Leonid Breżniew

W czasach Chruszczowa Breżniew zatwierdził potępienie dyktatury Stalina, rehabilitację ofiar czystek i ograniczoną liberalizację sowieckiego życia politycznego i intelektualnego. Ale jak tylko przejmie władzę, proces zostaje przerwany; bez powrotu do terrorystycznych metod rządzenia możemy jednak być świadkami podstępnej rehabilitacji Stalina i stopniowego ograniczania wolności słowa intelektualistów. W przemówieniu wmaj 1965Upamiętniając dwudziestą rocznicę klęski Niemiec, Breżniew po raz pierwszy pozytywnie wspomina Stalina. ten8 kwietnia 1966przyjmuje tytuł sekretarza generalnego KPZR, który Chruszczow zastąpił pierwszym sekretarzem. W 1966 r. bezprecedensowy od czasów stalinowskich proces pisarzy Julii Daniela i Andrieja Siniawskiego oznaczał powrót ołowianej okładki na sowieckie życie kulturalne. Kierowana przez Jurija Andropowa policja polityczna ( KGB ) otrzymuje zwiększone i udoskonalone uprawnienia kontroli i represji wobec wszelkich form sprzeciwu. ten22 stycznia 1969, jest obiektem zamachu ze strony dezertera z armii sowieckiej, który nie trafi w cel.

Cechą charakterystyczną Breżniewa jest ortodoksja i konserwatyzm komunizmu , który określił jako „socjalizm rozwinięty” lub realny, bo osiągnięty i nie wymagający już reform ( nie wspomina już o komunizmie integralnym ).

W latach 70. Breżniew umocnił swoją dominującą pozycję w organach zarządzających. wCzerwiec 1977zmusza Podgórnego do przejścia na emeryturę i nominalnie ponownie zostaje głową państwa. Kosygin zachował stanowisko prezesa Rady Ministrów aż do śmierci w 1980 roku , ale odgrywał coraz bardziej stonowaną rolę, ponieważ Politbiuro było coraz bardziej zdominowane przez zwolenników Leonida Breżniewa. ten7 maja 1976 r.nazywa siebie marszałkiem Związku Radzieckiego , na wzór Stalina. Szefowie armii, nie będąc zachwyceni, akceptują tę fantazję, swoje przywileje, władzę i prestiż, które nigdy nie były tak wysokie, gromadząc jednocześnie zwiększone wydatki wojskowe i gloryfikację wielkiej wojny patriotycznej .

Jednak sowiecka polityka międzynarodowa i polityka wewnętrzna Breżniewa zależały od gospodarki Związku Radzieckiego. Jednak od 1975 roku sytuacja uległa stagnacji, a nawet wykazywała oznaki spadku. Jednym z przykładów jest zacofanie rolnictwa . Pomimo przemysłu ciężkiego ZSRR uzyskiwał tak przeciętne plony, że import pszenicy był niezbędny.

Ogromne wydatki na siły zbrojne iw mniejszym stopniu na sowiecki program kosmiczny sprawiły, że zaniedbano podstawowe potrzeby, takie jak habitat. Rosnące znaczenie szarej strefy (używano wówczas eufemizmu „szarej strefy”, a właściwie czarnego rynku ) było swoistą odpowiedzią, ale doprowadziło do powszechnej korupcji . Przykładem może być osobisty gust Breżniewa do samochodów.

Ponadto w latach 1970-1980 jego zięć, generał Jurij Czurbanow, był zamieszany, podobnie jak ówczesny przywódca uzbecki, Szaraf Rachidow , w słynną aferę uzbeckiej bawełny , gdzie defraudowano duże sumy poprzez fałszowanie statystyk: było to zresztą najważniejsze oszustwo epoki sowieckiej. „Jednak kryzys mieszkalnictwa miejskiego, który doprowadził w 1964 r. do dominacji mieszkań komunalnych dzielonych przez kilka rodzin, został w dużej mierze przezwyciężony. W 1982 r. 80% sowieckich gospodarstw domowych miało indywidualne zakwaterowanie w mieście ” .

Ostatnie lata jego panowania naznaczone były wszechobecnym kultem osobowości, który osiągnął szczyt w jego siedemdziesiątych urodzinach wgrudzień 1976. Ta propaganda nie była jednak w stanie wzbudzić ani szacunku, ani strachu w populacji, z której był przedmiotem rosyjskich żartów . Breżniewa interesowały głównie sprawy międzynarodowe, sprawy wewnętrzne pozostawiając podwładnym. Wśród nich szef rolnictwa Michaił Gorbaczow coraz bardziej nabierał przekonania o potrzebie fundamentalnej reformy.

Kiedy Breżniew doszedł do władzy, władza radziecka wydawała się mniej solidna na arenie międzynarodowej niż pod koniec ery stalinowskiej, zarówno w bloku komunistycznym, jak iw ciągłej konfrontacji ze Stanami Zjednoczonymi . Kryzys kubański miał zaznaczone granice eskalacji nuklearnej, a początkowe sukcesy kosmicznego wyścigu zostały przyćmione przez radzieckiego niemożność wysłania kosmonauta na Księżycu . W Stanach Zjednoczonych prezydentura Kennedy'ego, pomimo podpisania Traktatu Moskiewskiego wSierpień 1963, charakteryzuje się masowym odrodzeniem wyścigu zbrojeń nuklearnych i konwencjonalnych, który dał amerykańskiej władzy przeważającą przewagę militarną nad potęgą sowiecką. Breżniew starał się go wypełnić, narzucając parytet nuklearny i tworząc marynarkę wojenną. W odniesieniu do satelitów wschodnioeuropejskich stanowisko przywódców sowieckich, nazwane szybko „  doktryną Breżniewa  ”, jest pozbawione dwuznaczności, o czym świadczy afera czechosłowacka . W 1968 r. podjęta przez lokalnego przywódcę komunistycznego Alexandre Dubčeka próba szerokiej liberalizacji systemu politycznego i gospodarczego, zgodnie z hasłem socjalizmu z ludzką twarzą , szybko wzbudziła sceptycyzm w Moskwie, która obawiała się powtórzenia wydarzeń na Węgrzech z 1956 roku . W lipcu Breżniew potępił Praską Wiosnę jako „rewizjonistyczną” i „antysowiecką”. ten21 sierpnia 1968Breżniew po nieudanej presji na Dubczeka nakazuje inwazję na kraj sił Układu Warszawskiego , które zastępują rząd ludźmi oddanymi Związkowi Sowieckiemu. Ta brutalna interwencja na dwie dekady wyznacza granice autonomii, jaką Moskwa pozostawiła swoim satelitom. Jednak pozostawia Rumunia z Nicolae Ceauşescu , który nie bierze udziału w interwencji, wolne od swoich międzynarodowych wyborów i Albanię z Envera Hodży , w proteście wycofać na koniec roku Układu Warszawskiego oraz RWPG . Pojednanie Chruszczowa z Tito w 1955 roku nie jest kwestionowane. Przeciwstawiając się wszystkim zachodnim alarmistycznym prognozom dotyczącym zbliżającej się inwazji ZSRR na Jugosławię, Breżniew udał się domaj 1980 na pogrzebie jugosłowiańskiej głowy państwa, w agonii od kilku miesięcy.

Jednak w okresie jego odpowiedzialności stosunki z Chińską Republiką Ludową nadal się pogarszały, aż do śmiertelnych starć granicznych w 1969 r. , w dużej mierze utrzymywanych w tajemnicy przez oba państwa. Przywrócenie stosunków chińsko-amerykańskich na początku 1971 r. oznaczało nowy etap w stosunkach międzynarodowych; w 1972 roku prezydent Richard Nixon udał się do Chin na spotkanie z Mao Zedongiem . To zbliżenie, które głęboko łamie głoszoną wcześniej jedność bloku komunistycznego, przekonało jednak Breżniewa o potrzebie prowadzenia polityki odprężenia z Zachodem, aby zapobiec tworzeniu niebezpiecznego sojuszu antysowieckiego.

Politykę tę inauguruje wizyta Richarda Nixona w Moskwie wmaj 1972oraz podpisanie przy tej okazji porozumienia SALT I w sprawie ograniczenia arsenałów jądrowych . W Wietnamie, pomimo wydobycia portu Haiphong,8 maja 1972 r, u źródeł pewnego „zimna” w recepcji Nixona w Moskwie, ZSRR przyczynił się do podpisania porozumień paryskich w sprawie 27 stycznia 1973 r.. Szczytem odprężenia było podpisanie Aktu Końcowego z Helsinek w 1975 roku między ZSRR a wszystkimi państwami europejskimi i północnoamerykańskimi. Sowieci widzą zasadniczy sukces w uznaniu przez Zachód granic wynikających z II wojny światowej . Związek Radziecki w zamian akceptuje, że państwa uczestniczące szanują prawa człowieka i podstawowe wolności , w tym sumienie i wyznanie. Zasady te były stosowane tylko przez pewien czas, ale wewnętrzni przeciwnicy reżimów komunistycznych nie przestali ich używać przeciwko władzom, w szczególności sowieccy dysydenci, tacy jak Andriej Sacharow , który utworzył Moskiewską Grupę Helsińską . Z drugiej strony problem emigracji sowieckich Żydów staje się źródłem narastającej irytacji, której nie da się wyeliminować podczas spotkania Breżniewa z prezydentem Geraldem Fordem we Władywostoku we WładywostokuListopad 1974. Nieco później ZSRR wolał nawet zerwać w imię poszanowania swojej suwerenności amerykańsko-sowiecką umowę gospodarczą, która przewidywała obowiązek zezwolenia Żydom na emigrację do Izraela. Jednak wListopad 1974w sprawach praw człowieka, poza kwestią żydowską, przy okazji pierwszego spotkania Ford-Breżniew sowiecki rybak Simas Kudirka skazany kilka lat wcześniej na 10 lat przetrzymywania w obozach za usiłowanielistopad 1970uciekać na amerykańskim frachtowcu, zostaje zwolniony i przekazany wraz z żoną, dwojgiem dzieci i matką delegacji Stanów Zjednoczonych. W miesiącach następujących po rozpoczęciu podpisywaniaSierpień 1975Aktu końcowego z Helsinek Breżniew wykonuje inne uspokajające gesty. Uwalnia kilku więźniów politycznych i wypuszcza niektórych dysydentów. W dziedzinie emigracji obniża koszt wizy wyjazdowej, obniża warunki wymagane przy wyjeździe oraz skraca okres oczekiwania na przypadki powtórnego wniosku. Spowodowało to nieznaczny wzrost liczby wiz wyjazdowych w pierwszej połowie 1976 r. Jednak odmównicy byli nadal prześladowani. Poza Aktem Końcowym z Helsinek18 grudnia 1976Leonid Breżniew i generał Pinochet wymieniają dwóch więźniów politycznych: chilijskiego komunistę Luisa Corvalana i sowieckiego dysydenta Władimira Boukowskiego .

Odwilż gospodarcza wschód-zachód jest jednak szybsza niż odwilż polityczna, zwłaszcza między satelitami Związku Radzieckiego a Europą Zachodnią, przy wzroście współpracy handlowej i technicznej, ale także ze Związkiem Radzieckim. Wśród najbardziej charakterystycznych przykładów, licencjonowaną produkcję Fiata 124 samochodów przez Lada połączyć (model, który uruchomił radziecki marki) od 1966 roku, czyli produkcję napojów gazowanych przez Pepsi-Cola w ZSRR od 1974 Krótko po KBWE ,21 sierpnia 1975 r.na prośbę ZSRR Gerald Ford musi wykonać ekonomiczny i polityczny gest wobec Kuby, członka RWPG od 1972 roku. Częściowo znosi blokadę, która ciąży na wyspie od Luty 1962. Utrzymując amerykańskie embargo na wyspie, pozostawia każdemu krajowi członkowskiemu OPA (w tym Kanadzie, sygnatariuszowi Aktu Końcowego z Helsinek) prawo do handlu i handlu z Kubą. Na płaszczyźnie kulturalnej w 1975 i 1976 roku kina amerykańskie i radzieckie koprodukowały film Błękitny ptak . Według Lilly Marcou, Breżniew „przechodzi do historii jako osoba odpowiedzialna za interwencję w Pradze wSierpień 1968 i Kabulu w grudzień 1979. Został zmanipulowany przez Gomułkę i Ulbrichta do inwazji na Czechosłowację, przez Fidela Castro podczas pomocy udzielanej ruchom rewolucyjnym w Ameryce Łacińskiej i Afryce oraz przez żołnierzy radzieckich za interwencję w Afganistanie”.

W latach 70. Związek Radziecki osiągnął szczyt swojej politycznej i strategicznej władzy nad amerykańskim rywalem, zdestabilizowany przez ostateczną porażkę w Wietnamie i aferę Watergate . Porozumienia SALT I w 1972 r., a następnie SALT II w 1979 r. doprowadziły do ​​parytetu nuklearnego między dwoma Wielkimi. Jeśli jednak umowy SALT 1 zostaną ratyfikowane przez Senat USA po około czterech miesiącach od ich podpisania (koniec maja-początek majaPaździernik 1972) w Czerwiec 1979ten sam Senat zapowiada, że ​​umowy SALT II prawdopodobnie nie zostaną ratyfikowane: w oczach senatorów odprężenie przynosi więcej korzyści ZSRR niż Stanom Zjednoczonym. A sześć do siedmiu miesięcy później, do czasu sowieckiej interwencji w Afganistanie – co było oficjalnym powodem wyrzeczenia się Cartera – nadal nie byli. Tak samo na długo przed tym, jak w 1979 roku Jimmy Carter postanowił zaostrzyć swoją politykę zagraniczną wobec ZSRR i jego sojuszników. ten3 lipca 1979, Podpisał stwierdzenie (dekret) upoważniający do pierwszego wsparcia czasu dla antykomunistycznej Mudżahedinów partyzanta . W 1998 roku doradca Cartera ds. bezpieczeństwa narodowego , Zbigniew Brzeziński , zasugerował w wywiadzie, że operacja była pułapką, która miała sprowokować Moskwę do zaangażowania swoich wojsk w terenie. Co więcej, kilka tygodni wcześniej14 grudnia 1979Podjęta została podwójna decyzja NATO, początek kryzysu eurorakietowego , a jeszcze przed dwunastą zapowiada Jimmy Carter zwiększenie budżetu wojskowego Stanów Zjednoczonych o 5% na pięć lat. Z pewnością pod przywództwem admirała Siergieja Gorczkowa Związek Radziecki po raz pierwszy stał się światową potęgą morską i za pośrednictwem Kuby interweniował militarnie aż do Afryki . Ale ta siła doprowadziła Związek Radziecki w szczególności do paradoksu w tym regionie: w Angoli żołnierze radzieccy, kubańscy i wschodnioniemieccy chronili marksistowski reżim sprzymierzony z Agostinho Neto, a następnie José Eduardo dos Santos , zabezpieczając szyby naftowe. firm, w tym Exxon . Mimo wszystko jednak rok 1977 można uznać za ostatni rok udanej stabilizacji ZSRR, pomimo jego niebezpiecznej dyplomacji między blokiem zachodnim a wschodem, która to równowaga została rzeczywiście zachwiana podczas rewolucji Saura w kwietniu 1978 r., która oznaczała punktu zwrotnego i osłabiła Rosję, jej system sowiecki i jej armię, doprowadzając do jej końca (patrz artykuł: Upadek muru berlińskiego ). Decyzja podjęta w grudniu 1979 roku do interwencji w Afganistanie , gdzie niepopularny reżim komunistyczny miał duże trudności w utrzymaniu władzy będzie zabójcze dla ZSRR dziesięć lat później w 1989 roku nagle zatrzymał odprężenia, idąc nawet tak daleko, jak embargo. Przez Stany Zjednoczone i dostawy broni dla afgańskich rebeliantów. Na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Moskwie w 1980 roku zostały przyćmione przez masywny bojkot zainicjowanej przez USA, z powodu wojny w Afganistanie. Breżniew musi też zmierzyć się z poważnym polskim kryzysem: insierpień 1980narodziny związku Solidarność, który daje znak dyskredytacji systemu Partii Komunistycznej, wyjątkowej awangardowej siły roboczej. We Francji , po dojściu lewicy do władzy, prezydent François Mitterrand zerwał dialog z Moskwą z powodu poważnych rozbieżności w sprawie Afganistanu i kryzysu eurorakietowego, zachowując jednocześnie współpracę gospodarczą: podpis wLuty 1982 kontraktu na gazociąg eurosyberyjski i stanowczość wobec Stanów Zjednoczonych po czerwiec 1982, kiedy administracja Reagana próbuje nałożyć embargo na dostawy technologiczne. Pomimo niepowodzeń dyplomatycznych od czasu latach 1978-1980, ZSRR odpowiedzieli następnego roku w Polsce z godziny policyjnej (patrz: Stan oblężenia w Polsce od 1981 do 1983 ), a także początek końca dokuczliwy konfliktu chińsko-sowieckiego. , po oświadczeniu Breżniewa in1982w Baku, tymczasowo przywracając mu swój herb. Stan Pekinu, niedysponowany nową polityką amerykańską bardzo przychylną Tajwanowi i zakłopotany narodzinami w Polsce związku Solidarność (w przeciwieństwie do Praskiej Wiosny ), odmawiający potępienia stanu oblężeniagrudzień 1981gen. Jaruzelskiego zareagował jednak przychylnie, politycznie i gospodarczo, aż do wysłania delegacji do Moskwy na pogrzeb Breżniewa, przypieczętowując tym samym pewne pojednanie w oczach świata. ZSRR pod koniec lat Breżniewa, jako kraj marksistowski, również nie stracił swojej wiarygodności w Trzecim Świecie, o czym świadczy ciepłe przyjęcie zarezerwowane dla przywódców dwóch nowych reżimów urodzonych w 1979 roku  : d ' pierwszy na wiosnę od 1982 do Daniel Ortega , prezes Sandinistów junty z Nikaragui , a następnie trochę później, w lipcu do Maurice Bishop z Grenady , tymczasowego wiarygodności, to trwające po jego śmierci, aż do przybycia Michaiłem Gorbaczowem w 1985 roku.

Zdrowie i śmierć

Zdrowie Breżniewa było przedmiotem troski i studiów dla sowietologii . Od lat siedemdziesiątych cierpiał na miażdżycę , uzależnienie od środków nasennych i podobno kilkakrotnie przeszedł zawał serca i udar mózgu . W 1976 roku był podobno w stanie śmierci klinicznej i starości , wymagający stałej opieki medycznej. Kreml narzucił tajemnicę, ale kilku zagranicznych obserwatorów dostrzega degradację i wskazuje, że de facto nie rządzi krajem .

W marcu 1982 roku Breżniew doznał ataku serca i nieco później upadł. Zmarł w nocy z 9 na 10 listopada 1982 r. w wieku 75 lat. Jego śmierć przez 24 godziny była utrzymywana w tajemnicy przez liderów partii. Wielokrotna kadencja na czele ZSRR czyni go drugim przywódcą, który rządził krajem.

Bilans

Potomstwo Breżniewa jest paradoksalne. Andrea Graziosi potępia nomenklaturę , korupcję, stagnację gospodarczą i słabą dyplomację. Wskazuje również na bezruch, który dotyka partię: w chwili jego śmierci średni wiek członków Biura Politycznego wynosił 70 lat, a Komitet Centralny składał się w 70% z co najmniej 60-letnich, co zostało zakwalifikowane jako gerontokracja. . Gorbaczow, podobnie jak kadry reformatorskie, określili panowanie Breżniewa jako okres stagnacji  w kraju. Jeszcze Breżniew, według różnych badań od 1990 roku, jest często uważany przez Rosjan jako najlepszy przywódca kraju do XX -go  wieku . Popularność tę tłumaczy się nostalgią za stabilizacją, za supermocarstwowym narodem i poprawą warunków materialnych, parametrami, które ostro kontrastują z upadkiem reżimu i słabą sytuacją gospodarczą za Gorbaczowa i Jelcyna .

Życie prywatne

Ożenił się z Wiktorią Breżniewą i miał dwoje dzieci: Galinę (1929-1998) i Youri (1933-2013).

Odznaczenia i wyróżnienia

Breżniew jest prawdopodobnie jednym z najbardziej utytułowanych mężczyzn w historii. Na mundurze miał około czterdziestu odznaczeń. Liczba ta przekracza 120 łącznie z odznaczeniami zagranicznymi. W chwili jego śmierci w inwentarzu urzędników ZSRR odnotowano 114 odznaczeń, co później zinterpretowano jako przejaw kultu jednostki . Jego ostatni masowo rozpowszechniany oficjalny portret w stroju marszałka przedstawia Nagrodę Lenina w dziedzinie literatury , głównie za jego wspomnienia , pochwałę napisaną tylko przez nominowanych dziennikarzy , Złoty Medal Pokoju Joliota-Curie, Nagrodę Dimitrowa za pokój i współpracę między narodami, Lenin Nagroda za umocnienie pokoju i przyjaźni między narodami i pięciokrotnie Order Lenina , czterokrotnie jako Bohater Związku Radzieckiego i jeden niegdyś Bohater socjalistycznej pracy . Zażądał posiadania kilku egzemplarzy medali Orderu Lenina do zmiany stroju. Jego kult nagród, który często okazuje publicznie, kontrastuje z jego następcami, wówczas bardziej dyskretnymi. Był także posiadaczem karty prasowej Związku Radzieckiego nr 2 (karta nr 1 zarezerwowana dla Lenina ). Zgodnie z tradycją kilka lat po jego śmierci przemianowano kilka toponimów , nazw fabryk i nazw miast, w tym Naberejnye Czelny , nazwany imieniem Breżniewa.

W 1978 otrzymał Order Zwycięstwa . To sowieckie odznaczenie, stworzone w 1943 r., które nie było już przyznawane po 1945 r., uhonorowało przywódców prowadzących główne operacje wojskowe podczas II wojny światowej. Ale Breżniew podczas konfliktu był tylko komisarzem politycznym w randze pułkownika i nie prowadził żadnej większej operacji wojskowej. Pod naciskiem weteranów wojennych Michaił Gorbaczow odwołał to odznaczenie w 1989 roku.

Galeria

• Breżniew spotyka Waltera Ulbrichta , przywódcę NRD,3 czerwca 1969

• Z szachem Iranu Mohammadem Rezą Pahlavi i jego żoną Farah Pahlavi w Moskwie w 1969 roku

• Podczas swojej oficjalnej wizyty w Stanach Zjednoczonych w 1973 Breżniew spotkał Richarda Nixona

• Mój Boże, pomóż mi przetrwać tę śmiertelną miłość , słynne graffiti na Murze Berlińskim przedstawiające Breżniewa całującego się ze słynnym socjalistycznym braterskim pocałunkiem jego niemieckiego odpowiednika, Ericha Honeckera

Praca

• Pascal Carré, Breżniew czy apogeum Związku Radzieckiego , Lulu.com ,7 listopada 2012.

Filmografia

• Z pozdrowieniami z Liverpoolu ( List do Breżniewa ) 1986 Cris Bernard. Film opowiada nam historię bardzo biednego Brytyjczyka, który prosi Breżniewa o sowiecką naturalizację. Ona to rozumie.
• Robert Davi gra Breżniewa w amerykańskim filmie Reagan (2021) Seana McNamary .

Nagrody i uznanie

• Krzyż Wielki Orderu Zasługi Narodowej Republiki Gwinei.

Bibliografia

1. Jeanne Vronskaya, „  OBLICZNIK: Wiktoria Breżniew  ” , The Independent ,11 lipca 1995 r.(dostęp 26 czerwca 2011 )
2. „  Syn Breżniewa, 53 lata, usunięty z postu  ” , Los Angeles Times ,9 sierpnia 1986(dostęp 26 czerwca 2011 )
3. Памяти великого украинца днепропетровца Леонида Брежнева
4. „Kamenskoye na początku XX wieku było rozwijającym się miastem przemysłowym na prawym brzegu Dniepru. Mimo swojej lokalizacji, w obwodzie św. Jekaterynosław, oznaczało, że był częścią carskiej Rosji, fakt, że obwód był również częścią Ukrainy, miał decydujące znaczenie dla określenia charakteru życia. Po pierwsze, większość nie stanowili Ukraińcy, ale Rosjanie, niedawno przybyli do regionu, aby pracować w nowym przemyśle ciężkim, zrodzonym z rosyjskiej rewolucji przemysłowej. Jednym z takich Rosjan był Ilya Yakovlevich Breżniew, który przybył ze swoją świeżo poślubioną żoną Natalią na początku 1906 roku. Kiedy opuścili dom w małej rosyjskiej wiosce Breżniewo, Natalia była już w ciąży, a ich pierwszy syn Leonid Iljicz był już w ciąży. urodzony 19 grudnia 1906 r. ”Thomas Crump, Breżniew i upadek Związku Radzieckiego , Routledge, 2013, [ czytaj online ]
5. Andreï Kozovoi, Rosja, reformy i dyktatury , Perrin, coll.  "Tempus",2017( ISBN  9782262035464 ) , s.  136-137
6. Werth, Nicolas. „Kryzys „socjalizmu rozwiniętego”, red. Nicolas Werth, Historia Związku Radzieckiego od Chruszczowa do Gorbaczowa (1953-1991) . Presses Universitaires de France, 2013, s. 67-77.
7. „Rozdział III. Degradacja państwa totalnego, 1964-1991 ”, A.„ Rozwinięty socjalizm ”jako inwolucja, Historia ZSRR . pod redakcją Graziosi Andrea. Presses Universitaires de France, 2010, s. 259-371.
8. Andreï Kozovoi, Rosja, reformy i dyktatury , Perrin, coll.  "Tempus",2017( ISBN  9782262035464 ) , s.  154-156
9. Lilly Marcou, Spadkobiercy , Paryż, Pigmalion, 2004.
10. "  "Drogi Leonidzie Iliczu": Breżniew, supergwiazda sowieckich żartów  " , o Rosji Beyon ,19 grudnia 2016
11. Li Jing-Lie, „  Polityka zagraniczna ZSRR po Breżniewie  ”, Studia międzynarodowe , Instytut wyższych studiów międzynarodowych Quebec, tom.  16, n o  1,1985, s.  103-113 ( DOI  10.7202/701798ar , przeczytaj online )
12. Pierre Jeanneret, Popistes: History of the Labor Party and People Vaud, 1943-2001 , down Editions ,2002, 801  s. ( ISBN  978-2-8290-0272-4 , czytaj online ) , s.  177
13. Serge Berstein , Demokracje, reżimy autorytarne i totalitaryzmy w XX wieku: nr 10 – wydanie 3 , Hachette Éducation ,2007, 272  s. ( ISBN  978-2-01-181890-4 , czytaj online )
14. Maurice Vaïsse , Stosunki międzynarodowe od 1945 - wydanie XIV , Armand Colin ,2015( ISBN  978-2-200-60373-1 , czytaj online )
15. Bernard Féron, „Sowiecka doktryna prawa do interwencji w krajach socjalistycznych niepokoi Jugosłowian, Albańczyków i Rumunów”, grudzień 1968, s. 7 , Le Monde diplomatique
16. Nicolas Devers-Dreyfus, Praga 1968, strona zaczyna się przewracać ”, 25 sierpnia 2016 , humanite.fr
17. Milton Leitenberg, „  Rozwój strategicznych arsenałów od czasów SALT I  ” , „ Polityka zagraniczna ” , tom.  39, Bez kości  4-5,1974, s.  427-440 ( czytaj online )
18. Alain Ruscio, „Czterdzieści lat temu: porozumienia paryskie w sprawie Wietnamu”, 25 stycznia 2013 r. , humanite.fr
19. Pauline Peretz, „  Emigracja sowieckich Żydów: humanitarny cel amerykańskiej polityki zagranicznej podczas zimnej wojny  ” , „ Stosunki międzynarodowe ” , Presses Universitaires de France, tom.  2, n O  126,2006, s.  128 ( ISBN  9782130556565 , DOI  10.3917 / ri.126.0081 , czytaj online )
20. zobacz amerykański film telewizyjny The Defection of Simasa Kudirka 1978 wyemitowany we Francji 15 stycznia 1980 w Aktach ekranu
21. Pauline Peretz, „Humanitarny punkt zwrotny w amerykańskiej polityce zagranicznej? Carter i emigracja Żydów ze Związku Radzieckiego”, Revue d'Histoire Moderne et Contemporaine , 2007/3
22. samo
23. Lilly Marcou, Spadkobiercy , Paryż, Pygamlion, 2004, s.127-128
24. Robert M. Gates, Z cienia , s.  144-146
25. Brzeziński  : "CIA wkroczyła do Afganistanu przed Rosjanami" Vincent Jauvert , Le Nouvel Observateur , n o  1732, 15 stycznia 1998, s.  76
26. https://www.lemonde.fr/archives/article/1977/08/18/m-brejnev-se-felicite-des-dernieres-declarations-de-m-carter-sur-les-relations-sovieto-americaines_2876884_1819218 .html
27. (w) Roy Miedwiediew , „  Raport: Wskrzeszony ze śmierci klinicznej Breżniewa, pozostawiony w podeszłym wieku w ostatnich latach rządów  ” na AP ,8 września 1988
28. (w) "  Ostatnie dni Breżniewa przeczyły złemu zdrowiu  " , na UPI ,11 listopada 1982
29. „  20:00 Antena 2 z 11 listopada 1982 r. – Leonid Breżniew nie żyje  ” [wideo] , na YouTube / Archiwum INA
30. Georges Sokoloff , Władza uboga. Historia Rosji od 1815 do dnia dzisiejszego
31. Historia ZSRR , PUF, płk. „Nowe Clio”, 2010, „rozdz. III Pogorszenie stanu totalnego (1964-1991)”
32. Breżniew ponownie rozważony , s. 4-6
33. "  Leonid Breżniew, rosyjska pasja  " , o Le Monde ,11 czerwca 2013
34. „Pytania i odpowiedzi: Kto był najbardziej odznaczonym człowiekiem w historii? »Przez Yacha MacLasha za recenzję Guerres & Histoire , nr 3, listopad 2011, s. 27.
35. (en) "  Prezydium odbiera medal breżniewa  " , na The Washington Post ,30 września 1989
36. Nikolaus Katzer, „  W dyskursywnej matrycy późnego socjalizmu. W "wspomnienia" Leonid Breżniewa Il'ič  " Cahiers du monde russe , n O  54,2013( przeczytaj online )
37. Andrea Graziosi, Historia ZSRR , PUF , kol.  "Nowe Clio",2010, s.  295
38. "  Wyzwolenie . Wydanie specjalne: 20 stron o śmierci cara  » [zdjęcie] ,12 listopada 1982
39. "  Dodatkowy zaszczyt  " , w Le Monde ,17 czerwca 1977
40. (w) "  Breżniew dał sobie medale, zięć, mówi Prawda  " , w Los Angeles Times z United Press International ,4 kwietnia 1988

Bibliografia

• Andreï Kozovoy, Breżniew: antybohater , Paryż, Éditions Perrin ,2021, 462  s. ( ISBN  978-2-262-07021-2 , OCLC  1233153750 ).

Powiązane artykuły

• związek Radziecki
• Przywódcy ZSRR

Linki zewnętrzne

• Ewidencja organów  :
  • Plik wirtualnego organu międzynarodowego
  • Międzynarodowy identyfikator standardowej nazwy
  • Biblioteka Narodowa Francji ( dane )
  • Uczelniany system dokumentacji
  • Biblioteka Kongresu
  • Gemeinsame Normdatei
  • Narodowa Biblioteka Dietetyczna
  • Królewska Biblioteka Niderlandów
  • Biblioteka Narodowa Izraela
  • Biblioteka Uniwersytecka w Polsce
  • Biblioteka Narodowa Katalonii
  • Biblioteka Narodowa Szwecji
  • Biblioteka Narodowa Australii
  • Norweska Baza Biblioteczna
  • Rosyjska Biblioteka Narodowa
  • Czeska Biblioteka Narodowa
  • Biblioteka Narodowa Portugalii
  • Biblioteka Narodowa Łotwy
  • ŚwiatKot