Tamerlan | |
Tamerlan | |
Tytuł | |
---|---|
Beg , Khan i emir | |
1370 - 1405 (35 lat) |
|
Poprzednik | Amir Husajn |
Następca | Khalil Sułtan |
Biografia | |
Dynastia | Timurydzi |
Data urodzenia | 9 kwietnia 1336 |
Miejsce urodzenia | Kech ( Chanat Transoxiana ) |
Data śmierci | 18 lutego 1405(w wieku 68 lat) |
Miejsce śmierci | Otrar ( Imperium Timurydów ) |
Tata | Taragai |
Matka | Tekina Mohbegim |
Małżonka |
Bibi Khanoum Ponad dwadzieścia innych kobiet |
Dzieci | Djahangir Omar Szejk Miran Shah (1366-1408) Shah Rukh (1377-1447) Jeszcze trzech synów i dziewięć córek |
Religia | islam |
Timur , lepiej znany jako Tamerlan (od perskiego تيمور لنگ , Timur (-i) Lang , co dosłownie oznacza „ Timur Kulawy ”), urodzony9 kwietnia 1336w Kech, niedaleko Shakhrisabz , na terenie dzisiejszego Uzbekistanu , i zmarł dnia18 lutego 1405w Otrar w bieżącym Kazachstanu , był wojownikiem turecko-mongolskich z XIV th century zdobywca dużo Azji Środkowej i na Zachodzie , założyciela dynastii z Timuridów która istniała aż do 1507 roku.
Zostań Emir z Transoksania , Tamerlan okazał się groźny watażka, budując ogromne imperium oparte na władzy wojskowej i terroru. Historycy często mówią o „katastrofie Timurydów”, ponieważ jej zniszczenia i masakry były spektakularne; szacunki liczby ofiar śmiertelnych z jego kampanii wojskowych wahają się od 1 do 17 milionów ludzi (czyli około 5% ówczesnej światowej populacji). Podczas swoich podbojów nie wahał się wymordować całej ludności miast, które mu się oparły, z wyjątkiem rzemieślników, których deportował do swojej stolicy, Samarkandy . To właśnie w tym charakterze pokazał, że jest obrońcą sztuki i pisma, które uczyniły Samarkandę wielką.
Po śmierci Tamerlana w 1405 r. jego imperium, rządzone przez jego potomków (Timurydów), było podgryzane przez sąsiednie mocarstwa, aż do ostatecznego ataku Uzbeków z dynastii Chajbanidów .
Imię urodzenia Tamerlana to Timour. Legenda głosi, że ma zamiar pokazać jego syn Sheikh , ojciec byłby przerwany podczas czytania Koranu , słowo tamarrou ( „szok”). Słowo arabskie zostało zmodyfikowane tak, aby dać timur , „metal”, z żelaza lub stali Turco-Mongol ( por. mongolski Tomor Төмөр lub Temur Тэмүр , „metal” lub „ stal ”) lub ( por. turecki demir , „ żelazo ”). To imię Timura można porównać do imienia rodowego Czyngis-chana , Temudjina .
Timour Lang / TamerlanTimour Lang oznacza Timoura Kulawego ( lang : od perskiego czasownika لنگیدن , langidān la , idan , limp ). Ta nazwa została również przetłumaczona na mongolski Dogolon Tömör ( Доголон Төмөр , Tömör kulawy).
„Tamerlan” to transkrypcja z Timour Langa , który można znaleźć jako takie w języku niemieckim (ale nazwa Tamerlan jest częściej używany), w języku hiszpańskim i rosyjskim (gdzie nazwa Tamerlan służy podobnie jak Timour obojętnie) nieznacznie zmodyfikowana w języku włoskim ( Tamerlano ), w języku angielskim ( Tamerlane , z literackim wariantem Tamburlaine , ale także Timur ).
Szwedzki ma zbliżone do pierwotnego transkryptu: Timur Lenk .
Amir TemuraW Uzbekistanie Tamerlan nazywa się Amir Temur , od formy zawierającej oryginalny arabski tytuł amir (emir).
Powszechnie uważa się, że Tamerlan urodził się dnia 8 kwietnia 1336, w Kech, wsi niedaleko Chakhrisabz . Jednak jego apologeci przypisują mu wyjątkowe przeznaczenie na długo przed jego narodzinami. Rzeczywiście, jego ojciec, Taragay , stary turecki wódz, żarliwy muzułmanin , stojący na czele klanu Barlas , który spodziewał się dziedzica, miałby sen przeczucia. Anioł pod postacią przystojnego młodzieńca ukazał mu się, wręczając mu miecz. Sen ten został zinterpretowany przez miejscowego szejka jako zapowiedź, że jego syn zamierza podbić świat za pomocą miecza.
Mówi się również, że dziecko urodziło się z rękami pełnymi krwi, co przypomina narodziny Czyngis-chana , o czym opowiada Tajna historia Mongołów .
Jego ojciec, Taragay , był głową plemion Barlas . Był prawnukiem Karachara Noyana (w) i wyróżniał się spośród innych członków swojego klanu jako pierwszy, który przeszedł na islam . Taragay mógł objąć należne mu wysokie stopnie wojskowe w drodze dziedziczenia, ale podobnie jak jego ojciec Burkul wolał poświęcić się studiom.
Pod kierunkiem ojca edukacja młodego Tamerlana uczyniła go zarówno zwolennikiem męskich ćwiczeń na świeżym powietrzu, jak i uważnym czytaniem Koranu . W tym czasie, jeśli możemy ufać jego Pamiętnikom (Malfu'at) , był czuły i sympatyczny.
W wieku szesnastu lat, Timur dołączył usługę Kazghan , Turka, który zamordował ostatnią Djaghataïde khan Qazan . Szybko awansując w randze, został pod jego rozkazami dowódcą wojskowym. Jednak zabójstwo Kazghana w 1357 opóźniło jego marzenia o wniebowstąpieniu.
W reakcji na śmierć emira, chan Mogholistanu , Tughluk Temur (en) najeżdża Transoxianę i próbuje zjednoczyć chanat Dżaghatai. Timur następnie postanawia go wesprzeć i zostaje mianowany doradcą nowego gubernatora, Ilyasa Khodja (en) , syna chana, w 1361 roku. Ale Ilyasowi nie udaje się zmobilizować tureckiej populacji muzułmańskiej ani arystokracji, a Timur obawiając się buntu, opuszcza Samarkandę dołączyć do swojego szwagra Husajna, wnuka Kazghana. Rozpoczął więc walkę o wstąpienie na tron.
Śmierć Tughluka ułatwiła rekonkwista, a także dodanie rozległego terytorium. W tym okresie Tamerlan i jego szwagier Husayn, początkowo związani, stali się rywalami i przeciwnikami. Pod koniec 1369 roku Husajn został zamordowany, a Tamerlan, oficjalnie ogłoszony władcą w Balch , wstąpił na tron w Samarkandzie, stolicy jego posiadłości.
Warto zauważyć, że Tamerlan nigdy nie nadał sobie tytułu Chana , nazywając siebie „ amir al-kabir ” („wielki książę” po arabsku). Ponadto osadził na tronie Transoxiany „leniwego chana”, Sojurgatmicha, potomka Czyngis-chana, aby podporządkować się prawu mongolskiemu ( jasak ). W końcu poślubił wdowę po Husajnie, Saray Mulk Khanum , której później poświęcił meczet. Ta wdowa jest córką Chana Czyngischanide Qazan . W rzeczywistości Timur staje się „imperialnym zięciem”, guregenem w języku mongolskim lub kurgenem w języku tureckim i może twierdzić, że pochodzi z linii Czyngis-chana.
Kolejne trzydzieści lat spędziliśmy w kilku wojnach i wyprawach. Tamerlane nie tylko umocnił swoją władzę w kraju, podporządkowując sobie wrogów, ale także starał się poszerzyć swoje terytorium, wkraczając na ziemie sąsiednich potentatów. Jego podboje na południu i południowym zachodzie objęły prawie wszystkie prowincje Persji ( Iran ), w tym Bagdad , Karbalę i Kurdystan .
Jednym z jego najważniejszych przeciwników był Tochtamysz, który będąc uchodźcą na dworze Tamerlana, został władcą wschodniego Kipczaku i Złotej Ordy oraz pokłócił się z Tamerlanem o posiadanie Khwarizmu . Tamerlan poparł Tochtamysza, gdy ten najechał Rosję i zdobył Moskwę w 1382 r., ale później Tochtamysz zwrócił się przeciwko niemu i najechał Azerbejdżan w 1385 r . Dopiero w 1395 roku w bitwie nad rzeką Kur moc Tokhtamysha została ostatecznie pokonana. Uciekł na Syberię, gdzie został zamordowany w 1406 roku. Zwycięstwo Tamerlana zakończyło hegemonię Złotej Ordy w Rosji.
W 1383 Tamerlan zajął Herat w Persji (obecnie Afganistan ), który po śmierci Abu Saida ( 1335 ), władcy dynastii Ilchanidów , nie był już kontrolowany przez żadne mocarstwo.
W 1398 roku , kiedy Tamerlan miał ponad sześćdziesiąt lat, Farishta mówi nam, że „poinformowany o kłopotach i wojnach domowych w Indiach”, „rozpoczął ekspedycję do tego kraju” i12 września 1398, „Przybył na brzeg Indusu ”. Zrobił 100.000 jeńców natychmiast wyrżniętych, a jego żołnierze byli piramidami głów wroga… Jego przekroczenie rzeki i spacer wzdłuż jej lewego brzegu, posiłki, które dostarcza swojemu wnukowi Pirowi Muhammadowi (en) (które zostało zainwestowane w Multan ), zdobywanie miast i wiosek, któremu prawdopodobnie towarzyszyło niszczenie domów i masakra mieszkańców, bitwa przed Delhi i zwycięstwa, triumfalny wjazd do „przeklętego” miasta, wszystkie te okoliczności należą do annałów Indii . Mówi się, że dewastacja Delhi nie była w intencjach Tamerlana, ale że jego ludzie po prostu nie mogli być kontrolowani po przybyciu do bram miasta . Ofiary są liczne, a ocalali sprowadzeni do niewoli.
W kwiecień 1399, jakieś trzy miesiące po opuszczeniu stolicy Mahmuda Toghluka , Tamerlan wrócił do swojej stolicy za Oksusem ( Amou-Daria ). Korupcja drastycznie się zmniejszyła. Według Ruya Gonzálesa de Clavijo , ambasadora Kastylii, który przybył na dwór Tamerlana w 1404 roku, 90 słoni wykorzystano tylko do transportu kamieni z niektórych kamieniołomów, aby umożliwić mu wzniesienie meczetu w Samarkandzie.
Wojna z Turkami i Mamelukami , która powstała po jego powrocie z Indii, zakończyła się zdobyciem Aleppo i Damaszku . Najechał Bagdad wCzerwiec 1401 ; po zdobyciu miasta zmasakrowano dwadzieścia tysięcy mieszczan. Tamerlane rozkazał, aby każdy żołnierz wrócił z co najmniej dwiema ludzkimi głowami do pokazania. W 1402 roku , Tamerlan najeżdża Anatolii i pokonał Sultan Ottoman Bayezid I er do bitwy o Ankarze . Historia mówi, że kiedy Bayezid został przykuty do namiotu Tamerlana, wybuchnął śmiechem. „Mylisz się, śmiejąc się ze mnie, spójrz, co mi się przytrafiło, równie dobrze może przydarzyć się tobie!” Na co Tamerlan odpowiedział: „Nie naśmiewam się z ciebie, ale z ironii Allaha, który podzielił los świata między jednookiego i kulawego!” "
Legenda że Bayezid I er został klatce wydaje się wątpliwe, ale jest prawdopodobne, że Tamerlan utrzymywał z nim. Jego żona i córki zostały przeniesione do haremu Tamerlana. Bayezid zmarł później w niewoli, prawdopodobnie przez samobójstwo przez otrucie. Zwycięstwo to prawdopodobnie uratowało tymczasowo (tj. na około pięćdziesiąt lat) upadające Cesarstwo Bizantyjskie, pokonując siły tureckie, które wówczas planowały zdobycie Konstantynopola. Po zdobyciu Ayasoluk ( Efezu ) jesienią 1402 roku Tamerlan zabrał również Smyrnę od Rycerzy Rodos i wymordował jej mieszkańców. W 1403 spustoszył Gruzję , niszcząc 700 miast, masakrując ludność i mordując wszystkie kościoły Tyflisu .
W grudzień 1404, Tamerlan podjął ekspedycję wojskową przeciwko Chinach , ale stary wojownik został zaatakowany przez gorączkę i zarazy, kiedy rozbili obóz na drugim brzegu Sehonowi ( Syr-Darii ) i zmarł w Atrar ( Otrar ) w średnio-Luty 1405.
Markham we wstępie do relacji ambasady Clavijo wspomina, że jego ciało „zostało zabalsamowane piżmem i wodą różaną, otoczone płótnem, leżące w hebanowej trumnie i wysłane do Samarkandy, gdzie został pochowany”. Odpoczywa w Gour Emir .
Zdobywca, który przetransportował swoje zwycięskie armie, z jednej strony Irtyszu i Wołgi do Zatoki Perskiej, a z drugiej strony Hellespontu (a więc z Dardaneli na wschodzie Azji Mniejszej) nad Gangesem , Tamerlan był niezwykle szorstki. Według René Grousseta „stanowi syntezę mongolskiego barbarzyństwa i tego wyższego stopnia prastarej potrzeby morderstwa, która jest morderstwem popełnionym w służbie abstrakcyjnej ideologii, z obowiązku i świętej misji”.
Według Gabriela Martineza-Grosa „jego troską jest uniknięcie narodzin rywalizujących form imperialnych” i dlatego praktykuje „rodzaj prewencyjnej eksterminacji” na terytoriach, które uważa za nie do utrzymania.
Jego ogromne imperium ledwo go przetrwało. Rzeczywiście, nigdy nie dbał o skuteczność polityczną na podbitych przez siebie terytoriach i nigdy nie stworzył administracji.
Jego najstarszy syn Djahangir (en) zmarł w 1376 r., jego drugi syn Omar Cheikh I st (en) zmarł w 1394 r. Tamerlan wyznaczył następnie swojego wnuka Pir Muhammada (en) , syna Djahangira, na następcę. Planował przypisać każdemu ze swoich potomków lenno pod zwierzchnictwem Pira Muhammada, ale spowodowało to fragmentację imperium:
Tamerlan znany jest jako mecenas sztuki. Większość architektury, którą zamówił, wciąż można zobaczyć w Samarkandzie .
Według legendy Omar Aqta , kaligraf dworu Tamerlana, przepisał Koran tak małymi literami, że cały tekst księgi zmieścił się na pieczęci. Mówi się również, że Omar stworzył Koran tak duży, że do jego transportu potrzebna była taczka . Znaleziono liście tego, co prawdopodobnie było tym wielkim Koranem, napisane złotymi literami na wielkich stronach.
Tamerlan miał 18 żon i wiele konkubin. Syn Tamerlana są Djahangir (in) (zmarł 1376 ), Omar Sheikh I er (in) (zmarł 1394 ), Miran Shah (mad, zmarł w 1408 roku ) i Shahrokh . Trzech innych synów zmarło w dzieciństwie.
ŻonyCiało Tamerlana zostało ekshumowane w 1941 roku przez rosyjskiego lekarza sądowego Michaiła Guerassimowa . Naukowiec odkrył, że rysy twarzy Tamerlana były zgodne z rysami mongolskimi, co potwierdza ideę, że był potomkiem Czyngis-chana . Guerassimov był w stanie zrekonstruować wygląd Tamerlana z jego czaszki. Miał pięć stóp wzrostu, co jak na jego czas jest wysoki. Badanie potwierdziło również, że kuleje.
Klątwa TamerlanaWedług legendy nad grobem Tamerlana wisi klątwa; wygrawerowany napis ostrzega „Kiedy wrócę na światło dzienne, świat się zatrzęsie”. Okazuje się, że noc22 czerwca 1941gdzie Guerassimov ekshumował ciało Tamerlana, Hitler rozpoczął operację Barbarossa przeciwko ZSRR . Michaił Guerassimow jest więc uważany przez kilku mieszkańców środkowoazjatyckich państw ZSRR za winnego wybuchu Wielkiej Wojny Ojczyźnianej za otwarcie grobu tureckiego przywódcy . Ciało Tamerlana zostało ponownie złożone w jego grobie w Gour Emir , zgodnie z islamskimi rytuałami, w,Listopad 1942tuż przed sowieckim zwycięstwem w bitwie pod Stalingradem .
Potocznie po francusku tamerlan to człowiek o wojowniczym lub zwycięskim wyglądzie.
W sercu Taszkiencie The Państwowe Muzeum historii Timurid (powszechnie nazywane muzeum Amir Temur ) został otwarty w 1996 roku dla uczczenia 660 th rocznicę urodzin Timur. Muzeum, założone w nowym budynku w uzbeckim stylu architektonicznym, prezentuje stałą kolekcję 1700 eksponatów, biżuterię, broń, sprzęt wojskowy, instrumenty muzyczne oraz przedmioty osobiste Tamerlana, Babura i Ulug Bega . Wystawy, skupione wokół ducha Timurydów, zawierają również wiele informacji o społeczeństwie i kulturze średniowiecza w Azji Środkowej .
W Uzbekistanie w miejscach publicznych stoją trzy monumentalne posągi przedstawiające Tamerlana:
Powszechnie uznanymi biografami Tamerlana są:
W dziele tego pierwszego „zdobywca tatarski jest przedstawiany jako liberalny, życzliwy i znamienity książę”, jak zauważa sir William Jones ; podczas gdy w drugim jest "zniekształcony i bezbożny, o niskiej ekstrakcji i odrażających zasadach". Ale korzystna wersja została napisana pod osobistym nadzorem wnuka Tamerlana, Ibrahima, podczas gdy druga wersja była produkcją jego największego wroga.
Ibn Khaldoun także prowadził kroniki Tamerlana, jednak sporządzane na jego rozkaz i pod jego bezpośrednim nadzorem. Spotkał Tamerlana podczas oblężenia Damaszku i wynegocjował kapitulację miasta (listopad 1400).
Wśród mniej znanych biografii lub materiałów biograficznych jest druga Zafarnaeh autorstwa Nizama Shami, która jest najnowszą znaną biografią Tamerlana i jedyną napisaną za jego życia. lot. ja z ?? Perski rękopis z 1495 r. , rzekoma biografia Tamerlana, Tuzuk-i Temur , jest późniejszą fabrykacją, chociaż większość faktów historycznych jest poprawna.
Źródła zachodnie„Niezależni naukowcy wskazują na […] liczbę ofiar śmiertelnych do 17 milionów. "