Hercynian las lub las Orcynia ( Hercynia , Orcynia , Orcunion ...) to nazwa nadana w starożytności do bardzo rozległej pierwotnego lasu , który znajduje się w Europie Środkowej przed ery chrześcijańskiej.
Jest cytowany przez Juliusza Cezara w jego Komentarzach o wojnach galijskich , a także przez Tacyta , Liwiusza i innych starożytnych lub nowszych autorów ( Diodor z Sycylii , Cellarius ...).
Było to szeroko dyskutowane przez starożytnych historyków i kronikarzy:
Może mieć związek z ludem Herkuniatów lub, co bardziej prawdopodobne, Hercynianami , Belgiem, o którym wspomina kronikarz i historyk średniowiecza Jacques de Guyse, który przywołuje króla saskiego , Ansanorixa . J. de Guyse mówi o Ansanorix, że po zniewoleniu królestwa Belgów, a przed powrotem do swojego kraju, ten saksoński król wydał edykt generalny:
„Na mocy którego zakazano przekraczania rzeki (prawdopodobnie Renu) innym ludziom niż Sasom i zakładnikom, których zabrał ze sobą . Potem niezliczony tłum, który podążał za nim, zatrzymał się na brzegu, nie wiedząc, co zrobi ani dokąd pójdzie. W końcu postanowiono wyznaczyć spośród siebie wodza, któremu wszyscy będą posłuszni jak król. Wybór padł na Albańczyka imieniem Héricinus , który w prawdziwym tiranie najechał na ziemie, miasta i miasteczka, które król Sasów pozostawił na wpół zniszczone (…) Wycofał się i wyruszył przeciwko miastu Chièvres . Ale wymyślając lęki po stronie mieszkańców Tournai i Merkurego, których nie był w stanie zredukować, postanowił wzbudzić przed Chièvres, pośród lasów i bagien, w drodze do świątyni Pana. , ufortyfikowany zamek, który nosił jego imię i który do dziś nosi nazwę Herchies (między Mons a Chièvre). (...) Wreszcie Rusini, Belgowie, Nerwianie, Rehowie i wszystkie inne sąsiednie narody, nie mogąc już dłużej znosić obelg i tyranii Herycyna, zebrali się w jedną armię i zmusili swoje wojska uciekać z Hainaut na emeryturę w lasach i opuszczonych miejscach. Ci uciekinierzy wypełnili wszystkie lasy, od Herchies do Renu, a zbudowawszy forty na kilku górach, stali się następnie wielkim narodem. Hericinus, ich przywódca, który nadał swoje imię Hercynianom, zebrawszy wszystkich Albańczyków, których znalazł w Recji (Brabant) i gdzie indziej, zaludnił bardzo rozległy kraj, który przyjął nazwę Albania, a teraz nosi nazwę Hasbain. Wielu innych osiedliło się w Liégeois , Anhalf i Bathuanie , a przyjmując prawa i zwyczaje Belgów, zaczęli lepiej niż wcześniej poznawać i szanować sprawiedliwość. "Inna hipoteza wiąże słowo hercyńskie z celtyckim słowem * Ercunia wywodzącym się z indoeuropejskiego rdzenia * perkʷu - oznaczającego " dąb ", który występuje również w łacińskim quercus i litewskim perkūnas . W języku gotyckim odnajdujemy formę fairguni, co oznacza „górę” oraz zlatynizowaną formę Fergunna z języka germańskiego i oznaczającą w średniowieczu Góry Metaliczne .
Encyklopedystów XVIII th century miał inną hipotezę: hercynien mogłyby wynikać z napisem niemieckim Harz . Czytamy na przykład w Methodical Encyclopedia of Modern Geography z 1782 roku :
„Po łacinie hercinia sylva, rozległy las Germanii, o którym starożytni dużo mówią i który wyobrażali sobie, że przechodzi przez cały celtycki. Kilku autorów dotkniętych tym uprzedzeniem twierdzi, że liczne lasy, które widzimy dzisiaj w Niemczech, są rozproszonymi pozostałościami rozległego lasu hercyńskiego: należy jednak tutaj zauważyć, że starożytni mylili się, sądząc , że słowo hartz było szczególnym imieniem las; zamiast tego, że termin ten oznacza tylko to, co oznacza las w ogóle. Słowo arden, z którego powstało słowo Ardennes i które jest tylko zepsuciem hartz, jest podobnie ogólnym terminem oznaczającym każdy las bez różnicy. Również Pomponiusz Mela , Pliniusz i Cezar pomylili się w opisach lasu hercyńskiego. Ma ona, mówi Cezar, szerokość dwunastu dni; I nikt, dodaje, nie znalazł końca, chociaż przebył sześćdziesiąt dni. "
Toponim Ardeny jest powiązany z całą serią znaną w innych miejscach we Francji. dawny. : Ardenne (Calvados), Ardenais (Cher), Ardes (Pas-de-Calais) skomponowane z elementem celtyckim ard „high” (por. staroirlandzki i artuas na inskrypcji galijskiej oraz Arduenna , imię celtyckiej bogini ). Niemiecki termin Harz od prymitywnego * hart nie ma znanej etymologii. Hartz lub Harz, region Niemiec, pochodzi od nazwy plemienia germańskiego, które zamieszkane regionu, Harudes. Możliwe jednak, że Harz wywodzi się od imienia Hercynia, a nie na odwrót.
Można jednak zauważyć, że geologia od kilku stuleci odnosi się do górzystego obszaru zwanego „ Fałdą Hercyńską ”. Termin ten z grubsza oznacza europejski grzbiet utworzony na północy przez masyw Hartz, na wschodzie przez Alpy, w tym Alpy Austro-Włoskie, na południu przez masyw Korsyki, a na zachodzie przez Masyw Centralny, a nawet Pireneje . Obejmuje również Wogezy i Ardeny. Określenie „Hercynian składany” Wydaje się, że pojawiła się w połowie XIX th wieku, na podstawie francuskiego słowa „Hercynian” świadczy etymologicznym słownika 1721 jego definicji i założeń dotyczących jego formacji, jednak rozwinęła się na od ostatniego dekady.
Podczas gdy znaczna część lasów Europy Zachodniej została już wykarczowana na rzecz rolnictwa , Juliusz Cezar w rozdziale poświęconym opisowi Niemców, jednego z ludów, z którymi walczył podczas podboju Galii , przywołuje „najpłodniejszą ziemie Germanii ”, które lokuje „w pobliżu lasu hercyńskiego”, który określa „wydaje się, że były sławne znane Eratostenesowi i niektórym innym Grekom pod nazwą Orcynia. Według niego ziemie te zostały najechane przez Volques i Tectosages , które osiedliły się tam w przeszłości i które do jego czasów cieszyły się "wielką reputacją sprawiedliwości i odwagi".
Cezar opisuje to następująco:
„Szerokość tego lasu Hercyni, o której właśnie wspomnieliśmy, to dziewięć dni przyspieszonego marszu i nie da się inaczej określić, ponieważ pomiary trasy nie są znane Niemcom. Zaczyna się w granicach Helweci , nemeti i Rauraques i rozciąga się po przebiegu Dunaju , aby krajami Daków i anartowie : stamtąd skręca w lewo, z dala od rzeki; i w swoim ogromnym zakresie graniczy z terytorium wielu narodów; nie ma mieszkańca tych regionów, który po sześćdziesięciu dniach wędrówki mógłby powiedzieć, że widział, gdzie się kończy, ani nie wie, gdzie się zaczyna. "
Pomponiusz Mela , pierwszy rzymski geograf, którego historia śledziła, w swoim Opisie Ziemi na początku naszej ery pisze:
„Ziemia jest poprzecinana mnóstwem rzek, najeżonych górami i w dużej mierze nieprzejezdna ze względu na lasy i bagna. Jej największe bagna to Suesia, Estia i Melsiagum; jej najrozleglejsze lasy to Hercynia i kilka innych, które też mają swoją nazwę; ale ponieważ ta obejmuje obszar sześćdziesięciu dni marszu i ponieważ jest najbardziej znacząca, jest również najbardziej znana. "
Livy , w swojej Histoire Romaine , kiedy wspomina o dwóch wodzach galijskich, którzy żyli ponad czterysta lat przed Cezarem nalegającym na barierę Alp i nie mówi o lesie hercyńskim, ale o "lasach hercyńskich", co jest być może wskazówką, że można by sądzić, że las nie jest jednorodny, ale składa się z kilku masywów, lub że jest już podzielony galijskimi szlakami komunikacyjnymi i ścieżkami umożliwiającymi tam rolnictwo.
„Los przypisany Segovesos (lub Segovese ) lasom hercyńskim ; w Bellovesos (lub Bellovèse ) bogowie pokazali piękniejszą drogę, drogę Włoch . Zadzwonił do niego, z pośród swoich superabundant populacji, Bituriges , arvernes , Héduens , Ambarres , Carnutes , Aulerques ; i wyruszył z licznymi oddziałami ludzi pieszo i konno, dotarł do Tricastinów . Tam przed nim wznosiły się Alpy . "
Podobnie jak inne duże lasy, wydaje się, że często chroniły one kilka ludów galijskich, przynajmniej w swoim otoczeniu, a także populacje lub jednostki, które uciekły przed inwazjami lub atakami legionów rzymskich.
Wiele plemion i ludów żyje wokół tego lasu, nawet w jego wnętrzu, zwłaszcza w żyznym kantonie położonym w jego centrum, wyjaśnia Strabon :
„Te góry w Niemczech są dalekie od osiągnięcia ogromnej wysokości Alp. To w tej części Niemiec rozciąga się las hercyński i znajduje się naród Suevi . Niektóre plemiona Suevic, w szczególności Quadów , żyją w samym lesie” Strabon precyzuje, że „spotykamy tam również Buiaemum , rezydencję króla Maroboda , który, aby go zaludnić, przeszczepił tam kiedyś różne plemiona, jedno między innymi z Marcomans , jego rodacy” (..)„ najbardziej godne uwagi z tych lasów, w Hercynian las, obejmuje swoim wysokie i gęste gaje stoki strome z całego masywu gór, ogromny okrąg o środku za to żyzne i zaludnionych Canton o którym mówiliśmy powyżej, graniczy ze źródłami Ister i Renu , jeziora położonego między dwoma a bagnami utworzonymi przez rozlewiska Renu. Obwód tego jeziora to ponad 500 stadionów, a jego przecięcie w linii prostej prawie 200. Jest też wyspa, na której Tyberiusz uczynił swoją bazę operacyjną w walce morskiej, którą dostarczył Vindelianom . Dodajmy, że wspomniane jezioro jest, podobnie jak sam las hercyński, bardziej na południe niż źródła Isteru i że jest konieczne, gdy przyjeżdżasz z Galii i chcesz przejść przez las hercyński, najpierw przepraw się przez jezioro, potem Ister, po której łatwiejsze ścieżki prowadzą przez szereg płaskowyżów lub wysokich dolin do serca lasu. Tyberiusz zostawił jezioro dzień marszu za sobą, kiedy natknął się na źródła Ister. To samo jezioro graniczy na niewielkiej części obwodu z Retami , a na znacznie większym obszarze graniczy z Helwetami i Windelami. [Następnie do Vindéliciens na E. zastąpi Norics ) i pustynię Boii, który rozciąga się aż do Panonii ”.Nieco dalej ten sam Strabon precyzuje: „Jeśli chodzi o południową Germanię za Łabą , powiemy, że jest ona, przynajmniej w tej części, która styka się z rzeką, nadal zajęta przez plemiona. Suéviques , ale że w Suevi wkrótce odniosą sukces Getae . Zamieszkiwany przez nich kraj zaczyna się bardzo ciasno: od południa graniczy z Isterą, biegnie po przeciwnej stronie gór lasu hercyńskiego, który nawet wystaje tam przyporami, po czym rozszerza się i rozciąga na północ do ziemia Tyragetan . Niestety nie możemy precyzyjnie określić granicy, która dzieli te dwa narody. Jesteśmy tak nieświadomi topografii tych regionów, że przyznaliśmy się do istnienia Gór Ryfeusz i Hiperborejczyków i potraktowaliśmy poważnie tę podwójną fikcję mitografów, a także kłamstwa Massaliote o krajach graniczących z Oceanem Borealnym. rzeczywiście umiejętnie zamaskowany pod wielkim aparatem nauk astronomicznych i matematycznych ”.
Kilkadziesiąt lat później Tacyt przywołuje ten las w związku z Marobodem ( Maroboduus ), który opisuje:
„(..) jak uciekinier, który uciekł bez walki w lesie hercyńskim i z głębi tego azylu błagał o pokój przez prezenty i ambasady; zdrajca ojczyzny, satelita Cezara, którego trzeba było ścigać z taką samą furią, jaka ich ożywiała, gdy zabili Warusa Kwintyliusza (...) „W innym dziele Tacyt przywołuje Helwetów, którzy „osiedlili się między lasem hercyńskim, Renem i Main , podczas gdy Boienowie osiedlili się jeszcze bardziej w środku. Są to dwa ludy galijskie. Nadal pozostaje nazwa Bohème , która przywołuje dawne wspomnienia związane z tym miejscem, nawet jeśli mieszkańcy się zmienili” . Nieco dalej precyzuje: „Za Mattiakami odkrywamy, w pobliżu Lasu Hercyńskiego , pierwsze siedziby Chattes . Ci nie żyją w tak rozległych i bagnistych miejscach, jak inne plemiona rozrzucone po całych Niemczech. Wzgórza rozciągają się bez przerwy, by stopniowo stawały się coraz rzadsze, a Las Hercyński eskortuje swoje Koty, chroniąc je”.Ponad 300 lat po Juliuszu Cezarze las ten, choć wciąż bogaty w „dzikie bestie”, nie jest już wolny od obecności człowieka, o czym przypomina nam cesarz Julian , który według jego słów sam by tam mieszkał:
— Nie powinieneś się więc dziwić, jeśli mam dzisiaj te same uczucia do ciebie, do mnie, dzikusa, bardziej dzikiego i bardziej dumnego niż Cato , bo Celtowie to więcej niż Rzymianie. Cato, przebywając w mieście, w którym się urodził, doszedł do późnej starości wśród współobywateli. A ja, ledwo osiągając wiek męski, przebywałem wśród Celtów i Niemców , w środku lasu hercyńskiego, i żyłem z nimi przez długi czas, jak myśliwy w walce i na wojnie z dzikimi bestiami. z ludźmi, którzy nie wiedzą, jak się zalecać ani schlebiać i którzy wolą prostotę, wolność i równość od wszystkiego innego ”.Być może były tak powszechne, że tablica Peutingera przedstawia tylko jeden las i przytacza tylko kilka; (Las Wogezów (Vosegus) i Las Marciana , równoległy do Renu i położony pomiędzy Augusta Ruracum ( Augst ) i Aris Flauio ( Rottweil ), co sugeruje, że jest to las odpowiadający obecnym lasom Puszczy Czarnej ( Abnoba ) i Jura Szwabska ( Alpeiois , Alpeion lub Alpeios ) .Z tekstów Cezara można sądzić, że jest to niewielka część lasu hercyńskiego, ponieważ ta ostatnia „pochodzi z granic Helwetów, Nemetes i Rauraques”.
Część tego lasu, położona dalej na zachód, a także część lasu ardeńskiego będzie później (we wczesnym średniowieczu) znana jako las węglowy .
Dużo później, kiedy las Europy Zachodniej zostaje zredukowany do stanu reliktów, Diderotowi i encyklopedystom trudno jest uwierzyć, że las hercyński mógł kiedykolwiek istnieć:
„(…) Kilku autorów dotkniętych tym uprzedzeniem twierdzi, że liczne lasy, które widzimy dzisiaj w Niemczech, są rozrzuconymi pozostałościami rozległej puszczy hercyńskiej: ale należy tutaj zauważyć, że starożytni mylili się, gdy wierzyli, że słowo hartz było szczególną nazwą lasu; zamiast tego, że ten termin oznacza tylko to, co oznacza las w ogóle.” Uważają również, że „słowo arden, z którego powstało słowo ardeńskie (...) jest podobnie terminem rodzajowym, oznaczającym każdy las bez różnicy. Również Pomponiusz Mela, Pliniusz i Cezar pomylili się w opisie lasu hercyńskiego. Ma, mówi Cezar, [ s. 133 ] 12 dni szerokości; & Nikt, dodaje, nie znalazł końca, chociaż przeszedł 60 dni (...)"Tajemnicę tego lasu podkreśla opis jego mieszkańców, który
Cezar przedstawił :
Juliusz Cezar relacjonuje to, co mu o nim powiedziano:
Jedną z cech charakterystycznych lasów hercyńskich w opowieściach jest strach, jaki zdają się budzić w podróżnych. Oprócz ich reputacji jako nieprzeniknionej i łatwości, z jaką można się zgubić, duże populacje dużych ssaków (w tym wielu dużych drapieżników), które go zaludniały, musiały uczestniczyć w tym przerażającym obrazie.
Lasy hercyńskie były prawdopodobnie częściowo otwartymi lasami, pozwalającymi dużym przeżuwaczom wypasać trawę na ziemi. Były to głównie żubry i żubry , ale musiało tam też występować wiele gatunków jeleni (i być może gazeli). Dzika , wciąż obecne dzisiaj, powinno być również ważnym biomasy.
Ta bogata w ssaki megafauna była regulowana przez wiele drapieżników. Podczas gdy dzisiaj pozostało nam niewiele więcej niż wilk szary i niedźwiedź brunatny , wiele innych dużych drapieżników żyło w dzikiej Europie aż do średniowiecza , w tym hieny i lamparty europejskie . Inne małe dzisiaj rozrzedzonym drapieżniki ewoluowały znacznie dalej na południe niż ich aktualnej dystrybucji jako chciwy , z czerwonego lisa , z szakala Bałkanów lub więcej gatunków Lynx ( ryś , ryś iberyjski ). Możliwe nawet, że niektóre podgatunki tygrysów i lwów przetrwały w tych siedliskach dość późno.
Ten ekosystem spadła bieżąco w Europie Zachodniej przez całe średniowiecze aż znikają prawie całkowicie (i większość populacji dużych drapieżników zamieszkanych) pomiędzy XV TH i XVI th century, aby zrobić miejsce dla zarządzanych i eksploatowanych lasów, niekorzystnych dla oryginalnych gatunków. Ostatnią pozostałością po puszczy hercyńskiej wydaje się być Puszcza Białowieska , pomiędzy Polską a Białorusią , gdzie pozostaje ostatni żubr w Europie .