Retirada (wymawiane [ r ə . T i ɾ ma . Ð ə ] w katalońskim , [ R e . T i ɾ ma . Ð ma ] w kastylijskim , "emerytalne (wojsko)" ), jest exodus hiszpańskich uchodźców z Wojna domowa . Od lutego 1939 r. ponad 450 000 Republikanów przekroczyło granicę francusko-hiszpańską po upadku II Republiki Hiszpańskiej i zwycięstwie generała Franco .
Władze francuskie nie doceniły skali tego exodusu. W marcu 264 000 Hiszpanów stłoczyło się w obozach Pirenejów Wschodnich , gdy populacja departamentu liczyła mniej niż 240 000 osób.
Czasami znajdujemy Retiradę Francizacyjną .
Od początku 1938 r. armia francuska przewidziała upadek republikanów i możliwy exodus. Uważa się hostingowych potrzeby 5 000 dla 17 -tego Regionu Wojskowego Tuluzy i 10 000 dla 16 -tego Regionu Wojskowego Montpellier. Planuje się rozmieszczenie uchodźców między Matemale , Canet , Argelès-sur-Mer (pojemność na 3000 osób), Saint-Cyprien (pojemność nieograniczona). Ale prace nie rozpoczęły się wstyczeń 1939, przybycie pierwszych uchodźców pomimo prośby w połowie stycznia ze strony hiszpańskiego rządu republikańskiego do rządu francuskiego o przyjęcie 150 000 cywilnych uchodźców.
Pierwsi uchodźcy przybywają pod koniec grudzień 1938 i na początku styczeń 1939. Francja wprowadza system prewencji. Ale upadek frontu katalońskiego i zdobycie Barcelony przez falangistów ,26 stycznia 1939, doprowadzić do upadku sił republikańskich i rozpoczęcia masowego exodusu. Początkowo, w obliczu napływu żołnierzy i ludności cywilnej w kierunku granicy francuskiej, rząd Daladiera proponuje Franco zorganizowanie strefy neutralnej między Andorą a Portbou . Hiszpański dyktator odmawia, uznając zbiegów za jeńców wojennych.
Granica jest wtedy otwarta na 27 styczniaprzez rząd francuski, aby umożliwić im uniknięcie bezwzględnych represji falangistów (35 000 egzekucji). Otwór ten jest początkowo przyznane tylko cywilów, strażników mobilnych i 24 th pułk strzelców Senegalu przez sortowanie, spychając nawet pełnosprawnych mężczyzn, siłą, jeśli to konieczne. Przy wjeździe na terytorium Francji uchodźcy są pozbawiani wszystkiego: broni, ale także biżuterii, gotówki itp. .
Ale od 28 stycznia, urządzenie filtrujące jest przekształcane w urządzenie hosta. 2 lutego, do Francji przybyło już 45 000 Hiszpanów, co prowadzi do decyzji o ponownym zamknięciu granicy dla mężczyzn i internowania na plaży Argelès-sur-Mer tych, którzy już weszli do 5 lutego, zanim rząd wrócił 9 czerwca.
Od 5 lutego, to, co pozostało z armii republikańskiej, jest upoważnione do przekroczenia granicy: 250 000 kombatantów dodaje się do 250 000 pierwszych uchodźców. Ostatnie 30 samolotów lotnictwa republikańskiego ląduje w Carcassonne . Prezydenci Juan Negrín (rząd), Manuel Azaña (Republika), Martínez Barrio (parlament), Lluís Companys ( generał Katalonii) i José Aguirre (rząd Kraju Basków) przekraczają granicę ze skarbcem Katalonii. Ostatnie kontyngenty, które przekroczyły granicę, a wśród nich dywizja Durruti, zamknięta w Mont-Louis , przybywają w dobrym stanie. Trzymają nawet swoich więźniów. Granica jest zamknięta na9 lutego. Wbrew obawom rządu francuskiego exodus odbył się bez znaczących incydentów.
Oddziały Franco kontrolowały większość przejść od 11 lutego , chociaż niektóre przejścia, takie jak droga Molló, pozostały otwarte do13 lutego.
Na początku 1939 r. władze szacowały liczbę uchodźców na około 500 tys. lub więcej, z czego jedną trzecią stanowiły kobiety, dzieci i osoby starsze. Z tej liczby 330 000 jest pilnie zakwaterowanych w Pirenejach Wschodnich, a ponad 130 000 jest ewakuowanych w departamentach południowych dwóch trzecich Francji.
Większość tych uchodźców pochodzi z północno-wschodniej Hiszpanii: Katalonii (36,5%), Aragonii (18%), hiszpańskiego Lewantu (14,1%).
Francja jest całkowicie przytłoczona tym humanitarnym dramatem. Rozbraja, sortuje, próbuje wyłapać problemy zdrowotne w środku szczególnie ostrej zimy. Najważniejsze było utrzymanie kontroli nad uchodźcami, zmobilizowano sześć pułków piechoty, cztery kawalerię i elementy organiczne.
Tworzone są trzy strefy grupowania:
Na plażach powstają obozy koncentracyjne , a uchodźcy budują własne baraki.
Więźniowie Franco, którzy przekroczyli granicę ósmego, są internowani osobno, w Amélie-les-Bains i na stadionie Elne .
Warunki życia są tam opłakane, bez urządzeń sanitarnych. Saint-Cyprien jest nawet oficjalnie ogłoszone „ strefą malarii ”. Od lutego do lipca 1939 r. w obozach zginęło 15 tys. osób, w większości z powodu czerwonki, przy śmiertelności ponad 6 % .
23 lutego, organizacja jest stopniowo tworzona przez rząd. Generał Ménard zostaje wyznaczony do zorganizowania sieci obozów. W Boulou i Bourg-Madame powstają obozy kontrolne lub sortownicze, które kierują odwiedzających do specjalistycznych obozów.
W marcu 264 000 Hiszpanów zgromadziło się w obozach Roussillon, kiedy populacja departamentu liczyła mniej niż 240 000 osób. W kwietniu 43 000 uchodźców było nadal przetrzymywanych w Argelès-sur-Mer , 70 000 w Barcarès , 30 000 w Saint-Cyprien . Dopiero na początku wiosny 1939 r. na obrzeżach Pirenejów Wschodnich, zwłaszcza w Agde i Bram, powstały obozy .
Obozu Gurs początkowo przeznaczony dla hiszpańskich żołnierzy i ochotników z Brygad Międzynarodowych .
Po pierwsze, nawet jeśli nie jest to najważniejsze ilościowo, w ustaleniach dotyczących przyjmowania pojawiają się oczywiście te zapewniane przez rząd hiszpański i jego emanacje, a także przez organizacje hiszpańskie. Ambasada hiszpańska jest więc właścicielem nieruchomości, której używała do przyjmowania uchodźców od początku wojny domowej. Tak jest w przypadku Château de la Valette w Pressigny-les-Pins ( Loiret ).
Rząd Kraju Basków również organizuje ewakuacje w czasie kampanii na Północy i upadku Bilbao . To druga duża fala uchodźców z Hiszpanii do Francji w majuCzerwiec 1937, który dotyczy 120 tys. osób. Rząd mobilizuje flotyllę, która transportuje uchodźców z północnej Hiszpanii do portów zachodniej Francji, Pauillac , Le Verdon , La Pallice , Saint-Nazaire , Nantes . Po zejściu na ląd uchodźcy są przewożeni do różnych ośrodków recepcyjnych w całej Francji. Ale w czasie Retirady mężczyźni w wieku bojowym byli internowani w obozach na południu Francji, na mocy dekretówListopad 1938internowania „niepożądanych” cudzoziemców, podczas gdy cywile są przenoszeni do ośrodków zakwaterowania. Ci cywile stanowią kontyngent liczący około 130 000 osób. Są to kobiety, dzieci i starcy, którzy są rozpraszani i przewożeni w konwojach kolejowych do reszty Francji: siedemdziesiąt siedem departamentów przyjmuje od 1200 do 4500 uchodźców. W każdym departamencie władze prefektury zidentyfikowały i zarekwirowały kilka rodzajów lokali na przyjęcie uchodźców. Zaangażowane są społeczności wiejskie: w każdej z grup od kilkudziesięciu do kilkuset osób zakwaterujemy się w halach, opuszczonych budynkach państwowych (więzienia, koszary itp.), stadninach koni, niezamieszkałych domach, osiedlach wakacyjnych, nieużywanych w tym sezonowych i wypożyczonych przez lewicowe gminy lub związki, budynki przemysłowe również nieużytkowane itp. W niektórych przypadkach warunki życia w tych ośrodkach zakwaterowania nie mają czego pozazdrościć sytuacjom sanitariatów w obozach koncentracyjnych. Integralną częścią systemu nadzoru i kontroli uchodźców hiszpańskich na ziemi francuskiej są ośrodki zakwaterowania dla ludności cywilnej.
Na południu Francji powstają specjalistyczne obozy:
Inne obozy są nadal otwarte w Montolieu , Barcarès , Ogeu , Saint-Vincent-de-Tyrosse , Talence , Moutiers .
We wszystkich tych miejscach zakwaterowania dominuje improwizacja. Tam, gdzie zostały przygotowane miejsca, przyjmowanych uchodźców jest znacznie więcej. Wszędzie brakuje łóżek, ogrzewania i kanalizacji. Armia francuska z opóźnieniem zgodziła się wynająć koce. W przypadku wygnańców przesiedlonych w środkowej Francji sami uchodźcy zazwyczaj uważają, że zapasy są wystarczające, nawet jeśli francuska żywność jest czasami dla Hiszpanów zaskakująca.
Hiszpanie przybywają wyczerpani, po mniej lub bardziej długim okresie deprywacji. Oferują zatem sprzyjający grunt dla epidemii , nawet w małych grupach rozproszonych w głębi Francji. Obowiązuje ciężka kwarantanna, a aby poradzić sobie z epidemiami wewnątrz obozów, w głównych utworzono szpitale polowe. str. 40 : Kilka chorób epidemicznych dotyka wygnańców: błonica , dur brzuszny , odra , świnka , krztusiec . Do szczepienia dzieci są planowane, ale często trzeba czekać, że choroby i urazy są leczone, a wszystkie choroby skóry.
Separacje rodzin podczas exodusu, a następnie rozmieszczenie uchodźców w całej Francji, są liczne. Wiele dzieci jest samotnych, bez rodziców. Liczne są pary i rodziny w separacji. Aby umożliwić zjazdy lub przynajmniej wymianę wiadomości, wiele gazet oferuje swoje usługi:
Hiszpanie z kieszeni Lewantu (region Walencji i Alicante ) uciekli drogą morską i licznie przybyli do francuskiej Afryki Północnej . Wśród używanych łodzi możemy wymienić angielskiego węglarza Stanbrook , 1500-tonowy statek, który ewakuował około 3000 osób z Alicante na28 marca.
Uchodźcy ci są internowani w tak zwanych obozach recepcyjnych, które w rzeczywistości były obozami pracy przymusowej : w Boghari ( obóz Morand ), Suzoni . Latem deportowano tam około 15 000 hiszpańskich uchodźców z Francji kontynentalnej. W sumie liczbę Hiszpanów w obozach Afryki Północnej szacujemy na około 30 000. Wśród 50 obozów wykorzystywanych do internowania Hiszpanów, główne, poza wymienionymi, to Relizane , Bouarfa , Settat , Oued- Akrouch , Kenadsa , Tandara . W Hadjerat M'Guil , Ain el-Ourak , Meridji , Djelfa , Berrouaghia zakładane są obozy dyscyplinarne lub karne .
Niektórzy emigrują do Ameryki Południowej , inni są odsyłani do Hiszpanii, gdzie niektórzy zostają uwięzieni lub straceni. W szczególności Meksyk przyjmuje 15 000 emigrantów (pierwszy wyjazd z Sète on24 maja); od 10 000 do 25 000 Hiszpanów wyjeżdża z Francji do innych krajów.
Dość szybko pewna liczba uchodźców została repatriowana do Hiszpanii, 57 000 przez Hendaye i 43 000 przez Le Perthus.
Większość zatrudnionych jest w firmach robotników zagranicznych , przekształconych przez Vichy w grupy robotników zagranicznych . Pod koniec 1940 roku w takich grupach pracowało 200 tys.: 75 tys. w fortyfikacjach, 25 tys. w szeregach organizacji Todt , 20 tys. w kopalniach i rolnictwie, reszta w fabrykach.
Wejście do wojny Francji, w, wrzesień 1939, akcentuje represje wobec zesłańców, z których część jest deportowana do nazistowskich obozów zagłady . Status uchodźcy politycznego otrzymują tylko wtedy, gdy15 marca 1945.
Retirada wykonany człowieka i wkład kulturowej w Pireneje Wschodnie . Znaczna część tej hiszpańskiej i katalońskiej populacji zdecyduje się tam pozostać lub wróci tam po rozproszeniu, opuszczając obozy. Z biegiem czasu i pracą pokoleń do wagi demograficznej doda się wagę ekonomiczną i bardzo konkretną wagę kulturową.
W ten sposób opracowany w Pyrénées-Wschodnie , Sardana i corrida , paella i flamenco .
Najsłynniejszymi zesłańcami w Pirenejach Wschodnich są:
Z okazji rocznicy Retirada , po obu stronach granicy między Generalitatem Katalonii , Radą Generalną Pirenejów Wschodnich i regionem Langwedocji po raz pierwszy organizowany jest szereg wydarzeń .
Zainteresowanie mobilizuje wiele miasteczek Pirenejów Wschodnich , stowarzyszenia dzieci hiszpańskich wygnańców, MUME, muzeum pamięci wygnania z La Jonquera oraz francuskie kolegia i szkoły średnie w stosunkowo ignorowanym okresie historii Francji .
Obchody intensyfikują się, szczególnie w Paryżu, w Pirenejach Wschodnich, ale także w Oksytanii, ku pamięci 500 000 hiszpańskich republikanów, którzy na początku 1939 r. przekroczyli granicę z Francją. ćwiczenia, Pedro Sánchez , przybył medytować w Montauban przy grobie ostatniego prezydenta Drugiej Republiki Hiszpańskiej Manuela Azaña ; oddał także hołd poecie Antonio Machado , który zmarł w 1939 roku.