Miasto Stambuł w Turcji znane było z wielu różnych nazw w zależności od czasów. Najbardziej znane, poza współczesną turecką nazwą, to Bizancjum , Konstantynopol i Stambul . Inne nazwy są z nim związane w innych okresach jego historii oraz w różnych językach.
Według Pliniusza Starszego , pierwsze imię Bizancjum to Lygos :
Sed a Bosporo sinus Lasthenes, portus Senum i alter qui Mulierum cognominatur. promunturium Chryseon Ceras, in quo oppidum Byzantium liberae condicionis, antea Lygos dictum; abest a Dyrrhachio DCCXI p.: tantum patet longitudo terrarum inter Hadriaticum mare i Propontidem.
„Z Bosforu, Zatoki Casthene, portu Starszych i innego portu zwanego Portem Kobiet; cypel Chrysoceras, na którym znajduje się miasto Bizancjum w stanie wolnym, dawniej zwane Lygos; jest oddalony od Dyrrachium o 711 000 kroków: taki jest przedział, który oddziela Morze Adriatyckie od Propontis. "
Mogłaby to być tracka miejscowość położona w miejscu późniejszego rozwoju miasta, na końcu półwyspu ( Sarayburnu ).
Βυζάντιον ( Byzántion ), zlatynizowany w Bizancjum , został założony przez greckich kolonistów z Megary w 557 roku pne. AD . Przyjmuje się, że sama nazwa ma pochodzenie trackie i pochodzi sprzed kolonii greckiej. Mógłby pochodzić od właściwego imienia trackiego: „ Byzas ”. Starożytne greckie legendyopisująkróla i tytułowego założyciela miasta, Bizasa , przywódcę osadników Megariot.
Znacznie później nazwa Bizancjum powszechnie określa na Zachodzie Wschodnie Cesarstwo Rzymskie, którego stolicą jest Bizancjum. Ten zwyczaj został wprowadzony w 1555 roku przez niemieckiego historyka Hieronima Wolfa , sto lat po upadku tego imperium. W czasach Cesarstwa, termin „ Bizancjum ” oznacza jedynie kolonię grecką jako pamięć historyczną. Samo miasto nazywane jest „ Constantinopolis ” (patrz poniżej), w skrócie iw popularnym języku „ ê Pólis ” lub „ Bolis ”, podczas gdy Imperium, którym rządził, nazywa się „ Basileia tôn Romaiôn ” (Imperium Rzymian), w skrócie „ Rumunia ” .
Augusta Antonina to nazwa miasta na krótki czas w III -go wieku. Otrzymał go od cesarza rzymskiego Septymiusza Sewera (193–211) na cześć jego syna Antoninusa, późniejszego cesarza Karakalli .
Przed dokonaniem miastu nową wschodnią stolicę cesarstwa rzymskiego11 maja 330Cesarz Konstantyn I najpierw podjął się monumentalnego projektu budowlanego, częściowo inspirowanego Rzymem. Sam cesarz Konstantyn nadał nowemu miastu nazwę Konstantynopol i prawnie ogłosił je (νόμῳ) „ Drugim Rzymem ”.
Następnie w kolejnych stuleciach wśród autorów znajdujemy różne nieoficjalne nazwy: ἡ Νέα Ῥώμη ( hê Néa Rhốmê , „New Rome”), Alma Roma , Βυζαντιάς Ῥώμη ( Bizancjas Rhốmê , „Bizantyjski Rzym”), ἑῴα ῬώῬώmη ( heốia Rhêm ) „Wschodni Rzym”) i Roma Constantinopolitana .
Termin „Nowy Rzym” stał się kontrowersyjny w związku ze wzrostem potęgi zachodnio-germańskich królestw, w tym imperium frankońskiego, które stara się odbudować Cesarstwo Zachodnie, opierając się na papiestwie , a zwłaszcza w kontekście schizmy z 1054 r. i krucjaty , kiedy pisarze łacińscy i greccy zaczynają w sprzeczności domagać się prawowitości wobec rzymskiego dziedzictwa. Obecnie „Nowy Rzym” jest nadal częścią oficjalnego tytułu Patriarchy Konstantynopola .
Nazwa Konstantynopol ( "City of Constantine") podaje do miasta na cześć Constantine I st ( 330 ). Jego grecka forma to Κωνσταντινούπολις ( Kônstantinoúpolis ), łacińska forma Constantinopolis . Jego pierwsze oficjalne użycie zostało potwierdzone za czasów cesarza Teodozjusza II (408–450). Pozostaje oficjalna nazwa miasta w całym okresie bizantyjskim i obecną nazwą na Zachodzie aż do początku XX th wieku. Był również używany (z jego wariantem „Kostantiniyye”) przez Imperium Osmańskie przed nadejściem Turcji .
Słowiańska nazwa proroczy wykorzystywane przez rosyjskich Panslavists oraz Nikolay Danilewskiego i Fiodora Dostojewskiego , w końcu XIX -tego wieku. To podsycało nadzieję na zajęcie miasta i uczynienie go stolicą panslawizmu. Bitwa o Dardanele w 1915 wygrał sił osmańskich zakończył swój sen.
Oprócz Konstantynopola Bizantyńczycy nazywają miasto całą gamą imion honorowych, np. „Królowa Miast” ( Βασιλὶς τῶν πόλεων , Basilìs tỗn póleôn ). W popularnym języku najczęstszym sposobem nazywania go jest po prostu „Miasto” ( ἡ Πόλις , ê Pólis ; we współczesnej grece : η Πόλη , i Poli ). To użycie, nadal aktualne w potocznym języku greckim i ormiańskim ( Պոլիս , Bolis , w zachodnim ormiańskim lub Ստամբուլ ), jest również podstawą tureckiej nazwy Stambuł .
Kostantiniyye (arab. القسطنطينية , al-Qusṭanṭiniyah ; turecki osmański قسطنطينيه , Kostantiniyye ) to nazwa, pod którą miasto jest znane w cywilizacji islamskiej . Jest to arabski zapis „Konstantynopola”, arabskie zakończenie oznaczające „miejsce” zamiast greckiego przyrostka „ -polis ”. Po podboju osmańskim w 1453 r. Była używana jako najbardziej formalna nazwa oficjalna w Turcji osmańskiej i pozostawała aktualna aż do upadku imperium w 1923 r. Jednak w niektórych okresach władze osmańskie preferowały inne nazwy. W publikacjach Państwa Islamskiego używa się tego terminu.
Nowoczesny turecka nazwa İstanbul (wymawiane / istanbuɫ / ) jest potwierdzone (ze zmianami) z X XX wieku, najpierw w ormiański i arabski oraz w źródłach tureckich. Wywodzi się z greckiego wyrażenia εις την Πόλιν ( eis tên Pólin , wymawiane istimbolin ) lub στην Πόλη ( stên Pólê , wymawiane stimboli ), co oznacza „w mieście” lub „w kierunku miasta”. Włączenie artykułów (lub części artykułów) i innych cząstek do greckich nazw miejsc było powszechne jeszcze przed okresem osmańskim, na przykład Navarino dla Avarino (obecny Pylos ). Inne tureckie nazwy miejsc podążają za tym procesem: Stímboli (obecnie Argyroúpoli na Krecie ), Izmit , starożytny İznikmit z greckiej Nicomedia , İznik z greckiej Nicomedii („ iz nikea ”), Samsun ( s'Amison , od „ se + Amisos ”) lub İstanköy z greckiej wyspy Kos (od „ is tin Ko ”). Obecność początkowego „i-” może odzwierciedlać starożytną grecką formę „is-” lub być konsekwencją wtórnej epentezy , wynikającej z fonotaktycznej struktury języka tureckiego .
W języku tureckim, jeszcze przed podbojem w 1453 r., Stambuł to najpowszechniejsza nazwa miasta w języku potocznym. Jednak w języku oficjalnym władze osmańskie wolą inne terminy, takie jak Kostantiniyye . Więc Kostantiniyye jest używany na monety, aż do końca XVII -tego wieku i ponownie w XIX -tego wieku. Kancelaria i Sąd Osmański używają Kostantiniyye jako części złożonych formuł wyrażających pochodzenie oficjalnych dokumentów, takich jak be-Makam-ı Darü's-Saltanat-ı Kostantiniyyetü'l-Mahrusâtü'l-Mahmiyye . W XIX -tego wieku, jest on stosowany jako materiał dowodowy w druku tureckiej, w przeciwieństwie do zagranicznych wykorzystania „Konstantynopol”. W tym czasie jednak „İstanbul” był częścią języka urzędowego, na przykład w tytułach najwyższego osmańskiego dowódcy wojskowego ( İstanbul ağası ) i najwyższego urzędnika cywilnego miasta ( İstanbul efendisi ). „Stambuł”, jak również kilka odmian, są również używane w muzułmańskiej literaturze i poezji.
Po utworzeniu Republiki Turcji w 1923 roku alternatywy dla Stambułu w języku tureckim stały się przestarzałe. Wraz z reorganizacją tureckiej poczty władze tureckie oficjalnie proszą o to zagraniczne kraje28 marca 1930przestać odnosić się do miasta tradycyjnymi nietureckimi nazwami (Konstantynopol, Cargrad itp.) i przyjąć Stambuł jako jedyną nazwę w swoich językach. Listy i paczki wysyłane do „Konstantynopola” lub „Carigradu” nie są już dostarczane przez tureckie poczty, co przyspiesza międzynarodowe przyjęcie nazwy.
W języku francuskim nazwa ta jest zwykle zapisywana jako „Stambuł”. We współczesnym języku tureckim jest napisane „ İstanbul ”, ponieważ alfabet turecki rozróżnia i za pomocą kropki (wielka litera İ) i i bez kropki ı (wielka litera I).
Stamboul lub Stambul to starożytna nazwa historycznego starego miasta , który był zatem jedynym elementem miasta. Nowe dzielnice jeszcze nie istniały w momencie pojawienia się, co jest trudne do dziś, tej formy bez początkowego „i-” samego Stambułu . Kształty bez „i” jak „oryginalny” Stambule są potwierdzone dość wczesnym średniowieczu, najpierw w arabskich źródeł X XX wieku ormiańskich źródeł XII th wieku.
Stambuł jest stosowany w Europie Zachodniej za równoważne do Stambułu, aż termin zostać zastąpiony przez nowy turecki oficjalnego użytku w 1930 XIX th wieku i na początku XX th -wiecznej Europy Zachodniej źródeł Amerykanie często używają „Konstantynopol” dla metropolii jako całości i Stambul dla centralnej części historycznego półwyspu, czyli bizantyjskiego Konstantynopola w murach , ponieważ do 1928 roku aglomeracja oficjalnie nazywana Konstantynopolem , a Stambul wyznaczała tylko stare miasto (historyczny półwysep).
Nazwę tę rozszerzono na całe miasto we współczesnej formie Stambułu po reformie języka tureckiego i piśmie Atatürka w 1928 roku (Rewolucja Znaków).
Islambol („tam, gdzie islam obfituje”) lub Islambul („odnajduje islam”) to adaptacje Stambułu według popularnej etymologii , stworzone po podboju osmańskim w 1453 r., Aby podkreślić nową rolę miasta jako stolicy Imperium Osmańskiego . Zostały poświadczone wkrótce po podboju, a ich wynalazek został przypisany przez współczesnych pisarzy samemu sułtanowi Mehmedowi II . Niektóre źródła osmańskie z XVII -tego wieku, jak Ewlija Czelebi , nazwa turecki opisać Islambol jako aktualny w danym momencie. Pomiędzy końcem XVII -tego wieku, w XVIII -tego wieku, nazwa ta ma również oficjalne używanie. Pierwsza wzmianka o „Islambol” na monecie pochodzi z 1703 roku, za panowania sułtana Ahmeta III .
Współcześni Turcy i cudzoziemcy odnoszą się do rządu cesarskiego w sposób szczególny honorowy, zwłaszcza w korespondencji dyplomatycznej. Znaleźliśmy :
Brama Felicity i Sublime Gate są miejscami Pałacu Topkapi i są używane przez metonimię w odniesieniu do władz, które je okupują, a tym samym do imperialnej administracji osmańskiej.
Wiele ludów graniczących z Cesarstwem Bizantyjskim używa nazw wyrażających takie pojęcia, jak „Wielkie Miasto”, „Miasto Cesarzy”, „Stolica Rzymian” lub podobne. X th do XII th stulecia Konstantynopola jest jedną z dwóch największych miast na świecie z Bagdadu .
The Vikings , którzy mieli kontakt z Bizancjum w trakcie ich ekspansji w Europie Wschodniej, stosowane w staronordyckim nazwa Miklagarðr (od mikill , „wielki”, a garðr , „miasto”), później Miklagard . Ta nazwa jest nadal używana w języku islandzkim ( Mikligarður ) i farerskim ( Miklagarður ).
W językach słowiańskich , Konstantynopol jest „Miasto Cezara ” Tsargrad ( stary słowiański : Цѣсарьградъ lub Царьградъ, bułgarski , macedoński , serbski : Цариград, rosyjski : Царьград , Ukraina : Царгород , nazwisko także w rumuńskim : Ţarigrad ). Prawdopodobnie jest to śledzenie zdania greckiego jak Βασιλέως Πόλις / Basiléôs Polis ( „miasto króla”). Termin ten jest czasami używany w języku bułgarskim , podczas gdy jest archaiczny w serbsko-chorwackim , rosyjskim i macedońskim . W języku serbsko-chorwackim jest używany tylko do oznaczenia historycznej stolicy imperiów bizantyjskiego i osmańskiego. W słoweńskim , Carigrad jest alternatywą do wyznaczenia nowoczesne miasto. W czeskim (języki zachodniosłowiańskie), nazwa ta słowiańska tworzy kształt Cařihrad (stosowany w XIX th century, od czasu do czasu w chwili obecnej).
Termin ten dał również starożytne toponimy, takie jak „ramię carskie” w ujściu Dunaju (później zwane Stari-Stamboul, u ujścia ramienia Chilia ) lub „droga carska” w Bułgarii oznaczająca szlak sofijski - Konstantynopol zapożyczony przez Krucjaty .
Po upadku Konstantynopola do Turków , Patriarchat Moskiewski ogłosił sam „trzeci Rzym”, a imperium rosyjskiego , z kolei twierdząc dziedzictwa rzymskiego (jak Kaiser , tytuł cara pochodzi od „Cezar”), ustawić jako geopolitycznego obiektywnej The „ wyzwolenie Cargradu ” (i nawiasem mówiąc, kontrola cieśnin i utworzenie państw satelickich na Bałkanach …).
Oprócz Kustantiniyyah , perski , urdu , arabski i inne języki świata muzułmańskiego używają nazw opartych na tytule „ Cezar ”, takich jak perski Kayser-i Zemin lub etniczne imię „ Rum ” („Rzymianie”) , Takich jak arabski Rūmiyyat al-kubra („Wielkie Miasto Rzymian”) lub perski / urdu Takht-e Rum („Tron Rzymian”).
W języku hebrajskim miasto jest czasami określane jako Kushtandina ( קושטנדינה ), Kushtandina Rabati ( קושטנדינה רבתי , dosłownie „Wielki Kushtandina”) lub skracane do Kushta ( קושטא ), przeróbka „Kostantiniyye”. Ten zwyczaj jest obecny wśród Żydów aż do początku XX e wieku; obecnie nazwy te prawie zniknęły w Izraelu , zastąpione hebrajską transliteracją tureckiego „Istambułu” ( איסטנבול ).
Większość języków europejskich przyjęło nazwę „Istanbul” w XX th century opisania nowoczesne miasto, jak to jest w zwyczaju w życie w Republice Turcji. Grecy nadal nazywają miasto Konstantynopolem ( Κωνσταντινούπολη , Konstantinupoli ) lub po prostu „miastem” ( η Πόλη , i Poli ). Wśród języków używających form opartych na „Stamboul” są: rosyjski , polski (chociaż alternatywna forma Istambuł jest powszechnie akceptowana i używana w wielu tłumaczeniach), łotewski , litewski , gruziński i albański . z hiszpańskiego zastosowania Estambul i portugalski Istambuł , a „m”, a nie „N”. Węgierski wykorzystuje Isztanbul z dodatkiem „z”, ponieważ z jego awarii, Węgrzy zło będzie wymawiać nazwę „Ichtambul”. W armeńskie zastosowania BOLIS , oparte na greckiej Polis , „miasto”. Islandzki zachowuje kształt Mikligarður . W słoweńskim , Carigrad nadal powszechnie stosowane i często preferowane do oficjalnej nazwy.
„Stambuł został przyjęty jako oficjalna nazwa miasta dopiero w 1930 roku…”