Metonimia

Metonimia jest figura mowy , które w języku lub jego użytkowania , używa słowa oznaczać pomysł, który jest różny, ale wiąże się z nim. Skojarzenie implikowanych idei jest często naturalne (część/całość, pojemnik/treść, przyczyna/skutek…), czasem symboliczne (np. korona/rodzice) lub nawet logiczne: artysta dla dzieła, miasto dla jego mieszkańców, miejsce dla instytucji tam zainstalowanej itp.

Metonimia jest używana bardzo często, ponieważ pozwala na krótką, efektowną i często twórczą ekspresję. To jeden z tropów . Niezliczone metonimie są utrwalone w językach naturalnych , takich jak picie , podczas gdy inne wynikają z kreatywności mówców, jak w wersie „Paryż jest zimny, Paryż jest głodny”  : tutaj Paryż oczywiście nie oznacza samego miasta. ale większość jego mieszkańców.

Etymologia

Z greckiego μετωνυμία utworzonej z μετά: meta ( „wypierania”) i ὄνυμα  : Onuma ( „nazwa”), metônumia ( „zmiana nazwy”) oznacza cyfrę od czasu antyku .

Mechanizm

Metonimia zastępuje słowo A , słowo lub krótkie frazy nawet gramatyczna B .

• A nie jest wyraźnie nazwane: zastępuje go B w zdaniu;
• związek między A i B jest implikowany; jednak użyta formuła staje się niespójna, jeśli związek ten nie jest zrozumiały.
• żadne słowo narzędzia nie wskazuje operacji.

Rodzaje relacji metonimicznych

Metonimia opiera się na logicznym związku między wyrażonym terminem a terminem, który zastępuje . Poniższe podrozdziały przedstawiają najczęstsze łącza logiczne. Pokazują, że metonimie nabierają złożonego znaczenia i nie są jedynie rodzajami skrótów językowych i referencyjnych.

Pojemnik na zawartość

• Wypij szklankę (= pojemnik na płyn)
• „Rodrigue, czy masz serce” ( Pierre Corneille , Le Cid ) (= jakość moralna wyznaczona przez część ciała, która ma być jego siedzibą)
• Nie mam już baterii (= energia do zasilania telefonu)
• Pokój oklaskiwał (= ludzie w pokoju)
• Wiele dań dla smakoszy wzięło więc swoją nazwę od tradycyjnego naczynia używanego do ich przygotowania: tagine , paella , itp.

Jedna część za całość

Synekdocha to metonimia polegająca na wyznaczeniu całości przez część.

• „Na horyzoncie płynie sto żagli” . To rzeczywiście łodzie, które odpływają daleko, których częścią jest żagiel - w tym przypadku ta, która odstaje od najdalszych.
• Znalazł nowy dom . Właściwie znalazł dom wyznaczony przez jego najbardziej ochronną część.

Gatunek dla osobnika

Antonomasis wyznacza indywidualnej według gatunku, do którego należy (człowiek przez jego narodowości na przykład), albo oznacza osobnika o imieniu innej osoby należące do tych samych gatunków lub do tej samej klasy, w literaturze: ten sam typ .

W ten sposób postacie literackie i romantyczne zaczęły określać rodzaje życia codziennego: „harpagon” dla skąpca, „gazeciarz” dla zbuntowanego dziecka, „tarta” dla religijnego hipokrytę itp. Mała litera wskazuje również na zmianę klasy gramatycznej: zmienił się termin z patronimicznego na rzeczownikowy (mówimy dziś: "tartuffe", bez dużej litery).

Autor do pracy

• „Nigdy nie znudzi mi się czytanie Zoli. "
• „Skonsultuj się z Larousse. "
• Madeleine , według legend, by przeprowadziły tę nazwę w pamięci lub na cześć kogoś, kto zrobiłby to odkrycie. Samo imię to antonomasis .

Liczba pojedyncza w liczbie mnogiej

To jest synekdocha uszczegóławiająca.

• „Emancypacja kobiet”

Znak dla rzeczy

• „Wstąpił na tron”; tron przywołuje symbol monarchii .

Przyczyna konsekwencji

To rodzaj niedopowiedzenia grzeczności , choć pojęcie to ma różne znaczenia .

• „Zgubić język” (od „zgubić słowo”)
• „Z elokwentnego pióra” (od „w elokwentnym stylu”)
• „Wypij śmierć” (od „wypij śmiercionośny napar”)

• Wenus z miłości
• Zeppelin do sterowca (nazwany na cześć wynalazcy F. Von Zeppelina)

O eponimii mówimy wtedy, gdy nazwa własna daje początek nazwie rodzajowej  : Adolphe Sax nadaje swoje imię „saksofonowi”, a markiz de Sade „sadyzmowi”.

Instrument dla agenta

• Mój tata to piekielny widelec!
• Wtedy pierwsze skrzypce orkiestry zaatakowały jego solo.

Miejsce pochodzenia produktu

• „Pij burgunda” (małymi literami), dla wina produkowanego w regionie Burgundii.
• „Bercy” (= Ministerstwo Gospodarki i Finansów we Francji);

Materiał na przedmiot

• „Kontemplacja z brązu autorstwa Rodina  ” dla posągu z brązu.

Bardzo powszechna metonimia, w której zastępuje się przedmiot materiałem, z którego się składa: pojemnik na ciecz to „szkło”, podczas gdy istnieją inne materiały, które mogą zawierać płyn; tutaj skupiamy się na krzemionce. „Papier” dziennikarza odnosi się do artykułu, napisanego na „kartce papieru”. Tak jak w „neon” dla „neon tube”. Nie mylić z elipsą .

Metonimia w sztuce

Upadek Ikara . Tytuł tej tabeli jest metonimiczny. Rzeczywiście, bierze się on z detalu obrazu – noga, podobno od Ikara , wciąż wynurza się z morza. Odczytanie obrazu daje ta metonimia: tytuł zwraca uwagę na detal i podkreśla dystans wobec ludzkich trosk, bardzo prozaiczny, przedstawiony na pierwszym planie obrazu i z wielkich tajemnic filozoficznych, symbolicznych czy religijnych.

Obrazy René Magritte'a często przedstawiają metonimie. W La Belle Saison liście są na przykład metonimem drzew.

Wzbogacenie słownictwa

Metonimia pozwala nadać słowom nowe znaczenia i wzbogacić słownictwo. Wyznaczony przez słowo wypić filiżankę szkła , w którym jeden napoje, jest metonimia; dorozumianym łączem logicznym jest przedmiot, z którego się składa. Nie chodzi już o figurę retoryczną, ponieważ nie mamy innego słowa w języku francuskim, które oznaczałoby ten sam przedmiot; mówi się w tym przypadku o katachrezie .

U źródeł odnowienia pewnych leksemów , ukonstytuowanych przez metonimię, figura ta jest podstawą wielu codziennych wyrażeń. Kiedy mówimy: „Pijemy dobrą butelkę” , posługujemy się relacją metonimiczną między zawartością tej (wino) a pojemnikiem (butelką). Z semantycznego punktu widzenia wyrażenie to jest fałszywe: nie pije się ściśle mówiąc butelki, ale to, co ona zawiera, co sprowadza się do oznaczenia zawartości przez metonimię, czyli część relacyjną do całości .

Może też występować podwójna metonimia, oznaka pewnej złożoności leksykalnej. W wyrażeniu „C'est une fine lame” , oznaczającym wielkiego mistrza dyscypliny foliowej, znajduje się oznaczenie agenta dla instrumentu (mistrz jest reprezentowany przez foliowanie), ponadto instrument ten określany jest innym bliskim słowem : ostrze, które nawiązuje do miecza, wcześniejszego sportu.

Gdy figura staje się powszechna, używa się terminu katachreza , postrzeganego jako nadużycie języka , jednak u źródeł powstawania nowych słów, jak w wyrażeniu „Pijemy szklankę”, gdzie przedmiot jest niewłaściwie oznaczony przez materiał, którego to jest zrobione.

Powszechna i zużyta metonimia często skutkuje frazesem  : „Dwa żagle przymocowane do zachodu słońca” (gdzie „żagle” oznaczają łodzie).

Metonimia jest również często źródłem popularnych neologizmów i tak zwanych wyrażeń „konsekrowanych” . Tak w zakresie stosowania terminu panaceum oznacza lek; metonimia leżąca w relacji między jakością idealnego produktu a powszechną nazwą leku.

• metafora opiera się na relacji podobieństwa między dwiema rzeczywistościami, metonimia natomiast opiera się na relacji sąsiedztwa i relacji logicznej relacji między tymi dwiema rzeczywistościami. Na przykład „butelka” nie wygląda jak „wino” , „Paryż” nie wygląda jak jego „mieszkańcy” i tak dalej.

O ile jednak metafora operuje na podobnych rzeczywistościach, ale jednak odległych od siebie (stąd jej odrębność), o tyle metonimia przeciwnie, wprowadza do gry elementy zwykle podobne językowo (jak w powyższym przykładzie: mieszkańcy są elementem definicji miasto par excellence). Dlatego mówimy o metonimii jako o figurze sąsiedztwa, ponieważ zawsze opiera się ona na logicznej i konwencjonalnej relacji między podstawionymi terminami (zob. rozdział o metonimii i metaforze poniżej ).

Kolejna różnica między tymi dwoma tropami: ich zakres językowy. Metonimia wywodzi się z możliwości języka, podczas gdy metafora jest postacią bardzo osobistą, wymyślaną na nowo przez każdego i każdego autora zgodnie z jego podmiotowością i kreatywnością. W tym przypadku metonimia jest bardziej uwarunkowana składnią i semantyką, może interweniować jedynie na osi syntagmatycznej (lub osi kombinacji słów).

Jeśli obaj operują przemieszczeniem (proces, który wyjaśnia ich wspólną etymologię), nie robią tego na tym samym poziomie językowym: „podczas gdy metafora wprowadza do gry terminy, które nie należą do tego samego pola semantycznego, a zatem należą do tego samego pola semantycznego”. pola semantycznego semantycznie się wykluczają (…), metonimia operuje na warunkach, które się przyciągają, które oferują między sobą potencjalne kombinacje i które prezentują (…) spójność semantyczną. "

W psychoanalizie mieści się to formalne rozróżnienie między tymi dwoma tropami; w rzeczy samej dla Jacquesa Lacana, a wcześniej dla Zygmunta Freuda , metafora jest kwestią kondensacji i metonimii przemieszczenia . Dla Lacana na przykład: „ Ego jest metonimią pożądania  ” .

Tak więc relacje między tymi dwoma tropami, ich podobieństwo i jednocześnie odmienność, fascynują badaczy. Na przykład dla grupy µ

„Metafora i metonimia jawią się jako złożone tropy: metafora łączy dwie komplementarne synekdoki, funkcjonujące w odwrotny sposób i określające przecięcie między danym stopniem a skonstruowanymi stopniami (…) Podobnie jak metafora, metonimia jest tropem na stałym poziomie, kompensującym dodatki przez skreślenia i odwrotnie. Ale podczas gdy metafora opiera się na skrzyżowaniu, związek między tymi dwoma warunkami metonimii jest za pomocą zestawu obejmującego ich obu. "

A. Henry ze swojej strony dalej zauważa, jak blisko są:

„Żadnej metafory, która nie zawsze jest mniej lub bardziej metonimiczna; brak metonimii, która nie jest trochę metaforyczna [s.74] (…). Metafora opiera się zatem na podwójnym rozważaniu metonimizującym, jest syntezą podwójnego skupienia metonimizującego, w zwarciu. "

Aby rozwiązać to teoretyczne pytanie, Marc Bonhomme w Linguistique de la métonymie proponuje termin cotopie na oznaczenie procesu językowego, który polega na rozdzieleniu rzeczywistości leksykalnych na tyle samo części. Wśród tego procesu istnieje możliwość „naruszenia relacji logiczno-referencyjnych zawartych w kotopii” , a Bonhomme przypisuje ją metonimii, która nie może wykroczyć poza ramy referencyjne, w przeciwieństwie do metafory, która może eksplorować inne semantyczne uniwersa.

Uwagi i referencje

1. „  Definicja: Métonymie nf  ” , na www.lettres.org (dostęp 25 kwietnia 2010 ) .
2. Fragment wiersza Courage przez Paul Eluard .
3. W rzeczywistości jest to podwójna metonimia, bo gaz zawarty w tych rurkach nie jest neonowy . Dałoby to oświetleniu czerwono-pomarańczowy kolor, a nie różne odcienie bieli, w zależności od rodzaju tuby .
4. „  Niektóre figury retoryki  ” , na lucmonnin.net (dostęp 25 kwietnia 2010 )
5. Patrick Bacry, Figury mowy, strony 86-87
6. „  Słowniczek metonimii w pracy J. Lacana  ” , na stronie www.lutecium.org (dostęp 25 kwietnia 2010 )
7. Retoryka poezji , Seuil, 1990, s.53-54
8. Metonimia i metafora, Royal Academy of Belgium, 1984, s.9
9. "  Complete study  " , na www.info-metaphore.com (dostęp 25 kwietnia 2010 )

Zobacz również

Bibliografia

• Marc Bonhomme, Językoznawstwo metonimii , Peter Lang, 1987
• Fass, D. (1997), tom 1: Processing Metonymy and Metaphor , Londyn, Ablex Publishing Corporation.

Bibliografia

• Pierre Pellegrin ( reż. ) And Myriam Hecquet-Devienne, Aristote: Complete works , Éditions Flammarion ,2014, 2923  s. ( ISBN  978-2081273160 ) , "  Sofistyczne obalenia  " , s.  457. 

Bibliografia figur mowy

• Quintilien ( tłum.  Jean Cousin), Oratorium De l'Institution , t.  Ja, Paryż, Les Belles Lettres, coll.  "Seria Budé Latin",1989, 392  s. ( ISBN  2-2510-1202-8 ).
• Antoine Fouquelin , La Rhétorique françoise , Paryż, A. Wechel,1557( ASIN  B001C9C7IQ ).
• César Chesneau Dumarsais , Des tropes ou Des różne znaczenia, w których można przyjąć to samo słowo w tym samym języku , impr. przez Delalaina,1816( przedruk.  Nowe, rozszerzone wydanie Konstrukcji Oratorium , autorstwa Abbé Batteux.), 362  s. ( ASIN  B001CAQJ52 , przeczytaj online )
• Pierre Fontanier , Postacie dyskursu , Paryż, Flammarion,1977( ISBN  2-0808-1015-4 , czytaj online ).
• Patrick Bacry , Figures de style i inne procesy stylistyczne , Paris, Belin, coll.  „Kolekcja tematyczna”,1992, 335  s. ( ISBN  2-7011-1393-8 ).
• Bernard Dupriez , Gradus, procesy literackie , Paryż, 10/18, coll.  "domena francuska",2003, 540  pkt. ( ISBN  2-2640-3709-1 ).
• Catherine Fromilhague , Figures de style , Paryż, Armand Colin, coll.  "128 Covers" 2010 ( 1 st   ed. Nathan, 1995), 128  str. ( ISBN  978-2-2003-5236-3 ).
• Georges Molinié i Michèle Aquien , Słownik retoryki i poetyki , Paryż, LGF - Livre de Poche, coll.  "Encyklopedie dnia dzisiejszego",1996, 350  pkt. ( ISBN  2-2531-3017-6 ).
• Michel Pougeoise , Słownik retoryki , Paryż, Armand Colin,2001, 228  s. , 16  cm × 24  cm ( ISBN  978-2-2002-5239-7 ).
• Olivier Reboul , Wstęp do retoryki , Paryż, Presses Universitaires de France, coll.  „Pierwszy cykl”,1991, 256  s. , 15  cm × 22  cm ( ISBN  2-1304-3917-9 ).
• Hendrik Van Gorp , Dirk Delabastita , Georges Legros , Rainier Grutman i in. , Słownik terminów literackich , Paryż, Honoré Champion,2005, 533  s. ( ISBN  978-2-7453-1325-6 ).
• Grupa µ , General Rhetoric , Paryż, Larousse, coll.  „Język i język”,1970.
• Nicole Ricalens-Pourchot , Słownik figur retorycznych , Paryż, Armand Colin,2003, 218  s. ( ISBN  2-200-26457-7 ).
• Michel Jarrety ( reż. ), Leksykon terminów literackich , Paryż, Le Livre de poche,2010, 475  s. ( ISBN  978-2-253-06745-0 ).

Powiązane artykuły

• Lista figur mowy

Linki zewnętrzne

• Quebec „Wielki słownik terminologiczny (GDT)”
• metonimia w „słowniku tropów”