Kolonizacja grecka

Kolonizacja grecka
Przykładowa ilustracja artykułu Grecka kolonizacja
Położenie wybrzeży skolonizowanych przez starożytnych Greków
Kropka VIII th w II TH  wiekachpne. J.-C.
Grupa etniczna Starożytni Grecy
Języki) Starożytna greka
Religia Grecka religia olimpijska
Główne miasta Milet  ; Efez  ; Phocaea  ; Ateny  ; Korynt  ; Chalkida  ; Eretria  ; Megara ...
Region pochodzenia Z peryferii Morza Egejskiego roi się od miast Morza Śródziemnego i Czarnego ( Liguria , południowe Włochy , Cyrenajka , Cypr , wybrzeże Azji Mniejszej i Kaukazu , Tracja , Scytia Mniejsza , Taurida , Zatoka Meotid ).
Aktualny region Rozproszenie w krajach o tradycji chrześcijańskiej ( nie jest to już kwestia kolonizacji czy miast, ale emigracji )
Królowie / monarchowie Królestwa hellenistyczne
Granica Kolumny Herkulesa na zachodzie, Kolchidy na wschodzie, królestwo fenickie i kartagińskie na południu; Celtowie , Rzymianie , Trakowie i Scytowie na północy.

Kolonizacja grecka roi miast Greckiej obwód Egejskiego wokół basenu Morza Śródziemnego . Ten ruch ludności odbywa się w kilku falach do VIII th i VII TH  wieków przed naszą erą. AD . Ogromny okres urbanizacji , ta faza ekspansji oznacza wzrost prawdziwego greckiego ruchu morskiego, modyfikując w ten sposób struktury handlowe i gospodarkę historycznej Grecji. Ten pierwszy wielki okres greckiej ekspansji, trwający od 734 r. - założenie Naksos - do 580 r. - założenie Agrigento - miał zostać przewyższony swą wielkością jedynie przez podboje Aleksandra Wielkiego . W ciągu tych dwóch stuleci rozproszenia utwierdzono się w wspólnej kulturze greckiej, łączącej różne regiony śródziemnomorskie. Ślady kolonii odnajdujemy na południu Włoch (Wielka Graecia ), na wybrzeżach Morza Czarnego , na Cyprze i w północno-wschodniej Afryce (Cyrenajka, Mauretania i Tingitane oraz na granicach świata Kartaginy), a także w zachodniej części Morza Śródziemnego (Galii), wciąż w odizolowanych ośrodkach. Jego fundamenty dotyczą prawie wyłącznie wybrzeża, a niewiele stanowisk znajduje się w głębi lądu .

Główne cechy

Przeznaczenie

Użycie terminu „kolonizacja” ma charakter paliatywny tylko wtedy, gdy jest używany w świecie greckim. Jeśli nie będziemy ostrożni, tłumaczenie czasownika apoikein jako „kolonizować” i słowa apoikia jako „kolonia” może wprowadzać w błąd. Termin kolonia i pojęcie kolonizacji nie są w pełni dostosowane, ponieważ przyjmują zestaw współczesnych konotacji, które nie mają zastosowania do starożytnej Grecji ani do natury zjawiska poliady. Z jednej strony, ponieważ źródła określają jednocześnie terminem apoikia wyjazd, emigrację , wspólnotę pionierów i nowo powstałe w ten sposób miasto. Tutaj liderem wyprawy jest oikista lub ekista (słowo, w którym znajdujemy korzeń οἶκο «,„ habitat ”), kolonista apoikos . Z drugiej strony kolonizacja grecka składała się z serii migracji rozproszonych i heterogenicznych. Utworzona kolonia nie utrzymuje też relacji zależności ze swoim miastem macierzystym , nawet jeśli dostrzega synowską więź ze wspólnotą, z której się wywodzi; etymologia słowa „metropolia” przywołuje je więc bezpośrednio. Wreszcie, termin kolonia jest również używany do określenia emporii i clérouquie . Miejsce wymiany , styk między światem greckim a światami barbarzyńców , emporion jest zakładem bliższym placówce handlowej niż niezależnemu polis , bez ścisłego związku z metropolią. Clérouquie jest w istocie zjawiskiem kolonialnym o tyle, o ile pociąga za sobą emigrację, ale ta ostatnia jest przejściowa, z powołaniem wyłącznie wojskowym (albo do ochrony strategicznego miejsca, albo do nadzorowania społeczności gotowej do buntu przeciwko dominacji Ateńskiej), a czas jej trwania nie jest określony z góry. Nie jest przedmiotem mitu założycielskiego i nie ma cech autonomii polis . Jego fundamenty i zakłady są w większości agrarne z ograniczeniem chôrai . Różnią się tym od poprzednich kontaktów i osad, zwłaszcza w okresie archaicznym , dla którego archeolodzy i historycy używają terminu przedkolonizacja.

Przedkolonizacja

Pracy brytyjskiego archeologa Alana Blakewaya zawdzięczamy pojęcie greckiej prekolonizacji. Ze względu na swój charakter i intensywność ta faza kontaktu różni się od tej, która miała nastąpić po VIII wieku. Jest to przede wszystkim element prywatnej, a nie zbiorowej inicjatywy, jak w przypadku apoikiaï . Pierwsze zaświadczenie o założeniu i założeniu fundacji w obcym kraju ma charakter literacki. Chodzi o stworzenie Pheacii w szóstej pieśni Odysei .

Ogólne przyczyny

the sténochôria

Źródła greckie - Herodot, Strabon i Pauzaniasz - wymieniają stenochôria jako główną przyczynę kolonizacji. Greckie słowo sténochôria pochodzi od „sténochoreo”: „być ciasnym”. Termin ten jest dziś tłumaczony jako „brak” lub „głód ziemi”. Ogólna poprawa klimatu w środku I st tysiąclecia pne (cieplejsze i Wetter, potwierdzone przez palinologii i sedymentologii) umożliwia zwiększenie populacji na wybrzeżach Morza Śródziemnego, o czym świadczą wykopaliska cmentarzach. Jednak badania archeologiczne przeprowadzone w Koryncie pokazują, że nekropolie zostały założone na żyznych ziemiach, co stawia pod znakiem zapytania brak ziemi uprawnej jako główną przyczynę i przypuszcza inne przyczyny greckiej emigracji: np. domena rodziny, podczas gdy inne dzieci nie mają nic i stają przed wyborem: zostać i pracować dla najstarszego, albo pojechać i założyć nowe miasto i zdobyć tam ziemię). Wreszcie niedostatek zasobów podczas mniej sprzyjających epizodów klimatycznych, takich jak lata suszy, jest również jedną z możliwych przyczyn kolonizacji. Jest to zjawisko, które również wpływa na Fenicjanie , aw Azji , na Austronesians . Poza tym niewielki rozmiar terytoriów Poliadów doprowadził niektórych do ubóstwa, zadłużenia, a nawet niewoli. Ten horyzont to całkowity kryzys polityczny i społeczny, zastój .

Konflikty wewnętrzne, zastój

Słowo stasis w języku greckim określa każdą ukrytą sytuację konfliktową, która grozi wojną domową . Kolonizacja to sposób na uniknięcie wojen domowych, w wyniku których mniejszość opuszcza miasto, aby założyć nowe miasto . Mogą to być konflikty społeczne między arystokracją a demosem lub konflikty polityczne między grupami arystokratycznymi a ich klientelami (stara tradycja śródziemnomorska) lub w ramach grupy rządzącej, jak w Koryncie (zob. Bacchiades ). Koloniści często wyrażają chęć założenia lepszego miasta, nawet idealnego. Ta decyzja jest podejmowana tylko w przypadkach skrajnej grawitacji.

Motywacje komercyjne

Nawet jeśli nie odgrywają oni wiodącej roli w kolonizacji (wręcz przeciwnie, François Lefèvre w swojej Historii starożytnego świata greckiego podkreśla wiodącą rolę handlu w kolonizacji: przytacza w szczególności przykład kontroli cieśnin Mesyny przez Chalcideans - kolonię Rhegion we Włoszech i Zancle na Sycylii oraz Bosfor przez Megarian - kolonię Bizancjum i Chalcedonu), greccy kupcy i odkrywcy jako pierwsi zidentyfikowali kolonizowalne regiony zaopatrzone w wodę, uprawne równiny, górnictwo lub innych zasobów i bez gęstej populacji osiadłej (lub zamieszkanej przez  gościnnych „  barbarzyńców ”). Informują archontów miast, które zaopatrują. Rzeczywistość komercyjnych, politycznych, a nawet religijnych motywacji kolonizacji jest dość złożona. Arystoteles zwraca uwagę, że założyciel Marsylii był kupcem, ale zauważa, że ​​jest to wyjątek. Raczej osadnicy dążyli do odtworzenia modelu społecznego archaicznego miasta greckiego, charakteryzującego się dominacją szlachty ziemskiej.

Początkowo wolumen wymiany handlowej między kolonią a metropolią był często sam w sobie niewystarczający, aby utrzymać kolonię, dlatego nie wydaje się, aby metropolia miała monopol na te wymiany. Greckie kolonie założone z powodów czysto handlowych są rzadkie, jeśli nie niemożliwe do wykrycia : Naucratis w Egipcie nie jest oikeią w pełnym tego słowa znaczeniu, ponieważ zależy od imperium egipskiego, a następnie perskiego i nie jest niezależna. W clérouquies z Aten lub liczniki z Marsylii niczym Ligurii Olbia pozostają również „zamorskich okręgów” metropolii, a nie autonomiczne podrzędne miast.

Postęp w nawigacji

Wraz ze wzmocnieniem wiedzy morskiej, poprzez różne rody kapitanów ( kybernetes ) przekazywano dokładniejsze instrukcje żeglarskie , osiągnięto znaczący postęp w dziedzinie budowy statków: przeszliśmy od mozaikowego montażu desek połączonych nieregularnymi skrzyżowaniami, jak w Thonis-Herakleion , z kilem z regularnymi akordami. Na przykład pozwala to na większe ładowanie statków i zapewnia osadnikom, którzy są bardziej skłonni do opuszczenia, ponieważ nie muszą już zostawiać wszystkiego za sobą.

Warunki i godziny wyjazdu

Wyjazd osadników to zawsze chwila zawodu. Jeśli kolonia została założona, aby uratować miasto przed głodem lub w wyniku konfliktu, rozumiano, że utracili wszelkie prawa do powrotu. Metropolia by nie dostarczać im żadnej pomocy. Ciało obywatelskie przechodziło prawdziwą amputację: pozostała od jednej dziesiątej do jednej czwartej populacji.

Decyzja i aktorzy

Kolonia nie jest założona jako osoba prywatna (z wyjątkami), ale wynika z decyzji podjętej przez miasto, choć to drugie rzadko się podnosi. Aby założyć kolonię, najpierw przedstawiamy projekt zgromadzeniu ( boulè ), które go zatwierdza lub odrzuca. W przypadku porozumienia rada arystokratyczna zajmuje się wyborem trybu i konkretnymi środkami w celu wyznaczenia, kto odejdzie. Konieczne jest wtedy wyznaczenie lidera wyprawy, zwanego ekistą (lub „oikistą ), najczęściej wywodzącym się z kręgów arystokratycznych. To ekolog wybiera nazwę i dokładną lokalizację nowego zakładu. Po przybyciu zakłada i wyposaża kolonię w system obronny. Po śmierci jest zwykle przedmiotem heroicznej czci . W ramach starożytnej religii greckiej, gdzie bogowie nie przestają ingerować w ludzkie sprawy, miasta potrzebują boskiej gwarancji, aby legitymizować ludzkie decyzje: założenie kolonii było ryzykowne, a ci, którzy pozostali, nigdy nie byli tego pewni. kiedykolwiek usłyszał od tych, którzy mieli zamiar wyjechać. Szybko więc wpadamy w nawyk konsultowania się z wyrocznią Apolla w Delfach . Z drugiej strony, wbrew dzisiejszej, historiograficznie przestarzałej idei, to nie wyrocznia nadała lub zaproponowała orientację geograficzną dla miejsca założenia przyszłej kolonii.

Kryteria wyboru

Kryteria wyboru są ustalane przez wyrocznię. Zauważamy, że generalnie decyduje o tym kierując się zdrowym rozsądkiem, to znaczy unikając gęsto zaludnionych i dobrze zorganizowanych obszarów na poziomie politycznym, takich jak Egipt czy wybrzeże syryjsko-palestyńskie ( Asyryjczycy i Fenicjanie ), i radząc jechać na północny zachód. (zachodnia część Morza Śródziemnego ) lub północny wschód ( Pont ellesin ).

Opisuje również, gdzie powstanie miasto-córka. Pewne elementy znajdują się we wszystkich wyroczniach, z których wszystkie opisują miejsce zdolne do zagwarantowania suwerenności i autonomii kolonii:

Te kryteria wymagają komentarza. Po pierwsze, łatwość dostępu drogą morską jest niezbędna ze względu na charakter thalassocratic większości greckich miast oraz fakt, że VIII th  century  BC. AD trasy lądowe były rzadkie, wąskie, trudne, niebezpieczne i nie pozwalały na przemieszczanie dużych ilości żywności. Konieczność złagodzenia presji demograficznej na terytorium metropolii oznaczała również, że miejsce kolonizacji powinno być słabo zaludnione, a tubylcy byli sprzyjający lub przynajmniej neutralni, lub ludność wokół Morza Śródziemnego w tym czasie sprawiała, że ​​dostępność była tak przypadkowa. miejsce: tak wiele korzystnych czynników na danym obszarze najczęściej już przyciągało populacje. Kiedy więc osadnicy wylądują, muszą koniecznie „uwieść” tubylców . Czy taka jest zasada? Nawet jeśli relacje założycielskie nigdy nie wspominają o gwałtownych starciach w miejscu pochodzenia kolonii, wykopaliska pokazują, niejednokrotnie, gdy schodzi się poniżej poziomu greckiego, poziom pożaru wskazujący, że osadnictwo kolonii mogło być poprzedzone najazdem piratów. ... być może z tej samej metropolii, zwłaszcza jeśli miejscowi już dokonali wymiany z konkurencyjną talasokracją, taką jak Fenicjanie.

Etapy ruchu

Ogólnie rzecz biorąc, istnieją dwie fazy greckiego ruchu kolonialnego:

Kilka kolonii (Zancle, Syracuse itp.) Same bardzo wcześnie stały się założycielami kolonii.

Chronologia

Chronologię powstania fundacji na Sycylii można ustalić dzięki Tukidydesowi  :

Kolonie jońskie:

Kolonie Dorian:

Jednak wykopaliska archeologiczne potwierdzają datę 733 dla Syrakuz, ale sugerują wyższą datę dla kilku miast. Mielibyśmy: Naxos 757, Leontinoi i Catane 752, Mégara-Hybléa 750, Syracuse 733, Selinunte 650.

Rhegium ( Reggio Calabria ) została założona przez Chalkis i Zancle w drugiej połowie VIII th  century Cyreny (Libia) przez Thera do 631, Massalia ( Marseille ) przez Phocée do 598. Brzegi Morza Czarnego są kolonizowane przez Megara i Miletu podczas VI XX  wieku.

Specyfika nowych zakładów

Stosunki kolonialne z Grecją

Koloniści niosą ze sobą cały bagaż emocjonalny i duchowy  : wyjeżdża się świętym ogniem metropolii, kolonia zachowuje ten sam panteon i często tę samą poliadę boskości .

Powiązania konkretyzują ruchy metropolii w kolonii i odwrotnie podczas głównych świąt religijnych. Politycznie, przynajmniej na początku, zachowujemy ogólnie instytucje metropolii. Ewolucja ma miejsce tylko w perspektywie długoterminowej. Na początku handel jest dość skromny. Jednak wkrótce potem nastąpiła prawdziwa eksplozja. Tak więc bogactwo mieszkańców Sybaris jest legendarne. Nie ma jednak powiązania politycznego między kolonią a jej metropolią: nowe miasto jest całkowicie niezależne. Zdarzyło się, że podczas wojny kolonia znalazła się w opozycji do swojej metropolii: na przykład konflikt między Korcyrą a jej metropolią Korynt stał się początkiem wojny peloponeskiej .

Relacje z ludami barbarzyńskimi

Z początkową fazą konfliktu, zwykle krótką, lub bez niej, Grecy nawiązali regularne kontakty z tubylcami. Niektóre kolonie, takie jak Massalia , Neapolis , Syracuse , Héraclée du Pont , Tomis , Tyras lub Olbia du Pont, nawiązują bliskie więzi z pobliskimi społecznościami wiejskimi ( greckimi periecami i rodzimymi wasalami) i oferują im ochronę w zamian za daninę w zbożu.

Relacje z dużymi „  barbarzyńskimi  ” państwami są bardziej złożone. Czasami czynniki ograniczają lub spowalniają kolonizację: podbój Persów w Tracji , rywalizacja z Etruskami i Kartagińczykami w zachodniej części Morza Śródziemnego.

Nowe miasta

Nowe miasta są zorganizowane według racjonalnego planu, odzwierciedlającego grecką troskę o ergonomiczną organizację . Ta nauka o mieście porządkuje pomieszczenia mieszkalne, ulice i sieci wodociągowe (cysterny, rury, kanały). Zdefiniowano również pakiety dóbr ( klèroi ); kiedy kolonie były zakładane przez osadników emigrujących z powodu braku ziemi w ich ojczyźnie, podział, w przeciwieństwie do miast macierzystych w ogóle, odbywał się w sposób egalitarny i geometryczny, zbliżony do rzymskiego planu cardo i decumanus .

Miasto jest zorganizowane według różnych przestrzeni: prywatna ( klèroi ), publiczna ( agora , ekklesiasterion ), święta ( hiéroôn ) i chôra , terytorium podzielone na farmy poza murami, ale kontrolowane przez miasto. W zależności od pochodzenia Greków, którzy założyli kolonię, zauważalne są różnice w rozwoju miasta i jego terytorium, ale wszędzie nekropolie znajdują się poza miastem.

Dobrze prosperująca i rozwijająca się kolonia może z kolei stać się metropolią innych kolonii. Sytuacja polityczna panująca w samej Grecji, z wieloma rywalizacjami, ligami i wojnami między miastami, znajduje się na obszarach skolonizowanych, jak w Wielkiej Grecji, gdzie liga Achajska złożona z Crotone , Metapontus i Sybaris zniszczyła Siris , jońskie miasto w Zatoce Taranto , po bitwie, która miała miejsce między 570 a 540 rokiem p.n.e. Osadników Sirisiote sprzedawano jako niewolników. Ta liga również próbował adresowej Locri , Crotone oskarżali aby poparli Siris, ale Locri pokonał wojska Crotone w walce z Sagra początku w VI -tego  wieku  pne. AD i zachował jego istnienie, jego wolność i jego zasoby.

Nowe postrzeganie

Silna tożsamość kulturowa i językowa greckich kolonistów ogranicza ich przenikanie przez cywilizacje zewnętrzne, nawet w Egipcie . Pod faraona Psammetichus I st , mieliśmy tłumaczy rozmawiać z ludźmi Naukratis . W rzeczywistości Grek, który przyjął inną kulturę, opuścił w ten sposób własną wspólnotę ( oikogeneia ). Z drugiej strony kultura greckich kolonii łatwo przenika „barbarzyńskie” struktury państwowe, w których elity lokalne stają się wektorami hellenizacji  : rodzime królestwa, takie jak Odrysy w Tracji , Bitynii czy Pontu w Anatolii czy nawet Bosfor w Cymerii. (obecny Krym) i okolice Meotis (dzisiejsze Morze Azowskie na północ od Morza Czarnego) zostały głęboko zhellenizowane do tego stopnia, że ​​później samo Cesarstwo Wschodniorzymskie stało się greckie, a ludność żyjąca na wybrzeżach były Euxine (dziś morza Czarnego ) pozostała w języku greckim ( „  Pontyjskiego  ”) na okres dwóch i pół tysiąclecia, aż do początku XX th  wieku .

Zauważamy nieco większą otwartość Greków na polu religijnym. Synkretyzm wydaje się im jako sposób uzyskania akceptacji w nowych ziem i zaspokoić ich ciekawość intelektualną, jak również świadczy o rozwoju szkół filozofii z VI th  wieku  przed naszą erą. AD Konfrontacja z innymi kulturami pobudza do refleksji filozoficznej, ale ta druga służy tylko jako wyzwalacz lub zwierciadło, zwykle nie jest imprezą. Jednak w okresie archaicznym tradycyjny świat grecki nie był jeszcze przesiąknięty tą nową myślą filozoficzną: musielibyśmy poczekać na okres klasyczny .

Kolonizacja hellenistyczna

Okres hellenistyczny naznaczony był nową falą fundacji, do tego stopnia, że ​​mówiliśmy o złotym wieku miast . Jednak w przeciwieństwie do archaicznej kolonizacji dokonano tego pod wpływem monarchii grecko-macedońskich. Aleksander Wielki , gdy Seleucydzi , tym Lagidów zwłaszcza pomnożyć fundamenty miast, które często pokrywają swoje nazwy lub tych swoich krewnych, takich jak Aleksandria i Ptolemais w Egipcie , Antiochii na Orontesem , Seleucji Pieria , Seleucji Tygrysu ,  etc . Nie są niezależne, ale mają autonomiczne instytucje i pomagają we wprowadzaniu greckich praw i zwyczajów wśród ludności wschodniej.

Najbardziej odległa z kolonii hellenistycznych znajdowała się na Oceanie Indyjskim  : jest to wyspa Dioscorides (co oznacza w Koine wyspa Dioscuri ), położona na wschodnim krańcu Afryki . Według Edresi, arabski geograf z XII -go  wieku , Aleksander Wielki , wymuszane przez Arystotelesa , byłby zainstalowany kolonię Jońskiego po podboju Egiptu. Osada jest również wymienione w The Periplus Morzu Czerwonym datowany na I st wieku .

Uwagi i odniesienia

  1. Irad Malkin, Mały świat. Ancient Greek Networks , Les Belles Lettres, 2018
  2. Georges Vallet, „Grecka kolonizacja na Zachodzie”, Grecki świat kolonialny południowych Włoch i Sycylii , École Française de Rome, 1996. s. 3-17.
  3. (w) Irad Malkin, „Postcolonial Concepts and Ancient Greek Colonization”, Modern Language Quarterly , 2004, s. 341-364.
  4. Michel Casevitz, The Vocabulary of Colonization in Ancient Greek. Studium leksykalne: rodziny κτίζω i οἰκέω - οἰκἰζω , Paryż 1985, s. 10, przypis 1
  5. Christophe Ebarthe, „Emigrate from Athens. Cléruccas i koloniści w czasach dominacji Ateńczyków nad Morzem Egejskim w V wieku pne ”, w The world of itinerancy: In the Mediterranean from Antiquity to the modern era , Pessac: Ausonius Éditions, 2009.
  6. Alain Bresson, Gospodarka Grecji miast - II, Przestrzenie wymiany , A. Collin, 2008.
  7. Réjane Roure, Karine Lourdin-Casal, „Historiography of the term pre-colonization in Italy and France”, European Review of History-Revue européenne d'Histoire , Taylor & Francis, 2006, 13 (4), s. 607-620 .
  8. Claude Orrieux, Pauline Schmitt-Pantel, Greek History , Presses Universitaires de France, „Quadrige”, 2013, 528 stron.
  9. Sté. Geol. de France, The Past Climats of the Earth , Vuibert , 2006, ( ISBN  978-2-7117-5394-9 ) i Jean-Claude Gall, Paléoécologie: landscapes et environment disparus , Masson , Paris 1994
  10. Moses Finley , The Earliest Times of Greece , Maspero , 1973
  11. Jean Huré, Historia Sycylii , PUF, Coll. Co ja wiem? 1975
  12. Franck Goddio, David Fabre (red.), Sunken Treasures of Egypt , wyd. 5 Continents / Le Seuil, Mediolan / Paryż 2006
  13. (en) „  The Greek colonies - The steps of colonization  ” , na www.cosmovisions.com (dostęp 14 września 2010 )
  14. (fr) „  Greek colonization  ” , na www.clio.fr (dostęp 14 września 2010 )
  15. Jean Huré, Historia Sycylii , str. 20.
  16. „  Całun Turyński i nauka”, Revue d'histoire de la pharmacy , vol. 31 N O  113, str. 40-43  " ,1943.

Bibliografia

Podstawowe źródła

Literatura dodatkowa

Zobacz też

Powiązane artykuły

Linki zewnętrzne