Sacrum robak jest praktyką wędrowny w użyciu w Italic świecie i świadczy pod tą nazwą wśród Sabellian ludów starożytnych Włoszech. Łacińskie wyrażenie sacrum ver , które znajdujemy zwłaszcza w Liwiuszu , oznacza „święte źródło”; nazwa nawiązuje do faktu, że z okazji nieszczęścia (katastrofy wojskowej lub głodu), aby odzyskać dobroć bogów, jeden poświęcił się bóstwu - ogólnie Marsowi , bogu wojny, wśród ludów Italii - dzieci urodzone następnej wiosny. Jako dorośli ci młodzi ludzie, którzy byli święci i dlatego zostali umieszczeni poza wspólnotą, zostali wygnani i musieli znaleźć nowy zakład, w którym urodzili nowy lud.
Praktyka ta nie jest poświadczona poza narodami kursywy i należy ją odróżnić od praktyk Männerbund wśród ludów indoeuropejskich, które obejmują tylko młodych mężczyzn.
Najpełniejsze konto jest podana przez Strabona o pochodzeniu Samnici ze ver sacrum z Sabinów . Opowiada, że Sabiny, które toczyły wojnę z Umbrami , znalazły się w trudnej sytuacji i aby pogodzić bogów, postanowiły poświęcić im wszystko, co narodziło się w ciągu roku; po zwycięstwie myśleli, że spełnią swoje życzenie, poświęcając wszystkie produkty zwierzęce i roślinne. Ale bogowie dali im do zrozumienia, że nie zadowoliło ich wysłanie im głodu, a Sabinki zrozumiały wtedy, że bogowie zażądali również dzieci urodzonych w tym roku. Dlatego poświęcili swoich synów bogu Marsowi ; gdy osiągnęli dorosłość, zostali wygnani z terytorium swoich ojców i musieli szukać ziemi, na której mogliby się osiedlić. W tej wyprawie kierował nimi byk - zwierzę związane z kultem Marsa - który zaprowadził ich na południe, do krainy Opics . Przybył w to miejsce, byk położył się, aby zaznaczyć, że był to punkt końcowy. Młode Sabinki zaatakowały Opics, wypędziły ich i osiedliły na ich miejscu, zakładając lud Samnitów, których imię jest spokrewnione z imieniem Sabinów; ofiarowali byka Marsowi.
A późne scholia określa, że miejsce, gdzie byk zatrzymany był miejscem miasta Bovianum , jeden z religijnych i politycznych centrów Samnici, którego nazwa ma zostać wprowadzone w związku z nazwą wołu ( bos , dopełniacz bovis , po łacinie).
Sacrum robak jest bezpośrednio potwierdzone przez innych italikowie, takich jak Hirpins i Picenes i pośrednio wśród Daunians .
HirpinowieUważa się, że Hirpinowie, jedno z plemion tworzących grupę Samnitów, osiadłych wokół Beneventum , w najbardziej wysuniętej na południe części Samnium , pochodziły od robaka sacrum, którym kierowałby wilk. To właśnie mówi Strabo na końcu cytowanego już fragmentu o pochodzeniu Samnitów. Wzięliby od niego swoją nazwę: w rzeczywistości hirpos oznacza „wilk” w językach osko -umbryjskich .
PicènesPicenesowie, czyli Picencjanie, którzy osiedlili się nad Adriatykiem na terenie dzisiejszego regionu Marche , zgodnie z tradycją byli owocem robaka sacrum, którego zwierzęciem przewodnim był dzięcioł , który podobnie jak wilk był kojarzony z marcem.
DauniansImię Daunian, ludzi osiadłych w Apulii, ma być zestawione z jednym z indoeuropejskich imion wilka (lub być może szakala ), w każdym razie drapieżnika, potwierdzonego przez frygijski dáos („wilk "), według Hesychiusa lub greckiego θώς (" szakal "). Imię ich tytułowych Daunos (* dhaunos) wydaje się być odpowiednikiem imienia łacińskiego boga Faunusa , boga-wilka, zwanego także Lupercus i celebrowanego w Luperkaliach . Etymologia ich etnonimu sugeruje, że jest to robak sacrum , prowadzony przez wilka, święte zwierzę z Marsa , jako zwierzę przewodnika, które jest źródłem ludu Daunian.
Przypadek LukanówOdniesienie do modelu robaka sacrum znajduje się również na monetach Lukanian z głową wilka: można pomyśleć, że lud ten twierdził, że pochodzi z migracji prowadzonej przez wilka, takiego jak Hirpin. Ale ta tradycja opiera się na fałszywej etymologii, która łączyła ich imię z greckim imieniem wilka lukos (λύκος), co nie jest poprawne: w rzeczywistości imię Lucanians pochodzi od λευκός („biały, jasny”) i oznaczało „Genialny”; na monetach widnieje również nazwa ΛΕΥΚΑΝΟΙ ( Leukanoi ).
Frentans i UrsentinesW Frentans , Sabellian ludzi żyjących nad brzegami Adriatyku północy z Daunians może mieć nazwę pochodzącą od tego jelenia, a Ursentines nazwa pochodzi od tego niedźwiedzia. Jeśli tak, te etnozoonimy prawdopodobnie odnosiłyby się do robaka sacrum kierowanego przez te zwierzęta.
MarsyJeśli chodzi o Marsy , nie mamy starożytnych świadectw, które kojarzyłyby je z robakiem sacrum . Jednak samo ich imię zostało uformowane na podstawie imienia boga wojny i może znaleźć swoje wyjaśnienie w takiej tradycji.
SacranosAutorzy podają, że w samym Rzymie istniały Sacrano, pochodzące od robaka sacrum z Sabine, a dokładniej z Reate . Ale są inne wyjaśnienia pochodzenia Sacranos.
AborygenówDionizy z Halikarnasie poświęca długie przejście do opisu robaka sacrum z Aborygenów . Nie używa wyrażenia, które byłoby tłumaczeniem wyrażenia łacińskiego na język grecki, ale wymienia wiele cech charakterystycznych dla tego typu migracji. Podana przez niego tradycja jest tylko jedną z tych, które starożytni wspominali o pochodzeniu Aborygenów z Lacjum . Według niego Aborygeni (οἱ Ἀβοριγῖνες), którzy osiedlili się w Sabinie w regionie Reate po wypędzeniu Umbrii , stopniowo osiedlali się w Lacjum kosztem okupujących go Sicules (οἱ Σικελοί), a to na korzyść kilku migracji młodych wojowników, którzy byli grotami reszty rdzennej populacji.
Podczas gdy poprzednie przykłady zagłębiają się w początki ludów kursywy, starożytni autorzy zachowali dla nas pamięć o dwóch epizodach, które mają miejsce w środku okresu „historycznego” i które przedstawiają cechy robaka sacrum : podbój Mesyny przez mamertynów w 288 rpne AD i robak sacrum, ślubowany przez Rzymian w 217 rpne. AD po pokonaniu jeziora Trasimeno .
Podbój Mesyny przez Mamertynów w 288 roku pne. J.-C.Mamertyńczycy - których tytułowym bogiem jest Mars ( Mamers en osque ) - byli ludem samnickim osiadłym w Kalabrii ; niektórzy z nich zostali zaciągnięci jako najemnicy do służby Agatoklesowi, tyranowi Syrakuz . Po jego śmierci w 289 roku zajęli w następnym roku grecką kolonię Mesynę.
Inną wersję instalacji Mamertynów w Mesynie, z wyjaśnieniem pochodzenia ich nazwy, podaje Festus , który posługuje się tam bardzo mało znanym historykiem Alfiuszem , autorem Wojny Kartagińskiej . Epidemia nawiedziła Samnium; Apollo pojawił się we śnie wodzowi Samnitów, Sthenniuszowi Mettiusowi, i nakazał mu poświęcić mu robaka sacrum ; za tę cenę zostaliby uwolnieni od plagi. Co było zrobione. Ale dwadzieścia lat później epidemia zaczęła się ponownie; Apollo, po konsultacji, powiedział im, że ich życzenie nie zostało uszanowane: mają wypędzić młodych ludzi urodzonych podczas świętej wiosny. Ten ostatni osiadł następnie na Sycylii, w regionie zwanym Tauricane. Zostali sprowadzeni z pomocą zagrożonym przez wrogów mieszkańcom Mesyny i uratowali ich. Ten ostatni, wdzięczny, zaprosił ich do wspólnego obywatelstwa i obaj połączyli się w jeden naród, który przyjął imię Mamertins, „ponieważ imię Mamers zostało wylosowane wśród dwunastu bogów”.
Roman sacrum robak z 217 pne. J.-C.Sacrum robak został poświęcony w 217 przez Rzymian po ich klęsce jeziora Trasimeno , ale nie został wykonany aż ponad dwadzieścia lat później w 195 i przedłużone o nieprawidłowościach w 194. To poświęcenie, ogłoszone w panice, że po ogłoszeniu katastrofa, prawie nie miała więcej robaka sacrum niż nazwa: ludzie nie byli już zaniepokojeni i nie nastąpiło wypędzenie młodych kolonizatorów.
Liwiusza podaje szczegóły: dyktator Quintus Fabius Maximus , wyznaczony przez lud do stawienia czoła zagrożeniu ze strony Kartaginy, zaczął od poszukiwania sposobów uśmierzenia gniewu bogów ( piacula irae deum ), rozgniewany zaniedbaniem szacunku dla obrzędów ( neglegentia caerimoniarum ) gniew, który objawił się klęskami Rzymian; na jego prośbę Senat nakazał decemvirs sacris faciundis zasięgnąć opinii ksiąg sybillińskich . Decemvirowie donosili, że oprócz innych działań mających na celu zadowolenie bogów, należało poświęcić święte źródło w przypadku osiągnięcia zwycięstwa ( uer sacrum uouendum si bellatum prosere esset ). Wielki papież Lucjusz Korneliusz Lentulus które określono, że tylko ludzie mogli poświęcić święte sprężynę, ten był konsultowany, ale pytanie zostało sformułowane z luksusem ostrożności: jeden dał siebie pięć lat, aby docenić, jeśli Rzym został zapisany nie tylko w wojnie z Kartaginą , ale także w wojnie z Galami Przedalpejskimi; wiosenna produkcja, która miała być ofiarowana bóstwu - w tym przypadku Jowiszowi - ograniczała się do bydła, owiec, kóz i świń (wykluczała więc konie, psy i oczywiście ludzi); wprowadzono cały szereg przepisów, aby lud został zwolniony, nawet jeśli odnotowano nieprawidłowości w wypełnianiu ślubu.
Pod koniec przewidywanych pięciu lat wojna była daleka od zakończenia i dlatego nie było potrzeby wypełniania przysięgi. Dopiero w 195 rpne. AD, że Senat polecił konsulom wypełnienie tego ślubu. Rzeczywiście, rok wcześniej Marcus Claudius Marcellus świętował triumf Galleis Insubribus („nad Galami Insubribus ”), który mógł oznaczać koniec galijskiego zagrożenia, nawet jeśli Boi nadal stawiali opór. Jednak w 194 roku wielki papież Publius Licinius Crassus Dives poinformował, że robak sacrum nie został przeprowadzony prawidłowo w poprzednim roku, ale nie znamy natury nieprawidłowości; Senat zdecydował, że należy go odnowić, co zostało zrobione.
Jacques Heurgon w Trzech studiach nad „ver sacrum” (1957) ujawnił kilka charakterystycznych elementów tej tradycji, która wydaje się należeć głównie do ludów sabellijskich: związek z bogiem Marsem; poświęcenie się boskości roślinnego, zwierzęcego i ludzkiego wytwarzania źródła jako obrzęd pokuty ; wydalenie z grupy młodych ludzi urodzonych w tym roku i osiągających pełnoletność; obecność zwierzęcia przewodnika, który kieruje wypędzony oddział w kierunku ziemi, która ma być skolonizowana.
Obrzęd pokuty i wypędzenia jako substytut ofiarowaniaTekst Festusa jasno przedstawia obrzęd wygnania jako substytut ofiary młodych ludzi oddanych boskości: „Wśród ludów włoskich istniał zwyczaj poświęcenia świętego źródła. Podczas wielkich nieszczęść poświęcali bogom wszystkie żyjące istoty, które miały się w nich urodzić następnej wiosny. Ale ponieważ wydawało im się okrutne zabijanie niewinnych małych chłopców i dziewcząt, doprowadzili ich do dorosłości, a następnie zakryli głowy zasłoną i wypędzili ich z ich terytorium. Aspekt rytualny podkreśla fakt, że ich głowy były zawoalowane.
Bogowie związani z robakiem sacrumSacrum robak ma istotny związek z Marsa , o czym świadczy nazwa mamertyni i przypuszczalnie że z Marses, a także fakt, że kilka zwierząt prowadzących wspomnianym przez tradycję - wilk, dzięcioł - to zwierzęta związane z Mars. Mars, bóg wojny, logicznie patronuje przedsięwzięciu polegającemu na podboju młodych wojowników i jest bogiem wiosny, otwartej w dedykowanym mu miesiącu, gdy po przerwie zimowej wznawiają się działania wojenne.
Apollo pojawia się w opowieści o robaku sacrum mamertyńskim jako bóg, któremu dokonano poświęcenia, ale Mars odzyskuje swoje prawa pod koniec historii. Jacques Heurgon widzi w niej świadectwo przedłużenia kultu Apollina wśród italikowie, z pewnością pod wpływem greckich kolonii Wielkiej Grecji i Sycylii , a zwłaszcza od Syracuse . Możemy również nawiązać kontakt z Apollo Archégète, przewodnikiem założycieli wielu greckich kolonii, a zwłaszcza z przypadkiem Rhêgion / Rhegium , na końcu Kalabrii przed Mesyną; rzeczywiście, w przypadku Rhegium, bóg zażądał, po klęsce głodu, prawdziwej ludzkiej dziesięciny: jeden mieszkaniec miasta macierzystego ( Chalkida ) na dziesięciu został mu poświęcony w Delfach w procedurze dziesiątkowania (δεϰάτη), a następnie wysłał tych ludzi, którzy do niego należeli, aby założyli nowe miasto. „Jest zatem nieskończenie prawdopodobne, że to bezpośredni wpływ legendy założycielskiej Regium, która nadała jego grecki i apolliński kolor tradycji sabelińskiej mamertynów, którzy osiedlili się po drugiej stronie cieśniny. "
W jednym przypadku, w przypadku rzymskiego robaka sacrum z 217 r., Który pod innymi względami był już nieprawidłowy, konsekracja dokonywana jest na Jowisza ; J. Heurgon tłumaczy ten fakt nie tylko wyższością Jowisza Optimusa Maximusa w rzymskim panteonie, ale także zwyczajem łacinników poświęcania pierwocin roku temu bogu.
Aspekt demograficznyJeśli w sakralnym robaku ludów Sabellian wyraźnie widać aspekt religijny i militarny, to kwestia roli regulacji demograficznej tej instytucji jest mniej jasna. Istnieją jednak przesłanki wskazujące na to, że aspekt demograficzny był bardzo obecny. Dionizy z Halikarnasie , w jego opisie przez Aborygenów sacrum robaka , atrybuty jego pochodzenie do przeludnienia lub wystąpienia głodu. Kilku starożytnych autorów nawiązuje do powiązań między robakiem sacrum a migracjami celtyckimi lub greckimi, gdzie rola presji demograficznej jest niezaprzeczalna.
Kiedy Liwiusz opowiada, jak król Bituriges Ambigatos , który dominuje celtyckiej Galii, wysyła jego bratankowie Bellovesos i Segovesos „przedsiębiorczy młodzi mężczyźni”, aby zdobyć nowe ziemie, z tak wielu ludzi, jak im się podoba, on mocno podkreśla presji demograficznej, z którymi Ambigatos musi stawić czoła: „Galia otrzymała taki rozwój dzięki żyzności ziemi i liczbie jej mieszkańców, że wydawało się niemożliwe powstrzymanie przeludnienia jej ludności. Król, już stary, chcąc uwolnić swoje królestwo od tego tłumu, który je miażdżył, zaprosił Bellovese i Segovese… ”Liwiusz stara się wskazać, że młodzi wojownicy udadzą się do krajów, które bogowie wskażą im przez znaki . Plutarch powiedział również o migracjach Galów, że musieli wyruszyć z powodu ich zbyt wielu, a ich kraj nie mógł ich już wyżywić. Trogue-Pompée wspomina przeludnienie i to, że emigranci kierowali się lotem ptaków („bo Galowie są szczególnie biegli w obserwacji wróżb”), a przede wszystkim dokonuje jednoznacznego porównania z robakiem sacrum .
Bernard Sergent i Dominique Briquel zauważają, że rzadkie, poświadczone indoeuropejskie etnozoonimy często określają „plemiona potomne”, powstałe w wyniku robaka sacrum.