strony umowy nalegały później, z powodów formalnych, by pojawiło się tam również państwo belgijskie.
Mozy była jedną z granic pomiędzy Cesarstwem i Francji w średniowieczu i pozostawały w mocy aż do XVII th wieku.
Co więcej, rzeka ta jest uważana za najstarszą rzekę na świecie. Fakt, że Moza przecina masyw Ardenów , powstały w paleozoiku , częściowo wyjaśnia tę interpretację.
Historyk Marc Suttor uważa, że rzeka w średniowieczu, od Sedanu do Maastricht , była porównywana pod względem znaczenia z ruchem do Sekwany i Renu , rzek, które do dziś umożliwiają transport towarów do trzech portów rzecznych najważniejszych w Europie. , Paryż , Duisburg i Liège .
Moza była tematem filmu dokumentalnego Ludzie rzeki , wyprodukowanego w 2012 roku przez Xaviera Istasse.
Moza przecina bardzo nawodnione regiony, w szczególności masyw Ardenów , i ma liczne i często obfite, ale raczej krótkie dopływy. Jej główne dopływy to: Saônelle , Mouzon , Vair , Chiers , Semois , Lesse , Bocq , Hoyoux , Ourthe i Roer na prawym brzegu , Bar , Sormonne , Viroin , Molignée , Sambre , Mehaigne , Rida i Geer na lewym brzegu.
Moza była bardzo sztuczna na części swojej trasy przez zapory i sztuczne brzegi oraz kontrolę jej poziomu.
W XX th century, z wyjątkiem broni byłego daleko downstream Mozę The łosoś stały się rzadkie i są pstrąg również. Niektóre odcinki były bardzo zanieczyszczone (biologicznie prawie opustoszałe lub skolonizowane przez kilka organizmów bardzo odpornych na zanieczyszczenia, w tym tubifex i larwę chironoma), a postoje rzeki (otwarcie tam w celu konserwacji) odsłoniły dużą część dna i brzegów zabijając wiele organizmów wodnych. Tuż za tamami duże ilości organizmów korzystały z ponownego natlenienia wody i mogły być obecne w bardzo dużych ilościach (np. Damas H opisany w 1941 r. na kamieniste dno znajdujące się poniżej zapór belgijskiej Mozy (gdzie woda jest ponownie natleniony), gdyż roją się tam tysiące osobników 3 gatunków gammares ( Rivulogammarus puler , Echinogammarus berilloni i Carinogammarus roeselli ). Inne ciekawe miejsca są również zgłaszane na początku XX -go wieku przez inwentaryzacji biologicznej, w tym:
Od tego czasu Castor fiber od kilkudziesięciu lat stopniowo rekolonizuje brzegi Mozy (bez budowania tam zapór bobrowych ze względu na głębokość wody).
Wykazano w Belgii, że różnorodność i wzory genetyczne roślin, które uważano za wyłącznie lub głównie chlorowodorowe, również nie potwierdziły hipotezy o bardzo wyraźnym przepływie w dół (podsumowano badanie), ponieważ nie doceniliśmy znaczenia transportu nasion w górę rzeki (przez zoochory a priori ) dla tych roślin (np. Rorippa sylvestris , rodzaj dzikiej rzeżuchy), tj. powtarzające się zjawiska wymierania/rekolonizacji subpopulacji w obrębie metapopulacji silnie heterogenizowały tę florę, można dodać te dwa wyjaśnienia.
Bioróżnorodność Mozy jest częściowo chroniona przez utworzenie Regionalnego Parku Przyrody Ardenów, przez który przebiega zielona droga Trans-Ardennes .
Rzeka najpierw płynie swoim naturalnym biegiem, z zastrzeżeniem niskich stanów wody i znaczących powodzi, i nie jest już żeglowna z wyjątkiem części.
Dalej w dół rzeki, wciąż na terytorium Francji, jest ukierunkowany - czasami zabierając północną odnogę Kanału de l'Est .
Po Saint-Mihiel pozwala na jig Freycinet (250 ton przy ugięciu 1,80 metra). Z Givet staje się żeglowny dla barek o masie 1350 ton.
Następnie z autonomicznego portu Liège do Rotterdamu przyjmuje łodzie typu Ren (2500 ton) i barki 2 × 4500 ton.
Canal des Ardennes łączy Mozy do Aisne a tym samym do Sekwany .
Kanał Alberta łączy Mozy (od Liège) do Escaut (i Antwerpii ), przechodząc przez korek Lanaye .
Przerwany projekt kanału Ourthe rozpoczął się również w Liège. Miała początkowo umożliwiać dotarcie do dorzecza Renu i obsługę obecnego Luksemburga dzięki połączeniu Moza-Mozela.
Przez Mozę przepływa wiele statków wycieczkowych. Jego głębokie meandry podczas przekraczania masywu Ardenów to tak wiele miejsc turystycznych.
Wielka powódź miała miejsce w styczniu i Marzec 1910przekroczyła tę z 1886 roku w Nouzon.
Moza nie jest bardzo regularną rzeką. Jej przepływ obserwowano przez 56 lat ( 1953 - 2008 ), w Chooz jeden rejon w Ardenach dziale znajduje się w górę od miasta Givet , to znaczy w niewielkiej odległości od granicy francusko-belgijskiej. Badany w ten sposób obszar ma powierzchnię 10 120 km 2 , ale nie obejmuje dorzeczy Houille , Alyse i kilku innych potoków .
Moduł rzeki w Chooz wynosi 144 m 3 / s (nie wliczając w płynie z Houille , w Alyse , etc.).
Moza charakteryzuje się bardzo wyraźnymi sezonowymi wahaniami przepływu. Występuje wysoki poziom wody w zimie i na samym początku skoku, i charakteryzują się średnimi miesięcznych przepływów w zakresie od 225 do 277 m 3 / s, od grudnia do zintegrowanych marca (z maksimum w lutym). Od kwietnia przepływ gwałtownie maleje aż do letniej niżówki, która występuje od czerwca do października, powodując spadek średniego miesięcznego przepływu do dna o 51,4 m 3 w sierpniu i 50,5 m 3 we wrześniu. Ale te średnie miesięczne ukrywają bardziej wyraźne wahania w krótkich okresach lub w latach.
Średni miesięcznyPrzy niskich stanach wody VCN3 może spaść do 11 m 3 / s w przypadku suchego pięcioletniego okresu, co można uznać za dotkliwe dla tak potężnej rzeki.
Powodzie mogą być bardzo poważne. QIX 2 i QIX 5 warto 690 a 950 m 3 / s, odpowiednio. QIX 10 wynosi 1100 m 3 / s, QIX 20 1300 m 3 , a QIX 50 1500 m 3 / s. Oznacza to na przykład, że co 50 lat (średnio), to należy spodziewać się powodzi rzędu 1500 m 3 / s, co odpowiada średniej przepływu Rhône w Valence Po otrzymaniu wody. Z Isère .
Maksymalny chwilowy przepływ zarejestrowany w Chooz wyniósł 1610 m 3 / s on30 stycznia 1995 r., natomiast maksymalna wartość dobowa wyniosła 1560 m 3 / s tego samego dnia. Jeśli porównamy pierwszą z tych wartości ze skalą QIX rzeki, zobaczymy, że powódź ta była wyraźnie powyżej poziomu pięćdziesięciu lat określonego przez QIX 50, a zatem całkiem wyjątkowa.
Moza to rzeka obfita. Warstwa wody przepływa w zasadzie w tym francuskim części jego wodnym wynosi 452 mm rocznie, co jest znacznie wyższy niż całkowitej średniej Francji (320 milimetrów). Właściwe natężenie przepływu (lub Qsp) osiąga 14,3 litra na sekundę i na kilometr kwadratowy basenu.
Cechą charakterystyczną tej rzeki jest przeprawa z południa na północ masywu Ardenów przez Mozę. Zazwyczaj rzeki zaczynają się od masywu, by dotrzeć na równinę, a następnie do morza.
Kopanie tej doliny wynika ze szczególnej chronologii wydarzeń geomorfologicznych w regionie:
To wyjaśnia, w jaki sposób ten strumień był w stanie utrzymać swoje nachylenie, podczas gdy otaczająca go rzeźba terenu przybrała odwrotne nachylenie. Na przykład Sormonna i jej dopływy na lewym brzegu (l'Ormeau, rau de Bassigny, rau de Charoué, strumień de la Bassée) płyną w kierunku przeciwnym do Mozy.
Moza zaczyna penetrować masyw u wylotu Charleville. „Ścieżka pod skałami” to pierwsza skarpa po kilkusetkilometrowej równinie, gdzie Moza omija „Mont-Olympe”. Potem pojawia się pętla Montcy, potem Aiglemont: tutaj zaczyna się to, co miejscowi nazywają „Doliną”. Rzeka znajduje się na wysokości 139 m, a rzeźba terenu ok. 190 m. W Revin Moza obniżyła się do 120 m, a teren wokół niej wzrósł do 420 m. W Givet Moza ma 95 m, a relief tylko 170 m. Jednak skarpy doliny są kontynuowane w Dinant i Namur.
To przekroczenie masywu Ardenów powoduje również dziwne sytuacje w sieci hydrograficznej, z dopływami płynącymi w kierunku przeciwnym do Mozy. Jeszcze przed Aiglemont, naprzeciwko Montcy-Notre Dame, na prawym brzegu, strumień Vivier-Guyon tworzył z Mozą kąt rozwarty, to znaczy wpada „do góry nogami” do Mozy. Ta obcość jest widoczna na mapach Cassini i Staffa; jednakże przebieg Mozy, który został zmodyfikowany podczas budowy linii kolejowej do Nouzonville (mapa sztabu pokazuje stary i nowy kurs), dziś nie jest już obserwowalny.
W Deville , na lewym brzegu, strumień Bois de Waibes tworzy rozwarty zbieg z Mozą; strumień Maubié również zbliża się do Mozy pod kątem rozwartym, ale jest ukierunkowany; jednak na mapie kija utworzył rozwarty zbieg. Na prawym brzegu, w Laifour , źródło żelaziste daje początek potoku, który na ostatnich kilku metrach płynie w kierunku przeciwnym do Mozy; nie tworzy zdezorientowania z powodu obecności trans-Ardennes greenway, która przecina jego bieg i pod którą jest zmuszona infiltrować. Jeszcze na prawym brzegu strumień La Jauny lub Janny (i dalej w dół, gdzie łączy się z potokiem Mała Gmina) płynie z północy na południe, podczas gdy Moza płynie z południa na północ i nie skręca na zachód niż w ostatnich dwustu latach metrów jego kursu: zbliża się pod kątem rozwartym, ale ostatnie metry przed ujściem, pod zieloną drogą , są skanalizowane. Jednak na mapie Cassini, podobnie jak na dziewiętnastowiecznej mapie sztabowej, rzeczywiście jest to kąt rozwarty, który tworzy zbieg. Na lewym brzegu, tuż za mostem D1 z Laifour w kierunku Revin, naprzeciw drogi prowadzącej w dół do greenway trans-Ardennes, do Mozy wpływa strumień bez hydronimu, płynący w przeciwnym kierunku i o kącie rozwartym przekraczającym 100 stopni łuku . W Revinie prawie tak samo jest na lewym brzegu z rau de la Fallière, nawet jeśli położenie zbiegu w meandrze św. Mikołaja nie tworzy kąta rozwartego.
Według niektórych autorów sytuacja ta jest niestabilna, a powstanie trwa do dziś. Obecnie dział wodny z Mozelą znajduje się 4 km od thalwegu Mozy w rejonie Fortu Douaumont, na północ od Verdun. Dalej w górę rzeki, w Ourches-sur-Meuse , dział wodny z Mozelą znajduje się zaledwie 800 m od biegu Mozy. Należy zatem zreorganizować sieć hydrograficzną dorzecza ze szkodą dla Mozy. Z jednej strony dolna część jej biegu we Francji stanie się dopływem Aisne , a więc Sekwany , odchylonej na południe przy wejściu do Ardenów przez dolinę Baru . Z drugiej strony jej górny bieg stanie się dopływem Mozeli , a więc i Renu , od rowu Neufchâteau .
Bieg rzeki zmieniał się w najnowszej historii ze względu na niską wysokość dolnego biegu równiny. Człowiek często interweniował.
Rzeka płynęła przez Oude Maasje , następnie około 1273 r. koryto odchylało się przez nurt Afgedamde Maas w kierunku północno-zachodnim, aż do ujścia do Waal , czyli do 1904 r.
Od czasu powodzi św. Elżbiety w 1421 r. Waal i Moza połączyły się z Gorinchem, tworząc Merwede .
New Meuse zamuleniu i man-made Nieuwe Waterweg został otwarty w 1872 roku, tak aby mogła pozostać Rotterdam port morski.
Heusden Kanał został wykopany w 1883 roku, kiedy Afgedamde Maas zaczął się mułu.
Aby walczyć z powodziami, Moza została zablokowana w 1904 roku, po Well , zgodnie z planami Cornelisa Lely i skierowana w kierunku nowej sztucznej odnogi Bergsche Maas , która następnie biegnie przez Amer w kierunku Hollands Diep . Vieille Meuse jest obecnie jednym z ramion Renu i nie odbiera wodę z Mozy, ale nadal zachować swoją nazwę. Nawigacja między Afgedamde Maas , która stała się wirtualnym rozlewiskiem, a Renem pozostaje możliwa . Brama strażnik : Kromme Nolkering może być obniżona, jeśli to konieczne, podczas gdy blokada Wilhelmine pobliżu Giessen zapewnia, że wody dwóch rzek są rozdzielone.
Ujście rzeki do XVII th wieku, zwany Maas Brielle ostatecznie przekroczył w 1950 roku i tworzy martwą rękę, Brielse Maas .
Obecnie niewielka część wód rzeki wpływa do Dordtsche Kil , reszta do Haringvliet ; stamtąd płyną w sztucznie uregulowany sposób, przez Haringvlietdam , do Morza Północnego i do Spui, by połączyć się ze Starą Mozą.
Od czasów starożytnych pierwszorzędna arteria gospodarcza, Moza zachowała swoje wpływy w wymianie handlowej ustanowionej w okresie Merowingów, o czym świadczy rozpowszechnienie technik i wzorów, poświadczone w wykopaliskach archeologicznych. Stanowiła także kręgosłup biskupstwa Liège , które w drugiej połowie średniowiecza stało się księstwem biskupim . W ten sposób władza księcia-biskupa rozciągała się na przedmieścia (lub całe miasta) połączone rzeką: Dinant , Namur , Andenne , Huy . W każdym z tych miast most i kościół pod wezwaniem Notre-Dame zebrały prawo przejazdu, zasilając skarbiec biskupi.
Marc Suttor uważa, że ruch na Mozie jest porównywalny z ruchem Loary , Sekwany i Renu , w szczególności wina, głównego towaru transportowanego na wielkich rzekach Europy w średniowieczu i renesansie, ruchu równego XVI th century do produkcji wina Bordeaux.
Wykorzystując tę komercyjną oś, złotnictwo Mosan (a zwłaszcza wyroby z mosiądzu lub mosiądzu ) rozwijało się przez całe średniowiecze. „Historyczna legenda” mówi, że praktyka wyrobów z mosiądzu sprzeciwiała się Bouvignesowi Dinant; Philippe de Commynes dobrze to opowiedział w swoich kronikach i Jules Michelet był tym uderzony.
Od końca XIII -go wieku, Meuse był jednym z czterech rzek wyznaczającej granicę między Królestwo Francji i Świętego Cesarstwa Rzymskiego . Granica ta, uzasadniona pamięcią traktatu z Verdun z 843 r. , biegła od źródła rzeki do miasta Mézières i przechodziła przez środek napotkanych księstw, w szczególności księstwa barskiego . Granica ta była rzeczywistością, ale przede wszystkim obiektem reprezentacji, stylizującym różne granice (fiskalne, sądowe i feudalne) królestwa. Mieszkańcy średniowiecza mieli świadomość rozbieżności między oficjalną ideą granicy rzecznej a rzeczywistością skomplikowanych granic. Od 1390 r. w królewskich śledztwach świadkowie twierdzą, że brązowe znaczniki są zanurzone w rzece, a nikt ich nie widział. Mit ten pokazuje szacunek, jaki otacza tę świętą granicę między Francją a Cesarstwem.
Po aneksji większości Alzacji i Trois-Évêchés de Metz , Toul i Verdun we Francji przez traktatu westfalskiego w 1648 roku , Moza nie był już de facto granicy, ale pozostaje ona odniesienie akademicki. Aż do XVIII th wieku Francja. W Niemczech nawiązuje do tego Deutschlandlied („pieśń o Niemczech”), która w 1922 roku stała się oficjalnym niemieckim hymnem narodowym. Pierwsza strofa wiersza Fallersleben odnosi się do podziału narodu niemieckiego na początku XIX th wieku i przedłużeniu Związku Niemieckiego w tym czasie wycofano w 1945 roku , który powiedział, że Niemcy biegnie.
Von der Maas bis an die Memel Von der Etsch bis an den Belt „Od Mozy do Niemna ”, „Od Adygi do Małego Pasa ”.Ta pamięć o Świętym Cesarstwie była także zaprzeczeniem francuskich roszczeń do granicy Renu .
Książę Burgundii Philippe le Bon zdobył Dinant w 1466 r. , podpalił je i kazał zmasakrować jego mieszkańców, wrzucając ich związanych po dwóch do Mozy. Dwa lata później ten sam los spotkał Liège. Dinant i Liège były częścią księstwa Liège, podczas gdy Bouvignes było częścią hrabstwa Namur , już burgundzkiego. Bardziej niż zaściankowej kłótni, musimy widzieć powody polityczno-ekonomiczne wykraczające daleko poza mikrokosmos Dinant: kto kontroluje rzekę, kontroluje gospodarkę.
Industrialna Moza jest już w średniowieczu i niektórzy historycy wycięli w ten sposób strefę przemysłową, która biegnie od Dinant do Liege . Stanie się jeszcze bardziej wraz z rewolucją przemysłową . Kuźnie i piece w Ardenach, które przez wieki przetwarzały żelazo z węgla drzewnego , zobaczą, jak ich praca zostanie przeniesiona przez małe, szybkie rzeki, których używali w swoim przemyśle, do większych, takich jak Sambre (która jest wrzucana do Mozy w Namur ) i Moza. Podczas drugiej rewolucji przemysłowej, którą można rozpocząć wraz z nadejściem Belgii, powstanie druga potęga przemysłowa na świecie, od Charleroi po Liège , pionowo nad angielskimi zagłębiami węglowymi, w północno- francuskiej i francusko-niemieckiej Lotaryngii . Gorączce węglowej uniknęła jedynie Haute Mouse, zastąpiona przez Sambre łączącą Charleroi z ujściami Morza Północnego . Stopniowo przemysł stalowy przejął górnictwo w Belgii, nadal podążając za dorzeczami mediany Mozy i Sambry. Ten przemysł stalowy , który obecnie podupada, mimo wszystko nadal istnieje i został włączony do porozumienia Mittal - Arcelor , ale cierpi z powodu międzynarodowej konkurencji i kryzysu gospodarczego z 2008 roku .
Tragiczna rzeka Moza zawsze była na drodze najazdów i europejskich rywalizacji. 23 sierpnia 1914The 100 th 101 th 103 th 108 th , 178 th , 182 TH pułki piechoty cesarskiej armii niemieckiej, został odrzucony na wschodnim brzegu Mozy przez francuskich żołnierzy Francheta Esperey (w tym porucznik Charles de Gaulle ) , odrzuć je definitywnie na drugim brzegu. Podczas udanego francuskiego ataku ludność brata się z żołnierzami Franchet d'Esperey i wielokrotnie śpiewała La Marseillaise . Podobnie jak w innych miastach Belgii czy Francji, Niemcy są przekonani (błędnie), że mają do czynienia ze snajperami (wspomnienia konfliktu z 1870 roku , strach, który staje się halucynacją).
W Dinant , ich „szczery fałszywe przekonanie” zamieni miasto w piekle Bosch :
niemiecki Sztab Generalny wydaje rozkazy do wykonania ludności i spalić domy.
23 sierpnia 1914aw następnych dniach 674 mężczyzn, kobiet i dzieci zostało straconych z broni palnej w różnych częściach miasta. Dwie trzecie mieszkań w Dinant padło ofiarą płomieni. Ludność cywilna, rozbrojona z6 sierpnia, namawiano, by nie angażować się w walkę z najeźdźcami (→ Sac de Dinant ).
W 1939 roku Francja wypowiedziała wojnę Niemcom i przygotowuje się do odparcia inwazji na nie. W ramach francuskiego planu obronnego Moza odgrywa ważną rolę, ponieważ znajduje się na znacznej części swojego górnego biegu (we Francji, od zbiegu z Chiers do Namur w Belgii), dowództwo francuskie zamierza powstrzymać Niemcy w ramach planu Dyle'a .
Dalej w dół rzeki Belgowie bronili go w szczególności przez fort Ében-Émael, by chronić Liège .
Ten fort się zawali 11 maja 1940, dzień po ofensywie niemieckiej; Belgowie ewakuują ufortyfikowane pozycje Liège, a następnie Namur , pozostawiając tam tylko wojska forteczne.
Upstream, wyprzedzając Francuzów, 12 maja 1940, to trochę na północ od Dinant , w Houx, pierwsi niemieccy piechurzy przekraczają Mozę. Następnego dnia niemieckie wojska Guderiana również przekroczyły Mozę w Sedanie, powodując Przełamanie Sedanu , a także w Monthermé . Ich piechota również przeszła pod Givet i Profondeville , ale zawiodła w Nouzonville i Charleville-Mézières, zanim Francuzi wycofali się ze swoich ostatnich pozycji nad Mozą na15 maja 1940, na froncie alianckim otwarto duży wyłom od Namur do zachodniego krańca linii Maginota , którego Francuzi nie mogli wypełnić z powodu braku wystarczających rezerw. Niemieckie oddziały pancerne ruszyły tam i dotarły do kanału La Manche w pobliżu Abbeville w dniu20 maja 1940, biorąc od tyłu armie alianckie w północnej Francji i Belgii. Bitwa dla Francji jest już praktycznie stracone.
Program działań został wprowadzony na lata 1998-2003, a w 2002 r. , kiedy podpisano Traktat z Mozy , znany również jako Umowa Gandawska , Francja , Holandia , Belgia i Luksemburg zaznaczyły współpracę w zakresie zarządzanie rzeką z dwoma stanami i dwoma regionami belgijskimi. Projekty obejmują powrót dużych ryb łososiowatych do akwenu i stopniowe przywracanie swobodnego przepływu ryb w krajach Beneluksu , podczas gdy dyrektywa europejska ( Ramowa Dyrektywa Wodna lub RDW) wzywa do przywrócenia dobrego stanu ekologicznego w 2015 r. (z wyjątkiem odstępstw). być uzasadnione).
Moza, która przecina wschodnią Belgię, dała swoją nazwę sztuce Mosan, która łączy w sobie zestaw przedstawień inspirowanych karolińczykami , realizowanych głównie w dawnej diecezji Liège ( 400 - 1559 ), pomiędzy Świętym Cesarstwem Rzymskim a Francja od 900 do 1600 , co pozwala spojrzeć na historię Walonii i Księstwa Liège w długim okresie kulturowym z architekturą i pięknymi kolegiatami w Hastière , od Nivelles , od St-Barthélémy do Liège, dzieło z drewna , kości słoniowej , metali (np. chrzcielnica St-Barthélémy, mosiądz ).
Jednym z przykładów jest Ukrzyżowanie wapiennych rzeźbione z końca X XX wieku, z Berna i przechowywano w Freiburgu , gdzie Ukrzyżowany przytrzymuje głowę.
Charles Péguy włożył te wersety w usta Joanny d'Arc , urodzonej w Domrémy sur la Meuse:
Żegnaj Meuse śpiąca i miękka do mojego dzieciństwa,
która mieszka na łąkach, gdzie toniesz bardzo nisko
Pożegnanie z Mozą: już zacząłem swój wyjazd
W nowe kraje, w których się nie tonie.
W swojej książce A Certain Idea of Wallonia , którą chciał zilustrować obrazem Henri Blèsa , Paul-Henry Gendebien opisuje intelektualne podejście wielkiego malarza mozańskiego, myśląc o wszystkich miejscach w Europie, gdzie można zobaczyć jego prace : „Europa widzi, że pejzaż mistrza walońskiego – którym jest Mosan, a który może być tylko Mosanem – jest jednocześnie pejzażem par excellence, co podnosi go tym samym do rangi obrazu Wszechświata. "
André Dhôtel to Mosan, który od francuskiej Mozy po belgijską Mozę napisał tę niezwykłą powieść, której bohaterem jest Bayard , Kraj, do którego się nigdy nie dociera . Co ciekawe, w tej książce znajduje się fantazja o morzu i wielkich miastach flamandzkich lub holenderskich, gdzie Moza spotyka się z morzem wśród katedr i dzwonnic .
Istnieje wiele linków na całej trasie Mozy, zarówno w jej francuskim, jak i belgijskim kursie. Rita Lejeune sporządziła mapę toponimów związanych z legendą o Bayardzie , od płaskowyżu Langres do Maastricht .
Jacques Brel przywołuje Mozę w "Je suis un soir d'été" lub "Il neige sur Liège" .
Dominique A cytuje Mozę w swojej piosence „La pleureuse” , podkreślając ciemną stronę rzeki w porównaniu do błękitu Dunaju .
Jako hydraulik tych pań
Lub jako pocieszyciel,
Jeśli znajdziesz tam swoje konto,
zalam twoje serce.
I że piękny Dunaj
zamienia się w Mozę
I jestem twoją żałobnikiem
Tak, jestem twoją żałobnikiem
Na zawsze twoją żałobą.
Patrick Beurard-Valdoye zadedykował Mozie jedno ze swoich utworów poetyckich, Mossa .
Moza jest wspomniana w refrenie pieśni wojskowej Verdun! On ne pas pas , napisany w 1916 roku przez Eugène'a Joullota i Jacka Cazola z okazji bitwy pod Verdun .
A Verdun, zwycięski,
Popycha tam krzyk
Echa brzegów Mozy,
Zatrzymaj się! Nie przechodzimy !
Morski gad odkrył niedaleko Maastricht , został nazwany „ Mosasaurus ” ( „Meuse jaszczurki”) w hołdzie tej rzeki przekraczania miasto, w którym została ona odkryta.
Domrémy-la-Pucelle , Moza wezbrana przez jesienne deszcze.
Moza w Sedanie .
Moza w Charleville .
Moza w Mézières .
Moza w Hastière , kościół opactwa Saint-Pierre d'Hastière .
Waulsort , przewoźnik wodny.
Moza, na jej lewym brzegu zamek Freÿr .
Widok stadionu Sclessin z tym Standardem Liege , z portu Ougrée .
Liège , Esplanade des Terrasses d'Avroy.
Neerloon , Moza o zmierzchu.