Przestarzały | 52 pne J.-C. |
---|---|
Lokalizacja | Alise-Sainte-Reine - Alésia |
Wynik | Rzymskie zwycięstwo |
Galusowy | Republika rzymska |
Vercingetorix Commios Vercassivellaunos Eporédorix Viridomaros |
Juliusz Cezar Marek Antoine Titus Labienus Gaius Trebonius |
80 000 mężczyzn oblegało 240 000 żołnierzy z armii pomocowej, w tym 8 000 kawalerii (według Cezara) |
10 do 12 legionów rzymskich kawaleria germańska Lingons |
nieznany | nieznany |
Bitwy
Oblężenie Alesia jest decydująca bitwa na końcu galijskiej wojny , która widzi klęskę koalicji narodów galijskich wodzą Wercyngetoryksa przeciwko armii rzymskiej od Juliusza Cezara . Odbywa się między lipcem a wrześniem 52 pne. J.-C.
Chcąc zwiększyć swój osobisty prestiż, swój majątek i korzystając z okazji do poszerzenia terytorium Republiki Rzymskiej , Juliusz Cezar interweniował w sprawy galijskie od 58 roku p.n.e. AD i szybko kontroluj dużą część Galii . Przytłaczające sukcesy militarne następowały po sobie, przerywane różnymi zmianami sojuszy i kilkoma bezprecedensowymi wyprawami do Rzymu, w szczególności na Wyspy Brytyjskie lub przez Ren . Jednak pomimo logistycznej i militarnej siły Rzymu, ludy celtyckie, poprzez różne koalicje, kilkakrotnie zbuntowały się i w 52 roku p.n.e. AD , wódz Arverne Vercingétorix zrzesza wiele ludów ze środkowej Galii. Udaje mu się odeprzeć rzymskie ataki na oblężenie Gergowii , zmuszając Cezara do głębokiej reorganizacji systemu zaopatrzenia i zreformowania swojej kawalerii.
Latem, po serii niesprzyjających mu potyczek, wódz Arverne znalazł się w oppidum Alezji, stolicy Mandubów , które debata historyczna i źródła archeologiczne pozwalają zlokalizować w miejscu Alise-Sainte- Reine w Côte-d'Or , gdzie odkryto wiele starożytnych uzbrojenia, odpowiadających galijskim, germańskim i późnorepublikańskiej armii rzymskiej, a także rozległe i dwusystemowe okrążenie składające się z rowów, nasypów i palisad, drzwi , uchyłki i pułapki, stanowią jeden z akt dotyczących oblężenia rzymskiego wśród najbardziej kompletnych nauk starożytności, z oblężeniem Numancji .
Od początku oblężenia Cezar natychmiast podjął się wzniesienia wokół warownego założenia dużej podwójnej sieci fortyfikacji , z jednej strony zainwestowania tego miejsca i odparcia ewentualnej armii pomocowej lub próby wyjścia z oblężonych z drugiej : tworzy w ten sposób pasywną machinę oblężniczą , polegającą na okrążaniu, a nie atakowaniu murów bezpośrednio: mówimy wtedy o „inwestycji”. Długie na około 35 kilometrów umocnienia te składają się z szeregu wałów darniowych, rowów, palisad i wież, pułapek mających na celu rozbicie szarży pieszych i kawalerii oraz świadczących o umiejętnościach inżynierów Roman. Struktury te są między innymi opisane przez Juliusza Cezara w przebiegu wojen galijskich związanych z bitwą. Zaangażowane siły nie są dobrze znane, ale historycy szacują, że Galowie mają wygodną przewagę liczebną nad Rzymianami, których jest około 60 000, a zatem mierzą się z 80 000 ludzi w oppidum i 240 000 w armii pomocy.
Około sierpnia-września otoczeni i armia odsieczy próbują przełamać okrążenie, ale Rzymianie udaje się utrzymać pozycje i odeprzeć napastników, którzy rozpraszają się w nieładzie. W bitwie pierwszy kuzyn Wercyngetoryksa zostaje zabrany przez Cezara. Zdemoralizowani, w obliczu niewoli wielu sprzymierzeńców i obawiając się głodu, Galowie wkrótce po tym starciu postanowili się poddać, przekazując rzymskiego generałowi swego dowódcę wojskowego Wercyngetoryksa.
Klęska Alezji oznacza koniec wszelkiego zorganizowanego oporu przeciwko rzymskiej dominacji w Galii. Ukoronowany sukcesem, bogaty w łupy i otoczony wieloma legionami weteranów, Cezar powrócił następnie do Włoch, aby rozmieścić swoje wojska z prośbą o ratyfikację swoich czynów i podbojów. Jednak napięcia polityczne wywołane jego powstaniem i sprzeciw partii arystokratycznej kierowanej przez Pompejusza doprowadziły do wojny domowej od stycznia 49 p.n.e. J-C . Ze swojej strony, Wercyngetoryks, jeniec, został uwięziony na sześć lat w więzieniu mamertyńskim i prawdopodobnie stracony po triumfie jego zwycięzcy, który miał miejsce w 46 rpne. J.-C.
Alésia, „oppidum Mandubian ”, według Juliusza Cezara, znajduje się przez historyków w mieście Alise-Sainte-Reine (w Côte-d'Or ). Identyfikacja ta była możliwa dzięki wynikom badań wykopaliskowych podjętych z inicjatywy Napoleona III , które mimo swego czasu miały pewną jakość pod względem metody stratygraficznej i planimetrycznej. W latach 90. rozpoczęto nowe wykopaliska na miejscu, aby zbadać nowe obszary i ponownie udokumentować obszary badane przez oficerów Drugiego Cesarstwa. Zostały one następnie przeprowadzone przez francusko-niemiecki zespół kierowany przez Michela Reddé i Sigmara Von Schnurbeina, wybitnych archeologów specjalizujących się w czasach rzymskich. W przeszłości, zwłaszcza w XIX th century, położenie miasta Alesia było dyskutowane, szczególnie ze względu na wymiar polityczny i symboliczny że miejsce zajmuje: bitwę założyciel w historii Francji dla historyków napoleońskiego reżimu XIX th wieku , pierwsza kotwica tożsamości narodowej dla innych, ważność wyników również niezaprzeczalna w świetle ogromu archeologicznych dowodów dokumentalnych, często miesza się z pasją i przekleństwami.
Kontrowersje wokół lokalizacji Alesia pojawił się w XIX -tego wieku, który widział postęp archeologicznych nauce, ale również jego eksploatację. Zderzają się ze sobą dwie tezy: wielu historyków i Napoleona III , która opiera się na wykopaliskach prowadzonych w 1861 roku po odkryciu ważnego składu broni z epoki brązu , wokół Alise , oraz badacza Julesa Quicherata i geografa Ernesta Desjardinsa , który twierdzą, że starożytne teksty twierdzą, że miejsce to może znajdować się tylko gdzieś w Franche-Comté .
Trwałość i czas trwania debaty tłumaczy się następnie wieloma przyczynami: lokalny patriotyzm i chęć powiązania regionu z ważnym epizodem w historii , powody polityczne, w tym sprzeciw wobec władzy centralnej, przywiązanie do wykopalisk Alise imienia Napoleona III. Sainte-Reine , trudności metodologiczne pogodzenia lektury źródła pisanego (głównie César ), które może być częściowe i subiektywne, ze szczątkami archeologicznymi, które muszą zostać ujawnione, poddane autopsji i zinterpretowane. Jeśli kilkaset witryn, które zostały zaproponowane jako miejsce Alesia, w ostatniej ćwierci XX th century spór koncentruje się głównie na poziomie uniwersyteckim, naukowych i mediów, w dwóch miejscach: jeden z Alise-Sainte-Reine w Côte-d — Albo i Chaux-des-Crotenay / Syam w Jurze . Alise jest miejsce akceptowane przez większość Francuzów i międzynarodowej społeczności naukowej, ze względu na niekwestionowaną jakość wykonanej pracy i przyniosły rezultaty zarówno w XIX th wieku, w 1990 roku.
Od początku lat 2000. w środowisku archeologów i historyków utworzył się solidny konsensus na rzecz Alise, gdyż wykopaliska prowadzono tam w latach 90. Publikacja w 2006 r. przez międzynarodowy zespół badaczy i archeologów korpusu Rzymskie fortyfikacje wojskowe w Galii i Germanii uświęciły porzucenie jakiejkolwiek alternatywnej hipotezy dla Alise i wszelkie wątpliwości co do miejsca bitwy i datowania znalezisk Alise. Mają one teraz miejsce w coraz lepiej znanej typologii pracy armii rzymskiej.
Faktem jest, że lokalnie, a często poza środowiskiem akademickim, inne miejsca (oprócz Chaux / Syam ) zostały zaproponowane przez osoby indywidualne: Alaise i Pont-de-Roide , w Doubs, Salins-les-Bains w Jura, Izernore w Ain, Novalaise w Sabaudii, Aluze w Saône-et-Loire i Guillon w Yonne. Żadna jednak nie jest w stanie uzasadnić naukowych i uznanych publikacji, czy to historycznych, czy archeologicznych, ani nie może przyspieszyć szeregu odkryć archeologicznych tak istotnych, jak te dokonane przez Alise. Trwałość takiej debaty, odległa od dotychczasowego stanu publikacji naukowych i wiedzy, może dziwić i uzasadnia spostrzeżenie Michela Reddé : „W Alezji archeologia spotyka się z wyobraźnią” .
Lokalizacja Alésia w Alise-Sainte-Reine opiera się na zbieżności pewnej liczby tropów, czasem z tradycji literackiej i lokalnej toponimii, czasem z odkryć archeologicznych zgromadzonych na samym oppidum, jak również w jego bezpośrednim otoczeniu, miejscach, w których cesarskie urządzenie oblężnicze jest trzymane.
Lokalizacja w Alise-Sainte-Reine jest najstarszą, która została zaproponowana. Około 840/870 mnich Héric, kronikarz w klasztorze Saint-Germain d'Auxerre, świadczy o zbliżeniu między Alésią i Alise-Sainte-Reine. Ideę rozpowszechniali mnisi benedyktyni z Flavigny-sur-Ozerain . Auxois został również wyznaczony w okresie średniowiecza jak PAGUS Alisiensis , „kraj Alesia”, wspierając ideę, że Alésia, w okresie rzymskim, nigdy nie korzystał ze statusu wędrownych civitas ,. Łacińskiej czy Roman, ale że został zintegrowany jako ułamek na terytorium miasta Eduów lub lingonów .
LingwistycznyRozumowanie językowe określające Alise-Sainte-Reine jako Alezję Cezara opiera się na analogicznym aspekcie współczesnego toponimu Alise i Alezji Greków i Rzymian. Ponadto gallo-rzymska stela z napisem „ ALISIIA ” potwierdziła przynależność do imienia Alise . Następnie lepsza znajomość języka galijskiego przez specjalistów tego języka pokazała, że ewolucja fonetyczna Alesia w Alisi (i) przebiegała bez słów. Kamień ten, zwany kamieniem Martialis, ma wyraz galijski, zapisywany jest po łacinie, a więc prawdopodobnie po podboju Galii. Aby wyjaśnić współistnienie w starożytności skryptu Alisiia dla tubylców i Alezji , dla autorów rzymskich i greckich, Claude Grapin, główny kurator ds. dziedzictwa odpowiedzialny za muzeum Alésia, uważa, że jeden był popularny w okolicy, podczas gdy drugi był latynizacja specyficzna dla zagranicznych uczonych, którzy nie mogli zrozumieć słowa galijski. Opiera się na tym na pracy toponimistów i językoznawców, specjalistów języka galijskiego. Dla nich tożsamość Alisiia / Alesia nie budzi wątpliwości, chociaż nie tłumaczą tego w ten sam sposób. W rzeczywistości uważają, że zamknięcie [e] w [i] nie stanowi problemu, ponieważ jest ono również obserwowane w języku galijskim (por. Lexovii / Lixovii i Teutates / Toutatis]), jest to zatem regularna ewolucja fonetyczna nieodłączna do galijskiego, który jest uwzględniony w nowszej pisowni Alisiia , nowszej formie, prawdopodobnie po podboju rzymskim. Równie często i ze zrozumiałych powodów literacka greka i łacina zachowały bardziej archaiczną formę języka galijskiego.
Odkrycie gallo-rzymskiej steli z napisem „ ALISIIA ” i nazwanej „ Pierre de Martialis ” zostało zachowane jako argument przez zwolenników tego miejsca. Uszkodzenie steli tuż przed pierwszym A i szersza przestrzeń poprzedzająca napis niż w pozostałej części ogólnego przedstawienia steli, można by pomyśleć, że litera mogła poprzedzać A. Ale z jednej strony ta wariacja w odstępy nie są niczym niezwykłym w epigrafii łacińskiej, a z drugiej strony odkrycie po 1970 r. tesser (ołowianych żetonów) z okresu rzymskiego potwierdziło, że nazwa miasta zaczynała się wówczas od ALI .
Odkrycie dwóch kul temblak którego inskrypcje ( „T.LABI”) są przypisane do legata Cezara, Tytus Labienus , został wyróżniony i identyfikowane przez Michela Reddé „bez żadnych wątpliwości” w obozie C niż Labienusa.
Archeologia i urządzenie oblężniczeWykopaliska wykonane za panowania Napoleona III , od 1861 roku w Alise-Sainte-Reine , ujawniły zespół fortyfikacji i rowów wokół oppidum galijskiego oraz ważny materiał, którego datowanie nie zawsze było dobrze rozpoznane. łączenie różnych epok.
Prowadzenie ograniczone wykopów i przegląd wykopów z XIX -tego wieku przez Joel Le Gall doprowadziło pod koniec 1960 roku w przekonaniu większości historyków. Tak więc André Chastagnol powiedział w 1969 r.: „Identyfikacji nie można już kwestionować” .
Nowe wykopaliska zostały przeprowadzone w latach 90. przez francusko-niemiecki zespół kierowany przez archeologa i historyka Michela Reddé ; wyniki opublikowano w 2001 roku. Wykopaliska te, prowadzone w latach 1991-1997 z pomocą profesora Siegmara von Schnurbeina, potwierdziły znaleziska i topografię ujawnioną w czasach Drugiego Cesarstwa . Wydobyli również materiał dobrze datowany typologicznie, zarówno z okresu galijskiego ( finał La Tène ), jak i z okresu rzymskiego (koniec republiki ). Zwolennicy lokalizacji w Alise podkreślali te odkrycia i argumentowali, że zostały one wzięte pod uwagę przez większość międzynarodowej społeczności naukowej.
Pieniądze CorpusWaluty ciał znalezione podczas wykopalisk w XIX wieku i od tego czasu, szczególnie podczas wykopalisk w latach 90., są silnym argumentem za miejscem, w którym znajduje się Alise. Zawierające gatunki z całej Galii, w tym monety arwerńskie z wizerunkiem Wercyngetoryksa wybite w stopach okolicznościowych w celu zrekompensowania braku jakości metalu monetarnego, a także monety republikańskie rzymskie, całość stanowi świadectwo archeologicznego zapisu koncentracji ludzi o wielu początkach, które stały na scenie w ciągu kilku tygodni trwającego oblężenia.
Jeśli numizmatycznych znalezisk z XIX th century były krytykowane przez „przeciwników” alise, którzy wypowiedzą go nawet fałszerstwa, oni powoływać się dzisiaj do autentyczności strony:
Monety w imieniu Vercingétorix zostały znalezione tylko poza terytorium Arverne w Alise-Sainte-Reine. W tym drugim przypadku monety Wercyngetoryksa prezentują specyficzny skład metaliczny ( orichalcum , a według współczesnej terminologii raczej mosiądz), który można by tłumaczyć potrzebami centrali, nawet jeśli dokładne warunki wykonania tego stopu nadal pozostają hipotetyczne: „Kwestia produkcji tych monet nadal pozostaje nieco nierozwiązana, chociaż remont strzałek wydaje nam się, w obecnym stanie wiedzy, możliwą hipotezą ” według Sylvii Nieto.
Wykopaliska rowów oblężniczych oraz różnych obozów cesarskich umożliwiły archeologom XIX i XX wieku ujawnienie największej grupy broni znanej od samego końca europejskiej protohistorii. Odkryto prawie 600 różnorodnego i zróżnicowanego sprzętu wojskowego, od pułapek (tribuli) po amunicję do broni oblężniczej ( katapulty i balisty ) poprzez szeroki panel pilumów, mieczy galijskich i mieczy rzymskich, pocisków do procy, włóczni, hełmów, germańskiej tarczy umbo bardzo rzadkie w Galii. Obecność tych obiektów tak daleko od bruzdy nadreńskiej można wytłumaczyć jedynie obecnością najemników niemieckich , m.in. tych, którzy służyli w armii Cezara. Niektóre z tych broni mogły być częścią tego samego depozytu wotywnego pod koniec bitwy, w formie trofeum lub congeries armorum , co jest powszechnie praktykowane przez starożytne armie.
OsteologiaAnaliza osteologiczna 10,66 kg szczątków kości i zębów koni znalezionych na miejscu bitwy wykazała współistnienie kilku gatunków koni odpowiadających koniom znalezionym w tym czasie we Włoszech, Galii i Germanii. Zatem szczątki koni świadczą o obecności rzymskiej kawalerii galijskiej i germańskiej Alise środek I st wpne.
Tę jednoczesną obecność armii rzymskiej, niemieckiej i galijskiej można wytłumaczyć głównie oblężeniem Alezji, żadna inna walka między trzema armiami nie pozostawiła historycznych śladów dla tego okresu, chyba że chodzi o pogrzeb kultowy po bitwie, co wyjaśniałoby obecność w jednym rowie i ponad 300 metrów długości kości koni i dzików, złamaną broń, różne kawałki rzymskie i galijskie oraz „wazę z czasów Nerona” .
Dowodowy charakter tych ekshumacji jest kwestionowany przez zwolenników lokalizacji Jura, nawet jeśli datują odkryte materiały dobrze z okresu galijsko-rzymskiego i podają w wątpliwość autentyczność niektórych dzieł.
Odtajnienie Alise jako stanowiska archeologicznego o znaczeniu narodowym w 1998 r. było czasami interpretowane przez zwolenników hipotezy Jury jako oficjalne odrzucenie stanowiska. Wręcz przeciwnie, władze ministerialne tłumaczyły to wówczas decentralizacją i zakończeniem głównych kampanii wykopaliskowych przeprowadzonych w poprzednich latach: region Burgundii mógł wówczas kierować rozwojem witryny bez odwoływania się do Paryża.
Fragment Cezara opisujący walkę kawalerii w przededniu oblężenia Alezji ( BG , VII, 66.2) sytuuje ją na granicy terytorium Sequan. Ze swojej strony Dion Cassius i Plutarch umieszczają tę walkę na terytorium sekwencyjnym. Dion Cassius, dwa wieki po Alezji, napisał: „Został aresztowany w krainie Sekwanów” . Plutarch napisał: „Przekroczył terytorium Lingonów , aby dotrzeć do terytorium Sekwanów. To tam wrogowie padają na niego i otaczają go wieloma tysiącami ludzi” . Nawet jeśli jego Żywoty równoległe są, według Joëla Le Galla , kierownika wykopalisk Alise, dziełem o inspiracji filozoficznej, „informacje historyczne, które tam zgromadził, są bardzo cenne: tak jest w przypadku tych, które przekazuje podczas oblężenia Alezji ” ; André Chastagnol uważa, że Dion Cassius jako Plutarch „źle zrozumiał lub zniekształcił tekst Cezara, gdy transponował go na język grecki” , co może być postrzegane jako zamieszanie lub błędy. René Martin uważa wręcz przeciwnie, że fragment tekstu został wyraźnie potwierdzony przez Diona w jego Histoire romaine , 40, 39, 1. „Wercyngetoryks przechwycił Cezara, gdy był wśród Sekwanów i otoczył go” . Filolodzy czy historycy, niektórzy opierając się na badaniach G. Zecchiniego, również krytykowali, uważają jednak, że relacja Diona daje dostęp do źródła innego niż Cezar i przedstawia informacje godne wiarygodności. Ostatnio Marie-Laure Freyburger uważa, że informacje historyczne podane przez Diona są dokładne i uczciwe. Podobna debata dotyczy Plutarcha. Ostatecznie należy pamiętać, że na ogół obrońcy Alise-Sainte-Reine przedkładają świadectwa Juliusza Cezara, aktora wydarzenia, nad świadectwa Diona Kasjusza i Plutarcha. Przeciwnie, obrońcy Alésia Franche-Comté uważają, że teksty autorów greckich są całkowicie słuszne i stanowią istotne uzupełnienie tekstu cesarskiego.
Odkrycia archeologiczne w Galii warsztatów zajmujących się metalurgią brązu, a w szczególności wyrobem uprzęży z brązu posrebrzanego, zdają się potwierdzać świadectwo Pliniusza Starszego, który napisał swoją książkę Histoire Naturelle w 77 , XXXIV, 48 (17), 162 -163, że wynalezienie platerowania brązu ołowiem powraca do Galów i dodaje: „W silnym mieście Alezji zaczęto później w podobny sposób nakładać gorące srebro, zwłaszcza na uprzęże koni, bestii ciężar i ekipy, dla reszty była to chwała Biturów ” . Wykopaliska archeologiczne ujawniły w szczególności znaczenie warsztatów metalurgicznych i sanktuarium ochronnego boga metalurgii, Ucuetis , na oppidum Alise, na którym po zakończeniu wojny galijskiej rozwinęła się aglomeracja gallo-rzymska.
Wojna galijska to nie wojna wszystkich Galów. Różne ludy świata celtyckiego są bardzo nierówno zaangażowane w konflikt, a niektóre, takie jak Remowie, pokazują, że są nierozerwalnie związane z Rzymem . Konflikt przecina również podziały charakterystyczne dla społeczeństw galijskich. Według Serge'a Lewuillona galijska klasa rządząca, wielcy właściciele ziemscy, zostałaby podzielona na dwie przeciwstawne partie, z jednej strony „starą arystokrację”, az drugiej „arystokrację senatorską” bardziej podatną na śródziemnomorskie modele polityczne. Uważano również, że kupcy i rzemieślnicy, którzy bogacą się coraz bardziej w kontaktach z Rzymem, byli bardziej przychylni Cezarowi. Interpretacje te nie są jednak jednomyślne i jeśli Serge Lewuillon opowiadał się za opisem społeczeństw galijskich w czasie wojny w kategoriach podziału socjologicznego, to byliśmy również w stanie opisać ich podziały, kierując się modelami etnologicznymi i zobaczyć w nich przykład społeczeństwa segmentowego. . To w tym pełnym i złożonym kontekście geopolitycznym Cezar musiał się zintegrować, aby przeprowadzić swoją wojnę, z różnymi niepowodzeniami, zwłaszcza w 52.
Bezprecedensowa koalicja przeciwko wojskom rzymskimKilka czynników wpływa na decyzję Cezara o wycofaniu się w tym roku 52. Z jednej strony uogólniony bunt ludów galijskich, groźby ataków Eduów i Arwernów na rzymską prowincję zamieszkaną przez allobrogów oraz na sektory prowincji Narbonnaise w Akwitanii, gdzie Wercyngetoryks wysłał ambasadorów; z drugiej strony w Rzymie są problemy rodzinne i polityczne: śmierć jego córki Julii , żony Pompejusza , nowy sojusz Pompejusza z wrogami, sprzeciw rzymskich senatorów wobec jego polityki podboju, która nabiera coraz większego znaczenia groźba przesłuchania jego prokonsulatu . Wszystkie te czynniki zmusiły go do rozważenia wycofania swojej armii w kierunku prowincji rzymskiej i Włoch. Bitwa pod Alezją była też bliska poważnej klęski Cezara pod Gergowią , podczas której uciekli Eduowie , do tej pory wierni sojusznicy Rzymian. W obliczu buntu wszystkich ludów galijskich, z wyjątkiem trzech: Lingonów, Remesów i Trevirów, Cezar postanawia przegrupować całą swoją armię i opuścić Galię. Zjednoczył swoje sześć legionów z czterema legionami Labienusa w Sens Agedincum , gdzie w rezerwie znajdowały się dwa legiony z Italii.
Ruch odwrotu na południeWraz ze swoimi dwunastoma połączonymi legionami oddalił się od zbuntowanej ziemi Senonów i wrócił na terytorium Lingonów, swoich sojuszników, którzy pozostali wierni, gdzie stacjonował. Być może zainstalowany w Langres lub okolicach latem 52 roku p.n.e. AD sprowadził silną kawalerię niemieckich najemników, która była w stanie zapewnić bezpieczniejszy odwrót do prowincji rzymskiej , aby zrekompensować stratę wykształconej kawalerii znajdującej się obecnie w obozie jego wrogów. W tym samym czasie Cezar wysłał swojego porucznika Labienusa, aby walczył i ujarzmił Parysów , podczas gdy on sam zaatakował Arwerny pod Gergowią: „Labienus, opuszczając Agédincum , by pilnować bagażu, wojsk posiłkowych , z których przybył, aby odebrać z Włoch wyjeżdża do Lutetii z czterema legionami” . Po utworzeniu skrzyżowania Cezar rusza na południe.
Widząc wycofujące się rzymskie legiony, Wercyngetoryks porzuca strategię spalonej ziemi i postanawia unicestwić armię Cezara, zanim dotrze ona do prowincji, podążając za rzymską armią wraz z oddziałami kawalerii. Dion Cassius w czterdziestej księdze Historii Rzymu sugeruje, że Wercyngetoryks przyjął taktykę ataku z zaskoczenia, aby zniszczyć armię rzymską w drodze do Allobroges:
„Przed tym wydarzeniem Wercyngetoryks, któremu Cezar nie wydawał się już budzący grozę z powodu swoich niepowodzeń, prowadził kampanię przeciwko Allobrogom. Zaskoczył rzymskiego generała w kraju Sekwanów, który miał im pomóc, i otoczył go; ale nie wyrządził mu krzywdy: wręcz przeciwnie, zmusił Rzymian do wykazania się całą ich odwagą, sprawiając, że wątpili w swoje zbawienie i został pokonany przez ślepą pewność, jaką wzbudziła w nim liczba jego żołnierzy. Walczący z nimi Niemcy również przyczynili się do jego klęski: w gwałtowności natarcia ich zuchwałość wsparły ogromne ciała i przełamali szeregi otaczającego ich wroga. Ten nieprzewidziany sukces nie spowolnił zapału Cezara: zmusił zbiegłych barbarzyńców do zamknięcia się w obleganej przez niego Alezji. "
Zaskoczony atak kawalerii galijskiej następuje na maszerującą kolumnę całej armii rzymskiej, czyli około 60 000 żołnierzy w towarzystwie ich sług i pomocników, czyli prawie 100 000 ludzi, a całość rozciąga się na dystansie około 30 kilometrów, jak zwykle na każdym etapie, między dwoma obozami. Atak miał miejsce na równinie, gdzie Galowie zebrali 15 000 kawalerzystów ukrytych za wzgórzem, a sama armia galijska złożona z 80 000 walczących pozostała za rzeką. Jeźdźcy galijscy, według Cezara, „są podzieleni na trzy ciała i dwa nagle pojawiają się na naszych bokach, podczas gdy trzeci, na czele kolumny, przygotowuje się do zablokowania mu drogi” . Cezar sprowadza niemiecką kawalerię, która zmusiła do ucieczki galijską kawalerię.
Wycofanie się Galów w kierunku AlezjiWidząc ucieczkę swojej kawalerii, Wercyngetoryks , który ustawił swoje wojska przed obozem, „natychmiast je wycofał i udał się na drogę do Alezji , miasta Mandubian , nakazując im pospieszne wyprowadzenie ich z obozu. przekazać je. Po zabraniu bagażu na najbliższe wzgórze i pozostawieniu dwóch legionów do ich pilnowania, Cezar szedł za wrogiem tak długo, jak pozwalała na to reszta dnia, i zabił około trzech tysięcy straży tylnej” . Następnego dnia rozbił obóz przed Alesią, odległość dzieląca miejsce wstępnej bitwy od Alesii wynosiła tylko pół etapu. Według Cezara podczas oblężenia armia galijska składała się z 80 000 ludzi, do których należy dodać wielu jeźdźców odesłanych przez Wercyngetoryksa na początku oblężenia. Nie możemy jednak zweryfikować liczby ocalałych jeźdźców. Przed całkowitym okrążeniem oppidum Wercyngetoryks odsyła resztki swojej kawalerii z misją powrotu z armią ratunkową. Dzięki miesięcznym dostawom jego armia dołączyła do miejscowej ludności Mandubian w oppidum. Czekają tam na galijską armię pomocową, która musi przybyć i zabrać armię rzymską z tyłu. Cezar i jego dwanaście legionów, to znaczy między 50000 a 72000 Rzymian (część legionów było niekompletne ze względu na wcześniejsze straty) oraz 10.000 Niemców, decydują się położyć oblężenie wokół oppidum z Alesia, który kontroluje drogę. Do prowincji. Dołączają do nich także sojusznicy galijscy, których siła nie jest dokładnie znana.
Cezar opisuje Alesię jako oppidum założone na wysokości między dwiema rzekami. Mając przewagę liczebną, Cezar musi zrezygnować z ataku i preferować taktykę oblężenia poprzez okrążenie. Następnie używa rzymskiej inżynierii do prac oblężniczych, aby zagłodzić Galów i zmusić miasto do poddania się. Prace te są obszernie opisane w relacji z oblężenia dostarczonej przez Cezara. Wykopaliska prowadzone na ziemi w Alise-Sainte-Reine wykazały, zdaniem archeologów prowadzących wykopaliska, „rzeczywistość czasami odmienną od opisu Cezara” . Interpretacja tych rozbieżności między polem a tekstem jest jedną z kwestii, o które toczy się spór o miejsce bitwy. Zdaniem Michela Reddé „nie ma zatem mowy o zaprzeczeniu rozbieżności między danymi terenowymi a opisem cesarskim, co niewątpliwie świadczy w równym stopniu o kulturze literackiej, co o wojskowości prokonsula, ale byłoby to równie przesadne. zostań dłużej ” . Aby odizolować galijskie oppidum i uchronić się przed atakiem z zewnątrz, Cezar ustanowił podwójną linię fortyfikacji. Linia wewnętrzna zwrócona w stronę oppidum nazywana jest kontrwalacją, a linia zewnętrzna, mająca chronić wojska rzymskie przed atakiem zewnętrznym przychodzącym z pomocą oppidum, nazywa się okrążeniem .
Oblężenie cesarskieWokół miasta zbudowano linię robót obronnych o długości dziesięciu mil (14,7 km lub 16,3 km ), równoważną , aby uniemożliwić wyjście oblężonym. W płaskiej części linii obrony system wzbogacanie obejmuje rów 4,50 m szerokości i o tej samej głębokości, która wypełnia się wodą w ciągu godziny od jej ziemnych, ze względu na naturę. Semi-bagnistych strona ( Vallum ), których ziemia służył do budowy nasypu ( aggera ) o wysokości 3,50 m , zwieńczonego palisadą z palami ( pluteus ). System ten był przerywany wieżami oddalonymi od siebie o 80 stóp (co 24 metry. Ślady wież znalezione podczas wykopalisk wskazują na rozstaw, który może się znacznie różnić). Przed rowem zakopane są małe paliki wyposażone w żelazne kolce ( bodźce ). Na wprost bodźce ułożone są w ośmiu rzędach i rozsuniętych, stożkowatych otworach o głębokości 90 cm, na dnie których zaklinowano ostre kołki ukryte pod pędzlem: są to lilia , zwane ze względu na podobieństwo do kwiatu lilii, tzw . Konie wpadły do tych zakamuflowanych dziur, wyłączając w ten sposób znaczną część wrogiej kawalerii. Dalej jest drugi rów o głębokości 4,50 mi takiej samej szerokości, a za nim kolejny rów o głębokości 1,50 mi szerokości 6 m , wypełniony pniami, których gałęzie pocięto na ostre szpice ( cippi ). Dwadzieścia trzy forty ( castella ) wzmacniają tę linię obrony. Rekonstrukcja tej fortyfikacji była widoczna na archeodromie Beaune i na terenie MuséoParc Alésia, który został otwarty w 2012 roku u podnóża oppidum Alise-Sainte-Reine.
„Cezar kazał wykopać pierwszy rów o szerokości 20 stóp z boku oppidum, aby zamknąć Galów i schronić kopaczy, którzy wykonywali resztę pracy. Wszystkie inne fortyfikacje będą zawarte w odstępie czterystu stóp: miał wykopane dwa rowy o długości 15 stóp i równej głębokości: miał rów wewnętrzny, który znajdował się w dolnych partiach równiny, aby był wypełniony rzeką. . Za tymi rowami zbudował balustradę. "
Te same prace prowadzono dla drugiej linii obrony o długości czternastu mil (około 21 km ), omijającej , zwróconej na zewnątrz i mającej chronić napastników przed ewentualną armią pomocową.
Podczas ustanawiania tych linii obrony Rzymianie wykorzystali rzeźbę terenu Alezji, a także wiedzieli, jak zapewnić ciągłe i satysfakcjonujące zaopatrzenie w wodę. Obserwowane archeologicznie urządzenie uwzględnia ukształtowanie terenu i przyjmuje różnorodne rozwiązania. Odnotowane prace inwestycyjne odpowiadają dostępnej dla Cezara koncentracji wojskowej, około 40 000 ludzi na około czterdzieści kilometrów rowów i wałów.
Sytuacja krytyczna dla oblężonych i przybycie pomocyZ braku żywności oblężeni muszą wyprowadzić kobiety, dzieci i starców. Cezar odmawiając im karmienia lub przepuszczania, umrą z głodu między dwoma obozami.
Armia pomocowa przybywa pod Alesię być może pod koniec września. To jest wspólnie dowodzony przez Commios , króla Atrebates , Vercassivellaunos , kuzyna Wercyngetoryks oraz eduowie Viridomar i Éporédorix . Jest silna, według Cezara, „około 240 000” piechoty i 8 000 kawalerii. Koncentracja ludzi zgromadzonych w tej decydującej konfrontacji jest nadzwyczajna: obecnych jest około 400 000 walczących, do czego należy dodać masę cywilów zabranych z armią, sługami i niewolnikami armii rzymskiej. Wojska galijskie stacjonują na wzgórzu tysiąc kroków od fortyfikacji. Dzień po przybyciu wyprowadzili swoją kawalerię, złożoną z 8000 kawalerii, i pokonali równinę o długości trzech tysięcy kroków: omnen eam planitiem complent .
Piechota rzymska zajęła pozycje na liniach okrążenia i kontrwalizacji . Cezar rozkazuje swojej kawalerii walczyć z galijską kawalerią wzmocnioną przez łuczników i lekką piechotę. Walki trwały od południa do zmroku.
„Ze szczytu wyżyn, na których znajdowały się obozy, widok zapadał się na równinę, a wszyscy żołnierze z oczami utkwionymi w walczących oczekiwali na wynik walki… Gdy akcja rozgrywała się na oczach wszystkich, nie jest możliwe, aby wyczyn lub tchórzostwo pozostały zignorowane” . Ostatecznie kawaleria niemiecka zmusiła do ucieczki galijską kawalerię i zmasakrowała łuczników. Kawaleria rzymska zakończyła ściganie uciekinierów do obozu.
Następnego dnia Galowie z armii pomocowej wykonali kładki, drabiny i harpuny, po czym w środku nocy przypuścili szturm. Używają strzał i kamieni, aby potrącić rzymskich obrońców. Te z procami, łamigłówkami, włóczniami odpierają napastników. Ciemność przynosi ciężkie straty po obu stronach. Artyleria wystrzeliwuje grad pocisków. Rzymianie systematycznie wzmacniali słabe punkty przy pomocy wojsk zapożyczonych z położonych za nimi fortów. Pułapki spowalniają postęp Galów u podnóża palisad, a nie mogąc się nigdzie przebić, wczesnym rankiem cofają się, obawiając się, że zostaną złapani na prawym skrzydle, jeśli spróbuje rzymska piechota z górnego obozu. wyjście. Wercyngetoryks , choć zaalarmowany od pierwszych walk przez zgiełk, marnuje zbyt wiele czasu na manewrowanie swoimi maszynami szturmowymi i wypełnianie pierwszych rowów. Dowiaduje się o odwrocie swojej rodziny jeszcze przed przybyciem do okopów i wraca do miasta.
Wykopaliska archeologiczne Alise, a w szczególności francusko-niemieckie wykopaliska z lat 90., pozwoliły lepiej zrozumieć warunki bitwy i pracę fortyfikacji rzymskich. Tę ostatnią należy umieścić w kontekście poliorcetyki , nauki o oblężeniu militarnym, która rozwinęła się w świecie greckim w okresie hellenistycznym : w tym kontekście historycznym fortyfikacje Alezji nie prezentują urządzenia wyjątkowego.
Po tych dwóch niepowodzeniach sformowano elitarny oddział liczący 60 000 ludzi i umieszczono go pod dowództwem Vercassivellaunosa , kuzyna Wercyngetoryksa . Po długim nocnym spacerze i porannym odpoczynku Vercassivellaunos atakuje górny obóz z północnej góry. Atak ten datowany jest na 26 września 52 pne. AD przez Jérôme Carcopino , podjęte przez różnych autorów późniejszych, w szczególności ze względu na jego pełni księżyca, co pozwoliłoby Cezar, aby uruchomić swoją jazdę po walce w dążeniu do wojska uciekającego w nocy. Dodaje się do tego niepokojący element: tej nocy widziałoby zaćmienie Księżyca od 21:26 do 1:21 w nocy (z ciemnoczerwonym kolorem, co byłoby bardzo ryzykowne, ale nie do końca dziwaczne, gdyby było uważane za zły omen przez Galów). Jednak nie ma pewności, a Camille Jullian już zauważył, że można również pomyśleć o pełni księżyca 27 sierpnia -52. W tym samym czasie kawaleria galijska zbliżyła się do umocnień równiny, a reszta wojsk rozlokowanych przed obozem galijskim. Wercyngetoryks opuszcza miasto z całym swoim sprzętem szturmowym.
Rzymianie, atakowani ze wszystkich stron, zaczęli się poddawać, zwłaszcza że Galowie zdołali pokonać przeszkody. Cezar wysyła Labienusa, aby wzmocnił górny obóz. Oblężeni, zrozpaczeni pokonaniem umocnień równiny, próbują wspinać się po stromych zboczach; noszą wszystkie maszyny, które tam przygotowali. Pod gradem strzał wypędzają obrońców wież, zasypują rowy, robią wyłom w palisadzie i parapecie.
Cezar idzie do bitwy ze swoimi wojskamiCezar najpierw wysyła posiłki, potem sam sprowadza świeże wojska. Odepchnąwszy wroga, dołączył do Labienusa z czterema kohortami i częścią kawalerii, podczas gdy druga część ominęła zewnętrzne szańce i zaatakowała wroga od tyłu. Widząc za sobą kawalerię i zbliżające się nowe kohorty, Galowie uciekli. Jeźdźcy rzymscy odcięli im odwrót i zmasakrowali ich. Vercassivellaunos zostaje schwytany. Widząc tę katastrofę, Wercyngetoryks nakazuje wycofanie swoich wojsk. Na sygnał do odwrotu oddziały ratunkowe opuściły obóz i uciekły. Uciekinierzy są częściowo schwytani przez rzymską kawalerię; wielu zostało porwanych lub zmasakrowanych; inni, którym udało się uciec, rozproszyli się po swoich miastach. W tej wielkiej bitwie stanęło twarzą w twarz z jednej strony 60 000 ludzi z Vercassivellaunos, az drugiej dwa legiony Reginus i Rébilus , sześć kohort Labienusa oraz trzydzieści dziewięć, które wyciągnął z sąsiednich posterunków. Do żołnierzy przywiezionych przez Labienusa musimy dodać eskadry i kohorty przywiezione przez Cezara. To w sumie co najmniej sześć legionów.
Następnego dnia Wercyngetoryks postanawia się poddać. Po kapitulacji Galów większość wojowników galijskich – z wyjątkiem Eduów i Arwernów – została zmuszona do niewoli i podzielona między legionistów „w wysokości jednego na głowę” (César, BG , VII, 89).
Klęska Alezji i schwytanie Wercyngetoryksa oznacza koniec zorganizowanego oporu przeciwko kampaniom Cezara i stanowi punkt kulminacyjny w cesarskiej historii. Ten ostatni stoi w tym czasie na czele solidnej doświadczonej armii, cennych sojuszników, kolosalnych łupów, składanych w szczególności z niewolników i bogactwa grabionego przez 6 lat wojny. Ukoronowany chwałą, zwrócił się do północnych Włoch, aby stacjonować swoje wojska, aby powrócić do Rzymu, aby ratyfikować środki podjęte podczas podboju, uzyskać instalację swoich weteranów i odnieść triumf za swoje zwycięstwo. Jednak wzrost Cezara ożywił spore napięcia w Rzymie, utrzymywane w szczególności przez wiernych zdobywcy Galii z jednej strony oraz uzbrojone bandy kierowane przez zwolenników Pompejusza i stronnictwo arystokratyczne . Ten ostatni usiłuje znaleźć winę Cezara za nieprawidłowości w jego poleceniach i ich rozszerzanie w ciągu kończącej się dekady. . Ogłoszony wrogiem publicznym przez Senat zimą 50-49 p.n.e. Pne Cezar przekroczył Rubikon w obronie swoich interesów i wywołał drugą wojnę domową w Rzymie , przeciwstawiając go Pompejuszowi. Ze swojej strony, Wercyngetoryks, jeniec, został uwięziony na sześć lat w więzieniu mamertyńskim i prawdopodobnie stracony po triumfie zwycięzcy, który miał miejsce w 46 rpne. AD , po nieprzerwanej serii zwycięstw nad Pompejuszem, jego zwolennikami, Egiptem i Azją.
Obecnie wszystkie materiały archeologiczne odkryte na miejscu Alise-Sainte-Reine podczas wykopalisk Napoleona III osadza się w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Saint-Germain-en-Laye . Prezentacja zbiorów pochodzących z tej witryny jest jedną z pierwszych, jakie zostały zrealizowane w Saint-Germain: od początku kolekcji „sala Alesia” była, ściśle mówiąc, sercem Muzeum. Materiał archeologiczny z kolejnych wykopalisk, w szczególności z galloromańskich poziomów oppidum, jest częściowo przechowywany w Alise, w starym muzeum archeologicznym.
W salach muzeum Saint Germain można zaobserwować wiele odnalezionych na miejscu broni, monety galijskie, a w szczególności Wercyngetoryksa, różne modele odtwarzające fortyfikacje, a także gabloty poświęcone uzbrojeniu wojowników rzymskich, germańskich, celtyckich . Na wystawie znajdują się również przedmioty związane z poliorcetykami odkrytymi w Alise: zapadnie, kafelki machin oblężniczych itp. Całość pozwala na dokładną i pełną panoramę ówczesnych technik wojennych.
Arkusze broni odkryte w Alezji podczas wykopalisk
Germańskiej tarczy umbo odkryto w Alezji - Muzeum Archeologii Narodowej Saint Germain en Laye
Tribuli rzymskie odkryte w Alezji - Muzeum Archeologii Narodowej Saint Germain en Laye
Bodźce rzymskie odkryte w Alezji - Muzeum Archeologii Narodowej Saint Germain en Laye
Żelazny hełm odkryty w Alezji - Narodowe Muzeum Archeologiczne w Saint Germain en Laye
Gipsowa kopia paragnatydowego hełmu galijskiego odkryta w Alésia - MuséoParc Alésiaé
Wykopaliska w obozie C w Alesia
Znaleziska archeologiczne na oppidum Alezji i w jej bezpośrednim otoczeniu dzielą się głównie na dwie kolekcje: obiekty pochodzące z wykopalisk napoleońskich, przechowywane z jednej strony w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Saint Germain en Laye, a z drugiej wręczyć te z późniejszych wykopalisk, lapidarium i przedmioty ze szczątków galijsko-rzymskich, zdeponowane w Muzeum Alezji, które zostało wyposażone w 1910 przez Société des Sciences de Semur. Muzeum to jest zamknięte od 2002 roku z powodu renowacji swoich przestrzeni i wzbogacania swoich zbiorów, a jego ponowne otwarcie zaplanowano na 2019 rok.
W 2012 roku zainaugurowano ogromne Centrum Interpretacji Dziedzictwa, zwane „ MuséoParc Alesia ”. Jest to placówka kultury o zasięgu europejskim. Operacja rozwojowa o budżecie 25 mln euro (dotychczas 60 mln euro) była pilotowana przez Radę Generalną Côte-d'Or we współpracy z Ministerstwem Kultury , Ministerstwem Ekologii i Zrównoważonego Rozwoju , a także wielu aktorów publicznych i prywatnych. Jest zarządzana przez spółkę publiczną SEM Alésia z dziesięcioletnim kontraktem.
Składa się z dwóch budynków (w tym przyszłego odnowionego Muzeum Alésia) i parku archeologicznego o powierzchni 7000 hektarów, poświęconego tematom „historii oblężenia Alésia w -52 ” i „ mitowi założenia narodu francuskiego . »To Centrum interpretacji oferuje wycieczkę dokumentalną w kontekście wojen galijskich, rzymskich wojen domowych i wielkich generałów, tych imperatorów, którzy byli w centrum wielkich konfliktów tamtych czasów, w tym Cezara, Pompejusza, Mariusza, Sylli. Okna park plenerowy pokaz i oferują różne rekonstrukcje: sprzęt wojskowy, banery, obozów rzymskich i archiwach XIX -tego wieku do napoleońskich wyrobiskach są prezentowane. Wystawy czasowe są również skonfigurować, w tym wizji Galów w edukacji francuskiej od czasów XIX th wieku. Regularnie organizowane są dla zwiedzających pokazy bojowników galijskich lub rzymskich, na zewnątrz w środku odtworzonych fortyfikacji lub w głównej sali ośrodka.