Sprawiedliwości jest filozoficzna zasada , prawny i moralny fundamentalna: zasada działania człowieka muszą być zatwierdzone lub odrzucone na podstawie ich osiągnięć pod względem moralnym (na studzienkę ), przy czym prawo z racji lub innego standardowego wyroku behawioralnej. Sprawiedliwość, zasada o zasięgu uniwersalnym, podlega zmianom w różnych kulturach. Sprawiedliwość jest ideałem często uważanym za fundamentalny dla życia społecznego i cywilizacji .
W państwie sprawiedliwość jest zbiorem instytucji ( policja , sądy , więzienia itp.), które narzucają rządy prawa , bez jakiegokolwiek koniecznego związku z zasadą filozoficzną. Uważa się za fundamentalne, aby egzekwować prawa obowiązującego organu, zgodne z prawem lub nie. Sprawiedliwość ma ukarać każdego, kto nie przestrzega prawa, sankcją mającą na celu nauczenie go prawa, a czasem przyczynienie się do naprawienia krzywd wyrządzonych innym, prywatnemu lub wspólnemu dziedzictwu lub środowisku.
Dla jasności artykuł ten zajmuje się osobno sprawiedliwością w trzech znaczeniach:
Etymologia słowa „sprawiedliwość” jest zgodna z jego historią. Prawo rzymskie , twórca pierwszej historii prawno-instytucjonalnej, jest także językowym pochodzeniem tego słowa. Po łacinie sprawiedliwość mówi się „ justitia, ae ” (w tym języku „ iustitia ” ), imię żeńskie wywodzące się od „ justus ”, co oznacza „zgodnie z prawem” , mające się za rdzeń „ jus-juris ” „prawo ” w sensie pozwolenia, w sferze religijnej. Jego etymon nawiązuje do czasownika „ jurare ” , „przysięgać”, oznaczającego słowo święte, wypowiadane na głos. Słowo „sędzia” odnosi się do łacińskiego „ judex ”, co oznacza „ten, który pokazuje” .
Niemniej jednak proponuje się inne tropy etymologiczne . W Jus i Kodeksie Cywilnym: Jus czyli kuchnia rzymska standardu Robert Jacob proponuje etymologię utworzoną od słowa „ sok ” ( sos po łacinie), a następnie połączoną z symboliką ofiarną.
Brytyjski filozof , John Stuart Mill uważa, że pojęcie „sprawiedliwości” pochodzi od łacińskiego czasownika „ jubere ” - „na zamówienie, do dekretu” - co sprawia, że możliwe jest ustalenie związku pomiędzy celem , który stanowi, prawa i tylko co jest zgodne. Współczesna filologia interesuje się religijnym pochodzeniem terminu, niepodważalnym; to tym samym mają na korzeń sanskrytu „ Ju ” , który znajduje się w warunkach, takich jak „ jugum ” (w „jarzma” ) lub czasownik „ Jüngere ” ( „do przyłączenia do jednoczą” ) pojęć gdzie dominuje seme z następujących poświęcony.
Justitia Łacińskiej, jednak i tym sokiem , mają dobrą oddzielny godzinę religii , mimo wczesnych tekstach tych z tabelach Dwunastu , na przykład poświęcić gwałcicieli z przekleństwa : „ Patronus jeśli clienti fraudem fecerit, sacer esto ” , czyli " Jeśli klient zdradzi swojego szefa, niech go diabli. ” . Etymon łaciński jest zachowany w terminologii prawniczej poprzez pojęcia ius cogens (prawo imperatywne w prawie międzynarodowym), ius soli (prawo ziemi) lub ius gentium (prawo narodów, ludów).
Zasadniczo sprawiedliwość jest polimorficzna , zależnie od czasów i cywilizacji.
Dla starożytnej filozofii Zachodu sprawiedliwość jest przede wszystkim wartością moralną. „Sprawiedliwość moralna” to zachowanie łączące szacunek i uczciwość wobec innych . Ta postawa, rzekomo wrodzona w ludzką świadomość, sama byłaby źródłem „poczucia sprawiedliwości”, uniwersalnej wartości, która czyniłaby ludzi zdolnymi do oceniania i osądzania decyzji i działań dla siebie i dla innych. Sprawiedliwość jako instytucja jest organem społecznym ukonstytuowanym przez sprawiedliwość jako funkcję, która musi „oddawać sprawiedliwość” i „mówić prawo”.
Kultura popularna zachował wyrażeń konsekrowane jako „ sprawiedliwości Salomona ” i że od Arystotelesa , o „sprawiedliwości Antygony ” pomiędzy „niepisanych praw” świadomości na pisemne ustawodawstw City.
Pojęcie sprawiedliwości oznacza zarówno zgodność wynagrodzenia z zasługami, jak i poszanowanie tego, co jest zgodne z prawami innych: jest zatem nierozłącznie moralne i prawne. Ale pojęcie to jest również kulturowe, a jego zastosowania różnią się w zależności od zwyczajów , tradycji , struktur społecznych i reprezentacji zbiorowych. W filozofii sprawiedliwość odnosi się do innych pojęć, takich jak wolność , równość , sprawiedliwość, etyka , pokój społeczny . Ogólnie rzecz biorąc, wyróżniamy sprawiedliwość w sensie moralnym, mówimy o legitymizacji , a sprawiedliwość w sensie prawnym, mówimy o legalności .
Historia pojęcia sprawiedliwości jest związana z historią narodów i cywilizacji. Jego różnorodne projekty i zastosowania są wynikiem ówczesnego myślenia i warunków życia. Jej badanie wymaga zatem podejścia łączącego filozofię, teologię , ekonomię , etykę i prawo polityczne.
W ramach ogólnego i polisemicznego pojęcia sprawiedliwości; w ten sposób wyróżniamy:
Termin ten jest powszechnie używany, istnieje wiele zwrotów i zwrotów idiomów używających słowa „sprawiedliwość” , ale z różnymi znaczeniami i sytuacjami użycia:
Słowo „sprawiedliwość” ma na antonim że z „niesprawiedliwości” (z łaciny, injustitia : niesprawiedliwy rygor) oznaczającego brak sprawiedliwości. To doskonały antonim, ponieważ są to przede wszystkim koncepcje filozoficzne wyznaczające określone kategorie myślenia.
Rzeczownik „sprawiedliwość” w końcu ma wiele pochodnych, takich:
Sprawiedliwość opiera się na podstawach filozoficznych, których rozwój świadczy o ewolucji myśli i systemów. Myśliciele bardzo wcześnie podnieśli kwestię sprawiedliwości uniwersalnej niezależnej od społeczeństw ludzkich, czyli idei samej w sobie , w przeciwieństwie do sprawiedliwości kulturowej , czyli warunkowej .
Na Zachodzie, pierwsza pisemna wzmianka o refleksji na temat sprawiedliwości jest na filozofa sprzed sokratyczną z natury , Heraklita , który twierdził, V th century BC. AD : „Gdyby nie było niesprawiedliwości, zignorowalibyśmy nawet nazwę sprawiedliwości” , określając ją antonimem . Według niego ideał sprawiedliwości sam w sobie jest rozumiany jako odrzucenie stanu niesprawiedliwości, utożsamianego z chaosem społecznym .
Sprawiedliwość jako ideał indywidualny lub zbiorowy była przedmiotem wielu teorii filozoficznych i metafizycznych, często związanych z pojęciami Wolności , Równości lub Społeczeństwa , troski o równy dostęp do sprawiedliwości i zadośćuczynienia (np. poprzez zapewnienie prawa do wolności od obrony). ponieważ w rzeczywistości ludzie zamożni i kultywowani często mają więcej możliwości dostępu lub ucieczki przed sprawiedliwością i obrony.
Sprawiedliwość jako normaSprawiedliwość staje się w starożytnym Rzymie rzeczywistością praktyczną, a nie filozoficzną, przez pojawienie się standardowego zastosowania: prawa.
Sprawiedliwość przestrzega teraz zasad. Odpowiedzialność od autora (etymologicznie autorem jest ten, który wzmacnia tutaj złe i naganne akt) jest oceniany w stosunku do wcześniej istniejącego standardu. Wszelkie zachowania , które odbiega od normy widzi jego autor sankcjonowane na podstawie przepisów , które materializuje, przez teksty , skala sankcji stosowanych w stosunku do obserwowanego odchylenia od normy.
Możemy zatem wyróżnić dwa sądy, działające według dwóch różnych, ale uzupełniających się standardów: wymiaru sprawiedliwości prywatnej i wymiaru sprawiedliwości publicznej . Sprawiedliwość prywatna jest sprawowana poza państwem, jest to mediacja, ale także prawo Taliona . Ta sprawiedliwość, najstarsza (zob. paragraf historyczny) leży u źródeł prawa prywatnego, które można by zakwalifikować jako „prawo jednostek”. Sprawiedliwość jest tu „sprawą prywatną”, konfliktem między jednostkami. Zgodnie z łacińskim powiedzeniem prawniczym: „ Justitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi ” (lub „Sprawiedliwość polega na stałej i nieustannej woli przyznania każdemu jego prawa” ).
Sprawiedliwość publiczną sprawuje państwo. Jego dziedziną par excellence jest prawo karne . Kiedy doszło do przestępstwa, państwo uważa, że nie może pozwolić jednostkom na samodzielne rozwiązanie problemu, interweniuje. Sprawiedliwość publiczna jest zatem „sprawą publiczną”, a zatem prawem zewnętrznym wobec jednostek: prawem publicznym .
Sprawiedliwość jako instytucjaPrzez rozszerzenie sprawiedliwość została zrównana z władzą sądowniczą (wszystkie sądy i sędziowie, którzy orzekają o przestępstwach). Nie ma koniecznego związku między ideałem sprawiedliwości a instytucją sądową.
Jeśli władza ta ewoluowała na przestrzeni dziejów i społeczeństw, od momentu jej wynalezienia jest instytucją funkcjonalną specjalizującą się w utrzymaniu ( na przykład kodeksy ), rozwoju ( na przykład orzecznictwie ) i stosowaniu wymiaru sprawiedliwości ( wyrok ). Stworzona z potrzeby zorganizowania społeczeństwa instytucja prawna jest zróżnicowana w zależności od epoki czy regionu świata.
Historia sprawiedliwości jest zainteresowany tym instytucjonalizacji prawa inspirowane przez filozoficznych koncepcjach czasu. Ale sprawiedliwość nie jest jednolita i obecnie istnieje kilka systemów prawnych, które odpowiadają różnym organizacjom wymiaru sprawiedliwości.
Pojęcie sprawiedliwości było badane w Europie od starożytności.
Zaproponowano różne klasyfikacje, w zależności od pochodzenia, celu lub sposobu realizacji sprawiedliwości. Czy sprawiedliwość jest wykorzystywana do ochrony jednostek? Społeczność ? Kto tworzy sprawiedliwość? Czy przestępca powinien zostać ukarany czy potraktowany? Tyle pytań, które filozofowie próbowali rozwiązać.
Ale nie ma klasyfikacji, która prowadzi do konsensusu, ponieważ samo pojęcie sprawiedliwości zależy od społeczeństwa, które je stosuje.
Pierwszy znany wyrok sądu w historii ludzkości pochodzi z czasów sumeryjskich. Sprawiedliwość, prawo i etyka były podstawowymi pojęciami w starożytnym Sumerze; osiągnięto je tyleż w teorii, co w praktyce. Sumeryjskie życie gospodarcze i społeczne było więc silnie nią przesiąknięte. Następnie, w starożytności, sprawiedliwość rozróżnia się między dwoma różnymi pojęciami: prawem i moralnością. Sprawiedliwość moralna lub Diké ( Δίκη ) różni się od sprawiedliwości prawnej lub prawa, jak Rzymianie mogli to rozważać poprzez prawo rzymskie .
Dla Greków sprawiedliwy to dikaion (termin wywodzący się od „ Diké ” , sprawiedliwość). Sprawiedliwość jest cnotą, a nie regułą. Prawidłowość jest tym, co musimy ustanowić w naszych relacjach z innymi. Sprawiedliwy ustanawia równość i sprawiedliwość wśród członków Miasta. Dla Platona istnieje analogia, zasadniczy związek między sprawiedliwością w duszy a sprawiedliwością w Mieście. Sprawienie, by harmonia zapanowała między różnymi częściami ludzkiej duszy, pozwala harmonii panować w Mieście. Nie ma sprawiedliwego miasta bez prawych ludzi.
W starożytnym Rzymie koncepcja uległa przekształceniu, diké ustąpiła miejsca rzymskiej koncepcji prawa ( „ Jus, juris ” ). Celem sprawiedliwości staje się wówczas ochrona praw obywateli rzymskich i innych narodów (lub jus gentium ).
W średniowieczu badanie sprawiedliwości stało się systematyczne i zdefiniowano różne typy. Saint-Thomas d'Aquin zainicjował moralną koncepcję sprawiedliwości na Zachodzie: „Sprawiedliwość jest dyspozycją, dzięki której z nieustanną i stałą wolą daje się każdemu swoje prawo” . Sprawiedliwość dzieli się na dwa główne typy sprawiedliwości, tzw. sprawiedliwość ogólną ( prawną ) i sprawiedliwość partykularną, która może być wymienna lub dystrybutywna. Różnice występujące między rodzajami sprawiedliwości są nadal w dużej mierze de rigueur w aktualnej myśli.
„Ogólna” sprawiedliwośćNazywany również legalnym , który polega na przestrzeganiu dobra wspólnego. Współcześni filozofowie, tacy jak John Rawls, postrzegają to jako starożytny termin na sprawiedliwość społeczną , na którą zezwala prawo . Arystoteles przeciwstawia to naturalnej sprawiedliwości. Czyniąc tak, Arystoteles opisuje prawo naturalne , wywodzące się od bogów dla świata greckiego i dla świata ludzi, promowanych przez prawo.
„Szczególna” sprawiedliwośćZorientowany także na dobro wspólne, ten rodzaj fundamentalnej sprawiedliwości nakazuje i reguluje zachowanie jednej jednostki wobec drugiej; jest bardziej kazuistyczny . Sama dzieli się na dwa typy, w zależności od tego, czy reguluje stosunki między jednostkami (sprawiedliwość przemienna), czy między jednostkami a społeczeństwem (sprawiedliwość rozdzielcza), koncepcja wywodząca się od Arystotelesa .
Sprawiedliwość wymiennaPrzemienna sprawiedliwość (lub naprawcze ) jest inspirowana przez Arystotelesa. „Po prostu ma na celu osiągnięcie uczciwości w transakcjach prywatnych”. Jest to „rodzaj sprawiedliwości, która lekceważy osobiste zasługi, aby według ścisłej równości arytmetycznej ustalić, co należy się każdemu” . Jego celem jest przywrócenie równości, gdy zostanie ona zerwana w momencie wymiany, gdy jedna ze stron umowy wykonała swoje zobowiązanie, a druga jeszcze nie, lub z powodu szkody. Oddanie sprawiedliwości wymiennej jest właściwą rolą sędziego w procesach, w których interweniuje on jako strona trzecia między stronami konfliktu ( Etyka w Nikomaque , V, 7).
Znajdziemy go w myśli wielu liberalnych ekonomistów takich: Adam Smith , Friedrich Hayek , a te nazwane, w odniesieniu do Vilfredo Pareto , „the Paressians” . Eliminując interwencję arbitra, przydzielającego każdemu dobra zgodnie z własnymi ustaleniami, sprawiedliwość wymienna wystarcza do prawidłowego funkcjonowania wolnego i spontanicznego rynku , zdominowanego przez „ leseferyzm ” ; sprawiedliwość nie będąca emanacją woli organizmu takiego jak państwo.
Sprawiedliwość dystrybucyjnaZ łacińskiego distributiva Justitia znaczenia: „sprawiedliwych” w rozkładach , sprawiedliwości dystrybucyjnej reguluje podział dóbr między członków społeczeństwa dla wspólnego dobra. Bierze pod uwagę zasługi jednostek i rozdziela dobra proporcjonalnie do nich. Skala zasług nie jest uniwersalna i zmienia się w zależności od ustroju politycznego i głoszonych przez niego wartości : cnota dla arystokracji , bogactwo dla oligarchii , wolność lub zasługa sama w sobie dla demokracji itd. W przeciwieństwie do sprawiedliwości wymiennej, sprawiedliwość dystrybutywna opiera się na równości geometrycznej.
W przeciwieństwie do sprawiedliwości wymiennej, która nakazuje równość wymienianych udziałów, nakazuje równość proporcji na podstawie zasług. „[Rozdzielnia] sprawiedliwość, na przykład, mają tendencję, aby wykluczona była taka sama zależność między wyróżnieniem Nagradzamy Mozarta i Pucciniego i pomiędzy odpowiednimi cechami muzyki tych dwóch kompozytorów . ” Po prawidłowym rozdysponowaniu towarów udziały należy zachować w niezmienionym stanie, co jest rolą sprawiedliwości wymiennej.
Znacznie później John Rawls używa tego wyrażenia, nadając mu inne znaczenie. Sprawiedliwość rozdzielcza Rawlsa opiera się przede wszystkim na danych socjologicznych, przede wszystkim na fakcie, że nierówności przenoszone są z ojca na syna i stają się nierównościami doznanymi od urodzenia, co jest niesprawiedliwym stanem rzeczy. Przyznaje zatem istnienie pierwotnej nierówności ( niesprawiedliwości ), która jest niesprawiedliwa. W ten sposób rozróżnia między wolnością handlową, która reguluje rynek , a wolnością osobistą, gdzie istnieje jedyne pojęcie sprawiedliwości. Sprawiedliwości społecznej w dużej mierze inspirowane przez myśl Bentham i jego zasady największego szczęścia dla największej liczbie .
Inne rodzaje sprawiedliwościOprócz tych dwóch podstawowych rodzajów sprawiedliwości wymienia się również inne rodzaje sprawiedliwości. Nawet jeśli pomimo wspomnianych różnic, autorzy czasami postrzegają to tylko jako grę polisemiczną.
Retrybucja (lub karne , represyjny ) stara się przywrócić porządek poprzez nałożenie cierpienia właśnie proporcjach. Celem wyroku będzie odstraszenie sprawcy (a konkretnie tego, na którego nałożona jest kara, i ogólnie, czyli całej populacji) i zastosowanie „ słusznie należnej zemsty”. .
Rehabilitacyjne sprawiedliwości koncentruje się na sprawcy w określeniu swoich potrzeb, aby pomóc i uczta. Przestępca jest w tym przypadku traktowany jako pacjent, którego należy wyleczyć, asystować, aby w przyszłości mógł przyjąć zachowanie zgodne z oczekiwaniami społeczeństwa. Narzucanie terapii lub treningu generalnie spełnia ten cel.
Sprawiedliwości naprawczej (lub regenerujący ) skupia się na krzywdy próbując naprawy i / lub przywrócić uszkodzony równowagę między stronami: firma, sprawcy i ofiary. Celem będzie wtedy przywrócenie więzi między różnymi zaangażowanymi stronami, aby przywrócić pokój w społeczności . Pośrednictwo autor / ofiara jest jedną z możliwości stosowania sprawiedliwości naprawczej. Na szczeblu krajowym najbardziej interesującym przypadkiem sprawiedliwości naprawczej jest sprawa Republiki Południowej Afryki i jej „ Komisji Prawdy i Pojednania ”, odpowiedzialnej za wyliczenie wszystkich naruszeń praw człowieka od 1960 r. w ramach reżimu apartheidu bez ogłaszania sankcji w celu umożliwienia pojednania narodowego.
W filozofii termin „sprawiedliwość” jest używany w różnych, ale często uzupełniających się znaczeniach. Może być użyty do oznaczenia charakteru tego, co jest zgodne z prawem , bezstronne lub uważane za dobre na płaszczyźnie moralnej .
Filozofia sprawiedliwości poszukuje odpowiedzi na wiele pytań. Czy zasady prawa powinny być ustalane na podstawie względów ogólnych, etycznych lub religijnych ? Czy wręcz przeciwnie, w końcu liczy się tylko prawo pozytywne , czyli wszystkie zasady faktycznie stosowane w danym momencie w danym kraju? W tej drugiej hipotezie pojawi się kolejne pytanie, a mianowicie źródło poczucia buntu i niesprawiedliwości, które odczuwamy, gdy widzimy sprawiedliwego maltretowanego ( Hioba ) lub triumf złoczyńcy.
Podczas gdy starożytni najczęściej definiowali, za Platonem i Arystotelesem , sprawiedliwość postrzeganą jako cnotę przypisywania każdemu jego udziału ( Suum cuique tribuere ), zasady moralne źródło norm prawa i cel instytucji sądowniczej, to idea, która się wyłania od Hobbesa jest sprawiedliwość stworzona przez i dla ludzi, wymykająca się naturze i oparta na rozumie . Podobnie rozpowszechnienie użycia sylogizmu w rozumowaniu prawniczym umożliwia (lub zakłada) użycie logiki opartej na argumencie zakład , zgodnie z którą podobne przypadki muszą być poddane podobnemu leczeniu.
Ale bez względu na to, czy uważamy je najpierw za cnotę, czy za instytucję, pojęcie sprawiedliwości od czasu Hobbesa znajdowało się w sercu filozofii politycznej i filozofii moralnej .
W starożytnej filozofii moralnej sprawiedliwość jest zasadniczo cnotą .
Od najwcześniejszych dni demokracji ateńskiej sprawiedliwość była uważana za konieczność, która brała udział w porządku wszechświata, a nie tylko człowieka . Jest tam postrzegana jako harmonia , zasada harmonii i wspólna cnota . Jest to nawet główna cnota, która generuje wszystkie pozostałe. Przestępca przekracza zatem swoją rolę we wszechświecie i tworzy nierównowagę, przede wszystkim w Mieście , miejscu organizacji ludzkiej, takiej jak Kosmos .
W sofiści będzie pierwszym przełamać tę unię potwierdzając, że prawa są sztuczne, że istnieją one tylko w celu zapewnienia ochrony Wspólnoty i satysfakcję swoich interesów. Ich koncepcja sprawiedliwości jako instrumentu władzy zostanie skrytykowana przez Sokratesa , w opozycji, która pojawi się ponownie w historii.
Według Sokratesa (którego nauczanie zostało przekazane przez Platona ), sprawiedliwość może być porównana do medycyny , która zachowuje zdrowie na ciele . Ta metafora , podejmowana wielokrotnie przez filozofię grecką, a następnie rzymską, upodabnia ciało społeczne do ciała biologicznego . Sprawiedliwość jest więc ochrona zdrowia społeczeństwa , Cnota par excellence, ściśle związane z innym idealnej koncepcji: the edukacja od obywateli . Jeśli warunkiem jest polis (to znaczy dobre rządy miasta ), sprawiedliwość jest przede wszystkim cechą indywidualną: jest to rzeczywiście kwestia usposobienia duszy , cnoty, bez której społeczeństwo nie może być sprawiedliwe.
W Rzeczpospolitej , dialog podtytuł „O sprawiedliwości”, Platon ustanawia paralelę między sprawiedliwością duszy a sprawiedliwością polityczną, dzięki której mikrokosmos (człowiek i jego cnoty) jest w fazie z makrokosmosem (kosmos i miasto), uporządkowany i harmonijny. . Z tej paraleli wywodzi się idea sprawiedliwości, która pozwala na utrzymanie porządku. W społeczeństwie sprawiedliwość platońska opiera się na równowadze trzech społecznych części opisanych w Republice: filozofów, którzy rządzą Miastem, wojowników, którzy go bronią, oraz rzemieślników lub producentów, którzy zapewniają mu dobrobyt. Ale jest to również stan słabości, gdy się twierdzi: u Gorgiasza mówi się, że niewolnicy , domagając się sprawiedliwości, wyrażają w ten sposób swój gorszy stan. Wreszcie „Dla Platona, w jego rozważaniach o sprawiedliwości, chodzi o wyjście z prostej logiki kary – czyli w gruncie rzeczy o wyjście z prostej logiki moralnej” .
Arystotelesowi zawdzięczamy zasadnicze rozróżnienie między dwoma aspektami pojęcia sprawiedliwości: sprawiedliwość względną , indywidualną, która zależy od innych oraz sprawiedliwość globalną i wspólnotową . Pierwsza to cnota ; druga dotyczy praw i konstytucji politycznej i odnosi się do rozumu . Rozróżnienie to będzie kontynuowane w zachodniej tradycji aż do Teorii sprawiedliwości z Johna Rawlsa , który przedstawia pracę sprawiedliwości jako odmowa podjęcia więcej niż to, co jest spowodowane nas. W idealnym przypadku sprawiedliwość staje się w ten sposób polityczna. Arystoteles mówi o grobli ( „sprawiedliwości” w języku greckim ), że jest to cel porządek wspólnoty politycznej. W księdze V swego dzieła założycielskiego „ Etyka w Nikomaque” odróżnia niesprawiedliwych od sprawiedliwych tym, że „to, co wytwarza i zachowuje szczęście i jego części dla wspólnoty politycznej” .
Arystoteles nie zadowala się ponownym przyjęciem idei Platona, zgodnie z którą sprawiedliwość jest główną cnotą. Dla niego: „Cnota sprawiedliwości jest cnotą, dzięki której człowiek osiąga swój cel etyczny” . W przeciwieństwie do Platona, uzależnia tę cnotę od sytuacji, a co za tym idzie, od elementów zewnętrznych wobec działania cnotliwego człowieka. Jeśli dla Platona sprawiedliwość polega na przyznaniu każdej części (i każdemu człowiekowi) przynależnego mu miejsca w całości, to dla Arystotelesa polega na dostosowaniu naszych działań do praw w celu zachowania szczęścia dla wspólnoty politycznej: „sprawiedliwy jest dobro polityczne, czyli korzyść wspólna” .
Szkoła stoicka jako pierwsza wyraża powszechność sprawiedliwości, potwierdzając, że troska o sprawiedliwość jest wspólna dla wszystkich i wszystkich społeczeństw. Cyceron podejmuje i rozwija te idee, twierdząc, że sprawiedliwość emanuje ze społeczeństwa hierarchicznego ( De Natura deorum , III, 15) i że jest „królową wszystkich cnót” ( De Officiis , III, 6); ponadto jest ściśle zbieżna ze słusznością ( Rhetorica ad Hernnium , III, 2), wreszcie jest naturalnym powołaniem człowieka ( De Legibus , I, 10, 28).
Wraz z nadejściem religii monoteistycznych pojęcie sprawiedliwości zostanie ściśle powiązane z dziedziną religijną i teologiczną .
Chrześcijaństwo w Europie i rozwijać projekt boskiej sprawiedliwości na podstawie Pism , takich jak księgi Ezechiela , który wymienia kryteria sprawiedliwości (18, 5-32) lub słów Pawła (Księga Habakuka, 2, 4 i Listy do Rzymian). Dla św. Pawła sprawiedliwość jest aktem mocy i boskiego pochodzenia, związanym z przyjęciem lub odrzuceniem usprawiedliwienia duszy. Św. Paweł krytykuje sprawiedliwość tradycji żydowskiej , oskarżaną o przestrzeganie automatycznych reguł (Tory, „Prawo”).
Boska sprawiedliwość w sercu średniowiecznej myśli chrześcijańskiej znajduje swoje źródło w rzymskim dziedzictwie, a zwłaszcza u Cycerona, który wyjaśnia (w De Officiis , I, 24), że sprawiedliwość polega na „daniu każdemu własnego” wyrazu, do którego często nawiązują kanoniści. , zwłaszcza św. Ambroży, który widzi w nim aprioryczne uzasadnienie wiary i miłości chrześcijańskiej. Przez ten nieustanny powrót teologów do rzymskiego dziedzictwa „La res publica staje się w ten sposób społecznością chrześcijan zbudowaną na analizach prawa rzymskiego” .
Ta koncepcja i jej argumentacja będzie wylęgarnią, na której rozwinie się myśl św. Augustyna , głęboko wpływająca na zachodnią teologię i moralność. W swoim dziele De Civitate Dei ( Miasto Boga ) teolog potwierdza, że prawo jest przede wszystkim boskie, a niesprawiedliwi pochodzą z upadku i grzechu pierworodnego . Sprawiedliwość jest zatem emanacją Łaski i szacunku dla naśladowania Chrystusa. Augustyn jest też pierwszy chrześcijański myśliciel powiązać kwestię wojny na pojęciu sprawiedliwości (w Quaestiones w Heptateucum , 6, 10), który potrwa aż do XX th wiecznym School of Salamanca do sprawiedliwego teorii wojny . Koncepcja wojny sprawiedliwej, którą formalizuje św. Augustyn, zauważając, że Stary Testament ukazuje wiele wojen zatwierdzonych przez Boga, da początek prawu międzynarodowemu. Dla św. Augustyna „sprawiedliwość jest tylko w testamencie” . W rezultacie pojawiają się różne koncepcje teologiczne: Laitance uważa, że sprawiedliwość objawia się poprzez pomoc ubogim ( Institutiones Divinarum , VI, 12), św. Ambroży wymyśla pojęcie sprawiedliwości zbiorowej, a św. Anzelm wyjaśnia, że „sprawiedliwość jest sprawiedliwością wola zachowana w sobie” . Prawo kanoniczne ur ich egzegezy, od XII th wieku, z kolekcji Decr (dekretami) z Gracjana .
Dwie tradycje: Duns Szkot i św. Tomasz z AkwinuŚw. Tomasz z Akwinu dostosowuje koncepcję Arystotelesa do instytucji chrześcijańskich; w tym opowiada się za sprawiedliwością prawną . Potem rozróżnia prawa naturalnego i prawa pozytywnego , wynikającej z tej dychotomii, bez ich sprzeciw.
Prawo pozytywne konkretyzujące i ustalające reguły przy zachowaniu prawa naturalnego jako ideału i celu. Ponadto św. Tomasz zakłada psychologiczne studium sprawiedliwości, wyjaśniając, że epikja jest ukierunkowującą cnotą tej jedynej w człowieku, rodzajem prawego sumienia.
W konsekwencji teologia moralna sprawiedliwości będzie ewoluować w kierunku scholastyki i kazuistyki . Św. Tomasz będzie studiował odstępstwa od sprawiedliwości, jakie Bóg uczynił w Biblii , w szczególności po ogłoszeniu Dekalogu. Te przykłady pozwolą następnie wyróżnić dwie rozbieżne filozoficzne i polityczne koncepcje prawa i sprawiedliwości: z jednej strony św. Tomasza, z drugiej Dunsa Szkota .
Podczas gdy pierwszy wyjaśnia, że Bóg przestrzega swojej sprawiedliwości, Duns Szkot uważa, że prawo jest środkiem stosowanym przez ustawodawcę, który zatem moralnie mu nie podlega. Wraz z nim i z krytyką, zgodnie z którą św. Tomasz ustanowił deterministyczną teorię Boga, „Sprawiedliwość porzuca swój początkowo duchowy i teologiczny wymiar, aby wejść w wymiar autonomiczny odtąd w odniesieniu do życia społecznego” . Pojawia się również pojęcie władzy (to, co Bóg może narzucić, jest sprawiedliwe), a także sprawiedliwości jako normy. Wreszcie u Dunsa Szkota ludzki prawodawca staje się wiernym obrazem absolutnej władzy Boga, a tym samym teoria ziemskiej sprawiedliwości staje się całkowicie autonomiczna w ramach prawa naturalnego .
Pascal i LeibnizIdąc za myślą św. Tomasza z Akwinu, myśl Blaise'a Pascala , autora Pensées , jest krytyką sprawiedliwości Bożej jako sprawiedliwości rozdzielczej. Dla Pascala to, że Bóg czyni „miarę za miarą” (Izajasz XXVII, w. 8) i dąży do przywrócenia „równości w rzeczach”, jak mówi św. Tomasz, jest niemożliwością zarówno moralną, jak i teologiczną. Koncepcja Pascala opiera się na jego postulacie dotyczącym natury ludzkiej, która według niego jest dwojaka, zarówno anioła, jak i bestii, dobra i zła. W tym sensie sprawiedliwość Boża nie może być rozdzielcza i opatrznościowa , ale przeciwnie, jest Łaską, która daje darmo ludziom, sprawiedliwym lub niesprawiedliwym, to, co im się nie należy. Sprawiedliwość zatem wchodzi w Boski plan, wykraczając poza ludzką wiedzę. Na ziemskim poziomie człowiek nie zna cnoty, ale grzech; co więcej, „poczucie własnej wartości” ego skłania je do ignorowania pragnienia sprawiedliwości lub sprawiedliwości.
Dla Pascala sprawiedliwość to przede wszystkim uczucie związane z odczuwaniem Boga w świecie. Ponadto krytykuje możliwość, że istnieje uniwersalna sprawiedliwość, przeciwnie, ta jest względna: „ Prawda po tej stronie Pirenejów, błąd poza ” – podsumowuje. Niemniej jednak Pascal nie mówi, że zasadnicza sprawiedliwość jest bezużyteczna; istnieje obowiązek posłuszeństwa prawu, oparty na poczuciu sprawiedliwego: „ słuszne jest, aby postępować sprawiedliwie ” (myśl 103), co nazywa „sprawiedliwością przez ustanowienie” . Prawo jest zatem sprawiedliwe, ponieważ ustanawia własne ramy, w tym sensie musi być przestrzegane, nawet jeśli jest w oczach Boga niedoskonałe. W Trzech dyskursach o stanie Wielkiego Pascal analizuje niesprawiedliwość, która wynika z nieznajomości naturalnych obowiązków, którym muszą się podporządkować wielcy i możni. Pascal zatem na nowo definiuje sprawiedliwość rozdzielczą, która dąży do uniknięcia dwóch symetrycznych ekscesów (prosić za dużo i nic nie dawać) wynikających z tego samego błędnego osądu; nazywa tę niesprawiedliwość „ tyranią ” . Matematyk ponadto Pascal zaproponuje krytyczne wykorzystanie proporcji w Prawie i sprawiedliwości rozdzielczej, która staje się wraz z nim sprawiedliwością społeczną w sensie obowiązków nałożonych dla dobra wspólnego.
Leibniz w swojej pracy położy podwaliny pod nową naukę, naukę o prawie. Leibniz zaproponował następnie metodologię, nowatorską w porównaniu z poprzednikami, w szczególności w pracy Elementy prawa naturalnego (1670-1671). Leibniz sam jest człowiekiem praw: filozof, pracował nad szeregiem tekstów prawnych, które umożliwią mu nominację na sędziego sądu w Moguncji w 1670 roku. Prowadzi, obok swojego zawodu, pracę teoretyka prawa i teologii, zwłaszcza z Essais de Théodicée w 1710 r. Leibniz najpierw krytykuje koncepcję ówczesnego prawa naturalnego, opartą na pojęciu prawa podmiotowego (prawo jako moralna cecha osoby, odziedziczona po Grocjuszu ) i prowadząca do spółki obligacyjnej . Sprawiedliwość ludzka jest dla niego „wywodzi się ze sprawiedliwości Bożej, jak ze źródła” ( Prawo rozumu ). W rzeczywistości, dla Leibniza, Bóg jest przedmiotem sprawiedliwości, w tym, że sprzeciwia się doktryny woluntarystyczne z Kartezjusza i Tomasza Hobbesa , który przez myślenie, że sprawiedliwość pochodzi od Boga, wspierają się boskie despotyzm , zaprzeczając wolną wolę : „ Sprawiedliwości nie polegają na arbitralnych prawach przełożonych, ale na odwiecznych zasadach mądrości i dobroci zarówno w ludziach, jak iw Bogu. » Wyjaśnia w swoich Refleksjach . Dla Leibniza sprawiedliwość jest emanacją Rozumu i dlatego jest pojęciem powszechnym. Przed Leibnizem otwiera się zatem droga do stworzenia nauki o sprawiedliwości – orzecznictwa – która „musi być wyrażona w kompletnym i spójnym systemie ogólnych reguł, wywodzących się z niewielkiej liczby zasad” . Leibniz ustanowił więc nową epistemologię, która będzie źródłem nowoczesnego i pozytywnego prawa. Jego praca Nova Methodus z 1667 r. przedstawia zatem metodę prawniczą jako drogę dojścia do doskonałości „doskonałego jurisconsult” , która sama musi być naznaczona „miłością mędrca” ( „ caritas sapientis ” ).
David Hume w swoim Traktacie o naturze ludzkiej (1740) chciał stworzyć kompletny system nauk moralnych . Hume czyni sprawiedliwość cnotą; tak empiryczny, że przechodzi do klasyfikacji cnót. Zauważa, że działanie cnotliwe jest tym, co sprawia pewną przyjemność temu, kto go przestrzega. Z tej obiektywnej obserwacji Hume odróżnia źródła osądu moralnego w jednostce :
Hume wprowadza także pojęcia sprawcy i przedmiotu działania moralnego, które prawo pozytywne będzie integrować. Poprzez te cztery koncepcje Hume dochodzi do czterech rodzajów cnót: „Rzeczywiście czerpiemy przyjemność z widoku postaci użytecznej dla innych lub dla samej osoby , lub z charakteru przyjemnego dla innych lub dla samej osoby ” . Hume po długich studiach nad sądem i działaniami moralnymi konkluduje, że sprawiedliwość definiowana jest w odniesieniu do ogólnych reguł, vis-à-vis uchwalonej normy. Ta koncepcja pozwala mu zrelatywizować sprawiedliwość jako ideał: czyni ją zatem „sztuczną cnotą”, ponieważ jest użyteczna dla sprawcy działania. Hume stworzył utylitarną doktrynę sprawiedliwości, podjętą później przez Jeremy'ego Benthama i Adama Smitha . Filozof dochodzi do wniosku, że człowiek wynalazł sprawiedliwość, a zatem prawo poprzedza prawa . Podejmą to twierdzenie tezy liberalnych ekonomistów, w szczególności dla uzasadnienia pojęcia własności .
Sprawiedliwość i państwo: Thomas HobbesDla Thomasa Hobbesa w The Leviathan , sprawiedliwość jest tworzony przez autorytarne, publicznych i nadrzędnymi zasadami, ma na celu umożliwienie życia społecznego. Niesprawiedliwość jest tym, czego te zasady zabraniają. Hobbes nie zajmuje się w tej analizie związkiem tych reguł z moralnością , ale z życiem wspólnotowym, które kształtuje się za pośrednictwem państwa . Sprawiedliwość nie jest immanentna, wynika z decyzji suwerennej władzy, uwzględniającej prawa naturalne nakazane przez Boga i rozum. Ten punkt widzenia przywodzi na myśl sprawiedliwość postrzeganą jako przykazanie Boże, z tą różnicą, że państwo (lub inna władza pochodzenia ludzkiego) zastępuje Boga. Dla Hobbesa naturalna sprawiedliwość nie istnieje; w tym sensie prawo jest tylko pozytywne . Funkcją sprawiedliwości w społeczeństwie jest:
Dla Hobbesa idealna sprawiedliwość jest fikcją, a samo prawo określa kategorie sprawiedliwego i niesprawiedliwego: „ Jest to również konsekwencja tej wojny każdego przeciwko każdemu: że nic nie może być niesprawiedliwe. Pojęcia dobra i zła, dobra i zła nie mają tu miejsca. Gdzie nie ma wspólnej władzy, nie ma prawa; gdzie nie ma prawa, nic nie jest niesprawiedliwe. (…) Sprawiedliwość i niesprawiedliwość nie są bynajmniej władzami ciała ani umysłu. (…) To są cechy odnoszące się do człowieka w społeczeństwie, a nie do człowieka samotnego ” .
Myśli Spinozy , w szczególności jego traktat polityczny , który podkreśla wagę dobrowolnego poddania się prawu, lub te Immanuela Kanta , który potwierdza znaczenie przestrzegania prawa, bez względu na naturę, które są stosunkowo bliskie tym Hobbesowi. Dla każdego z nich sprawiedliwość jest emanacją prawa i społeczeństwa.
Sprawiedliwość jako umowa społeczna: Jean-Jacques RousseauThomas Hobbes zapoczątkował teorie umowy społecznej, których kulminacją była myśl Jean-Jacques Rousseau . Według tych filozofów sprawiedliwość wywodzi się ze wzajemnej zgody wszystkich zainteresowanych osób, a przynajmniej z tego, na co ci ludzie zgodziliby się przy pewnych wstępnych założeniach, takich jak potrzeba równości lub potrzeba równości, bezstronność.
Koncepcja Rousseau opiera się na pojęciu stanu natury, który postuluje, że człowiek jest z natury dobry, ale społeczeństwo szybko go psuje, aż wszyscy wkrótce postępują samolubnie, mając na uwadze jego prywatny interes. W Du Contrat social Rousseau pokazuje, że celem społeczeństwa opartego na umowie społecznej jest pomoc człowiekowi w zaangażowaniu go i porzuceniu jego osobistego interesu na rzecz interesu ogólnego . Stan jest zatem stworzony, aby zerwać ze stanu natury, przez ładowanie społeczności ludzkiej z własnego dobrego samopoczucia. Sprawiedliwość zatem panuje w społeczeństwie kontraktowym, dozwolona za dobrowolną zgodą wszystkich i mająca na celu dobro wszystkich. Rousseauist umowa społeczna jest bliżej kontraktu według Thomasa Hobbesa , że to ma również na celu przełamać stanu natury. Dla obojga idealna sprawiedliwość nie istnieje poza państwem społecznym. W Rousseau obywatele sami są odpowiedzialni za ochronę sprawiedliwości na zasadzie woli powszechnej . Umowa Rousseau jest zasadniczo paktem demokratycznym , w którym umowa społeczna nie ustanawia żadnego monarchy, lecz nadaje narodowi jego własną suwerenność , tym, że różni się od innych teorii postrzegających sprawiedliwość jako daną społeczną. Jednak osobiście Rousseau odrzuca ideę prawdziwej sprawiedliwości; w swoich Fragmentach politycznych wyjaśnia, że społeczeństwa tworzą jedynie „pozory” sprawiedliwości, a postęp techniczny i polityka stale zwiększają nierówności, czyniąc sprawiedliwość jako emanację umowy społecznej historyczną niemożliwością.
Krytyka sprawiedliwości jako ideałuW Rzeczpospolitej postać Trazymacha utrzymuje przed Sokratesem, że sprawiedliwość jest tylko wyrazem interesu najsilniejszych: „Prawo naturalne jest narzędziem ucisku najsłabszych przez możnych” . Bliski temu punktowi widzenia Nietzsche uważa, że sprawiedliwość jest konsekwencją niewolniczej mentalności mas słabych i jej niechęci do silnych. W Human, Too Human pisze: „Nie ma wiecznej sprawiedliwości” . Gdy pojęcie to opuści pole religijne i teologiczne, krytycy filozofowie zakwestionują przyjęcie sprawiedliwości jako ideału etycznego.
Nurty teorii poznania , takie jak idealizm i sceptycyzm , czynią sprawiedliwość subiektywną ideą, opartą na wnętrzu i wyobraźni.
Wreszcie nurt utylitaryzmu , nawet jeśli opiera się na społeczeństwie, krytykuje idealną koncepcję sprawiedliwości, jaką jest u Jeremy'ego Benthama , jednego z przedstawicieli utylitaryzmu, zdefiniowanego pojęciem użyteczności . To, co wytwarza „ największe szczęście dla największej liczby, z których każde liczy się jako jeden ”, jest tym, co utylitaryzm nazywa maksymalizacją dóbr . Interes osobisty jest więc dla nich wyrazem sprawiedliwości, podobnie jak w większej skali rynek i gospodarka. John Stuart Mill , inny filozof utylitarystyczny, systematycznie ujawnia utylitarną koncepcję Benthama w swojej książce Utilitarianism: An Essay on Bentham .
Wraz z utylitaryzmami podążającymi za Jeremy’m Benthamem i jego Wstępem do Zasad Moralności i Legislacji z 1790 r., takimi jak John Stuart Mill i Cesare Beccaria, którzy zastosowali ją na polu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, sprawiedliwość opuszcza sferę filozoficzną, by stać się wynikiem badań mających na celu maksymalizacja dobrobytu populacji, czyli jej szczęścia (rozumianego w kategoriach przyjemności lub redukcji cierpienia).
Jej zasady są zatem tymi, które mają tendencję do uzyskiwania najlepszych konsekwencji. Sprawiedliwość staje się wielkością ekonomiczną, ale etyczną . Według Milla, jeśli przywiązujemy nadmierną wagę do pojęcia sprawiedliwości, dzieje się tak z powodu dwóch naturalnych tendencji u ludzi: naszego pragnienia zemsty na tych, którzy nas skrzywdzili i naszej zdolności do wyobrażania sobie siebie zamiast drugiego. Więc jeśli widzimy, że ktoś jest ranny, chcemy, aby jego sprawca został ukarany zamiast tego. Jeśli jest to proces, który daje początek naszemu poczuciu prawości, jesteśmy winni samym sobie, aby nie pokładać w nich zbytniego zaufania. Utylitaryzm to nurt, który daje jednostce centralne miejsce, oparty na sprawiedliwości rozdzielczej .
W Surveiller et punir (1975) francuski filozof Michel Foucault ustanawia moralną krytykę koncepcji utylitarnej. Pokazuje przejście od polityki opartej na torturach do polityki karnej typu więziennego. Utylitaryzm, aw szczególności teoria panoptikonu (rodzaju społeczeństwa, w którym każdy jest użyteczny) Jeremy'ego Benthama prowadzi do uczynienia jednostki użytecznym obiektem i, w dłuższej perspektywie, upoważnia do ustanowienia praw zabijających wolność.
Sprawiedliwość i równość: John RawlsZałożyciel praca teorii sprawiedliwości społecznej , Teoria sprawiedliwości , amerykański liberalny filozof John Rawls , to przede wszystkim krytyka myśli utylitarnych , które panowały XX th century. Rawls posługuje się w tym celu fikcją, zastępując hipotezę roboczą: jednostki, które są rzekomo racjonalne (to znaczy zgodnie z teorią gier , jednostki, które mają tendencję do maksymalizacji głównych dóbr) obliczają dystrybucję dóbr w społeczeństwie, w którym nie wiedząc, jaka będzie ich pozycja społeczna, w zasadzie nie mogą sprzyjać żadnemu z nich (lub równowadze Nasha ). Sytuację tę Rawls charakteryzuje do stanu słuszności ( fairness w języku angielskim). Odnosi się to, zauważa Rawls, tylko do ciała społecznego, które nie ma jeszcze konstytucji. Następnie wydedukował dwie zasady, które pozostały sławne:
Koncepcja wolności Rawlsa jest również ważna w jego teorii sprawiedliwości, która nie może być prostą maksymalizacją dobra i szczęścia społecznego, koncepcją utylitarną par excellence. Rawls krytykuje tego ostatniego za materializm i tworzenie wartości, gdy liczy się tylko jednostka; innymi słowy, utylitaryzm w krytyce Johna Rawlsa prowadzi do niemoralnych działań politycznych. Jako współczesny filozof Rawls wiedział, jak zastąpić w obecnych debatach idealną koncepcję sprawiedliwości; „ Sprawiedliwość jest pierwszą cnotą instytucji społecznych, tak jak prawda jest cnotą systemów myślenia ” – wyjaśnia.
Historia sprawiedliwości jest złożoną dyscypliną łączącą historię i filozofię. Sprawiedliwość jako instytucja jest organem stosowania prawa.
Zgodnie z rzymskim powiedzeniem „Ubi societas ibi jus” , tam gdzie jest społeczeństwo, tam jest prawo: nie może być cywilizacji bez prawa . Pierwsze cywilizacje pochodzą z czasów prehistorycznych, a dokładniej z epoki neolitu, z pojawieniem się rolnictwa i hodowli . Pierwotne prawa zostały rozwinięte w tym okresie, nawet jeśli nie mamy po nich śladu, pismo nie zostało jeszcze wynalezione.
Zgodnie z teoriami umowy społecznej sprawiedliwość instytucjonalna jest powiązana z wynalazkiem państwa . Sprawiedliwość jako instytucja powstałaby z obowiązku regulowania stosunków międzyludzkich w celu umożliwienia współżycia mężczyzn. Rzeczywiście, w tych teoriach sprawiedliwość jest elementem cywilizowanego stanu, który jest przeciwieństwem stanu natury, w którym każdy ma absolutną władzę, ale nie ma gwarancji poza swoją siłą do zapewnienia jej zachowania. Sprawiedliwość jako instytucja z konieczności nakłada ograniczenie praw lub uprawnień jednostek do ochrony wspólnego dobrobytu.
Rozwój sprawiedliwości instytucjonalnej przechodził przez różne etapy w historii.
W swoich prymitywnych formach sprawiedliwość przybiera formę prywatnej zemsty (w naturze autorów kontraktualistycznych), a następnie prawa Taliona . Stopniowo społeczeństwa ludzkie ustanowiły prawo zwyczajowe umożliwiające rozwiązywanie konfliktów poprzez stosowanie przewidywalnych reguł. Następnie schematyzacja i uogólnienie jej reguł prowadzi do stworzenia systemu prawnego, który wyznacza prawdziwe narodziny nowoczesnej sprawiedliwości.
Schematycznie można zachować sześć okresów historycznych :
Od starożytności sfera sprawiedliwości i polityki były ze sobą ściśle powiązane. Sprawiedliwość uosobiona przez suwerena (który później stanie się państwem) jest arbitrażem prowadzonym przez osobę wartościową. Ta sprawiedliwość sprzeciwia się prywatnej sprawiedliwości lub „prawu do wymierzenia sobie sprawiedliwości”.
Narodziny pojęcia prawaNajstarszym znanym nam aktem prawnym jest kodeks Ur-Nammu napisany około 2100 r . p.n.e. J. - C. ale dotarł do nas tylko fragmentarycznie.
Kodeks Hammurabiego ( -1750 ), który jest błędnie uważany za najstarszy tekst ustawy jest w rzeczywistości „najbardziej kompletnym zbiorem prawnego, który ma przyjść do nas z cywilizacji starożytnego Bliskiego Wschodu, nawet przed prawem biblijnym”. Kodeks Hammurabiego to system odpowiadający na troski życia codziennego: małżeństwo , kradzież , kontrakt , status niewolników … z przewagą prawa odwetowego w sprawach karnych . Jest natchniony przez Boga, ale nie religijny.
Że starożytni Egipcjanie znali formę rozwiązywania konfliktów . Sprawiedliwość była postrzegana jako sposób na powrót do spokoju, chaos jest anomalią, którą należy usunąć. W Chinach sytuacja jest podobna. Przepisy istnieją, ale prawo jest postrzegane jako anomalia, z konfliktami, które należy rozwiązywać raczej poprzez spokój i współpracę niż kłótnie.
Wszystkie te systemy łączy to, że są klasyfikowane jako myśli przedprawne, ponieważ nawet jeśli pewne kategorie już istnieją (takie jak pojęcie złodziej ), inne pojęcia, które są dla nas dziś fundamentalne (takie jak kradzież czy dowód ) nie zostały rozwinięte. i ponieważ prawo nie uzyskało jeszcze swojej autonomii od religii. Istnieją przepisy prawne, ale nie ma jeszcze teorii ani doktryny prawnej . Dopiero w starożytnym Rzymie, pierwszej cywilizacji, która oddzieliła prawo od religii, pojawiły się pierwsze teorie prawa i sprawiedliwości jako instytucja.
Rzymska cywilizacja jest pierwszy dokonały teorii prawnych, które przeżyły. Prawo rzymskie można uznać za pierwszy system prawny.
Prawo rzymskie jasno definiuje kategorie prawne (patrz np. ius civile , ius gentium i ius naturale ). Sprawiedliwość nie jest już inspirowana przez bogów, ale tylko pod ich patronatem. Życie polityczne organizuje prawo i rodzą się pierwsze konstytucje ( konstytucja rzymska ). Jednak „nie od razu Rzym zbudowano” i trudno precyzyjnie datować początki rzymskiej myśli prawnej.
Prawo rzymskie rozwija prawo wydawane przez zinstytucjonalizowaną sprawiedliwość.
W innych cywilizacjach historia sprawiedliwości nie idzie tą samą drogą. Na przykład Chiny są tradycyjnie podejrzliwe wobec prawa i sprawiedliwości, ponieważ rozwiązywanie konfliktów nie istnieje w starożytności. Taoizm naucza, że harmonia między ludźmi jest priorytetem. W tradycyjnej filozofii chińskiej ułatwianie odwoływania się do sądu jest zatem błędem: poszukiwanie kompromisu zależy od samych jednostek.
A co ze sprawiedliwością religijną?Jako taka, ściśle mówiąc, w starożytności nie istniała wyłącznie sprawiedliwość religijna. Poza rzymską sprawiedliwością, która stosuje autonomiczne prawo moralności, religii i faktu, prawa są na ogół mylone z religią.
Jeśli istnieje prawo żydowskie, które jest mniej lub bardziej tolerowane przez dygnitarzy cywilizacji greckiej i rzymskiej, to dyskutuje się o żydowskich instytucjach starożytności; ich dokładna rola i rzeczywiste znaczenie pozostają przedmiotem dyskusji. Atrakcyjność dla miejscowego prawa (greckiego, potem rzymskiego), a następnie prześladowanie ich członków utrudnia wypracowanie pełnej teorii sprawiedliwości i jej implementację w konkretnych instytucjach.
Do czasu nawrócenia Konstantyna w 337 r. prawo chrześcijańskie było tak samo źle traktowane przez władze jak prawo żydowskie. Ta nowa religia nie oczarowuje władz, które postrzegają ją jako zakłócenie, ponieważ odmawia posłuszeństwa imperialnemu kultowi . Prześladowany przez dygnitarzy Imperium, rozwinął się dopiero późno.
W 337 , Konstantyn stał się pierwszym chrześcijańskiego cesarza rzymskiego . Następnie inni cesarze wybierają drogę chrześcijańskiego nawrócenia. Pod koniec starożytności religia chrześcijańska stała się oficjalną religią Cesarstwa, nie podważając jednak rzymskiego prawa cywilnego.
Chrześcijańscy cesarze rzymscy wykorzystują rzymskie instytucje, aby zapewnić sobie władzę, ale ustanawiają „triumf chrześcijaństwa ” dyskryminując niechrześcijan.
Po upadku Cesarstwa Rzymskiego w 476 r. wiedza rozwinięta w starożytności rozpadła się po upadku Cesarstwa. Działalność legislacyjna jest utrzymana (patrz na przykład: Brewiarz Alarica ogłoszony w 506 ), ale nie możemy już tak naprawdę mówić o sprawiedliwości.
Dopiero narodziny tego, co stało się prawem rzymsko-germańskim lub prawem zwyczajowym ( gatunek gramatyczny nazwy jest przedmiotem dyskusji), idea sprawiedliwości pojawiła się ponownie.
Prawo rzymsko-germańskie narodziło się w tak zwanej „kontynentalnej” Europie, a common law w późniejszej Walii i Anglii, które pozostając daleko od reszty kontynentu, wypracowały własny system prawny.
W tym samym czasie szerzyła się religia muzułmańska i pojawiło się prawo muzułmańskie , którego nie należy mylić z prawem krajów muzułmańskich . To prawo będzie prosperować na południu Morza Śródziemnego.
Średniowieczna sprawiedliwość: stałe i wariantyW późnym średniowieczu różnorodność kulturowa tak zwanych ludów „barbarzyńskich” uniemożliwiała sądową jedność. Każda populacja ma swój własny system prawny oparty na własnym zwyczaju. Często zastosowanie może mieć kilka praw: prawo rzymskie, prawo lokalne (lub regionalne ) lub prawo kanoniczne.
Rodzaj prawa zależał od tego, czy ludzie przynależeli do danego terytorium. To narodziny „ osobowości praw ”.
Ta różnorodność jest jedną ze stałych praw w średniowieczu. Rozłam narodów będzie źródłem rozdrobnienia prawa i sprawiedliwości, które trwa aż do czasów współczesnych.
Średniowieczna sprawiedliwość: narodziny chrześcijańskiej sprawiedliwościW swojej konstytucji religia chrześcijańska zaprzecza chęci ustanowienia prawdziwego systemu prawnego w imię samej litery Biblii . Słabo założony Kościół nie chce inwestować w sprawy państwowe. Uważa, że istnieje podział między władzą doczesną (polityczną) należącą do głowy państwa a władzą duchową (religijną i teologiczną) należącą do papieża . Jednak w miarę rozwoju chrześcijaństwo rozwijało własne teorie i procedury, a ekskomunika była jedną z najcięższych kar.
Aż do XII th century teologię i prawo kanoniczne są zdezorientowani. Dekret Gracjana , który kompiluje decyzje rad, dekrety - Pope odpowiedzi - i wydobywa sygnały o pojawieniu się prawo kanoniczne równolegle autonomicznej do odkrycia prawa rzymskiego przez szkoły Bolonii. Prawo kanoniczne, które ma na celu odkupienie duszy bardziej niż karę, zakazuje kary śmierci i wprowadza karę pozbawienia wolności.
Jedyne prawdziwie zjednoczone prawo, inspirowane prawem rzymskim i posiadające zorganizowane i stabilne instytucje. Kościół rzymskokatolicki, jednak sędzia nie jest jak każdy inny. Jeśli wywiera duży wpływ na rozumowanie prawnicze w średniowieczu, to ogranicza własną władzę. Sędziowie katoliccy zarządzają wyłącznie sprawami stricte religijnymi (zazwyczaj: małżeństwo będące sakramentem religijnym) lub konfliktami zachodzącymi na ich terytorium (przykład: morderstwo popełnione w klasztorze).
Średniowieczna sprawiedliwość: narodziny prawa rzymsko-germańskiegoW średniowiecznej Europie odzyskanie prawa rzymskiego umożliwiło stworzenie jednolitego prawa. Łaciński (język prawa rzymskiego) nie jest przeszkodą, lecz zaletą. Rzeczywiście, używanie łaciny jest powszechne wśród elit . A nawet jeśli starożytny Rzym jest mile widziana przez wszechmocnego Kościoła (który nazywa to pogański ) wspólna chęć podjęcia prawnych, wyidealizowany tradycję starożytnego Rzymu jest wielki. Pragnienie to doprowadziło do powstania i wykorzystania corpus iuris civilis (zbiór prawa rzymskiego z czasów Justyniana ) oraz corpus iuris canonici (zbiór prawa kanonicznego ).
Sprawiedliwość średniowiecznej Europy (a raczej sprawiedliwość) jest zatem ukonstytuowana przez interpretację połączenia rzekomych reguł starożytnego Rzymu i chrześcijańskiego prawa religijnego w konstytucji.
Prawo stosunków między osobami (które stanie się prawem prywatnym ) jest zdominowane przez prawo rzymskie, które do dziś dominuje w prawie umów . Prawo karne było pierwotnie zdominowane przez Prawo Kanoniczne, które nie rozróżnia między ludzką sprawiedliwością a sprawiedliwością Bożą. Sąd Boży (tzw. próba ) i tortury są normalne.
Sprawiedliwość służy interesom społeczeństwa jako całości i nie ma praw jednostek.
Średniowieczna sprawiedliwość: narodziny prawa zwyczajowegoPrawo angielskie to prawo stosowane w Anglii i Walii (nie w całym Zjednoczonym Królestwie ). Najogólniej mówiąc, prawo angielskie, które nie jest jeszcze nazywane Common law , opiera się na nieufności wobec ustawodawstwa i standaryzacji prawa poprzez praktykę orzecznictwa .
System ten (którego konstrukcja jest rozłożona na kilka stuleci) opiera się na sprawiedliwości państwowej z woli wnioskodawców. Jest to obecnie system prawny większości krajów anglojęzycznych.
Średniowieczna sprawiedliwość: narodziny prawa muzułmańskiegoPrawo islamskie jest jednym z niewielu praw, którym możemy podać dokładną datę urodzenia: 622 . Rzeczywiście, data ta odpowiada początkowi rozprzestrzeniania się islamu ( hegiry ); Islam od początku chciał mieć religię legalną.
Według islamu, każdy muzułmanin musi zachowywać się zgodnie z Koranem i naukami z niego wywodzącymi się: mówimy, czasami błędnie, o „prawie koranicznym”. Jest to jednak myląca nazwa. „Prawo koraniczne” jako takie nie istnieje. To wyrażenie jest tak samo fałszywe, jak tak zwane prawo biblijne. Prawo kanoniczne ( Kościół rzymskokatolicki ) jest inspirowane Biblią, ale nie zachowuje tej ostatniej do osądzenia sprawy. Tak samo jest w islamie . Dlatego bardziej poprawne jest mówienie o prawie muzułmańskim .
Prawo muzułmańskie podlega różnym szkołom prawniczym i dlatego nie jest jednolite.
W czasach nowożytnych jest to okres renesansu . Rozprzestrzeniają się idee filozoficzne, a Sprawiedliwość (zwłaszcza Sprawiedliwość Karna) staje się wielkim przedmiotem refleksji i pierwotnym stawką polityczną.
Sprawiedliwość zostaje przemieniona przez ten przewrót filozoficzny. Nie jest to już sprawa religijna pochodzenia ani sprawa średniowiecznego władcy, to sprawa obywateli : to narodziny praw politycznych i szkoła prawa naturalnego .
Współczesna sprawiedliwość: sprawiedliwość praw i wolnościOgraniczenie uprawnień suwerena staje się konieczne w oczach filozofów (patrz: równowaga sił ). Jeżeli pewne teksty już istniały, zwłaszcza w Anglii ( magna carta w 1215 , Karta Wolności w 1100 ) nie miały one skutecznego wpływu i były jedynie prostymi deklaracjami .
Pierwszym naprawdę skutecznym tekstem jest ustawa habeas corpus z 1679 r., która zobowiązuje do przedstawienia oskarżonego sądowi w celu rozpoznania sprawy. Pierwszym tekstem o powołaniu uniwersalnym jest Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789 roku .
Współczesna sprawiedliwość: skuteczna sprawiedliwośćMachiavelli w Księciu ( 1532 ) mówi o skutecznym Państwie wyzbywającym się moralności. Jego życzenia są przyznawane w XVII th century przez pojawienie się policji nowoczesnej która prowadzi badania i zapewnia utrzymanie porządku.
Beccaria in Des przestępstwa i kary ( 1764 ) kwestionuje system sądowniczy w sposób globalny . Poza jakimkolwiek modelem religijnym, Beccaria ustanawia podstawy i granice prawa do karania i zaleca, aby kara była proporcjonalna do wykroczenia . Ustanawia również co do zasady rozdział władzy religijnej i sądowniczej. Potępiając okrucieństwo niektórych kar w porównaniu z popełnionymi przestępstwami , uważa stosowanie tortur i kary śmierci za „ barbarzyńskie ” i zaleca raczej zapobieganie przestępstwom niż ich karanie.
Współczesna sprawiedliwość: słynne sprawyWynalezienie prasy drukarskiej do XV th wieku, wówczas obrotowy w XIX th century sprzyja pojawienie się opinii publicznej , który obsługuje główne skandale stały się „ powoduje, że słynny ”.
W tym czasie Zola pisał „ J'accuse ” w gazecie l'Aurore , co spowodowało rozdzielenie Francji między Dreyfusardów i antydreyfusardów. Mediach o tej sprawie znaków narodziny nowej wizji sprawiedliwości: pojęcie „ pomyłki sądowej ”. „Słynne sprawy” to w rzeczywistości obrona ludzi zarzucających pomyłkę wymiaru sprawiedliwości.
We Francji skandal Panama ( +1.889 - +1.893 ), wówczas sprawa Dreyfusa ( +1.894 - +1.906 ) są symbolami społeczeństwie, gdzie skandale są coraz narodowy.
Prawo i sprawiedliwość kształtują społeczeństwo i stają się niezbędne. Powstają rządy prawa .
Pod koniec XIX TH i na początku XX th wieku , teoria sprawiedliwości społecznej został opracowany i stosowany.
Państwo, kierując się kontekstem społecznym, ustanowiło pierwsze ustawodawstwo dotyczące prawa pracy . Praca dzieci jest w krajach demokratycznych coraz bardziej regulowana .
Jesteśmy świadkami pojawienia się humanitarnej wizji na skalę globalną : Prawo międzynarodowe to już nie tylko prawo państw, ale także prawa narodów i międzynarodowych instytucji (takich jak Międzynarodowa Organizacja Pracy w 1919 r. ) stworzonych w celu ochrony jednostek.
Istnieją różne rodziny praw . System prawny lub system praw polega na „używaniu pewnego słownictwa , odpowiadającego pewnym pojęciom; grupuje reguły w pewne kategorie; obejmuje użycie pewnych technik do formułowania reguł i pewnych metod ich interpretacji; wiąże się z pewną koncepcją porządku społecznego, która określa sposób stosowania i samą funkcję prawa” ( René David i Camille Jauffret-Spinosi 2002 , nr 15).
Obecnie na świecie istnieją cztery główne systemy prawne. System prawa cywilnego , który z grubsza odpowiada krajom francuskojęzycznym . Kraje systemu prawa zwyczajowego w świecie anglosaskim . Niektóre kraje prawa zwyczajowego . I wreszcie, w niektórych krajach prawa religijnego z przewagą prawie muzułmańskim w krajach muzułmańskich .
Jednak system prawny każdego kraju przedstawia wariacje lub integruje pewne urządzenia innych systemów. Istnieje zatem wiele krajów o mieszanym systemie prawnym . Ponadto klasyfikacje są arbitralne i nie ma absolutnego konsensusu co do liczby kategorii, a nawet ich nazw.
Kraje cywilnoprawnej tradycji znanej jako prawa Romano-Germańskie są u źródła, kraje kontynentalnej Europie . Ale obecny względny sukces tej praktyki na świecie jest bardzo ściśle związany z historią Francji .
Prawo rzymskie uważane jest za źródło pojęcia prawa i tego konkretnego systemu. Jednak to istnienie nie datę od starożytnego okresu , ale od średniowiecza Gdzie (sztucznym) kompilacje prawa rzymskiego i prawa kanonicznego ujednolicenie prawa w Europie na uniwersytetach .
W średniowiecznej Europie rozwinęła się wymiana prawnicza, ułatwiona przez obecne używanie łaciny wśród elit i powszechne pragnienie powrotu do tradycji prawnej, wyidealizowanej ze starożytnego Rzymu. Pragnienie to doprowadziło do powstania i wykorzystania corpus iuris civilis (zbiór prawa rzymskiego z czasów Justyniana ) oraz corpus iuris canonici (zbiór prawa kanonicznego ).
Sprawiedliwość średniowiecznej Europy jest zatem ustanowiona przez interpretację połączenia rzekomych reguł starożytnego Rzymu i chrześcijańskiego prawa religijnego w konstytucji.
Prawo stosunków między osobami (które stanie się prawem prywatnym ) jest zdominowane przez prawo rzymskie, które do dziś dominuje w prawie umów . Prawo karne jest zdominowane przez prawo kanoniczne, które nie rozróżnia sprawiedliwości ludzkiej od sprawiedliwości Bożej. Sąd Boży (tzw. próba ) i tortury są normalne.
Obecnie to dziedzictwo religijne nie jest przedstawiane, a specyfiką prawa cywilnego jest przewaga prawa pisanego i ważne zastosowanie kodyfikacji . Kraje prawa cywilnego to głównie kraje znajdujące się pod dominacją Napoleona lub dawne kolonie tych krajów.
Common law (lub) jest systemem zbudowanym zasadniczo na prawie orzeczniczym , w przeciwieństwie do prawa cywilnego lub skodyfikowanego. Jest to koncepcja pochodzenia angielskiego, która wyznacza prymat orzeczeń sądów, orzecznictwa.
Obowiązuje w Wielkiej Brytanii (z wyjątkiem Szkocji, gdzie prawo jest mieszane z powodu wpływu modelu łacińskiego), w Irlandii , w Kanadzie (z wyjątkiem prowincji Quebec , która stosuje prawo mieszane), w Stanach Zjednoczonych ( z wyjątkiem Luizjany, Kalifornii i Portoryko, gdzie stosowane są systemy mieszane) i ogólnie w krajach Wspólnoty Narodów .
Ustanowiony przez Wilhelma Zdobywcę , wykładał w 1755 na Uniwersytecie Oksfordzkim przez Williama Blackstone'a .
Opierając się na Koranie , systemie prawa muzułmańskiego , czasami błędnie mówi się, że prawo koraniczne ma zasadniczo charakter religijny. To prawo jest boskie i dotyczy tylko muzułmanów. W kraju islamu niemuzułmanie podlegają prawnemu reżimowi dhimma .
Prawo to generalnie nie reguluje większości legalnego życia ludności, aw większości krajów muzułmańskich jest ono w rzeczywistości mieszane. Państwo jest generalnie zorganizowane przez połączenie prawa byłego kolonizatora ( prawa zwyczajowego lub cywilnego ) i prawa muzułmańskiego.
Prawo zwyczajowe to praktyka prawnicza oparta na przyzwyczajeniu i tradycji.
Obecnie tylko Mongolia i Sri Lanka mają system, w którym dominuje zwyczaj. W Chinach , Korei Północnej i Południowej, Indonezji , a także w wielu krajach afrykańskich zwyczaj ten nadal obowiązuje, ale słabnie przed prawem.
Mieszany system prawny składa się z kilku systemów prawnych stosowanych jednocześnie.
W ten sposób klasyfikujemy dwa rodzaje systemów mieszanych: kraje, które mają system prawa cywilnego, ale wywodzące się z prawa zwyczajowego , takie jak Republika Południowej Afryki , Luizjana i Izrael , oraz te z większością prawa cywilnego, z silną mniejszością prawa zwyczajowego, jak Chiny i Senegal .
Na marginesie globalnych systemów prawnych znajdują się osobliwości, zrodzone z woli małych społeczności pragnących wycofać się spod wszelkich wpływów narodowych.
W cryptarchies więc to podmioty utworzone przez niewielką liczbę ludzi, którzy twierdzą, status niezależnego narodu lub którzy mają pewne cechy. Niektóre są tworzone bardzo poważnie ( Séborga we Włoszech, Hutt River w Australii), podczas gdy inne są czysto fantazyjne lub folklorystyczne (na przykład Republika Saugeais we Francji lub Melténie w Rumunii).
Te wspólnoty lub falanstery ustanawiają prawo czysto lokalne, dostosowane do ich potrzeb. Jednak specyfika prawa miejscowego nie przeszkadza w postrzeganiu ich jako prostej odmiany. I nawet jeśli pewne przepisy prawa z pewnością wydają się oryginalne, organizacja sądownicza przypomina ich sąsiedni kraj.
Każdy proces jest okazją do zastosowania pojęcia sprawiedliwości. Tak więc dla Sorayi Amrani-Mekki pojęcie procesu jest pojęciem bardziej socjologicznym niż prawnym. W swojej próbie zdefiniowania pojęcia procesu kończy się następującym sformułowaniem: „Proces jest mechanizmem mającym na celu ustanowienie lub przywrócenie pokoju społecznego za pośrednictwem prawowitej strony trzeciej, która musi rozstrzygnąć narodzony, ukryty lub wirtualny spór. „według procedury respektującej sprawiedliwy proces” .
Historia zachowała kilka słynnych ocen osobistości znajdujących się w centrum ważnych spraw. Historia pojęcia sprawiedliwości jest ze sobą nierozerwalnie związana, ponieważ jej procesy ilustrują ewolucję mentalności społecznej i prawnej na przestrzeni wieków.
Pierwszym poważnym procesem, o którym historycy posiadają dokumenty, jest proces Sokratesa w -399 roku . Wiążą się z tym teksty Platona i Ksenofonta , oba zatytułowane: Apologie de Socrates . Chodzi o proces sądowy miasta, reprezentowanego przez Areopag , filozofa, oskarżonego o zepsucie młodzieży swoimi filozoficznymi ideami, aw szczególności o odrzucenie łatwości sofizmu . Sokrates , odmawiając łamania praw, nawet niegodziwych swojego kraju, przyjmuje wyrok śmierci przez wchłonięcie trucizny, cykuty .
Starożytność zna inną słynną próbę, która zapoczątkowała narodziny nowej religii o wymiarach uniwersalnych: próbę Jezusa Chrystusa . Zdradzony przez Judasza , Jezus jest oceniana przez żydowskich kapłanów, a następnie przez Rzymian. Oskarżony o negowanie Prawa Judaistycznego i podżeganie do buntu przeciwko Cesarstwu Rzymskiemu , Jezus zostaje skazany na śmierć przez ukrzyżowanie . Opowiedziany przez pryzmat apostołów proces jest historycznie poświadczony, ale Biblia nie jest księgą historyczną, a badania w tej dziedzinie mają być powiązane z poszukiwaniami historycznego Jezusa .
Te dwa procesy łączy wyrok śmierci. Sokratesowi zarzuca się głównie tworzenie przeciwników demokracji ateńskiej ( Critias, a następnie Alcybiades ). Jezusowi z Nazaretu zarzuca się, że odmówił czci religii cesarza, a tym samym przeciwstawił się społeczeństwu.
W rzeczywistości wprowadza się bardziej wyrafinowane prawo kanoniczne . Orzeczenia są wydawane w świetle źródeł kanonicznych, a mianowicie decyzji soborów, opinii Papieża, a w drugiej kolejności pism biblijnych i Ojców Kościoła.
Procesy Ganelona (w Chanson de Roland , epos wierszem), Joanny d'Arc w 1431 czy nawet Gillesa de Rais (pierwszego wielkiego seryjnego mordercy) w 1440, świadczą o ustanowieniu procedury sądowej opartej na w szczególności na zasadzie debaty kontradyktoryjnej, ale wciąż niezbyt sprawiedliwej .
Odnotowujemy również pojawienie się procesów o czary w latach 1310-1320, które osiągną swój szczyt w czasach nowożytnych. W przypadku nawrotów ponownie wprowadza się tortury .
W Europie konsolidacja wielkich królestw doprowadziła do zbudowania narodowego wymiaru sprawiedliwości. Wyroki i wyroki są czasami instrumentami politycznymi zapewniającymi władzę państwową. Niektóre grupy non-grata stają się celem kolektywnych prób, które często są pomijane.
Żydzi stają się pierwszymi ofiarami w Hiszpanii procesów sądowych prowadzących do ich diaspory , w szczególności do świata arabsko-muzułmańskiego. Trial Orderu świątyni stało się możliwe do wyciągu, torturami, urojeniowe wyznania od templariuszy , które z kolei wywołały nienawiść ludności który zażądał ich śmierć. I skończy się uzasadnieniem rozwiązania zamówienia.
Od XIII -go wieku The Inquisition jest tworzony. Jest to jurysdykcja wyspecjalizowana (sąd), utworzona przez Kościół rzymskokatolicki i podlegająca prawu kanonicznemu, odpowiedzialna za wydawanie orzeczenia o charakterze ortodoksyjnym lub nie w związku z dogmatem religijnym przedstawianych mu spraw. Następnie osądza heretyków w całej Europie. Święty Vehme officiates także, w germańskiej Cesarstwa Rzymskiego .
Pod wpływem odrodzenia prawa rzymskiego cesarz, który je promuje, przywraca karę śmierci za heretyków i tortury. Kara śmierci jest jednak rzadka, dotyka co piętnaście osób. Osoby oskarżone o czary , nieokiełznaną seksualność i homoseksualizm są również potępiane przez Inkwizycję .
Z XVIII th century pojawiają się poważne sprawy karne.
Najbardziej znana we Francji pozostaje sprawa Calas , nazwana na cześć oskarżonego wyznania protestanckiego. Sprawa ujawnia traktowanie w tym czasie podejrzanego, oskarżonego, pozbawionego wsparcia adwokata, hierarchię prymitywnych dowodów, tajność pouczenia, procedurę inkwizycyjną i nacisk ulicy domagającej się głowy oskarżonego przekształcić podejrzanego w ofiarę ekspiacyjną. Voltaire słynął w obronie rehabilitacji Calas.
Odtąd intelektualiści będą ingerować w kryminalne sprawy swoich czasów, domagając się słuszności i sprawiedliwości. Bardziej polityczne, wydawane wyroki będą ściśle związane z historią narodową. Na przykład we Francji proces Ludwika XVI w 1792 r. oznacza koniec monarchii . Potwierdzają to procesy Rewolucji Francuskiej , w szczególności te Robespierre'a . Proces Louisa Riela o zdradę stanu w 1885 roku w Kanadzie był procesem ludów aborygeńskich – Metysów – przeciwko białej administracji.
Współczesne procesy do dziś wyznaczają historię sądownictwa. Dreyfusa podzielił Francję na temat zdegradowanej żołnierza i deportowani w 1895 Pojęcie błędu sądowej pojawił.
Wraz z rozwojem penologii próby obejmują bardziej złożoną procedurę. Media zmuszają też sądy do wydawania orzeczeń w większym stopniu pod wpływem świadomej opinii publicznej o procesach i ich przebiegu, o czym pisały przedwojenne gazety.
Jeśli mnożą się prywatne sprawy karne, pojawiają się procesy polityczne. XX th wieku , wraz z pojawieniem się systemów totalitarnych, widzi faktycznie pomnożyć prób w celu zapewnienia propagandową politykę. Do najbardziej reprezentatywnych należą procesy moskiewskie, które maskują czystki stalinowskie.
Bezpieczeństwo zbiorowe, zorganizowane wokół Ligi Narodów , urodzonej pod koniec I wojny światowej , następnie ONZ organizuje publiczne procesy reżimów politycznych. Zwycięzcy wojen wykonują więc wyjątkowe polecenia i posługują się nowymi pojęciami prawnymi, takimi jak zbrodnie przeciwko ludzkości czy zbrodnie wojenne. Te procesy norymberskie są więc jednymi z pierwszych w historii. Postawiony przeciwko 24 głównym przywódcom nazistowskiego reżimu, oskarżony o spisek, zbrodnie przeciwko pokojowi, zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości, odbył się w Norymberdze od14 listopada 1945 w 1 st październik 1946. Proces ten toczył się pod jurysdykcją Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze, utworzonego w wykonaniu podpisanego w dniu8 sierpnia 1945przez rządy, które pokonały nazistowskie Niemcy. W ten sposób procesy norymberskie torują drogę do formy międzynarodowego wymiaru sprawiedliwości.
Procesy wielkich dyktatorów lub żołnierzy zamieszanych w masakry lub ludobójstwa będą kontynuowane w epoce postzimnowojennej dzięki wyrokom Slobodana Miloszevicia , Czerwonych Khmerów Kaing Guek Eav , a ostatnio Saddama Husajna .
Temat prawny to topos literatury światowej. Prawnicze intrygi i „sprawy” często napędzały wiele narracyjnych historii, takich jak ta u źródła thrillera .
W „ Prawo w literaturze francuskiej” Jean-Pol Masson, belgijski sędzia Trybunału Obrachunkowego, bada historię klasycznej metafory, która tworzy się między prawem z jednej strony a teatrem z drugiej. W ten sposób przedstawia głównych autorów za pomocą tego obrazu, listy, która biegnie od Balzaca do Camusa, od Flauberta do La Bruyère, od La Fontaine do Moliera, nie zapominając o Rabelais, Racine i Georges Simenon .
Inni autorzy zbierają stałe paralele, które literatura utrzymuje z tematem prawnym: Philippe Malaurie w Droit et littérature. Antologia , a także Antoine Garapon i Denis Salas w Le droit dans la litterature .
W wielu pracach literatura zajmuje się pojęciem sprawiedliwości. W Ostatnim dniu skazańca , 1829 , Victor Hugo przedstawia sprawiedliwość jako ideał. W opublikowanym w 1832 roku Le Colonel Chabert pod tytułem La Transaction , Honoré de Balzac podkreśla bezsilność sprawiedliwości. W L'Étranger , 1942 , Albert Camus pokazuje absurd systemu karnego, podobnie jak Franz Kafka w Le Procès 1925 . Gatunek dramatyczny od czasów starożytnych reprezentował sprawiedliwość ludzi i bogów: Arystofanes w Les Guêpes , Beaumarchais , Le Mariage de Figaro czy nawet Jean Racine w Les Plaideurs . Ale w teatrze, to przede wszystkim Sofoklesa zaawansowania , Antygona, który jest pierwszym z obecnym ludzkiego sumienia konfrontacji ideał sprawiedliwości. Tytułowa bohaterka jest istotnie ofiarą tragicznego dylematu , oscylującego między poszanowaniem praw jej Miasta a poszanowaniem boskich praw przekazanych zmarłym (jej brat Polinik w sztuce).
Wiele filmów wykorzystuje sceny sądowe, czasami są to prace oryginalne, ale jest też znaczna liczba okładek.
Ikonografia sprawiedliwości i alegoria sprawiedliwościW mitologii egipskiej bogini Ma'at , reprezentująca sprawiedliwość i porządek, w Egipcie faraońskim symbolizowana jest przez „pióro” , które jest jednocześnie duszą zmarłego, który żył sprawiedliwie i sprawiedliwie za jego życia. „ważenie duszy” lub psychostaza . Sąd Ozyrysa odbywa się w następujący sposób: serce zmarłego jest umieszczony na płycie „równowagi” . W drugiej tacy jest piórko. Jeśli serce jest cięższe od pióra, to dlatego, że zmarły wciąż jest przywiązany do świata materialnego i do materii swojego ciała fizycznego. Następnie zostaje pożarty przez potwora Ammita. Dopiero gdy serce jest lżejsze od pióra, zmarły zostaje uwolniony z cyklu reinkarnacji i Anubis zabiera go do królestwa Ozyrysa . Dlatego od tego czasu pióro i waga są symbolami sprawiedliwości. Jeśli chodzi o miecz, wskazuje na ideę krojenia i krojenia prostego, aby decydować między dwiema stronami.
Grecko-rzymska starożytność reprezentuje ją pod postacią Temidy , figuracji, która zainspirowała współczesne przedstawienia używane do personifikacji instytucji takich jak Lady Justice . W średniowieczu uosabia ją kobieta trzymająca miecz, jak na gobelinach z Dziejów Dawida i Batszeby , czy na fresku Sprawiedliwości Trajana autorstwa Andrei Da Firenze . Renesans postać trzymająca wagę lub miecz (np. płótno Sprangera w Luwrze), czasem z zawiązanymi oczami. Może siedzieć na lwie, co jest aluzją do dziewiczej Astrei, która według mitologii uciekła w zodiak, aby uniknąć ludzkiej niesprawiedliwości. Jego znak znajduje się zatem między konstelacją Wagi i Lwa.
Jest to Cnota najbardziej reprezentowana, zwłaszcza na budynkach publicznych (np. z Marianne we Francji lub z amerykańskim orłem w Stanach Zjednoczonych); możemy przytoczyć np. Sprawiedliwość dająca dożowi miecz i wagę w Palazzo Vecchio we Florencji (fresk i rzeźby), w Izbie Deputowanych w Paryżu (dzieło Eugène'a Delacroix ), wreszcie w Pałacu Narodu Brukseli. Może również ozdobić pomniki nagrobne wielkich ludzi znanych ze słusznych czynów (m.in. Urban VIII, Franciszek II ind ).
Sprawiedliwość jest tematem malarskim, nad którym pracują znani artyści: Giotto wykonał z niego fresk na arenie w Padwie , Dürer przedstawia ją grawerując pod rysami człowieka, co jest rzadką rzeczą, Rafaela w Watykanie (fresk w Izbie Podpis), często w towarzystwie innych cnót, takich jak Pokój ( Sprawiedliwość i Pokój , Hans Rottenhammer , Besançon) lub w sytuacji ( Sprawiedliwość i Boska Zemsta ścigająca zbrodnię , 1808, Prud'hon , Musée du Louvre, Paryż). We Francji sufity Wielkiej Izby Parlamentu Bretanii i drugiej izby śledczej Parlamentu Normandii, obie namalowane przez Jeana Jouveneta, reprezentują Triumf Sprawiedliwości . W 1765 roku malarz Louis-Jacques Durameau podejmuje temat, przedstawiając go w izbie kryminalnej parlamentu Rouen.
Instytucje sądowe korzystać z wielu symboli odnoszących się do wymiaru sprawiedliwości jako ideał, reprezentowana w większości krajów Roman lub greckiego inspiracji przez kobietę - Themis lub grobli , w zależności od przypadku - z atrybutami.
W alegorie pokazać ją uzbrojony w miecz i równowagi (ta postawa może się zmieniać, mniej lub bardziej ostentacyjnie). W jego ubiorze dominuje biel , symbol czystości i szczerości ( po łacinie „szczery” oznacza „biały” ), czerń i fiolet . Generalnie miecz symbolizuje siłę sprawiedliwości, która rozstrzyga problemy i spory, waga symbolizuje sprawiedliwość, która waży plusy i minusy (zasada sprzeczności prawnej), wreszcie opaska na oczy jest symbolem bezstronności .
Ogólna historia sprawiedliwości:
Sprawiedliwość w starożytności:
Sprawiedliwość w zachodnim średniowieczu:
Współczesna sprawiedliwość: