Narodziny |
1532 Mons , Habsburg Holandia |
---|---|
Śmierć |
14 czerwca 1594 Monachium , Święte Rzymskie Księstwo Bawarii |
Podstawowa działalność | Kompozytor , mistrz kaplicy |
Roland de Lassus [ lasys ] (lub Orlando di Lasso , Orlande de Lassus lub Roland Delattre ), urodzony w Mons w 1532 r. I zmarł w Monachium dnia14 czerwca 1594, jest kompozytorem szkoły francusko-flamandzkiej u schyłku renesansu .
Od najmłodszych lat Roland de Lassus studiował muzykę. Bardzo szybko został zarejestrowany jako „chórchor”, to znaczy jako dziecko śpiewające w chórze kościoła, a zatem jako student tytułu magisterskiego w kościele Saint-Nicolas-en-Havré, w Mons w Belgii . Będzie uczył się tam śpiewu, a bardziej ogólnie muzyki, do 12 roku życia. Poziom tych szkół był wysoki: były w pewnym sensie przodkami konserwatoriów. Dzieci otrzymały tam również wykształcenie ogólne.
Jego wyjątkowy głos wzbudzał zazdrość do tego stopnia, że był trzykrotnie obiektem prób porwania. W wieku dwunastu lat opuścił Holandię z Ferdinand I er Gonzagi i udał się do Mantui , w Sycylii , a później Milan , gdzie przebywał od 1547 do 1549. W Mediolanie , poznał madrigalist Hoste da Reggio (Bartolomeo Torresano), który będzie miał wpływ na jego pierwszy styl muzyczny.
Następnie pracował jako śpiewak i kompozytor dla biskupa Costantino Castrioto w Neapolu na początku lat 50. Z tego okresu pochodzą najwcześniejsze utwory. Następnie Lassus przeniósł się do Rzymu, gdzie pracował dla Cosimo I er de 'Medici , wielkiego księcia Toskanii. W 1553 r. W Rzymie został mistrzem kaplicy bazyliki św. Jana na Lateranie , prestiżowego stanowiska dla dwudziestojednoletniego mężczyzny. Jednak przebywa tam tylko rok. W 1555 roku jego następcą został włoski kompozytor Giovanni Pierluigi da Palestrina .
Jego ślad zaginął w 1554 roku, ale ostatnie badania sugerują, że podróżował do Francji i Anglii. W 1555 r. Wrócił do Niderlandów, a jego pierwsze utwory zostały opublikowane w Antwerpii w 1555 lub 1556 r. W 1556 r. Wstąpił na dwór Alberta V Bawarii , który chciał otoczyć się prestiżowymi muzykami, takimi jak dwory włoskich książąt. Lassus był jednym z Holendrów, którzy tam pracowali, i jest zdecydowanie najbardziej znany. Widać, że był szczęśliwy w Monachium i zdecydował się tam osiedlić. W 1558 poślubił Reginę Wäckinger, córkę druhny księżnej; mają dwóch synów, z których obaj zostali kompozytorami. W 1563 r. Lassus został mianowany kapelmistrzem w Monachium , zastępując na tym stanowisku Ludwiga Dasera. Pozostał w służbie Alberta V i jego następcy, Wilhelma V Bawarii , aż do śmierci.
Jego sztuka została natychmiast doceniona, a Roland de Lassus był od połowy wieku nazywany przez poetę Ronsarda „boskim Orlande” lub „księciem muzyki” przez współczesnych, a nawet później „belgijskim Orfeuszem”. W latach sześćdziesiątych XVI wieku Lassus stał się bardzo sławny, a kompozytorzy podróżowali do Monachium, aby uczyć się u niego, tak jak Andrea Gabrieli . Ten ostatni udał się tam w 1562 roku i być może przebywał w kaplicy przez rok; Bratanek Andrei, Giovanni Gabrieli, niewątpliwie uczył się u Lassusa w latach 70. XVI w. Jego sława rozprzestrzeniła się poza właściwe środowisko muzyczne, gdyż w 1570 r. Cesarz Maksymilian II uszlachetnił go, co jest rzadkim zjawiskiem dla kompozytora. Papież Grzegorz XIII uczynił go rycerzem . W 1571 i 1573 roku król Francji Karol IX , wielki meloman, zaprosił go do Kaplicy Królewskiej . Rzeczywiście, król, który mianował słynnego kościelnego muzyka biskupa Montpellier, potrzebował innego wielkiego muzyka. Możliwe, że kompozytor opuścił Bawarię. W każdym razie Karol IX zmarł niestety w 1574 r., Zanim Lassus przybył do Paryża. Niektórzy z tych królów i arystokratów usiłowali wypędzić go z Monachium atrakcyjniejszymi ofertami, ale Lassusa najwyraźniej bardziej interesowała stabilność swojej pozycji i możliwości, jakie daje dwór Alberta, niż czysto pozorna forma. „Nie chcę opuszczać domu, ogrodu i innych dobrych rzeczy w Monachium” - pisał do księcia Saksonii w 1580 r. Po otrzymaniu oferty pracy w Dreźnie .
Pod koniec lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XVI wieku Roland de Lassus kilkakrotnie podróżował do Włoch, gdzie zetknął się z najnowocześniejszymi stylami i trendami. Napisał „Ô vin en vigne”, zbiór zbieraczy winogron zharmonizowanych w 1576 roku. W Ferrarze , centrum awangardowej działalności, bez wątpienia słyszał madrygały skomponowane na dwór Este , ale jego styl pozostał konserwatywny i stał się prostszy i bardziej wyrafinowany. W latach 90. XVI wieku jego stan zdrowia zaczął się pogarszać. Po udarze spotkał się z lekarzem Thomasem Mermannem, który leczył to, co nazywano „ hipochondryczną melancholią ”, ale nadal potrafił komponować, a nawet czasami podróżować. Jego najnowsze prace są również często uważane za ważne: zbiór 21 duchowych madrygałów znanych pod nazwą Lagrime di San Pietro („Łzy Świętego Piotra ”), które zadedykował papieżowi Klemensowi VIII i opublikował pośmiertnie w 1595 roku.
Lassus zmarł w Monachium dnia 14 czerwca 1594, tego samego dnia jego pracodawca zdecydował się odejść od niego z powodów finansowych. Nigdy nie przeczytał listu nakazującego mu odejście.
Roland de Lassus to jeden z najbardziej płodnych, wszechstronnych i uniwersalnych kompozytorów późnego renesansu . Napisał ponad 2000 prac ze wszystkich gatunków w językach łacińskim, francuskim, włoskim i niemieckim; 1600 jest podpisanych lub przypisanych z pewnością. Należą 530 motety , 175 włoskie madrygały i villanelli , 150 francuskich piosenek i 90 niemieckiej Lieder . Nie ma śladów muzyki stricte instrumentalnej: ciekawa nieobecność skądinąd tak ambitnego i płodnego kompozytora w czasach, gdy muzyka instrumentalna stała się ważną formą wyrazu w całej Europie. Jego wszystkie prace zostały opublikowane przez Breitkopfa (21 tomów 1894 - 1926 ).
W tym okresie konfliktu religijnego Roland de Lassus pozostał katolikiem w sposób pragmatyczny i tolerancyjny. Podobnie jak większość jemu współczesnych, publikował świeckie pieśni, a także Msze parodialne i Magnificaty : po częstym w tamtym czasie wielu z nich opierało się na świeckich kompozycjach: te dzieła religijne rzeczywiście rozwinęły się, w bardzo rozbudowany sposób, monodycznie lub polifonicznie. piosenki rozpowszechnione i znane wszystkim. Należy podkreślić, że ta praktyka (która pozostanie zwyczajowa aż do reform Soboru Trydenckiego ) była daleka od jakiejkolwiek karykatury czy łatwości. W rzeczywistości była to wymiana między dwoma sposobami ekspresji. Później kontrreformacja katolicka, którzy pod wpływem jezuitów , że szczyt w Bawarii pod koniec XVI -tego wieku , będzie miał znaczący wpływ na pracę Lassus w jego muzyce liturgicznej rytu rzymskiego. Przejawi się to dużą liczbą Magnificatów . Będzie to również widoczne w jego polifonii melodii katolickiego psałterza Caspara Ulenberga (de) (1588), a jeszcze bardziej w wielkim cyklu pokutnym madrygałów duchowych, Lagrime di San Pietro ( Łzy Świętego Piotra , 1594) ). Lassus odszedł od pewnych starożytnych praktyk i był jednym z pierwszych potomków Soboru Trydenckiego , którego reformy ożywiły sztukę barokową w następnym okresie.
Szerokie rzeszeZachowało się prawie 60 kompletnych mas . Większość z nich to msze parodie oparte na utworach religijnych lub świeckich napisanych przez niego samego lub przez innych kompozytorów. Technicznie imponujące, są, co nie dziwi, najbardziej konserwatywną częścią jego produkcji. W tym czasie msza odpowiadała stylowi oryginalnego „materiału”, który obejmował chorał gregoriański ( monodyczny ) po współczesne kompozycje polifoniczne, takie jak motety czy madrygały , ale nadal posiadał odpowiedni wyrazisty charakter. Niektóre z jego mszy są oparte na bardzo świeckich francuskich piosenkach, niektóre z nich są wręcz obsceniczne. Między wami piętnastoletnie dziewczynki , autorstwa Clemens non Papa , dały mu materiał do jego Missa Entre vous filles (1581), niewątpliwie jego najbardziej zdumiewający wybór. Ta piosenka jest oczywiście przypadkiem ekstremalnym: celem - lub punktem wyjścia - w tym, co było tylko zwyczajem, było przede wszystkim utrzymanie więzi z realiami świeckiego świata. Ta praktyka została wówczas nie tylko zaakceptowana, ale także popierana przez Kościół. Jeśli chodzi o Lassusa, dowód można znaleźć w jego korespondencji z jego pracodawcami, z których wiele dotarło do nas.
Oprócz swoich tradycyjnych mszy parodystycznych, Roland de Lassus napisał znaczną ilość Missæ breves , „Masses brèves”, przeznaczonych na krótkoterminowe nabożeństwa (na przykład w dni, kiedy książę Albert poszedł na polowanie, nie chciał powstrzymywany zbyt długo przez długą muzykę polifoniczną ). Najważniejszym z nich jest Msza Łowców ( Venatorum Missa ).
Niektóre z jego mas pokazują wpływ weneckiej szkoły , w szczególności w zakresie stosowania technik polychorality (na przykład Missa Osculetur mnie , z ośmioma głosami , na podstawie własnej motet Osculetur mnie ( „Że m„kiss, z pocałunek z jego ust "), zaczerpnięte z Pieśni nad Pieśniami od króla Salomona . W tej Mszy, dwa chóry reagować i przenikają. W sumie trzy jego masy są napisane dla podwójnego chóru . wpłynęły one również Wenecjan siebie. Po tym wszystkim, Andrea Gabrieli odwiedził Lassus w Monachium w 1562 r., A wiele dzieł Lassusa zostało opublikowanych w Wenecji. Mimo że używał współczesnego stylu weneckiego, jego harmonijny język pozostał w tych pracach mądry: dostosował weneckie projekty do własnych celów artystycznych.
Motety i inna muzyka liturgicznaRoland de Lassus wyróżnił się stylem znanym wówczas jako Musica reservata (lub musica secreta ). Dokładne znaczenie tego terminu pozostaje przedmiotem dyskusji, chociaż wśród muzykologów panuje pewna zgoda . Chodzi o to, aby tekst w muzyce był wyrazisty i intensywny, łącząc skalę chromatyczną i diatoniczną. Znanym przykładem kompozycji Lassusa, napisanej w tym stylu, jest cykl 12 motetów Prophetiae Sibyllarum ( Przepowiednie Sybilli ), zapowiadający chromatykę Carlo Gesualda . Innowacyjny jak na swoje czasy, w ten sposób komponowania jest pojawił się w XX th wieku .
Lassus napisał cztery wersje Męki Pańskiej na podstawie czterech tekstów napisanych przez ewangelistów : Mateusza, Marka, Łukasza i Jana. Wszystkie są a cappella . Słowa Chrystusa i relacja ewangelisty (obie śpiewane) przeplatają się z fragmentami polifonicznymi.
Dzieło Lassusa jako kompozytora motetów należy do najbardziej różnorodnych i cudownych w całym renesansie. Jego produkcja waha się od wysublimowanej po bufonerię. W muzyce sakralnej wykazywał czasem zaskakujące poczucie humoru. Na przykład jeden z jego motetów, Super flumina Babylonis ( Psalm 137), zawiera jąkanie, zatrzymywanie i ponowne uruchamianie oraz ogólne zamieszanie; może się to wydawać związane z koncepcją muzycznego żartu , którą Mozart ponownie użyje dwa wieki później. Ale w rzeczywistości chodzi głównie o madrygały . Ten proces opisowy, polegający na tłumaczeniu muzycznym tego, co się przywołuje, był wówczas aktualny i będzie tym bardziej aktualny w okresie, który nazywamy barokiem, w XVII i XVIII wieku. Na przykład na flevimus („płakaliśmy”) Lassus stara się przekazać pojęcie łez w stylizowany, ale delikatny sposób.
Kilka jego motetów zostało skomponowanych na uroczyste okazje, jak można by się spodziewać po nadwornym kompozytorze, który musiał oferować muzykę podczas wizyt dygnitarzy, wesel, traktatów i innych wydarzeń państwowych. Ale przede wszystkim był twórcą motetów religijnych, które przyniosły mu chwałę i rozgłos.
Wersja Psalmów Pokuty Dawida autorstwa Rolanda de Lassusa ( Psalmi pœnitentiales Davidis , wyd. Monachijskie 1584) jest jedną z najbardziej znanych w całym renesansie. Kontrapunkt jest swobodny, unikając uogólnionego naśladowania francusko-flamandzkiego, jak Nicolas Gombert , czasami używającego innych urządzeń niż Palestrina . Jak wszędzie, Lassus stara się wzmocnić emocjonalny wpływ. Przedostatni utwór, De profundis ( Psalm 130 , tutaj psalm szósty), jest uważany przez wielu specjalistów za jeden ze szczytów renesansowej polifonii, podobnie jak Josquin des Prés .
Wśród innych jego kompozycji liturgicznych znajdziemy hymny (takie jak Jam lucis orto sidere ), hymny (w tym ponad 100 Magnificat ), odpowiedzi na Wielki Tydzień , Męki Pańskie, Lamentacje i utwory na ważne festiwale.
Roland de Lassus pisał we wszystkich ówczesnych świeckich formach. W przedmowie do zbioru pieśni niemieckich Lassus wymienia swoje dzieła świeckie: madrygały włoskie i pieśni francuskie, pieśni niemieckie i holenderskie. Jest prawdopodobnie jedynym kompozytorem renesansowym, który obficie pisał w pięciu językach - oprócz wymienionych powyżej po łacinie - i we wszystkich pisał z równą łatwością. Wiele jego piosenek stało się bardzo popularnych w całej Europie. W tych różnych świeckich pieśniach ugina się w stylu kraju pochodzenia, zachowując zawsze swoją oryginalność.
Włoskie madrygałyW jego madrygałach, z których wiele zostało skomponowanych podczas pobytu w Rzymie, jego styl jest jasny i zwięzły. Melodie są łatwe do zapamiętania. Jak zrobił to później Bach , kompozytor również „podpisał” swoje dzieło, używając często słowa „Lasso” lub nut A-G. Jego wybór poezji był bardzo zróżnicowany, od Petrarki do jego poważniejszych dzieł, po lżejsze wersety do niektórych jego zabawnych kanzonetek .
Lassus często grupował swoje madrygały w cykle. Na przykład jego czwarta książka z pięcioczęściowymi madrygałami zaczyna się od sestiny , czyli sekstyny Petrarki, kontynuuje dwoma sonetami , a kończy kolejnym sekstynem: dlatego całą książkę można rozumieć jako całościową kompozycję złożoną z niezależnych części połączonych do siebie.
Piosenki francuskieInną formą, którą kultywował Roland de Lassus, jest francuska piosenka. Napisał ich około 150. Większość z nich pochodzi z lat pięćdziesiątych XVI wieku, ale niektóre pisał nawet wtedy, gdy mieszkał w Niemczech. Ostatnie produkcje tego gatunku pochodzą z lat 80. XVI wieku cieszyły się dużą popularnością w Europie. Wiele z nich zostało przepisanych na instrumenty. Większość z nich znajduje się w kolekcjach opublikowanych w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XVI wieku: dwa autorstwa Pierre'a Phalèse w 1571 roku i dwa autorstwa Adriana Le Roy i Roberta Ballarda w 1576 i 1584 roku. Style są zróżnicowane: kompozycje dostojne i poważne, ale także figlarne, zuchwałe. i zakochany. Na przykład w 1576 roku Roland de Lassus ułożył muzykę do wiersza Joachima Du Bellaya ( Zimna i ciemna noc ) i uczynił z niego świecką pieśń na cztery głosy. Utwór jest pisany polifonicznie i bardzo dopracowany w ekspresji. W tych zbiorach znajdują się również piosenki do picia dostosowane do okoliczności prywatnych lub tawern. Lassus jest bliżej Claudina de Sermisy niż Clément Janequin .
Jedna z najsłynniejszych pijackich piosenek Lassusa została wykorzystana przez Szekspira w drugiej części Henryka IV (Akt V, Scena III): Pewnego dnia zobaczyłem pełniejszego, który deptał .
Niemiecki LiederTrzecim typem świeckiej kompozycji jest niemieckie kłamstwo . Większość z tych piosenek jest skierowana do innej publiczności, ponieważ różnią się tonem i stylem w porównaniu z piosenkami francuskimi czy włoskimi madrygałami. Co więcej, Lassus napisał je później w swoim życiu, po 1567 roku, kiedy był już dobrze zadomowiony w Monachium. Wiele z nich dotyczy tematów religijnych, chociaż są też lżejsze. Napisał także niemieckie piosenki o piciu i piosenki o nieszczęśliwych aspektach nadmiernego picia.
Piosenki holenderskieW przedmowie do swojego zbioru pieśni niemieckich Lassus twierdzi, że skomponował pieśni holenderskie . Jednak żaden z nich nie zachował się.
Muzykolog Robert Wangermée uważa, że muzyk był XVI th najbardziej znanego wieku w całej Europie, ciesząc ogromny sukces nie tylko wśród elit społecznych, ale także społecznie znacznie szersza publiczność. Dla tego kompozytora ważny jest związek z językiem. Podnosząc wiele stron, które mu poświęca, w kilku syntetycznych końcowych wersach, Wangermée pisze:
„Ostatecznie to, co może charakteryzować muzykę Lassusa, to to, że wyrzeka się ona wszystkiego a priori w konstrukcji; nie ma, lub rzadko, cantus firmus , nie ma systematycznej imitacji. Tekst jest zawsze motorem inspiracji; najczęściej prowadzi do dość krótkich wzorców, dostosowanych do każdego zdania i każdego słowa kluczowego. R. de Lassus, celowo odchodząc od estetyki gregoriańskiej, utrwalonej od dawna wśród kontrapuntowników , nie boi się zniekształcać zdania nieoczekiwanymi skokami, przecinać je ciszą, która ma również znaczenie ekspresyjne. W poszukiwaniu kontrastów rozwija się tylko na krótko w naśladownictwach, które nie są od dawna realizowane, w małych, bardzo charakterystycznych motywach metodycznych i ten kontrapunkt bez ciężkości często przeplata się z epizodami stylu homofonicznego . W niektórych pracach; pismo akordowe [akordami] wygrywa celowo, z dość szybką sylabiczną deklamacją. Odpowiadając na sugestie tekstu R. de Lassus może sięgnąć po archaizmy, ostry kontrapunkt, chromatykę , nagromadzone dysonanse. Wszystko jest uwarunkowane wyrazistą troską, która nie lekceważy dramatycznych skutków. Szanując standardy kontrapunktu, Roland de Lassus używa różnych technik, a nawet języków, które różnią się w zależności od gatunku, dzieł i efektów, które mają być osiągnięte. Jego muzyka to w skrócie pokaz wszystkich procesów pisarskich i wszystkich możliwości ekspresyjnych sztuki kontrapunktycznej w Holandii w chwili, gdy była zagrożona. "
Protestanckie parodie dzieł Lassusa krążyły w La Rochelle, Genewie i Londynie: pod redakcją Jeana Pasquiera i Simona Goularta miały nadać słowom jego pieśni duchowe wzniesienie, do którego wzywała jego muzyka.
Blazon : Poćwiartowany w saltire; 1. i 4., Argent na croisette pattée Or; 2 i 3, Azure; srebrne pudełko z ostrymi, naturalnymi, płaskimi złotymi znakami, na granicy tego samego. |