Nieformalna gospodarka może być zdefiniowana jako działalność gospodarcza przeprowadzona przez „szarej strefy” (lub „szarej strefy”), jak rozumiane przez Międzynarodowe Biuro Pracy . Jak określono poniżej, „nieformalny” charakter działalności nie powinien być automatycznie utożsamiany z faktem, że jest ona prowadzona w sposób „nierynkowy” (praca najemna jest wynagradzana) lub w sposób „nielegalny” (praca domowa jest dość prawny).
Zgodnie z nowszym znaczeniem oznacza wszystkie rodzaje działalności, które wytwarzają towary i usługi, które wymykają się spojrzeniu lub regulacjom państwa .
Termin pochodzi z prac antropologa Keitha Harta .
W języku potocznym mówimy także o szarej strefie .
Dla niektórych gospodarka nieformalna jest jedynie pozostałością po gospodarce przedindustrialnej (ekonomia rodzinna ), brakiem państwa opiekuńczego i społeczeństwa wolnego (ekonomia towarzyska) lub wynikiem wypaczeń współczesnej gospodarki ( dorabianie ) .
Dla innych gospodarka nieformalna, daleka od zaniku, wydaje się odgrywać rolę zaworu bezpieczeństwa dla znormalizowanych gospodarek i być obietnicą elastyczności dla społeczeństw / w kontekście których nie ma jeszcze wyższych wyników niż oczekiwano. tylko kosztem „nadmiernej adaptacji”, która sama w sobie jest źródłem nowych sztywności.
Wskazuje się kilka czynników, które wydają się przyczyniać się do istnienia i utrzymania pracy oraz sektora nieformalnego:
Sektor nieformalny zajmuje ważne, jeśli nie dominujące miejsce:
Działania „nieformalne” odpowiadają tworzeniu i istnieniu „szarej strefy”: sprzyja im istnienie dysfunkcji wynikających z kontekstu strukturalnego lub praktyk określonych podmiotów gospodarczych.
| Kraj | % | Rok |
|---|---|---|
| Indie (kobiety) | 97% | (1993) |
| Egipt | 90% | (1993) |
| Indie (mężczyźni) | 89% | (1993) |
| Filipiny | 85% | (2001) |
| Korea Południowa | 77% | (2004) |
| Brazylia | 75% | (1999) |
| Malezja | 74% | (2001) |
| Chiny | 72% | (2001) |
| Tanzania | 70–95% | (2003) |
| Meksyk | 66% | (2001) |
Gospodarka krajowa była niegdyś najważniejszym elementem gospodarki i zapewniała większość działań produkcyjnych. Jego względny spadek wynika z rozwoju gospodarki rynkowej , rozwoju ekonomii społecznej, która musiała być finansowana ( ubezpieczenie zdrowotne , emerytury , bezrobocie , usługi socjalne ) oraz z potrzeby kontroli przepływów ekonomicznych przez nowoczesne gospodarki .
Główne prace realizowane w ramach gospodarki rodzinnej to:
Według badania przeprowadzonego przez INSEE (francuską organizację), gdyby tę rodzinną gospodarkę należało wycenić po cenie rynkowej , stanowiłaby ona co najmniej dwie trzecie produktu krajowego brutto . W dodatku gospodarka ta, sprzyjająca wysokiemu poziomowi bezrobocia i czasu wolnego, wydaje się kwitnąć.
Jeśli do jego podstawowej działalności dodamy inne, bardziej komercyjne działania lub usługi, takie jak pomoc w rolnictwie rodzinnym lub rzemiośle (zbiory produktów rolnych , drobne rachunki , przyjmowanie i informowanie klientów itp.), Gospodarka rodzinna stanowi ponad trzy czwarte PKB.
Gospodarka towarzyska wydaje się być bardzo bliska gospodarce rodzinnej, ale jest zwrócona na zewnątrz jednostki rodzinnej. Jest to forma bezpłatnej darowizny, która wspiera część życia społecznego i gospodarczego. Składa się zatem zasadniczo ze wzajemnej pomocy, animacji społecznej i spędzania wolnego czasu poza rodziną, które nie prowadzą do żadnego wynagrodzenia w sensie ekonomii formalnej .
Ta forma gospodarki może opierać się na mniej lub bardziej zorganizowanych strukturach zrzeszeniowych (stowarzyszenia sąsiedzkie, organizacje religijne, sportowe, związkowe czy polityczne). Główne prace realizowane w ramach gospodarki towarzyskiej to:
Najnowszym i najbardziej uderzającym zjawiskiem dotyczącym tej gospodarki jest fakt, że jest ona coraz bardziej wspierana i zachęcana przez społeczeństwo obywatelskie i środki masowego przekazu („ Les Restos du Cœur ”, „ Sidaction ”, „ Opération Yellow Pieces ” itp.).
Wydaje się, że nie przeprowadzono żadnych dostępnych badań dotyczących bogactwa generowanego przez tę gospodarkę, ale wydaje się, że jest on na tym samym poziomie, co gospodarka rodzinna, tj. Dwie trzecie PKB.
W niektórych przypadkach gospodarka przyjazna użytkownikowi wydaje się być najbardziej elastycznym, wydajnym i niedrogim rozwiązaniem wspierającym niektóre rodzaje usług publicznych, takie jak:
Gospodarce ziemią (znany również jako „równolegle” lub „ziemią” lub „utajona”) łączy trzy różne formy aktywności:
Te kształty mają co najmniej trzy wspólne cechy:
W niektórych przypadkach regulacje pozwalają regulować lub skutecznie zwalczać pewne praktyki, nawet jeśli ich utrzymanie jest również otwarte na dyskusję:
Istnienie dużej szarej strefy jest przede wszystkim oznaką poważnej dysfunkcji gospodarki formalnej lub państwowych usług publicznych. Jeśli dorabianie istnieje, to dlatego, że oficjalny rynek pracy doświadcza sztywności, które paraliżują rozwój oficjalnego zatrudnienia lub uniemożliwiają do niego dostęp, może to również wskazywać, że w niektórych obszarach rzeczywisty koszt pracy - płace i składki na ubezpieczenia społeczne - stał się nie do zniesienia dla popyt. Dysfunkcję można scharakteryzować przez:
Wydaje się niemożliwe, aby walczyć z podziemnym rynkiem z gwarancją sukcesu jedynie za pomocą represji: nawet w ZSRR , gdzie oszustwa gospodarcze były karane karą śmierci, kwitły dorabianie i tysiące drobnych sztuczek.
Gospodarka nieformalna przybiera różne formy. Należą do nich, okazjonalnie lub na stałe, osoby fizyczne (np. Sprzedawca uliczny lub śmieciarz) i przedsiębiorstwa (np. Systemy transportowe, takie jak ten w Limie w Peru). Szara strefa obejmuje w szczególności pracowników domowych w sektorze tekstylnym oraz pracowników nieposiadających statusu przedsiębiorstw formalnych lub nieformalnych. Pracownicy zatrudnieni w sektorze nieformalnym mogą być klasyfikowani jako pracownicy najemni, osoby samozatrudnione lub kombinacja obu.
Statystyki dotyczące gospodarki nieformalnej mają z założenia być interpretowane z ostrożnością, ale dostarczają wskazówek co do jej rozmiarów. Zatrudnienie nieformalne stanowi 58,7% zatrudnienia poza rolnictwem w regionie Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej, 64,6% w Ameryce Łacińskiej, 79,4% w Azji i 80,4% w Afryce Subsaharyjskiej. Jeśli uwzględnimy zatrudnienie w rolnictwie, w niektórych krajach, takich jak Indie i wiele krajów Afryki Subsaharyjskiej, odsetek ten wzrośnie powyżej 90%. Szacunki dla krajów rozwiniętych to około 15%. Według ostatnich badań szarej strefy w wielu regionach spadła w ciągu ostatnich 20 lat, aż do 2014 r. W Afryce udział szarej strefy spadł do około 40% gospodarki.
W krajach rozwijających się większość nieformalnej pracy, około 70%, to samozatrudnienie. Dominuje zatrudnienie najemne. Większość pracowników w szarej strefie to kobiety. Polityka i zmiany wpływające na gospodarkę nieformalną mają zatem określone skutki z punktu widzenia płci.