Obywatelka francuska organizacja kompetencyjnej jest organizacja francuskich sądów krajowych , w wewnętrznym porządku prawnym. 8140 sędziów jest odpowiedzialnych za stosowanie prawa ; w sumie w 2018 r. w Ministerstwie Sprawiedliwości pracowało 84 969 funkcjonariuszy . To daje 11,9 sędziów zawodowych na 100 000 mieszkańców , w porównaniu z prawie 15 w Belgii , 20 w Austrii i prawie 25 w Niemczech .
Dlatego wykluczamy z tej organizacji wszystkie jurysdykcje, które nie są narodowe, a które wynikają z umowy lub statutu określonego między członkami. Interesują nas zatem tylko sądy usankcjonowane przez administrację państwową, określone ustawowo. Na międzynarodowych jurysdykcjach , Europejska lub Wspólnota zamieszkały w prawo zewnętrznego, również zostaną wyłączone, ponieważ nie pochodzą z administracji państwowej, innych organizacji międzynarodowych ( UE , Rady Europy , Organizacji Narodów Zjednoczonych ...).
Francuska krajowa organizacja sądowa pragnęła wprowadzić w życie pewne zasady nieodłącznie związane z ideą procesu, z poszanowaniem podstawowych wolności , uwzględniając tym samym możliwość wniesienia apelacji , kolegialność sędziów, którzy wydadzą orzeczenie, szybkość wydania wyroku .
Niektóre z tych zasad zostały uzupełnione, wyjaśnione i usankcjonowane przez Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności , podpisaną w 1950 r. i obowiązującą od 1953 r., która broni praw obywatelskich i politycznych tkwiących w osobie ludzkiej.
Niektóre z tych zasad są wynikiem rozwoju historycznego: dotyczy to w szczególności zasady podziału władzy czy ustanowienia kontroli konstytucyjności prawa przez Radę Konstytucyjną .
Zasada podziału władzy określa, że władza publiczna musi być rozdzielona i przypisana odrębnym organom. Tak więc kompetencja do stanowienia przepisów ( władza ustawodawcza ) należy do parlamentu , do ich egzekwowania ( władza wykonawcza ) przysługuje prezydentowi lub premierowi . Montesquieu w De esprit des lois (1748) dodał władzę sądowniczą , to znaczy władzę stosowania prawa w szczególnych przypadkach.
Jednakże Konstytucja z dnia 4 października 1958 roku , ustanawiającego V th Republiki , przyznaje, że „organ sądowy”. Teoria ta nabiera zatem pierwotnego znaczenia we Francji, którą Rada Konstytucyjna zakwalifikowała w decyzji Rady ds. Konkurencji z 23 stycznia 1987 r. jako „francuską koncepcję podziału władzy”.
Rzeczywiście, problem z tym rozróżnieniem kompetencji polega na tym, że w tej koncepcji konieczne jest oddzielenie sporów dotyczących państwa, sankcjonujących złe stosowanie tekstu, a zatem podlegających władzy wykonawczej, od innych sporów dotyczących jednostek. podległa rzeczywistej autonomicznej i odrębnej władzy sądowniczej. Niezbędne jest zatem rozdzielenie kompetencji sędziego na dwie części, na sędziego sądowego i sędziego administracyjnego . Ta dwoistość jurysdykcyjna ma swoje źródło w prawie z 16 i 24 sierpnia 1790 r. oraz w dekrecie z 16 Fructidor III roku , będącym podstawą dwoistości nakazów jurysdykcji we Francji , które są rozdzielone na nakaz administracyjny i nakaz sądowy . Zakazuje to sądom sądownictwa orzekania w sporach dotyczących administracji oraz aktów władzy wykonawczej lub ustawodawczej.
Dzięki tym tekstom władza ustawodawcza i władza wykonawcza zostały wycofane spod kontroli jurysdykcji sądowych na tej podstawie, że nie miały one wystarczającej legitymacji, aby osądzać akty pochodzące od władz wywodzących się z powszechnego prawa wyborczego, a zatem jedynie przedstawicieli suwerenności ludu. .
Instytucja sądownictwa administracyjnego z VIII (1799) roku miała częściowo zmodyfikować tę sytuację: od tego dnia akty administracji mogły być kwestionowane, ale przed jurysdykcją odmienną od władzy sądowniczej.
Zasada podwójnego stopnia jurysdykcji leży u podstaw możliwości dwukrotnego rozpoznania każdej sprawy, faktycznej i prawnej. Taki system po pierwsze dopuszcza zakres władzy sędziów. Daje również stronom możliwość przedstawienia lepszych argumentów, co w związku z tym będzie miało tę zaletę, że będzie bardziej precyzyjne w postępowaniu odwoławczym niż w pierwszej instancji .
Wyjątek od zasady podwójnego stopnia jurysdykcjiW niektórych rodzajach sporów prawo lub rozporządzenie stanowi, że sąd pierwszej instancji orzeka w pierwszej i ostatniej instancji . Od tego wyroku nie przysługuje zatem apelacja.
Na przykład w sprawach cywilnych sprawy , dla których poziom jurysdykcji (roszczenia powoda) jest niższy niż 5 000 euro, są rozstrzygane przez sąd w pierwszej i ostatniej instancji.
Podobnie przed trybunałami administracyjnymi :
Zasada podwójnego stopnia jurysdykcji jest ograniczona przez te orzeczenia w pierwszej i ostatniej instancji, ale ze ścisłych powodów: stawka powództwa ma być niska (choć nie zawsze tak jest), ryzyko błędów jest zwykle dość ograniczone itp.
Niemniej wyroki tych jurysdykcjach zawsze może być przedmiotem odwołania w kasacji , to znaczy o rewizję nadzwyczajną do Sądu Kasacyjnego lub Rady Stanu.
Wreszcie spory, którymi Rada Stanu zajmuje się bezpośrednio, są rozstrzygane w pierwszej i ostatniej instancji, bez możliwości kasacji, ale wewnętrzna organizacja Rady Stanu daje gwarancje proceduralne dość podobne do tych, jakie daje orzecznictwo podwójnego stopnia. . Może to być również bardzo ważny spór sądowy.
W zależności od jurysdykcji sędziowie miejscowi (sędziowie) mogą być w układzie kolegialnym (3 lub 7 sędziów) lub z jednym sędzią (1 pojedynczy sędzia). Stawka tego pytania jest trojaka:
Mówi się, że „jeden sędzia, niesprawiedliwy sędzia”. Wręcz przeciwnie, można argumentować, że zniesienie odpowiedzialności sędziego w przypadku studiów wyższych nie jest bardziej pożądane.
Artykuł 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (EKPC) stanowi, że każdy obywatel ma prawo do rzetelnego procesu sądowego . Francja była kilkakrotnie potępiana przez Europejski Trybunał Praw Człowieka za naruszenie tego artykułu.
Prawo do procesu przed sądemKażda osoba ma zawsze możliwość wniesienia sprawy do sądu pierwszej instancji: jest to prawo podstawowe, którego nie można lekceważyć. Jednak prawo do drugiego stopnia jurysdykcji jest ograniczone do spraw, które są wystarczająco ważne.
Przy okazji wyroku Schrameck z dnia 22 października 1984 r. Trybunał Europejski uznał, że termin „sąd” charakteryzuje się w sensie materialnym jego rolą orzeczniczą: jest to organ odpowiedzialny za orzekanie na podstawie normy prawnej oraz po zakończeniu zorganizowanej procedury wszelkie kwestie, które wchodzą w zakres jego kompetencji.
Stosowanie tego prawa do sądzenia przez sąd jest czasami trudne w systemie, w którym istnieją dwa nakazy dotyczące jurysdykcji. Rzeczywiście, w trakcie sprawy możliwe jest, że żadne z dwóch nakazów nie ogłosi się kompetentne do jej osądzenia. Konflikt Publicznej jest tam, aby rozwiązać takie konflikty jurysdykcyjne.
Bezstronność i niezawisłość sędziegoStrona sporu musi mieć możliwość domagania się niezależności sędziów, którzy zostali wezwani do interwencji. Europejski Trybunał uznał, od wyroku w sprawie Beaumartin w 1994 r., że sędzia jest niezawisły i nie musi zasięgać rady władzy wykonawczej, aby wydać swoją decyzję. Na przykład, gdyby sędzia zapytał Ministra Spraw Zagranicznych, jak interpretować traktat, nie mógłby zostać uznany za niezależnego.
Jest to przystanek Piersak przeciwko Belgii od 1 st października 1982 rozróżnia między „subiektywne próbując ustalić, co dany sędzia w jego sercu w takich okolicznościach i obiektywnego podejścia, które jest określenie, czy oferowany on gwarancje wystarczające, aby wykluczyć wszelkie uzasadnione wątpliwości w tym względzie” .
Należy pamiętać o dwóch aspektach:
Postępowanie procesowe musi być jawne, ale mogą mieć wyjątki (zeznania nieletnich...), w imię interesu ogólnego. Jednak wyroki muszą być ogłaszane publicznie. Podobnie Trybunał Europejski uważa, że posiedzenie niejawne mogłoby zostać narzucone w celu ochrony interesu ogólnego. Uznał jednak, że strona procesowa powinna mieć możliwość dobrowolnego zrzeczenia się zasady jawności postępowania sądowego.
W wyroku w sprawie Pretto z 1983 r. Europejski Trybunał orzekł, że reklama chroni stronę przed tajnym wymiarem sprawiedliwości, pomagając zachować zaufanie do sądów. Jawność debat zapewnia sądom przejrzystość i zapewnia zasadę bezstronności.
Szybkość sprawiedliwościArtykuł 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji stanowi, że chociaż każdy ma prawo zwrócić się do sędziego, sędzia musi również interweniować w rozsądnym terminie. Jednak bardzo często francuski wymiar sprawiedliwości zajmuje trochę czasu przed wydaniem tych decyzji. Dzieje się tak w szczególności wtedy, gdy strona sporu ma trudności ze znalezieniem właściwego sądu, najczęściej z powodu rozdziału jurysdykcji administracyjnej i sądowej.
Z tego powodu Francja została skazana 10 lutego 1995 r. w sprawie ( Allenet de Ribemont przeciwko Francji), w której sądy sądowe i administracyjne odmówiły uznania się za kompetentne. Europejski Trybunał określił również, że sprawiedliwość powinna zostać przyspieszona, gdy interes osoby jest bezpośrednio zagrożony, albo z powodu uwięzienia, albo z powodu ograniczenia jego życia.
Sądy porządkowe są szczególnie właściwe w sprawach karnych i rozstrzyganiu sporów między jednostkami. Mogą interweniować zarówno na polu sądowym (spory międzyludzkie), jak i na polu łaskowym (wymagane upoważnienie do sądu: na przykład zmiana ustroju małżeńskiego ).
W drodze wyjątku mogą również interweniować w niektórych sporach, które mogą powstać między państwem a jednostkami. Dzieje się tak na przykład, gdy w sprawach wywłaszczenia wywłaszczony nie uzgadnia wysokości swojego odszkodowania; również w przypadku wypadku drogowego , gdy jeden z pojazdów należy do administracji, a ofiarą jest osoba prywatna , spór powstaje również z sędzią cywilnym.
Istnieją dwa stopnie jurysdykcji: najpierw ustala się prawdziwość domniemanej kryminalizacji, a następnie, w stosownych przypadkach, nakładana jest przewidziana kara.
Trybunał sądowy jest zwykły sąd pierwszej instancji. Sąd odwoławczy jest sąd drugiego stopnia, a sąd kasacyjny jest sędzia z prawem.
Do sędziów sądowe są szkoleni przez Krajową Szkołę Sądownictwa (ENM) w Bordeaux.
Sądy administracyjne są te, które są właściwe do sporów sędzia pomiędzy państwa , samorządów , instytucji publicznych (które stanowią główne przypadki osób prawnych regulowanych przez prawo publiczne ), jak i osób fizycznych lub między dwoma osobami prawnymi prawa publicznego.. Jednak w niektórych przypadkach to nakaz sądowy będzie właściwy, ze względu na stan osób, do odszkodowań za naruszenie prawa własności (na przykład odszkodowań wynikających z wypadków pojazdów).
Sąd administracyjny jest sądem powszechnym pierwszej instancji. Sąd administracyjny odwoławczy jest sąd drugiego stopnia, a Rada Państwa jest sędzia z prawem.
Do sędziów administracyjnych są rekrutowani w szczególności za pośrednictwem Krajowej Szkoły Administracji (ENA) lub określonych zawodów .
Jurysdykcje „poza zakonami” to jurysdykcje, które w rzeczywistości stawiają się ponad nimi.
Tak jest w przypadku Trybunału ds. Konfliktów , który określa, czy w przypadku konfliktu kompetencji właściwy może być nakaz sądowy czy nakaz administracyjny.
Tak jest również w przypadku Rady Konstytucyjnej , której decyzje są wiążące dla władz publicznych, a także dla wszystkich władz administracyjnych lub sądowych.
Ponad 2 600 000 Francuzów mieszka za granicą. Niezależnie od statusu tych terytoriów, publiczna służba sprawiedliwości jest obecna z 343 sędziami i 925 urzędnikami sądowymi. Organizacja i działanie są jednak przystosowane do uwzględnienia oddalenia terytorialnego lub stosowania prawa lokalnego.
Nowa Kaledonia ma szczególny status określony w Tytule XIII Konstytucji.
W przypadku Saint-Barthélemy i Saint-Martin właściwe są sądy Gwadelupy (sąd apelacyjny Basse-Terre).
Sądy pierwszej instancji Departamenty i regiony zamorskie Francuskie departamenty i terytoria zamorskie posiadają sądy powszechne pierwszej instancji: trybunał sądowy, sąd przysięgłych i trybunał przemysłowy.
Jednak w przypadku sporów gospodarczych właściwy jest mieszany sąd gospodarczy.
W przeciwieństwie do klasycznego sądu gospodarczego, przewodniczy mu zawodowy sędzia i składa się z sześciu sędziów wybieranych spośród kupców.
Według sondażu z lutego 2014 r. trzy czwarte Francuzów uważa, że wymiar sprawiedliwości w ich kraju „nie działa dobrze. „ Dla 75% Francuzów sprawiedliwość działa źle”, L'Express , 16 lutego 2014 r. ( czytaj online ); Zauważono również, że jest to „poziom nieufności, który nigdy nie został osiągnięty od 1962 r. i pierwszych badań na ten temat. "
Według profesora Jeana Pradela możemy przedstawić trzy przyczyny tej nieufności Francuzów wobec sprawiedliwości, które również wyjaśniają pewne dysfunkcje francuskiej sprawiedliwości: brak sędziów na mieszkańców, zbyt duża liczba praw i upolitycznienie wymiaru sprawiedliwości. Niewystarczające zasoby w liczbach: pod koniec 2014 r. było 7726 sędziów na 6 000 sędziów w 1910 r. Jeśli chodzi o nowe organy cywilne i handlowe: było 845 000 w 1977 r. wobec 2 746 515 w 2014 r.
Według sondażu przeprowadzonego przez Ifop dla magazynu L'Express opublikowanego w październiku 2019 r., w ciągu dziesięciu lat zaufanie Francuzów do sądownictwa spadło o 10 punktów, spadając z 63% do 53%. Nieufnych do sądownictwa można spotkać przede wszystkim wśród wyborców gorzej wykształconych, prawicowych i skrajnie prawicowych, pracowników, robotników i mieszkańców wsi. I odwrotnie, jej obrońcy są rekrutowani „wśród kadry kierowniczej wyższego szczebla, paryżan, (bardzo) absolwentów, studentów, zwolenników republiki w ruchu, Europy Ekologii Zielonych i Partii Socjalistycznej”.
We wrześniu 2020 r. badanie przeprowadzone przez IFOP dla firmy Avostart na próbie 1003 osób, reprezentatywnej dla populacji powyżej 18 roku życia mieszkającej we Francji kontynentalnej, wskazuje, że 73% ankietowanych uważa sędziów we Francji za niewystarczająco surowych ( w porównaniu do 51% w 2011 i 62% w 2014). Według tego badania to przestępstwa seksualne (87%), fizyczne napaści na ludzi (86%) i recydywa (85%) zasługują na większą surowość ze strony sędziów.