Małgorzata z Valois-Angoulême

Od 1521 do 1524 roku, korespondencja Marguerite z biskupem Meaux , Briçonnet , pozwoliło lepiej zrozumieć ewolucję jej duchowości. Małgorzata przygotowuje się do przyjęcia devotio moderna, nie dając się wykorzenić. „Podobnie jak Wieczernik w Meaux – Briçonnet , Arande i Roussel – wkrótce będzie należeć do tych żyrondynów reformacji , potępionych przez ekstremistów z obu obozów, tradycjonalistów i rewolucjonistów. Pozostanie złapana między drzewem posłuszeństwa a korą nietolerancji. "

W 1521 roku Lefèvre d'Étaples został uratowany przez króla po potępieniu przez Sorbonę jego książki Les Trois Maries . W następnym roku Małgorzata została podejrzana o herezję po komentarzach do czterech ewangelii tego samego autora. W 1523 r. Sorbona wykorzystała trudności dyplomatyczne króla i zaatakowała Wieczernik . Reformiści uniknęli prześladowań dzięki radzie królewskiej. W następnym roku pokój między Francją a Stolicą Apostolską zmusił Briçonnet do powrotu i rozwiązania Wieczernika. Marguerite otrzymuje ciepłą pomoc moralną od Briçonnet podczas kolejnych żałob, które ją dotykają. Pokazuje też akceptację reformizmu: niektóre z ich tez można znaleźć w jej pierwszym dziele Dialogue en forme de vision nocturne . Wpływ Meaux był odczuwalny przez kolejne lata.

W 1525 roku Małgorzata, która przebywała w Lyonie , dowiedziała się o klęsce Pawii . Jego brat François I st został wzięty do niewoli. Jeśli chodzi o Karola IV Alençon , jej męża, udało mu się uciec po bitwie i dotrzeć do Lyonu, ale zginął wKwiecień 1525. Marguerite zostaje wyznaczona do negocjowania z cesarzem Karolem V uwolnienia króla Francji. Ale cesarz i jego kanclerz Mercurin de Gattinara nie chcą słyszeć o okupie: żądają retrocesji Burgundii , której Karol V jest teoretycznie spadkobiercą poprzez swoją babcię. Dlatego misją Marguerite nie powiedzie się, ale pomógł wnieść king François I st cenną gwarancję.

Królowa Nawarry

Po śmierci męża Karola IV z Alençon , małżeństwa bez potomstwa, odziedziczyła tytuły hrabiego Armagnac i Rodez oraz księcia Alençon. 24 stycznia 1527ponownie wyszła za mąż za Henryka II d'Albreta , króla Nawarry , na zamku Saint-Germain-en-Laye . Jest więc królową, lecz odciętego od jej południowej części, położonego za Pirenejami królestwa Nawarry, które w 1512 r. zaanektował jej potężny hiszpański sąsiad Ferdynand II Aragoński. W 1528 r. urodziła córkę Joannę d'Albret , która będzie przedostatnią królową Nawarry i matką przyszłego Henryka IV .

Małgorzata weszła w okres żałoby: w 1530 roku jej syn Jean miał sześć miesięcy, kiedy zmarł; w 1531 straciła matkę, Ludwikę Sabaudzką.

Religijne antagonizmy nasilają się: Sorbona reaguje na kazania Gérarda Roussela , protegowanego Małgorzaty, potępiając Zwierciadło grzesznej duszy . W 1534 r. afera plakatów doprowadziła króla, jego własnego brata, do rozprawienia się z reformatorami, których chroniła Małgorzata. Na wszelki wypadek wróciła do swoich południowo-zachodnich stanów, a następnie udała się na południe Francji.

Małgorzata próbuje drogi pojednania z cesarzem Karolem V, aby odzyskać swoje terytoria na południu Pirenejów  : konferencje następują po sobie w Nicei i Aigues-Mortes , gesty dobrej woli, plany zjednoczenia małej Joanny z mały niemowlę Filip . To była porażka, podobnie jak jego sprzeciw wobec potężnego konstabla Francji, Anne de Montmorency .

„Marguerite stokrotek”

Marguerite, gdy jej wpływy polityczne zmalały, zauważyła, że ​​jej rola jako opiekunki listów wzrosła. Możemy sądzić po rosnącej liczbie autorów, którzy dedykują mu prace: Nicolas Bourbon , Jean Salmon , Paul Paradis , Étienne Dolet , Vauzelles , Hugues Salel , Niccolò Martelli , Mathieu Bandello , l'Aretin , Rabelais (le Tiers-Livre ), Luigi Alamanni .

Od końca 1542 roku wróciła do swojej ziemi: uczyniła Mont-de-Marsan swoją „pustelnią”, miejscem odosobnienia i medytacji. Dzieli tam swój czas między składem Heptameronu a obowiązkami władzy pod nieobecność męża. Powrót do Luwru zStyczeń 1545 Ona ma podjąć po śmierci drugiego syna króla i jego brat, François I er , który zmarł w 1547 roku, syn François I er , Henry II wstąpił na tron. Marguerite odeszła ze świata na cztery miesiące w klasztorze Tusson .

W 1548 jego córka Jeanne, po wielu przygodach, poślubiła Antoine de Bourbon-Vendôme . Marguerite próbowała wszystkiego, aby uniknąć tego związku. Wraca do Béarn na kilka miesięcy i wypróbowuje zalety hydroterapii w Cauterets . Zmarła w wieku 57 lat21 grudnia 1549zapalenie płuc z powodu zimna w nocy w jego parku Odos . Królowa umiera samotnie, jej mąż przybywa za późno. Pogrzeb jest obchodzony w dniu10 lutego 1550w katedrze Lescar , nekropolii królów Nawarry.

Pochodzenie

Jego twórczość literacka

Przed trzydziestką Marguerite prawie nie wyróżniała się swoją twórczością literacką: pisała tak, jak jej ojciec, matka, brat czy dworzanie.

• Dialog w formie noktowizora

Pojawił się w 1524 r. „Otoczony przez retorów, lubiących Petrarkę, ale także jego zdegenerowanych potomków, uprawianych na tyle, by cytować, wyróżniać się lub polegać, ale nie na tyle, by przekroczyć gmatwaninę swoich odczytań, Małgorzata wzywa Boga z Dialogu  ”.
Żałoba (przypomnijmy dla rekordu, jego ciotka Philiberte Sabaudii , Claude królową Francji, jego bratanica Charlotte) będzie przedmiotem tej książki: 1260 wiersze zbudowane na Rima Terza i które muszą być odczytywane na głos. Temat jest następujący: dusza Charlotte rozmawia z pogrążoną w żałobie ciotką. W centrum dyskusji znajdują się medytacja nad śmiercią, przystąpienie do zbawienia wiecznego, rola wiary. Ogólny ton można podsumować następująco: miłość zamiast bojaźni Bożej. Co powinniśmy sądzić o tej pracy? „Egzekucja zdradziła inspirację, a pomysł formuje”.

Błagam, aby te denerwujące debaty
O szczerym arbitrze i wolności pozostawiły
wielkim lekarzom, którzy go nie mają.
Wynalazki mają tak pospieszne serca,
że prawda nie może znaleźć swojego miejsca
Dopóki ich błagania ustaną.
Ale jeśli chodzi o ciebie, cokolwiek ci powiemy lub zrobimy,
bądź pewien, że jesteś w wolności
Jeśli masz miłość i łaskę od Boga

-  Dialog w formie noktowizora , ok. 925 do 933

• Zwierciadło grzesznej duszy

Wydaje się, że tekst powstał w latach 1527-1529. Tytuł odnosi się do wielu autorów od Owidiusza do Caxtona przez Vincenta de Beauvais i kilku innych. Wiersz z 1434 dziesięciosylabowymi wierszami o płaskich rymach ma za temat rachunek sumienia w obecności Boga. To jego liryzm jest nowy, także „chęć pokazania poruszenia duszy”.

Naprawdę poczuj we mnie, że mam korzeń I na zewnątrz nie widzę żadnego efektu ani znaku
To nie jest każda gałązka, kwiat, liść i owoc,
które wszystko wokół mnie wytwarza.
Jeśli mogę szukać najlepszych,
zamykam gałązkę oczy.
Wpadnij do moich ust, a co z
owocem, który jest zbyt gorzki do przełknięcia?

-  Zwierciadło grzesznej duszy

• Stokrotki Małgorzaty Księżniczek

Publikacje z lat 1531 i 1533 ukazują królową, która chce przeciwstawić się nietolerancji.

• Pieśni duchowe

Pojawiają się w Stokrotkach z 1547 roku. Powszechnie przyjmuje się, że powstały między 1535 a 1547 rokiem.

• Komedia Narodzenia Pana naszego Jezusa Chrystusa (ok. 1530)

Małgorzata podąża za ramami liturgicznych dramatów, a „tekst jest surowy, nie szukając tchnienia fantazji… Maryja i Józef natychmiast udają się do Betlejem i na próżno szukają azylu… Rodzi się dziecko, chór aniołów śpiewa jego chwałę. Gra toczy się dalej z oczekiwaną owczarnią. Ale oto sam szatan przychodzi, aby kusić pastorów. Pasterka Dorothée rzuca na niego gwóźdź, odrzucając jego piękne oferty… Bóg Ojciec osobiście (…) przychodzi na zakończenie komedii i każe aniołom zaśpiewać finał”.

• Komedia Adoracji Trzech Króli (ok. 1530)

„Bóg pierwszy dialoguje z postaciami alegorycznymi w tradycji retorycznej: Filozofia, Ucisk, Natchnienie, Boska Inteligencja. Następnie aniołowie śpiewają, a Gaspard, Melchior i Balthazar prowadzą budujący dialog z alegoriami . Herod jednak otrzymuje radę od swoich lekarzy, aby zabić niebezpieczne dziecko dla jego chwały. Mędrcy nie dbają o to i będą czcić Jezusa w jego żłobie. Bóg, który poprowadził początek gry, kończy rozkazując chóry anielskie”.

• Komedia Niewiniątek (ok. 1530)

„Bóg nakazuje swoim niebiańskim kohortom ostrzegać świętą rodzinę: Herod zamierza zarżnąć noworodki. Aniołowie niosą wieści, a Józef namawia Marię do odejścia. Oświadcza, że ​​Bóg ją zachęca (…) potem uczestniczymy w poszukiwaniach dzieci na rzeź tyranów w służbie Heroda i pieśni śmierci Racheli , która ma piękne akcenty. Bóg i aniołowie komentują masakrę, wychwalając mimochodem wszystkich prześladowanych niewinnych ludzi. Dusze dzieci śpiewają, aby położyć kres ich szczęściu po opuszczeniu niewdzięcznej ziemi do nieba”.

• Komedia na pustyni (około 1530)

„Józef, w suchym kraju, modli się do Boga, aby zapewnił mu utrzymanie swojej rodziny. Bóg następnie prowadzi dialog z alegoriami Kontemplacji, Pamięci, Pocieszenia. Aniołowie interweniują, a Maryja prosi o własne (…) Następnie aniołowie rozkazują suchym drzewom przynosić owoce, płynąć miód, wężom się ukrywać. Potem następuje długi dialog-monolog, w którym Maryja przemawia do Pamięci, wywyższając słowo Świętych Ksiąg. Anioły śpiewają. Wzruszający Józef uspokajają słowa żony (…) Gra kończy się chorałem aniołów”.

• Triumf Baranka

• Opłakiwanie więźnia

• Bajka o Faux Cuyder

Kadr zaczerpnięty został z eklogi autorstwa Jacopo Sannazaro . Marguerite korzysta z okazji, by pokazać próżność pożądania i występki pychy. Wybrany metr to rymowanka płaska.

To nic, co ze wszystkiego musi zostać opróżnione,
Jest tylko próżnym kłamcą i Fałszywym Cuyderem,
Który wywołuje zepsute pożądanie
Pod nadzieją nieznanej przyjemności.

-  Bajka Faux Cuyder

• Le Malade , farsa napisana w latach 1535-1536. Zmartwiony pacjent został skrytykowany, po czym jego żona zaproponowała mu środki takie jak „ząb dzika” lub „pięć zarodków jaja”. Lekarz, pewny swojej wiedzy, proponuje… upuszczenie krwi. Tylko pokojówka, rozsądna kobieta, zaproponuje odwołanie się do Boga. A wiara ratuje biednego człowieka.

• Inkwizytor , farsa napisana około 1536 roku. Postać jest fanatyczna i głupia:

Zawsze muszą powołać się na Pismo Święte.
Ledwo mnie wspierają,
ponieważ nigdy nie czytam ich dobrze.

Podczas spaceru spotyka czwórkę dzieci, które mu się sprzeciwiają i śpiewają mu Psalm III Dawida . Inkwizytor zostaje poruszony i tańczy z dziećmi. W tych dwóch sztukach „… tutaj żyje wśród żywych, umie wyśmiewać się z chorych, lekarzy, dobrych kobiet w Le Malade , zamieniając rozwścieczonego inkwizytora w czarnego, a następnie pozwalając mu zmiękczyć, uczłowieczyć przez dzieci”. Dwa utwory, które wpisują się w tonalność Portretu au petit chien przypisywanego François Clouetowi .

• Trop, Prou, Little, Less , farsa napisana przed 1547 rokiem, zawiera cztery postacie alegoryczne, Trop i Prou, przedstawicieli władzy i bogactwa materialnego, oraz Little and Less, nieszczęśliwych, ale szczęśliwych, bo bogatych w dobra duchowe. Wstydząc się swoich długich uszu, Trop i Prou ​​są zdumieni przyjemnością, jaką odczuwa Few and Less, pokazując w ten sposób swoje rogi…

• La Coche (1541). Temat jest stary i od pierwszych wersetów Małgorzata rozpoznaje swoje źródła:

Pomyślałem we mnie, że jest to temat
godny posiadania Alaina Charretiera,
aby im służył, jak chcą

Trzy panie rozmawiają o miłości w obecności królowej; jesteśmy w debatach inspirowanych fin'amor . „Pierwszą porzucił jej kochanek. Drugi jest bardzo bliski bycia, ale co więcej, zabiega o niego kochanek pierwszego. Co do trzeciego, aby nie zerwać łączącej ją przyjaźni z dwójką nieszczęśliwych przyjaciół, zerwie z tym, który doskonale ją kocha. "

• Komedia Czterech Kobiet (Luty 1542). Spektakl odbywa się w trakcie „Kłótni Przyjaciół”. Kontrastuje ona pracę Bertrand De La Borderie za zatytułowany L'Amie de Cour do książki Antoine'a Héroët za , La Cour de parfaite Amye . Ta ostatnia jest protegowaną królowej Nawarry.

Dwie dziewczyny i dwie kobiety określają swoją koncepcję miłości: „Odmawia się miłości, aby pozostać wolnym. Drugi odpowiada jej, że sama miłość daje wolność. Pierwsza żona, lojalna wobec męża, jest jednak ofiarą jego zazdrości. Druga jest zazdrosna, ponieważ jej mąż kocha innego. Stara kobieta, będąca od dwudziestu lat wolna i kochająca dwadzieścia lat, będzie głosem mądrości. Dopiero przybycie starca i czterech młodych mężczyzn pozwoli na zakończenie debat.

Teraz zatańczmy bez zastanowienia:
zobaczysz, że ich duma opada.

• Statek , napisany Tusson w 1547 roku, o napisami Pocieszenia króla François I er do siostry Małgorzaty . „Od tego momentu nawiązuje się dialog między uwolnionymi zmarłymi a żyjącymi jeńcami, w którym zbyt wiele szukaliśmy – i znaleźliśmy – mieszane, czasem sprzeczne wspomnienia św. Pawła zinterpretowane przez reformistów, Platona zrewidowane przez Cuse'a , poprawione przez Ficina , zwłaszcza fabryzmu, z którego zdają się pozostać pierwsze lekcje. To studium na dole każdego korzenia zapomina o liściach drzewa, to znaczy o wzruszającym pięknie wiersza. "

Ale dużo miłości ciało przychodzi, by mnie zmusić, bym
żałował, płakał, płakał,
a na zewnątrz nie może udawać wewnątrz.

• Komedia o śmierci króla datowana jest na koniec 1547 roku. „  Pan będzie zatem zaginionym panem pasterki Amarissimy… Pasterz Agapy dzieli swój straszliwy ból… Wraz z nimi Securus… moderuje ich transporty. Pojawia się suwerenny pocieszyciel, Paraclesis ”. Zainteresowanie można znaleźć w sztuce o tożsamościach bohaterów, a zwłaszcza w wielogłosowej skardze.

• Więzienia

Temat jest następujący: „dżentelmen z kolei uwalnia się z otaczających go więzień, by wreszcie uzyskać prawdziwą wolność”. W księdze I wywoływane są więzy miłości. W księdze II nasz więzień, który stał się światowy, konfrontuje się z ambicją, skąpstwem i pożądliwością. W księdze III więzienie jest nauką, a nasz człowiek odkrywa cuyder. Wszystko upada, gdy świadomość pozwala na zachwyt duszy w Bogu.

• La Comédie de Mont-de-Marsan , datowana na Mardi-Gras 1548. Cztery kobiety o nazwach: La Ravie de I'amour de Dieu, la Mondaine, la Superstitieuse i la Sage. Mondaine i Superstitieuse kłócą się o ich zalety; mędrzec interweniuje, aby wyjaśnić debatę. Ale pasterka twierdzi, że jej Przyjaciel jest lepszy niż bogactwo, nauka i mądrość.

I twoje światło
Które we mnie będzie całkowicie
Jak sprawisz, że będę lekki
Zrobiłeś to i dziękuję ci za to
Taki jest stan pasterki
Która z miłością podąża za sztandarem
Inna rzecz się troszczy

• Heptaméron , zbiór 72 opowiadań opowiedzianych w 7 dni.

Edycje prac