duński

Duński
Dansk
Kraj Dania , Niemcy , Islandia , Szwecja , Norwegia
Region Szlezwik-Holsztyn , Grenlandia
Liczba głośników od 5,8 do 6 milionów
Typologia SVO + V2 , fleksyjne , biernikowe , akcentowe , z akcentem intensywności , z rejestrami
Klasyfikacja według rodziny
Status oficjalny
Oficjalny język Dania

 Rada Nordycka Unii Europejskiej
Zarządzane przez Rada Języka Duńskiego
Kody języków
ISO 639-1 da
ISO 639-2 dan
ISO 639-3 dan
IETF da
Linguasphere 52-AAA-cc
Próba
Artykuł 1 Powszechnej deklaracji praw człowieka ( patrz tekst w języku francuskim ):

Artykuł 1.

Alle mennesker er født frie og lige i værdighed og rettigheder. De er udstyret med fornuft og samvittighed, og de bør handle mod hverandre i en broderskabets ånd.
Menu
Obszar dystrybucji.
Obszar dystrybucji.

Duński jest germański język mówiony, głównie w Danii przez duńskiego .

Język urzędowy Danii i Wysp Owczych (na równi z farerskim ), drugi język Grenlandii , duński jest również jednym z języków urzędowych Unii Europejskiej . Jest ogólnie zrozumiały dla osób posługujących się językiem norweskim i szwedzkim i nadal jest powszechnie nauczany jako język dodatkowy w Islandii , byłej duńskiej zależności.

Duński jest regulowany w Danii przez Danish Language Council .

Klasyfikacja

Duński jest językiem germańskim wywodzącym się z gałęzi języków skandynawskich lub północnogermańskich . Podobnie jak szwedzki , wywodzi się ze wschodnich dialektów staronordyckiego i dlatego te dwa języki tworzą wschodnią podgałęzi języków skandynawskich.

Sam duński można podzielić na trzy główne regiony dialektów:

Uważa się, że języki skandynawskie tworzą językowe kontinuum , bez wyraźnej przerwy między sąsiednimi dialektami. Z tego punktu widzenia wschodni język duński plasuje się pomiędzy standardowym duńskim a szwedzkim.

Duński jest wzajemnie zrozumiały ze szwedzkim i norweskim . Osoby posługujące się jednym z tych trzech języków rozumieją języki pozostałych dwóch. Ogólnie rzecz biorąc, osoby mówiące po norwesku najlepiej rozumieją osoby mówiące po duńsku i osoby posługujące się językiem szwedzkim, którym znacznie trudniej się porozumieć. Dwa pozostałe języki rzeczywiście wywarły wpływ na norweski: jego wymowa jest podobna do szwedzkiej, a słownictwo zbliża go do duńskiego. Wśród młodych ludzi Duńczycy gorzej niż Norwegowie czy Szwedzi rozumieją osoby posługujące się innymi językami skandynawskimi, a mieszkańcy Kopenhagi są gorzej niż w pozostałej części kraju.

Historia

Runiczny duński (800-1100)

Od VIII th  wieku, proto-nordyckiej , germański język wspólny dla całej Skandynawii , ma kilka istotnych zmian, które oznaczają przejście do staronordyckim . Ten język jest napisane w runy , najpierw starą Futhark i niedawnej Futhark od IX -go  wieku.

W okresie staronordyckim rozwinęły się dwa odrębne dialekty: dialekt zachodni, używany w Norwegii i Islandii oraz dialekt wschodni, używany w Szwecji i Danii. Większość zmian, które odróżniają te dwa dialekty, po raz pierwszy pojawiło się w Danii, zanim rozprzestrzeniło się do Szwecji przez Skanię i do południowej Norwegii poprzez handel morski. Jedną z charakterystycznych zmian w staronordyckim jest redukcja dyftongu / æi / do monoftongu / e / , podczas gdy pozostaje on dyftongiem do / ei / w staronordyckim. Podobnie dwugłoski / au / i / øy / ewoluują w / ø / . Zjawisko to zostało po raz pierwszy potwierdzone na Półwyspie Jutlandzkim, zanim rozprzestrzeniło się na wschód. Wczesnym XII -tego  wieku, rozprzestrzenił się w całej Danii i najbardziej Szwecji.

Środkowy duński (1100-1500)

Duński zaczyna oddzielać się od Szwecji na początku XII -tego  wieku. W tym okresie głównym językiem pisania jest łacina , dlatego też niewiele jest tekstów w języku duńskim. Wyjątkiem są teksty prawne, napisane w języku narodowym , aby były zrozumiałe dla jak największej liczby osób. Dwa kody Legislacyjnej, Prawo Jutlandii i Akt Skanii , leżą na papierze w pierwszej połowie XIII -go  wieku. Od lat pięćdziesiątych XIX wieku język duński stał się stopniowo językiem administracyjnym i powstawały w nim nowe rodzaje dokumentów, na przykład korespondencja królewska czy testamenty. Nie ma zatem standaryzacji pisowni, a regionalne kodeksy prawne odzwierciedlają różnice między różnymi dialektami.

W okresie środkowo-duńskim kontakty z dolnoniemieckim spowodowały pojawienie się wielu niemieckich pożyczek. Po reformacji protestanckiej , w wyniku której luteranizm stał się oficjalną religią Danii w 1536 r. , Język duński stał się językiem liturgii, co wywołało nowe zainteresowanie jego użyciem w kontekście literackim. W tym okresie język duński zyskał również charakterystyczne cechy, które odróżniają go od innych języków skandynawskich: stød , dźwięczność kilku spółgłosek okluzyjnych i osłabienie do / e / wielu końcowych samogłosek.

Początki współczesnego języka duńskiego (1500-1800)

Pierwszą książką wydrukowaną w języku duńskim jest Rimkrøniken , wierszowana książka historyczna wydana w 1495 r. W 1550 r. Ukazało się pierwsze pełne tłumaczenie Biblii na język duński, sporządzone przez Christierna Pedersena na prośbę króla Christiana II . Jego wybór pisowni stał się de facto standardem, po którym nastąpiły późniejsze teksty duńskie.

Od połowy XVI -go  wieku, rozwój duńskiego jako języka pisanego przyspiesza ze względu na jej stosowanie w rządzie, religii i życia publicznego. Pierwszy gramatyki języka pojawia się w drugiej połowie XVII -go  wieku. Rasmus Bartholin (1625-1698) opublikowany w 1657 roku De studio lingvæ danicæ , gramatyka języka duńskiego w języku łacińskim. Po nim następuje Introduction ad lingvam Danicam puta selandicam , wariant gramatyczny seelandaise opublikowany przez Lauridsa Kocka  (sv) (1634-1691) w 1660 roku . Pierwszą gramatyką duńskiego w języku duńskim jest Den Danske Sprog-Kunst autorstwa Pedera Syv  (en) (1631-1702), opublikowana w 1685 roku . Jens Høysgaard  (en) (1698-1773) jako pierwszy zaproponował dogłębną analizę fonologii i prozodii języka. Głównymi autorami tego okresu są poeta religijny Thomas Kingo (1634-1703) i księżniczka pamięciowa Leonora Christina Ulfeldt (1621-1698).

Kwestia ujednolicenia pisowni budzi zaciekłe spory między filologami, zwłaszcza o prymat ustnej lub pisemnej formy języka. Chodzi zatem o ustalenie, czy archaiczne formy, które wyszły z użycia w słowie mówionym, powinny być nadal przedstawiane na piśmie.

W 1645 r. Scania została zaanektowana przez Szwecję, a jej ludność została stopniowo poddana szwedzkiej selekcji. Piętnaście lat później, w 1660 r., Wprowadzenie monarchii absolutnej w Danii wzmocniło centralizację kraju, a odmiana języka duńskiego używana przez Kancelarię Królewską, dialekt zelandzki z wpływami niemieckimi i francuskimi, stał się de facto językiem urzędowym kraju. to rigsdansk , „duński królestwa”. Wpływ niemiecki i francuski spowodowało także w popularyzacji [ʁ] uwularne (skarre-R) , które rozprzestrzeniają się w całej Danii, a także w południowej Szwecji i Norwegii. Ten ostatni został administracyjnie oddzielony od Danii w 1661 roku, co zmniejszyło wpływy Duńczyków w tym kraju.

Duńskie litery XVIII -tego  wieku jest zdominowany przez postać Ludvig Holberg (1684-1754): dramaturg, poeta, prozaik i eseista, jest on uważany za ojca literatury duńskiej współczesnej. Hans Egede jest misja do Grenlandii , która rozpoczęła się w 1721 roku , widział wprowadzenie duńskim na wyspie.

Duński, ustandaryzowany język urzędowy (od 1800 r.)

Na początku XIX th  century filolog Rasmus Rask (1787-1832) zrobił znaczący postęp w języku poprzez rozwój dyscypliny językoznawstwa porównawczego . Jest także autorem w 1830 r. Pierwszej gramatyki języka duńskiego w języku angielskim . Pierwsza połowa wieku jest opisywana jako złoty wiek dla duńskiej sztuki i literatury, z takimi autorami jak egzystencjalistyczny filozof Søren Kierkegaard (1813–1855) czy gawędziarz Hans Christian Andersen (1805–1875). Pastor NFS Grundtvig (1783-1872) podkreśla rolę języka w konstruowaniu tożsamości narodowej. Popularność tych autorów i rosnące znaczenie edukacji przyczyniły się do umocnienia języka duńskiego i zapoczątkowały okres homogenizacji, w którym wariant kopenhaski wypierał stopniowo dialekty regionalne.

Szlezwik przeżywa szczególną sytuację. Podbity przez Prusy po wojnie w Księstwach , zna masową imigrację niemieckojęzycznych osób, których liczba przekracza Danofonów. Jeśli Dania odzyska północ i centrum Szlezwiku po pierwszej wojnie światowej , w niemieckim Szlezwiku pozostanie znacząca mniejszość duńska . Inne duński mniejszość są wszczepiane w kilku krajach kontynentu amerykańskiego, głównie w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Argentynie, następujących wzorców migracji w XIX -tego  wieku.

Autorzy trzy duńskie wyróżniona Nagrodą Nobla w literaturze w pierwszej połowie XX XX  wieku: Karl Gjellerup i Henrik Pontoppidan w 1917 i Johannes Jensen w 1944 roku . W 1948 r. Reforma pisowni  (da) położyła kres praktyce umieszczania dużej litery na początku rzeczowników na wzór języka niemieckiego. Wprowadza również nową literę, okrągłego szefa A ‹  å  ›, w miejsce dwuznaku ‹aa›. Wyłączne stosowanie Rigsdansk w mediach krajowych powoduje stopniowe zanikanie dialektów regionalnych w XX -tego  wieku. Poszczególne regiony kraju wyróżniają się obecnie jedynie niewielkimi różnicami w wymowie.

Na początku XXI th  wieku, główne warianty standardowego duńskim są up-Kopenhagi, związane z osobami starszymi, najbogatszym i najlepiej wykształconych w stolicy, a low-Kopenhagi tradycyjnie związane z klas pracujących, ale przyjęte jako prestiżowy różnorodność przez młodsze pokolenia. Imigracja zapoczątkowała również inną odmianę języka duńskiego, Perkerdansk , która zawiera elementy arabskiego , tureckiego , kurdyjskiego i angielskiego .

Pisanie

Duński używa alfabetu łacińskiego składającego się z 29 liter. Trzy dodatkowe litery do francuskiego to Å , Ø i Æ , które pojawiają się na końcu alfabetu po Z.

Porządek alfabetyczny i wartość grafemów

Stolica W b VS re mi fa sol H. ja jot
Malutki w b vs re mi fa sol godz ja jot
Stolica K. L M NIE O P. Q R S T
Malutki k l m nie o p q r s t
Stolica U V W. X Y Z Æ Ø W
Malutki u v w x y z æ ø w

Używa

Litery c , q , w , x i z występują praktycznie tylko w słowach obcego pochodzenia.

Wymowa

Å  : o (długi)

Æ  : ai

Y  : u (długi)

Ø  : eu

Gramatyka

Podobnie jak w norweskim i szwedzkim , czasowniki mają tylko jedną formę na czas, obowiązującą dla wszystkich ludzi.

Na przykład być  :

Teraźniejszość:

Czas teraźniejszy jest tworzony za pomocą końcówki -er dodanej do rdzenia (jeśli czasownik bezokolicznikowy kończy się na -e). W przeciwnym razie dodajemy -r do rodnika.

Przykłady:

bezokolicznik rodnik teraźniejszość
w lawie lav lav er
w bo bo bo r

Liczby

W przeciwieństwie do szwedzkiego i norweskiego , duński używa systemu 20 o podstawie . Ponadto powyżej 20 (jak w przypadku liczb w języku niemieckim) jednostki są umieszczane między setkami a dziesiątkami.

Leksykon

Pożyczki francuskie

W języku francuskim kilka słów pochodzi z nowoczesnych języków skandynawskich , takich jak inlandsis , fjord , køkkenmødding .

Z drugiej strony wiele duńskich słów i wyrażeń pochodzi z języka francuskiego , takich jak temperament , kawiarnia (w znaczeniu bistro ), restauracja itp.

Przykłady

Słowo Tłumaczenie Przybliżona wymowa Dokładna wymowa Angielski, holenderski, Low Saxon i niemieckich cognates
Ziemia jord rok [ˈJoɐ̯ˀ] ziemia , aarde , EERd , Erde
niebo himmel hemel [ˈHeml̩] niebo , hemel , Himmel , Himmel
woda vand zawór [ˈVanˀ, ˈvænˀ] woda , woda , woda , Wasser
ogień on d ille [on] fire , vuur , Füer , Feuer
człowiek mand manna [ˈManˀ], [ˈmænˀ] mężczyzna , mężczyzna , Mann , Mann
kobiety kvinde kfenè [ˈKʰvenə] kobieta , vrouw , Fro , Frau
jeść w spise w spissè [ʌ ˈsb̥iːsə] eat , eten , eten , speisen / essen
pić w drikke w trójkę [ʌ ˈd̥ʁæg̊ə] napój , Drinken , Drinken , trinken
wysoki stor stor [ˈSd̥oɐ̯ˀ] świetny , groot , groot , groß
mały lille lillè [ˈLilə] little , klein , lütt , klein
noc nat mata [ˈNad̥], [ˈnæd̥] noc , nacht , Nacht , Nacht
dzień dag skaleczenie [ˈD̥æːˀ (j)] dzień , dag , Dag , Tag

Uwagi i odniesienia

(fr) Ten artykuł jest częściowo lub w całości zaczerpnięty z artykułu z angielskiej Wikipedii zatytułowanego „  Język duński  ” ( zobacz listę autorów ) .
  1. Raport Rady Języka Norweskiego z 2011 r., Strona 2.
  2. Języki urzędowe UE
  3. Dansk Sprognævn
  4. Rischel 2012 , s.  809.
  5. Neutralne pod względem płci

Zobacz też

Bibliografia

Powiązane artykuły

Linki zewnętrzne