Inca cywilizacja jest pre-kolumbijskiej cywilizacja z Andów grupy . Zaczyna się na początku XIII -go wieku w dorzeczu Cuzco w to, co jest teraz Peru , a następnie rozwija się wzdłuż Oceanu Spokojnego i Andów , obejmujący zachodnią część Ameryki Południowej . W szczytowym momencie rozciągał się od Kolumbii po Argentynę i Chile , obejmując większość obszaru dzisiejszego Ekwadoru , Peru i prawie zachodnią część Boliwii .
To jest początkiem Imperium Inków , jednego z wielkich królestw Ameryki prekolumbijskiej . To imperium miało za najwyższego przywódcę „ Sapa Inca ”. Imperium Inków zostało podbite przez hiszpańskich konkwistadorów pod rozkazami Francisco Pizarro od 1532 roku .
Jedną z wielkich osobliwości tego imperium było zintegrowanie, w oryginalnej organizacji państwowej, społeczno-kulturowej wielości heterogenicznych populacji, które ją tworzyły.
Pierwsze ślady człowieka w Ameryce Południowej pochodzą z co najmniej trzydziestego tysiąclecia p.n.e. Ta ludzka obecność świadczy o archeologicznego w Pedra Furada ( „przebitego kamień” w języku portugalskim), zlokalizowany w Serra da Capivara ( Piauí ) Park Narodowy w północno-wschodniej Brazylii , która jest prawdopodobnie najbardziej znanym człowiekiem miejscu. Stary w Ameryce . Żyjąc z myślistwa i zbieractwa , ludy koczownicze stopniowo zainteresowały się rolnictwem . Właściwości odżywcze kukurydzy , uprawianej od III tysiąclecia w rejonie Ayacucho , zwiększyły jej znaczenie.
Cywilizacja ChavinRozwój rolnictwa przyniósł znaczące zmiany społeczne: nastąpiła eksplozja ludności, pojawiły się miasta i utworzyła się elita religijna. W pierwszym tysiącleciu p.n.e. rozkwitła więc cywilizacja Chavín , łącząca wiele lokalnych kultur we wspólnym stylu artystycznym, prawdopodobnie dzięki wyjątkowemu kultowi, którego charakterystycznym elementem był wizerunek jaguara.
Tiwanaku i HuariMiędzy I st i VIII -go wieku , stworzona przez jedność cywilizacji Chavin zniknął na rzecz bardziej kultur lokalnych ( Mochica , Paracas - Nazca , Tiahuanaco ). Rozwój rolnictwa, w tym nawadnianie i tarasowanie , trwa. Od VIII th century , dwa miasta z wyżyn szczególnie promieniować i zbierać pod swój sztandar ludów andyjskich Tiahuanaco południe do północnego Chile i Huari północy.
Imperium ChimúStany Tiahuanaco i Wari upadł nagle XII th century . Ponownie, najpierw dominuje regionalizm, potem następują nowe próby integracji imperialistycznej. Tym samym środku XIII -tego wieku , gdy Chimú osoby inicjuje utworzenie nowego imperium na północnym wybrzeżu Peru dzisiaj, w oparciu o rozwój wodnej. Chimu Imperium rozciąga się wzdłuż wybrzeża do obecnej granicy Ekwadoru, a to nieuchronnie wchodzi w rywalizacji z Imperium Inków, z drugiej wielkiej andyjskiej imperium XV -go wieku , która będzie śmiertelna.
Zobacz w szczególności sekcję Założenie Cuzco i pochodzenie Inków .
Legendarne początkiNa temat pochodzenia Inków zebrano różne świadectwa. Według legendy Manco Capac i Mama Ocllo , Inkowie wywodzą się od Manco Capac . Kilka wersji tej legendy czyni z niej stworzenie Viracochy i Inti , boga słońca, powodując, że urodził się on w pobliżu Cuzco (legenda o Pacaritambo ) lub opuścił jezioro Titicaca ze swoją siostrą-żoną Mamą Ocllo, przysłaną przez Viracochę , boskiego stwórcę , aby przynieść ludziom cywilizację po wielkiej powodzi, która wszystko zniszczyła.
Według tej najnowszej wersji podróżowali, aż złoty magiczny kij Manco całkowicie zapadł się w ziemię, aby wskazać im miejsce do osiedlenia się: kraina tam będzie wystarczająco bogata, aby ich pomieścić. To tam założyli pierwsze miasto Inków, które stanie się Cuzco , czyli „pępkiem” w keczua . Manco Capac uczył mężczyzn rolnictwa i rzemiosła, a Mama Ocllo uczyła kobiety sztuki tkania.
Pochodzenie przyznane przez naukowcówObecnie pochodzenie geograficzne pierwszych Inków pozostaje przedmiotem dyskusji, powszechnie akceptowaną hipotezą jest, że pochodzili oni z brzegów jeziora Titicaca , na granicy Peru i Boliwii . Zbliżenie jest często przywoływane z mało znaną cywilizacją Tiahuanaco (w Boliwii). Inkowie byli więc grupą mężczyzn kierowaną przez Manco Capac ; po migracji na północ, sprzymierza się z niektórymi społecznościami keczua, aby wysiedlić mieszkańców doliny Cuzco . Dlatego wszyscy potomkowie tych pierwszych osadników, a także ich sojusznicy, są uważani za Inków.
Hipoteza amazońskaInne źródła wspominają o pochodzeniu amazońskim. O obecności Inków w Amazonii świadczy odkrycie rolniczego miasta Inków Mameria (w) przez dwóch francusko-peruwiańskich odkrywców w 1979 roku , Nicole i Herbert Cartagena, w towarzystwie peruwiańskiego Goyo Tolédo. Analiza kawałka węgla znalezionego w Mamerii, przeprowadzona przez Grégory'ego Deyermenjiana, daje datowanie na 1345 r., z zakresem błędu od 1240 do 1500 r. n.e. Datowanie to pozostawia zatem dwie otwarte hipotezy okupacji Inków, czyli późnego Huari (preinkaskie imperium kultury keczua). Całe pytanie polega zatem na tym, aby wiedzieć, czy to miasto Mameria jest wcześniejsze czy późniejsze po przybyciu Inków do doliny Cuzco .
Równolegle ruiny odnalezione niedawno przez francusko-peruwiański zespół Inka LLacta/PEP w 2015 roku pokazują zajęcie prawdopodobnie Huari w pobliżu Mameria (Toporake cordillera), w dolinie North-Lacco oraz w parku Megantoni.
Inne źródła argumentują hipotezę amazońską o pochodzeniu Inków z pewnego pokrewieństwa językowego:
„[...] niektóre cechy, zwłaszcza język, sugerują, że Inkowie pochodzili z amazońskiego lasu deszczowego, a grupa kierowana przez Manco Cápaca składałaby się z kilku linii, zjednoczonych więzami rodzinnymi. "
Tak czy inaczej, pozostaje otwarte pytanie o pochodzenie Inków, a raczej o lokalizację grupy etnicznej Taipicala Manco Capac (której Inkowie są bezpośrednim rodowodem) przed ich przybyciem do „ Świętej Doliny ”.
Kiedy przybyli do regionu Cuzco , Inkowie byli tylko jednym plemieniem, między innymi w lokalnej konfederacji, początkowo zajmując podrzędną rangę. Ich pozycja jako dowódców wojskowych w konfederacji pozwala im stopniowo zdobywać wpływy podczas kolejnych rządów Sinchi Roca , Lloque Yupanqui , Mayta Capac i Capac Yupanqui . Wreszcie, po śmierci Capac Yupanqui, Inca Roca przejmuje kontrolę nad konfederacją.
Yahuar Huacac, a następnie Viracocha Inca rozszerzają dominację Inków. Jednak terytorium Inków nie przekracza promienia 40 km wokół Cuzco . W 1438 , podczas wojny z sąsiednim plemieniem Chancas , Viracocha opuścił stolicę, ale jego syn Pachacutec skutecznie ją obronił i pokonał Chancas. Był to początek niezwykle szybkiej ekspansji imperium.
Syn Pachacuteca, Tupac Yupanqui i jego następca, Huayna Capac , przesuwają granice imperium od Chile do południowej Kolumbii . Imperium jest u szczytu.
W 1532 roku 180 hiszpańskich konkwistadorów wylądowało i zaczęło podbijać Imperium Inków. Chociaż niewiele było przeciwko armii Inków liczącej dziesiątki tysięcy żołnierzy, podbój ten był bardzo szybki. Historycy tłumaczą to kombinacją kilku powodów: wojna o sukcesję po śmierci Huayna Capac w 1527 r., szybkie zdobycie nowego cesarza Atahualpy , przewaga militarna Hiszpanów, zarówno pod względem uzbrojenia ( konie , metalowa zbroja, jak i broń palna). ) niż ich strategią , umiejętnościami dyplomatycznymi w walce z imperium lokalnych plemion oraz asymilacją przez Inków Hiszpanów do bogów ogłaszanych w przepowiedniach .
Hiszpańskiemu podbojowi towarzyszyły liczne grabieże i masakry. Późniejsza kolonizacja generuje poważną katastrofę demograficzną: populacja Imperium Inków, szacowana na 12-15 milionów ludzi przed podbojem, wynosi około 600 000 sto lat później. Wyzysk tubylców i ich brak odporności na choroby przyniesione przez Hiszpanów to główne przyczyny tego stanu rzeczy.
Więzień Pizarro, Atahualpa dał mu całe swoje złoto w zamian za uwolnienie. Pizarro zabrał złoto, ale mimo tego porozumienia cesarz wykonał dalej29 sierpnia 1533.
Inkowie zbuntują się kilka razy, w szczególności w 1536 roku pod dowództwem Manco Inków . Miasto Vilcabamba staje się centrum inkaskiego ruchu oporu, który pozostanie tam do 1572 roku . Opór będzie miała rozpocząć się w XVII E i XVIII E wieków; najbardziej istotny epizod będzie, że z Tupac Amaru II w 1780 roku , zawsze z nieudanej celem przywrócenia imperium Inków.
Lista cesarzy Inków nazywana jest capaccuna (w keczua najpotężniejszy wśród ludzi ).
Przed Viracocha Inca cesarze Inków byli na wpół legendarni, a daty ich panowania są niepewne.
W latach 1533 i 1572 część synów Huayna Capac zbuntował się przeciwko Hiszpanom i schronił się w regionie Vilcabamba . Ich wpływ terytorialny pozostaje zlokalizowany wokół tego centrum oporu.
Po utworzeniu przez wieki lokalnej potęgi, choć stale się rozwijającej, Inkowie marzyli o większym królestwie. W ciągu kilku pokoleń podbiliby 780.000 km². Około 1400 roku, po pokonaniu sąsiadów, królowie Inków poprowadzili swoje pierwsze podboje poza regionem Cuzco . Około roku 1470, napierając na wybrzeże, Inkowie pokonali Imperium Chimu i zabrali ze sobą wielu rzemieślników o pokonanej mocy. Około 1500 roku, skręcając na południe, Inkowie zajęli rozległe terytorium rozciągające się aż do granic Patagonii . Około 1532 roku, podczas ostatecznej ofensywy na wschodnich zboczach Andów , Inkowie przeniknęli dalej do dorzecza Amazonki .
Władcy Inków , najwyższy przywódca imperium, to przede wszystkim wojownikiem, i jest to bardzo osobista relacja, linki go do lokalnych wodzów podbitych plemion. Relacje te są często nawiązywane na nowo podczas każdej sukcesji, co czasami prowadzi do wojen rekonkwisty.
Te powiązania mają kapitalne znaczenie w zarządzaniu prowincjami przybrzeżnymi: w przeciwieństwie do prowincji andyjskich, Inkowie w rzeczywistości nie stworzyli tam ani miast, ani administracji. Prowincje te są też często już dziedziczone po poprzednich cywilizacjach. Inkowie zadowalają się rządzeniem na odległość, zachowując lokalne elity.
Z kolei w Andach Inkowie stworzyli prawdziwe stolice prowincji. Jeśli osobiste powiązania między lokalnymi wodzami a Sapa Inca pozostają ważne, równolegle ustanawiana jest administracja cesarska. Na czele tych prowincji mianowani są gubernatorzy prowincji ( tukriquq ) reprezentujący cesarza lokalnie. Gubernatorzy są otoczeni przez urzędników Kipukamayoq, którzy przeprowadzają spis ludności przy użyciu kipu . Spis ludności odgrywa szczególnie ważną rolę w państwie, w którym płaci się tylko daniny w formie harówki.
Hierarchia w Imperium Inków przejmuje tradycyjną organizację społeczności andyjskich. Inca jest zarówno szefem swojego klanu, jak i władcą całego imperium. Organizacja społeczności jest podstawą struktury imperium. W wielu przypadkach podbijający Inkowie dbają o to, aby nie naruszyć tradycyjnej organizacji ludności, która ma być zasymilowana, i pozostawia tradycyjne władze na miejscu i powierza im instruktorów z klanu Inków, którzy informują ich o prawach imperium i instruują ich oficjalna religia. Te lokalne władze były zatem nadzorowane i raportowane do hierarchicznych przełożonych, którzy wszyscy byli członkami klanu Inków.
Ogólnie rzecz biorąc, istniały trzy klasy: klasa robotnicza złożona z chłopów i rzemieślników, lokalna klasa rządząca i, na szczycie, klasa rządząca pochodzenia Inków, która dzierżyła lejce imperium. Ta klasa rządząca została zorganizowana jako zwykły klan, którego członkowie zostali powołani do najwyższych urzędów w imperium, czy to religijnych, wojskowych czy administracyjnych.
Społeczeństwo to było więc oparte na systemie kastowym i zmiana rangi była bardzo trudna i wyjątkowa. Jednostka z klasy robotniczej mogła awansować do klasy rządzącej w wyniku osiągnięć wojskowych lub jakiejś innej zasługi. Zdarzało się, że w celach politycznych spółdzielni przywódcy zwyciężonych ludów otrzymywali odpowiedzialne stanowiska, często Kurakas .
Struktura społeczna RodzinaPodstawową grupę społeczną tworzy rodzina składająca się z rodziców i niezamężnych dzieci. Mężczyzna pracuje w polu i ewentualnie uprawia rzemiosło, podczas gdy kobieta zajmuje się gotowaniem i utrzymaniem domu. Wzajemna pomoc rodzinna jest bardzo częsta, zwłaszcza w okresie żniw. Osoby niepełnosprawne są na ogół wspierane przez całą społeczność.
AylluLudy Andów są rozsiane po wielu wioskach położonych na wzgórzach. Wszystkie rodziny, w większości spokrewnione, zamieszkujące wioskę tworzą ayllu . Wódz ( kuraka ) kieruje ayllu, rozdziela pracę zbiorową i ziemię. Ayllu rzeczywiście posiada grunty rolne, rozproszoną w partii, jak i pastwisk, ze zbiorowym dostępu.
wodztwo,W ayllus organizowane są będące wodzostwami, grupujący kilka ayllus pod panowaniem jednego z nich. Zależny ayllus musi zapłacić daninę w pracach do dominującej ayllu . W zamian ci ostatni muszą utrzymywać rezerwy, aby zrekompensować słabe zbiory i zapewnić utrzymanie ubogim.
Z kolei wodzowie tworzą grupy pod dominacją jednego z nich. Imperium Inków jest częścią tego samego wzoru, cesarz jest głową grupy wodzów, które tworzą imperium.
Podboje były dokonywane albo pokojowo, a następnie podbici władcy zachowali pewną władzę lub zbrojnie, a podbity lud został częściowo przesiedlony w region mocno zajęty przez Inków i który często był im całkowicie obcy. Ludzie od dawna poddawali się imperium, a następnie przybyli, aby ponownie zaludnić swoje ziemie. Te przesiedlenia ludności były bardzo ważne, w szczególności pod rządami Tupy Yupanki i Huana Kapac.
W przeciwieństwie do Majów , Inkowie nie mieli odpowiedniego systemu pisma. Ale kipu (patrz niżej sekcja poświęcona zagadnieniu inkaskiego „pisania” ) stanowiły złożoną pamięć różnego rodzaju informacji w Imperium, a ich opanowanie wymagało kilku lat nauki, ciągnącej się przez całą drogę. skrybowie starożytnego Egiptu:
„Ten sam rękopis informuje nas, że interpretacja [prawnego kipu, wskazującego 'kary przewidziane za każde przestępstwo'] była prawdziwą nauką, wymagającą długich badań: [na posiedzeniach 'Rady dwunastu członków', najwyższa trybunał Imperium], „aby dowiedzieć się, co mówią prawa, wybrano dwóch Indian, którzy nigdy nie opuścili kipu i nigdy nie przestali ich studiować. Wyjaśniali znaczenie wszystkich rzeczy i takie badania kontynuowano bez zatrzymywania się. pytania te można było przekazywać z pokolenia na pokolenie, ponieważ bardzo młodych chłopców wybrano, aby wpajać im naukę wszystkich tych rzeczy. Rafaela Karstena. "
Życie Inków składa się z czterech głównych etapów. Pierwsza ma miejsce w wieku około dwóch lat: przejście od niemowlaka do stanu dziecka świętujemy, wykonując ceremonię pierwszej fryzury, którą potem bezcennie zachowujemy.
Drugi to przejście od dzieciństwa do dorosłości, około 14-15 lat. W przypadku chłopców związany z nim rytuał przejścia nazywa się warachikuy , „zakładanie przepaski na biodra” i obejmuje post oraz serię fizycznych prób. Z tej okazji przekłuwamy im uszy, aby włożyć sprzączki charakterystyczne dla grupy etnicznej Inków, dajemy im przepaskę na biodra i nadajemy im nową nazwę. Kobiecy rytuał, k'ikuchikuy , "pierwsza miesiączka", jest prostszy i zawiera również fazę postu.
Trzeci etap to małżeństwo, od 20 do 25 lat dla mężczyzn i 16 do 20 lat dla kobiet. Para przeniosła się do nowego domu i cieszyła się wszystkimi prawami i obowiązkami. Do tych obowiązków należy w szczególności udział w pracach zbiorowych.
Wreszcie podczas śmierci zmarłych umieszcza się w wieżach pogrzebowych lub prostszych schronach skalnych. Są ozdobione swoimi wytworami i codziennymi narzędziami, aby zapewnić im przetrwanie w zaświatach.
SiedliskoW większości przypadków Inkowie utrzymują struktury mieszkalne podbitych terytoriów.
Na wyżynach budują stolice prowincji, ale większość mieszkańców mieszka w kilkusetosobowych wioskach . Każdy dom ma dziedziniec otoczony kamiennym murem, na którym znajduje się jeden lub więcej okrągłych budynków o średnicy od 3 do 6 metrów . Wśród tych budynków może znajdować się kuchnia , sypialnie , magazyny ... Ściany są z nieoszlifowanego kamienia lub cegieł , a dachy kryte strzechą .
Na wybrzeżu popularne domy są w trzcinie, a arystokracja w ceglanej glinie .
Ponieważ drewna jest mało, zarówno w górach, jak i na wybrzeżu, Inkowie nie mają mebli. Naczynia kładziemy na podłodze, a my jemy na podłodze.
jedzenieInkascy chłopi, podobnie jak ich obecni peruwiańscy potomkowie, jedzą dwa posiłki dziennie (około 8 rano i 16 lub 17) oraz lekką przekąskę około południa. W zdecydowanej większości jest wegetariańska i składa się z roślin i warzyw gotowanych w garnku . Mięso z lamy lub alpaki suszone lub świnki morskiej pieczeni, jest zarezerwowany dla świąt. Niemniej jednak na wybrzeżu ryby są bardzo spożywane.
Podstawowym warzywem jest ziemniak , który może być przechowywany przez ponad pięć lat dzięki złożonemu procesowi konserwacji (obejmującemu mrożenie i kruszenie). Kukurydza jest również podstawowym pożywieniem, ale na wybrzeżu w większych ilościach niż w Andach. Jest często używany do produkcji piwa lekko alkoholowego.
Na koniec żują liście koki ze względu na ich właściwości lecznicze i efekt „hamowania apetytu”.
OdzieżWszyscy inkascy chłopi noszą dość podobne ubrania. Dla mężczyzn jest to przepaska na biodra i tunika bez rękawów, do której dodaje się pelerynę, gdy wymagają tego warunki klimatyczne lub ceremonialne.
Kobiety noszą sukienkę i pelerynę . Ich suknia składa się z prostego kawałka prostokątnej tkaniny, owiniętej wokół nich i przytrzymywanej paskiem oraz dwoma okrągłymi fibulami na ramionach . Pelerynę wiesza się za pomocą szpilki lub węzła z przodu. Ich włosy są zakryte opaską i zwykle noszą lekką zasłonę, aby schronić się przed słońcem.
Ubrania są zwykle czarne lub brązowe na wyżynach, gdzie są wykonane z wełny , a białe na wybrzeżu, gdzie używa się głównie bawełny . Najczęściej są wykonane z jednego kawałka, a nie z różnych kawałków zszytych razem.
Ponieważ ubrania w Andach są dość porównywalne, różnice społeczne wyrażają się głównie w jakości materiału użytego do ich wykonania. Ale męska fryzura to także inny sposób na zróżnicowanie: elita nosi bardzo długie włosy, podczas gdy ludzie golą się krótko.
Obie płcie noszą na nogach sandały lub mokasyny . Noszą również biżuterię : mężczyźni noszą w szczególności cylindryczne ozdoby do uszu, które zniekształcają ich płatki , stąd ich przydomek orejones ("nauszniki") nadany im przez Hiszpanów. Kobiety mają tendencję do noszenia naszyjników i broszek .
Gry i rozrywkaCodzienne życie inkaskich chłopów zawiera niewiele rozrywek, poza tymi związanymi ze wspólną pracą i ceremoniami – te dwa ostatnie przypadki są rzeczywiście okazją do świętowania. Wspólna praca polega na śpiewaniu i zwykle towarzyszy jej dobry posiłek i piwo kukurydziane. Co cztery lata Sapa Inca organizuje duże polowania ; są także okazją do ucztowania i jedzenia mięsa. Ceremonie ku czci bóstwa lub wysokiej osobistości są okazją do tańca i grania muzyki.
Niewiele gier Inków dotarło do nas, ale większość kronikarzy donosi o istnieniu gry w kości, pichqa ("pięć" w języku keczua ). Pięciościenna kość piramidy użyta w tej grze była również używana jako narzędzie wróżenia.
Hiszpańska kolonizacja i katolicka ewangelizacja szybko spowodowały upadek religii Inków. Jeśli pewne formy pozostają do dziś, w szczególności w postaci animizmu , większość informacji, jakie posiadamy na ten temat, pochodzi z pośrednich, mniej lub bardziej stronniczych zeznań. Mamy również bardzo mało informacji na temat systemu religijnego poza Andami, gdyż populacje gwałtownie spadły jeszcze przed ewangelizacją.
Oprócz chęci narzucenia religii państwowej, dziedzictwo poprzednich cywilizacji oraz długa historia wymiany i wpływów pozwalają ludności andyjskiej na pewną jedność religijną. Pewne bóstwa są więc wspólne dla różnych ludów, ale noszą różne imiona.
Zmarli przodkowie zajmują szczególne miejsce w religiach andyjskich. Założyciel linii jest więc czczony, w szczególności za to, że dał swoją ziemię ayllu . Założyciele ci są często na wpół legendarni, dokonując aktów nadprzyrodzonych i nie mając ludzkich przodków. Tak jest w przypadku plemienia Inków .
Ciała zmarłych są konserwowane, nie balsamowane, lecz pozostawiane do wyschnięcia na suchym górskim wietrze. Składane są im ofiary i są przechadzane podczas ceremonii.
Kult Huacas(Patrz w szczególności rozdział: Uwielbienie oddane Huacas )
Jeśli Inkowie narzucają kult Słońca, rzadko zakazują praktykowania wcześniej istniejących przekonań animistycznych. Tak więc większość ludów imperium, a także sami Inkowie przywiązują dużą wagę do fetyszy ( huacas ). W języku keczua termin huaca może oznaczać wszystko, co jest niezwykłe; przez rozszerzenie oznacza wszystko, co może być przedmiotem kultu w kontekście animistycznym . Huacas może zatem być naturalne obiekty (jak góra lub skały) lub sztuczne (jak budynek), do którego możemy pożyczać nadprzyrodzoną moc.
Huaca są wszędzie na terytorium Inków i szacuje się, że w Cuzco i okolicach jest ich ponad pięćset. Otrzymują wiele ofert i staramy się komunikować z nimi w celu uzyskania pomocy lub porady .
Kult Słońca i gwiazdW Andach wiele społeczności twierdziło, że wywodzi się lub zstępuje z takiego świętego miejsca, gwiazdy lub zwierzęcia. Cesarze, bezpośredni potomkowie Manco Capac , nazywani są Sapa Inca (dosłownie „wyjątkowi Inkowie”; lub nawet Intip churin : „syn słońca”, tytuł przyjęty przez dziewiątego cesarza Pachacuteca ). Czczeni są jako półbogowie, synowie słońca ( Inti lub Tahuantinsuyu w keczua ). Król Inków dał prawo w sposób absolutny, ponieważ otrzymał je od Słońca, swojego ojca, i nigdy się nie mylił; mieszkał w Cuzco i przekazywał swoje rozkazy bezpośrednio czterem Inkom, wicekrólowom czterech części imperium. W każdej z tych części znajdowały się trzy rady: jedna ds. wojny, jedna ds. sprawiedliwości, jedna ds. administracji gospodarczej. Dla ich współczesnych zwycięstwa militarne i oświecona polityka władców Inków zdają się potwierdzać to cudowne pochodzenie. Dlatego Inkowie narzucają kult słońca jako oficjalny kult w imperium, ale bożek słoneczny ściera się z niezliczonymi bóstwami czczonymi w imperium. Nie jest to jednak kult monoteistyczny, ale raczej animizm państwowy.
Aby ustanowić kult, Inkowie zbudowali świątynie poświęcone głównie słońcu . Najsłynniejszą ze wszystkich jest Coricancha ( złota zagroda w Quechua ), świątynia Słońca w Cuzco .
Kult innych bóstwWraz z kultem słońca Inkowie rozpoznawali i czcili kilka innych bóstw. Najważniejszym z nich jest Viracocha , bóg rolnictwa odpowiedzialny w szczególności za zarządzanie technikami nawadniania gleby, mającymi szczególne znaczenie dla ludów andyjskich. Związek między Viracocha a Inti , słońcem, nie jest jasno ustalony. Podporządkowanie jednego względem drugiego jest niejasne, aw niektórych legendach wydają się nawet wymienne. Po Viracocha , Inkowie czcili również Błyskawicę , Inti Illapa boga nieba, grzmotów i błyskawic.
Imperium Inków składa się z mozaiki ludów, które niekoniecznie zostały zniszczone lub zredukowane do niewolnictwa, niektóre lokalne kulty były w stanie przetrwać bez adopcji ich przez ludzi z Cuzco. Przykładem jest kult Pachacamac : jest on bogiem ze środkowego wybrzeża Peru, którego pochodzenie jest niepewne, ale którego kult był w każdym razie wcześniejszy niż kult Viracochy. Największa znana świątynia poświęcona temu bogu nazywa się sama Pachacamac i pochodzi z czasów kultury limy . Kult prawdopodobnie pojawiłby się między 300 a 600 rokiem . Jednak to dzięki kulturze Iszmajów , lokalnej cywilizacji, która znajdowała się między rzekami Rimac i Lurin (1000-1450 ne ), miejsce Pachacamac osiągnęło swój szczyt .
WróżbiarstwoWróżenie odbyło się poczesne miejsce w cywilizacji Inków. Wzywano ją przed każdą ważną czynnością i nic ważnego nie można było zrobić bez uprzedniej konsultacji z auspicjami. Wróżbiarstwo służyło zarówno do przewidywania przebiegu bitew, jak i do karania zbrodni.
Metod wróżenia było kilka: mogliśmy obserwować poruszające się pająki lub analizować ułożenie liści koki na płaskim talerzu. Proroctwa można było również formułować na podstawie badań wnętrzności zwierząt ofiarnych, a w szczególności płuc lam .
Kapłani mieszkali we wszystkich świątyniach i innych ważnych sanktuariach religijnych. Pełnili funkcje wróżbitów, czarodziejów i lekarzy. Tytułem naczelnego kapłana w Cuzco był Villac Umu . Żonaty, często był bliskim krewnym Inków i jego autorytet konkurował z tymi ostatnimi.
Wybrane kobiety„Wybrane kobiety”, zwane aclla („westalki” lub dla Hiszpanów „dziewice słońca”), tworzą własną instytucję. Wybrani od najmłodszych lat otrzymują specjalne wykształcenie. Następnie mogą zostać wybrani przez Sapa Inków na konkubiny, oddane wysokim urzędnikom, a nawet złożone w ofierze. Przygotowują uroczyste jedzenie i szyją ubrania noszone przez Inków i księży.
Ofiary i ofiary były codziennie poświęcone bogom lub huaca .
Ofiary ze zwierzątPrzy każdej ważnej okazji składano ofiarę . Najczęściej używanym zwierzęciem była lama, a wybór zwierząt ofiarnych podlegał precyzyjnym regułom dotyczącym koloru futra.
Ofiary z ludziOfiary z ludzi były stosunkowo rzadkie (w przeciwieństwie do cywilizacji mezoamerykańskich, takich jak Majowie i Aztekowie ) i składano je tylko w okresach wielkich zmian lub wielkich niepokojów, takich jak na przykład nadejście nowego Inków lub gdy Inkowie byli chorzy i nawet jeśli zginął, lub podczas klęsk żywiołowych (trzęsienie ziemi, wybuch wulkanu ...), ryzyko klęsk (głód, epidemia, wojna) lub zaćmienia księżyca, Słońca. Celem było wówczas uspokojenie zirytowanego boga (bogów), w rytualnym procesie pokuty lub w logice zastępczej (młodej ofierze proponuje się regenerację sił chorych Sapa Inków ). Albo była to kwestia „zwiększenia nadprzyrodzonej mocy bóstw zasadniczo przychylnych i dobroczyńców ludzkości”, a nawet „zapewnienia obfitych plonów”.
Ofiarowani ludzie, mężczyźni, kobiety czy dzieci musieli być w dobrej kondycji fizycznej i doskonałej konstytucji. W przeciwieństwie do cywilizacji Majów i Azteków , gdzie ofiarami byli najczęściej niewolnicy lub jeńcy wojenni, wśród Inków należeli do dobrego społeczeństwa Cuzquénienne lub do szlachty podbitych prowincji; wybrane ze względu na ich fizyczną doskonałość wśród klas dominujących, zostały przywiezione do Cuzco i przyjęte przez Inków, a następnie przetransportowane na miejsce ofiary: „dzieci, które prowincje dostarczały do cesarskich świątyń w celu ich spalenia, składały część hołdu dla za które ponosili odpowiedzialność ”. Podobnie wśród młodych dziewcząt wybranych w każdej prowincji na kobiety ( aclla-cuna ) , część przeznaczona była do poświęcenia. Jak wskazuje antropolog Gabriela Recagno:
„Nie zapominajmy, że był to polityczny system dominacji. W podbitych regionach przedstawiciel Inków przeprowadził się z dzieckiem, które miało się przemienić w boga: dla nich nie umrze i będzie mógł monitorować całe to terytorium ze szczytu góry. Stał się strażnikiem ziemi, istotą deifikowaną. Bardzo dobrze ugruntowany system, który poprzez religię i strach prowadzi politykę dominacji przez poświęcenie. "
W czasie podróży i w oczekiwaniu na ofiarę przyszłe ofiary były więc bardzo dobrze traktowane, jak żyjący bogowie. Przed zabiciem, przez mniej lub bardziej długi okres, ofiarowany pił chichę (alkohol kukurydziany czasami bardzo mocny), aby osłabić percepcję zmysłów. Po głębokiej sedacji w wielu przypadkach grzebano go żywcem. W przypadku Gabrieli Recagno w innych przypadkach na górze dzieci (inaczej wycieńczone przejściem 1600 kilometrów, zdrętwiałe z zimna, alkoholu lub innych narkotyków) zasypiały pod wpływem niskiego ciśnienia aż do śmierci z hipotermii. W przypadku Juanity wydaje się, że młoda dziewczyna, osłabiona wspinaczką, a także znieczulona zimnem, sziszą i liśćmi koki, została wykończona mocnym uderzeniem w głowę. Aby uczcić młodą ofiarę, kapłani przeprowadzili towarzyszące jej ceremonie, gdy jej duch opuścił ziemię.
To rzeczywiście ten rodzaj rytuału, który był używany na przykład do uspokojenia bogów podczas erupcji wulkanu w Arequipie ponad 500 lat temu: ta dwunastolatka, trzynastoletnia dziewczyna, przez archeologów, którą odkryłem Juanita , została złożona w ofierze. na szczycie wulkanu Ampato . Należał do wysokiej szlachty Cuzco, o czym świadczy bogactwo jej zdobień. Uroczysta procesja opuściła Cuzco, aby dołączyć do Arequipy wyłącznie w celu złożenia tej ofiary. Zakonserwowana przez lód młoda dziewczyna i towarzyszące jej przedmioty zostały znalezione w prawie nienaruszonym stanie w 1995 roku i obecnie spoczywają w muzeum Santuarios Andinos [sanktuarium andyjskie] w Arequipie .
Ten sam rodzaj rytów poświadczają inne społeczeństwa prekolumbijskie w Ameryce Południowej , ale nie można ich porównać do masowych ofiar Azteków .
Święta i uroczystości religijne Inti raymiGłównym festiwalem imperium był Inti Raymi czyli (święto słońca w Quechua). Miało to miejsce 21 czerwca, przesilenie zimowe i najkrótszy dzień na półkuli południowej.
Śmierć InkówAby eskortować Inków w jego podróży do tamtego świata, dwie jego żony, sługa i wojownik zostały złożone w ofierze w dniu jego śmierci. Podobno dobrowolnie zostali wybrani od najmłodszych lat i pochowani żywcem. Zabalsamowane ciało Inków umieszczono przed świątynią słońca w Cuzco. Pogrzeb trwał rok, podczas którego ludność nosiła insygnia Inków i wyśpiewywała jej pochwały, nieprzerwanie przez pierwszy miesiąc, potem co dwa tygodnie, z każdą pełnią i nowiu.
Na znak posłuszeństwa lub prawdziwej czci ludy ujarzmione przez Inków zbudowały w swoich prowincjach wiele miejsc kultu na słońcu. Niektóre są widoczne do dziś i świadczą o geograficznym rozciągnięciu kultu. W Peru znajdują się więc świątynia Coricancha w Cuzco , świątynia Vilcashuaman i świątynia Huascarán . W Boliwii na Isla del Sol nad jeziorem Titicaca wzniesiono także świątynię Słońca . W Caranqui w Ekwadorze znajduje się świątynia, w której niegdyś znajdowały się słoje pełne złota i srebra.
CoricanchaŚwiątynia Słońca w Cuzco lub Coricanchy , był główną świątynią imperium. Jeśli po raz pierwszy został poświęcony słońcu, służył również jako miejsce kultu dla innych boskich istot, takich jak Mama Quilla , Księżyc i Illapa , bóstwo błyskawic, błyskawic i grzmotów.
Prawdziwa święta ze świętych cesarstwa, świątynia ta nie przetrwała spustoszeń podboju. Do dziś zachowało się tylko kilka opisów i kilka ścian świadczących o świetności dzieła. Została zbudowana z oszlifowanych kamieni idealnie do siebie dopasowanych, bez cementu. Jego obwód wynosił ponad 365 metrów. Wewnątrz świątyni intronizowano m.in. złoty dysk przedstawiający Słońce oraz wyobrażenie panteonu Inków . Był też święty ogród, w którym wszystkie elementy natury zostały przedstawione w postaci statuetek wykonanych w całości ze złota, metalowego symbolu słońca.
Gospodarka opiera się na zarządzaniu siłą roboczą, na wymianie ludzkiej energii, na pewnego rodzaju zbiorowej pracy, a nie na wymianie dóbr czy zbiorowym posiadaniu dóbr. Bogactwo wiązało się nie z posiadaniem dóbr, ale z dostępem do pracy na potrzeby produkcji wspólnoty. Biedny to ten, który ma niewiele więzów rodzinnych.
Na szczycie organizacji gospodarczej znajdują się Inkowie, którzy opierają się na organizacjach etnicznych i ich gospodarce redystrybucyjnej, ale zarządzają systemem redystrybucji na wyższym poziomie.
Obowiązki i mobilizacja pracyKuraka , szef ayllu , był odpowiedzialny za dystrybucję ziemi, która została wykonana na wzór akcji, między każdym elementem wsi w stanie pracować.
Prace rolnicze podzielono na trzy etapy:
Kolejnym obowiązkiem każdego członka gminy było dbanie o prace zbiorowe (np. utrzymanie kanałów irygacyjnych). System ten miał jednak słabości: Kurakowie czasami nadużywali systemu, bogacili się i stanowili nową klasę, której przywileje były przekazywane w drodze dziedziczenia.
Wzajemność i redystrybucjaNastąpiła redystrybucja na poziomie lokalnym wokół grupy etnicznej, ale także znacznie większa redystrybucja, na poziomie imperium. Inkowie zadbali o to z rezerw. Do wykonania tej pracy wykorzystaliśmy mitas (transportery). Dlatego też imperium zorganizowało mita .
Podział ziem etnicznych wydawał się związany z redystrybucją, gdyż co roku był przedmiotem paktu lub negocjacji. Dzięki zasadom redystrybucji i wymiany ludzkiej energii Inkowie mogli podejmować się wielu konstrukcji, tworzyć dodatkowe spichlerze, sieć dróg, ośrodki administracyjne…
[Zobacz także sekcje: Nawadnianie , Uprawa tarasowa , oraz Nawarstwianie rolnictwa i implikacje społeczne artykułu poświęconego Imperium Inków ].
W tym czasie rolnictwo było głównie rolnictwem górskim. „Wynalazł” ziemniaków w Peru i wielu innych bulw były produktów spożywczych. Rośliny te są wrażliwe, a ponieważ nie można zagwarantować zbiorów, opracowano techniki ochrony, aby stawić czoła możliwym trudnym latom. Quinoa , nasiona (nie zbóż), jest łatwiej rośnie, rośnie do 4000 m wysokości. Inna uprawa była szeroko rozpowszechniona: kukurydza . Chociaż bardzo ceniona, szczególne warunki jej uprawy ograniczały jej produkcję, a kukurydza była często zarezerwowana na ofiary lub zarezerwowana na święta. Aby rozwinąć tę kulturę, zbudowano wiele tarasów (słynne andeny ), z których niektóre są kontynuowane do dziś. Inkowie zainstalowali sieci nawadniające, w tym kanały i akwedukty.
Inne rośliny uprawiano w zależności od regionu: pomidory , orzeszki ziemne , fasola , papryka , ananasy , kakao itp. a także koka , bardzo ważna dla Inków, ponieważ była używana we wszystkich ceremoniach.
W zakresie hodowli, mięso i pochodziły głównie z wełny lamy i alpaki .
Pieniądze i podatki nie istniały. Barter jest tylko system wymiany. Lamy są używane do transportu, ale przede wszystkim do mleka, mięsa, wełny, skóry i okryć .
Inkowie byli znakomitymi architektami . Ich konstrukcje są imponujące i pomysłowe, często zorientowane na cele użytkowe. Liczba realizowanych budynków i innych konstrukcji jest naprawdę duża. Trapezoidalny kształt często nadawany drzwiom i oknom świątyń pozwala budynkowi znacznie lepiej wytrzymać trzęsienia ziemi, bardzo częste w tych regionach. Osiedlając się w Cuzco , Hiszpanie wzięli również za fundament swoich budynków pozostałości po świątyniach Inków. Podczas wielu trzęsień ziemi konstrukcje lub fundamenty Inków generalnie trzymały się lepiej niż konstrukcje hiszpańskie.
Inkowie posługiwali się różnymi stylami architektonicznymi, ale bez wątpienia najbardziej znanym jest ten używany na przykład do budowy świątyni Słońca w Cuzco oraz wielu innych ważnych budowli: głównym materiałem był kamień, ale do ich łączenia nie używali zaprawy. . Zastosowano wówczas duże wielokątne kamienie, które idealnie do siebie pasowały, nie pozostawiając pustej przestrzeni. Wiele przykładów tej sztuki architektonicznej można zobaczyć do dziś, w tym fortecę Sacsayhuamán w Cuzco czy imponujące ruiny Ollantaytambo .
Inkowie odkryli vermeil . Nie jest to stop, a srebro pokryte złotem.
Zobacz w szczególności na ten temat działy: Muzyka , Legenda o "Manchay Puitu" i "Muzyka Inków" i jej przetrwanie pod "palimpsestem" tematu El Cóndor pasa , w artykule El Cóndor pasa poświęconym utworowi i tytułowa muzyka.
Inkowie byli w stanie zobaczyć przesilenia lub równonoce, a ich kalendarz księżycowy i słoneczny pozwalał im zarządzać cyklami rolniczymi.
W Mathematics of the Inków są wszechobecne w Inca techniki , takie jak tkanie. Ich rozwój tłumaczy się kilkoma czynnikami, takimi jak geografia.
Cywilizacja Inków (1400-1530) rozciągała się na dzisiejsze Peru, Ekwador, Boliwię, Chile, Argentynę i południową Kolumbię, liczącą około 12 milionów ludzi, w tym kilka grup etnicznych i dwadzieścia języków. Nie znając pisania w ścisłym tego słowa znaczeniu, używali kipu do „pisania” statystyk państwowych . Kipu to sznur, którego liny mają trzy rodzaje węzłów, symbolizujące odpowiednio jednostkę, dziesiątkę i sto. W związku z tym Inkowie opracowali system numeracji pozycyjnej o podstawie 10, podobny do używanego dzisiaj.
Imperium Inków zrzeszało wiele różnych narodów, a na jego terytorium mówiono ponad 700 różnymi mikroidiomami ; Inkowie jednak narzucili keczua jako lingua franca .
Aymara (lub czasami napisane: „Aymara”) jest dialekt , który zastępuje wiele innych jak Uru lub uchhumataqu Boliwii.
Według Rodolfo Cerrón-Palomino (peruwiańskiego językoznawcy), jednego z głównych specjalistów tych dwóch języków, to nie keczua , ale ajmara był językiem urzędowym, a także świętym (nawet językiem liturgicznym ) imperium Inków. Keczua tymczasem będzie lingua franca (lub lingua franca ) imperium, a najbardziej powszechne.
Odmiany ajmara tworzą podrodzinę językową z odmianami keczua . Dziś Aymara ma około dwóch milionów mówców, głównie w Boliwii .
Podczas gdy Imperium Inków było bardzo zorganizowane i zbiurokratyzowane, pisanie najwyraźniej nie istnieje tam, przynajmniej w formie glifów jak u Majów iw większości przed- kolumbijskich mezoamerykańskich cywilizacji .
Wprowadzono jednak system kipu . Quipu jest zakodowany komunikat, który przyjmuje postać pasmo wiązane przewodów, zgromadzonych na pojedynczej poziomej przewód elektryczny; sznurki te mają różnego rodzaju węzły i różne układy na nitkach z wełny, bawełny lub innego materiału oraz w różnych kolorach, a wszystko to zgodnie z precyzyjnym i złożonym kodem, wymagającym wówczas długiej nauki, który dzisiaj jest tylko częściowo rozszyfrowany.
Kipu były więc przede wszystkim interpretacją liczbową (o podstawie 10, jak widzieliśmy). Te kipu były używane w statystykach państwowych: bardzo dokładny spis (liczba mieszkańców według wieku i płci), liczba zwierząt, stan inwentarza, daniny uiszczane i należne od różnych narodów, rejestrowanie wszystkich wejść i wyjść towarów z magazynów państwowych itp. . Tylko administratorzy znali klucz do kipu: byli to quipucamayocs .
Ale kipu nabrały też zapewne znaczenia narracyjnego i jakościowego, a nawet językowego, co zbliża je do aktualnych funkcji pisma (być może jako swoistego systemu ideograficznego , gdyż nie używa znaków pisanych ani rytych). Teza ta została już potwierdzona przez fińskiego etnoantropologa i archeologa Rafaëla Karstena (es) (z Uniwersytetu w Helsinkach ) w latach 1950 od naocznych świadków Imperium Inków z czasów konkwisty . Niedawno podjął ją wielki amerykański specjalista od kipu , Gary Urton , a także angielski etnograf i antropolog z Uniwersytetu St Andrews ( Wielka Brytania ) Sabine Hyland. Wydawałoby się zatem, że kipu, poza wartością księgową, miały różne znaczenia: kronika historyczna i kalendarzowa, prawniczy zbiór tekstów regulacyjnych i ustaw, mniej lub bardziej legendarne opowieści…
Rafael Karsten, Etymologia Quipu słowo wskazuje, że były one również wykorzystywane jako kalendarzy: słowo byłoby z tej samej rodziny leksykalnej jako termin quilca lub Quil co oznacza „miesiąc”. „ Huaman Poma , należy zauważyć , wzywa specjalistów od lin wiązanych quilca camayoc lub quila huata quipoc , co oznacza„ tych, którzy biorą pod uwagę lata księżycowe ”. Quila huata to rok księżycowy, a quipoc (od którego wywodzi się rzeczownik quipu ) to imiesłów , wzięty od czasownika, którego bezokolicznik musiał być quipuy ( quipuna ) ”[związać, a także liczyć]. W każdym razie wiemy, że ten system kipu był również używany przez przywódców prowincji do przekazywania ważnych wiadomości Inkom. Cytowany przez Karstena Guamán Poma nie wypowiada się szczegółowo o samym systemie kipu, ale zwraca uwagę, że zapisał on taką wiedzę, tak precyzyjną i szczegółową, że sprawiał wrażenie prawdziwego pisma. „Papier i atrament byłyby lepsze, to prawda” – dodaje. Konkluduje jednak, że „całym imperium rządziło kipus” .
Wreszcie, dla szwedzkiego archeologa Erlanda Nordenskiölda , cytowanego przez Karstena, kipu znalezione w prekolumbijskich grobowcach miały magiczną wartość związaną z rytuałami pogrzebowymi Inków:
„Zgodnie z teorią Nordenskiölda kipu zawierały astronomiczne liczby o magicznym charakterze i jego zdaniem były przeznaczone jako„ zagadki dla duchów ”. „Zmarły otrzymał kipu, aby go zająć i zapobiec, być może za pomocą magicznych liczb, przed wyjściem z grobu”
- Rafaela Karstena.
Kipu służyły zatem również do utrwalania pamięci o najważniejszych datach w historii Imperium oraz do zapisywania pewnych opowieści, tajemnic religijnych czy tekstów prawnych. Ale dzisiaj pozostają one nie do odczytania, nawet jeśli niektórzy badacze wciąż liczą na możliwość odkrycia pewnego rodzaju hipotetycznego „ kamienia z Rosetty ” kipu, pozwalającego na ujawnienie ich ukrytego znaczenia narracyjnego; dlatego zawsze tajemnicze kipu językowe, w przeciwieństwie do kipu statystycznego, którego wartości liczbowe są dziś dobrze znane.
Ostatnie odkrycia Ruth Shady w Caral wykazały, że kipu były znane cywilizacjom prekolumbijskim prawie 4500 lat temu.
Inne rodzaje przechowywania informacji wśród InkówW 1954 ekspedycja Marquette, kierowana przez Jeana Raspaila i Guya Morance'a.
Należy zwrócić uwagę na ważny punkt dotyczący nazwy Inca. Rzeczywiście, jeśli termin ten jest powszechnie akceptowany jako odnoszący się do cywilizacji Inków, nie należy zapominać, że u podstaw Inków reprezentuje głowę rządu i duchowieństwo, czyli najważniejsze w tym społeczeństwie po bogach. Dominującą grupą etniczną byli keczua, a ich przywódcą byli Inkowie. To trochę jak nazywanie Rosjan, carów. Car był tytułem władcy, a nie ludu .
Komiksy
Powieści
Kreskówki