Nazywamy stronę każdą z dwóch stron arkusza papieru , pergaminu lub innego materiału, który może zawierać tekst lub ilustracje.
Strona, którą chcesz zobaczyć jako pierwsza, nazywana jest przednią , a strona obok jest nazywana tylną . W pracach zawierających kilka stron (książki, czasopisma itp. ) „Przednia” jest również nazywana „piękną stroną”, ponieważ jest to strona najlepiej postrzegana przez czytelnika, a tylna nazywana jest również „fałszywą stroną”. Jeśli książkę czyta się od lewej do prawej, piękne strony są prawymi stronami i mają nieparzyste numery. Tytuł i początek rozdziału zwykle znajduje się na „pięknej stronie”. Rozumowanie jest odwrotne dla języków pisma sinistroverse ( arabski i hebrajski ).
Zgodnie z rozszerzeniem, słowo strona może oznaczać cały arkusz: „oderwać stronę”.
W sposób abstrakcyjny „strona” to powierzchnia, na której zapisywane są informacje. Potrzebujący inspiracji pisarz mówi w ten sposób o syndromie pustej strony .
Nazwy marginesów lub spacji otaczających tekst:
W dodatku do znormalizowanej europejskich i amerykańskich formatów, nie są standaryzowane formaty francuski, jak Bell , uczeń , piśmie Korony , Korony Publishing , Roberto, placu , Half Grape , Rodzynek , podwójnymi winogron , Jezusa , Małego Orła , Wielki Świat , Wszechświat .. .
Zobacz artykuły specjalistyczne dotyczące słownictwa technicznego dotyczącego rozmiarów papieru i formatów książek .
Słowo „strona” pochodzi od łacińskiego słowa pagina i oznacza „kolumnę do pisania” lub pierwotnie „rząd winorośli tworzący prostokąt”. Samo słowo pagina pochodzi od czasownika pangere, który oznacza „wyznaczać granice”, „sadzić winnice na zboczach wzgórz”.
Strona jako przestrzeń przeznaczona do przyjmowania znaków pojawiła się w tym samym czasie co pismo, ponieważ ta ostatnia „wymaga rysowania własnych granic”.
W pewnym sensie gliniana tabliczka używana w Sumerze z IV e millennium av. OGŁOSZENIE i która będzie używana w tej części Bliskiego Wschodu przez ponad 3000 lat, była stroną, ale raczej szczególnego rodzaju, ponieważ tekst umieszczony na tabliczce nie może zatrzymać się w środku zdania. Tekst mógł jednak rozciągać się na kilka tabliczek, które następnie ponumerowano i zaopatrzono w kolofon wskazujący tytuł pracy, liczbę wierszy zawartych w tabliczce i nazwisko kopisty. Kształt tabliczek zmieniał się w zależności od rodzaju tekstu: „okrągła tabliczka na tekst ekonomiczny, kwadrat na tekst literacki lub kształt wątroby do wróżbiarskiej lektury”. "
W zwoju wolumenu lub papirusu kolumna tekstu ogranicza przestrzeń strony: pagina wyznacza kolumnę tekstu o szerokości od sześciu do ośmiu cm i wysokości od 25 do 45 wierszy. Istnieje jednak różnica w formacie kolumn zwoju w zależności od rodzaju tekstu, wiersze są zwykle rozmieszczone w kolumnach o szerokości piętnastu centymetrów, oddzielonych marginesem około jednego centymetra. Zwróć uwagę, że wolumen rozwija się poziomo, w przeciwieństwie do rotulusa , który był używany w średniowieczu do publicznych proklamacji typu administracyjnego, teatralnego lub liturgicznego, a kolumna tekstu, strona, rozciąga się na całej długości zwoju.
Wraz z pojawieniem się w kodeksie , który rozwija się w imperium rzymskim z I st wieku zwojów stronie i staje się autonomiczną jednostkę w zestawie. Kodeks najpierw określa zestaw cienkich tabliczek bukszpanu połączonych nitkami i pokrytych kolorowym woskiem. Tabletki te można łatwo usunąć i są używane do szkiców, listów lub ćwiczeń szkolnych.
Następnie drewno zostaje zastąpione pergaminem . To dobrze nadaje się do składania, umożliwiając wynalezienie znanej nam książki . Złożenie ulotki na pół, a następnie na ćwiartki i oprawienie ulotek w zeszyty zeszyt pozwala na wykorzystanie obu stron arkusza. W ten sposób książka zyskuje na gęstości. Staje się również dużo bardziej zwrotny niż walec, który musiał być trzymany obiema rękami. Paginacja ułatwia również znalezienie fragmentu. W odróżnieniu od zwoju, kodeks może być stabilnie wyświetlany dla czytelnika, co wymyka tekstowi z ciągłości i liniowości zwoju i dopasowuje go do porządku wizualnego.
Bogato kolorowe i oświetlone strony średniowiecznych rękopisów (patrz Iluminacja Merowinga ) pomagają podkreślić prestiż pisarstwa i wiedzy. W tych książkach tekst jest częścią ilustracji i jest zgodny z jej regułami. Tak więc w Psałterzu Alfonsa (po przeciwnej stronie) końce wersetów są wypełnione powodami, aby włączyć je do stołu i uzyskać doskonałe uzasadnienie . Obrazy alegoryczne są używane, aby ożywić koncepcje i uczynić je niezapomnianymi (patrz na przykład przedstawienie siedmiu sztuk wyzwolonych w Hortus deliciarum ). Strona jest wzbogacona często bardzo wyszukanymi inicjałami, które sprawiają, że tekst jest tablicą do odszyfrowania, jak w Ewangeliach Lindisfarne (patrz galeria poniżej).
Korzystanie z papieru , który zaczyna rozprzestrzeniać się w Europie od XI th wieku dają strona jego elastyczność i nowoczesnej konsystencji.
Od XIII -go wieku, organizacja strony staje się coraz bardziej złożone, aby zaspokoić potrzeby literatów: wersje tekstowe razem na tej samej stronie oryginalnego tekstu i jego komentarze , dokonując wyraźnego rozróżnienia między tymi dwoma. Inicjały sekcji są często kolorowe. W flytie smarowania, aby zaznaczyć rozdzielenie między dwóch punktach. Aktualny tytuł się rozprzestrzenia. Pisarz często dodaje spis treści, aby ułatwić czytelnikowi dostęp do tekstu. Indeks stać również powszechną praktyką, dzięki stopniowej uogólnienie kolejności alfabetycznej . Z powodu tych wszystkich zmian manuskrypt późnego średniowiecza różni się bardziej od swoich przodków z wczesnego średniowiecza niż od znanej nam drukowanej książki.
W przypadku druku przestrzeń strony ulega normalizacji, traci kolor na rzecz dwoistości czerni i bieli oraz definiuje „nową czytelność”, udostępniając czytelnikowi nowe systemy rejestracji, w szczególności aktualny tytuł i podział na akapity.
W humanistów z renesansu chciał czytać oryginalne prace w greki i łaciny, mając jednocześnie dostęp do tej samej strony w swoich głównych glos . Układ tekstu został zatem przeprojektowany, aby nadać pierwszorzędne miejsce oryginalnemu tekstowi, umieszczając go w ramkach z komentarzami na marginesach. Biała przestrzeń służyła jako separator między połyskami. Wiersze zostały ponumerowane dla ułatwienia wyszukiwania, jak w wydaniu Virgil poniżej. Ten model układu, który został opisany jako „obfita typografia”, mógłby zostać rozszerzony na różne typy treści. W następnym stuleciu dzieła naukowe i religijne nadal chętnie prezentowały marginalne streszczenia, „nagłówki”, mające ułatwić czytelnikowi nawigację, jak w dziele Bernala Diaz del Castillo . W Polyanthei (1592) przypisy na marginesie są używane zamiennie w celu podsumowania, odniesienia do cytatu lub podania nazwiska autora fragmentu dodanego do oryginału.
W XVII -tego wieku, system konkurujących jest skonfigurowana, spychając stronę przypisami. Ta metoda jest mniej rozpraszająca dla czytelnika, a jednocześnie satysfakcjonująca czytelników, którym zależy na posiadaniu danych zapewniających wiedzę o przeszłości. W następnym stuleciu pomysł, aby strona nie była zaśmiecana równoległymi tekstami rozprzestrzeniającymi się z powodu powstania powieści. Staje się to gatunkiem dominującym i narzuca ideę, że lektura par excellence musi być ciągła. Podobnie jak wielu innych pisarzy tamtych czasów, Goethe nie mógł znieść oszpecenia strony notatkami. Takie stanowisko jest nadal powszechnie akceptowane, zwłaszcza wśród wydawców amerykańskich, którzy najczęściej relegują uwagi na końcu rozdziału lub na końcu książki.
Objętość u góry rozwija się w płaszczyźnie poziomej, w przeciwieństwie do patulusa , na dole.
Alegoria Siedmiu Sztuk Wyzwolonych w Hortus deliciarum .
Inicjały narysują tekst „Liber generationis…” Lindisfarne Gospels . Około 700.
Wydanie autorstwa Virgil z glosami Serviusa i Donata. Bazylea 1544. (Coll. University of Ottawa)
Mankiety. Bernal Diaz del Castillo , Historia verdadera de la conquista de la Nueva España , Madryt, 1632.
Ponieważ przyswajanie języka odbywa się głównie w trybie akustyczno-werbalnym, czytanie, nawet ciche, zawsze obejmuje obszary mózgu związane z procesami werbalizacji. Łącząc w tej samej przestrzeni oralność języka i widzialność tekstu, strona jest więc teatrem konfliktowej dynamiki, napięcia między dwoma antagonistycznymi i uzupełniającymi się źródłami energii, gdzie linearność wypowiedzi wchodzi w konflikt z widoczność pisma.
Pisanie od dawna jest postrzegane jako transkrypcja rozmowy lub narracja ustna, z następującymi po sobie zdaniami. Liniowy wątek tekstu jest doskonale zilustrowany w archaicznym sposobie pisania, jakim jest boustrofedon w Grecji, gdzie tekst podąża ścieżką pługa orzącego pole. Nawet po odejściu od tego sposobu pisania linearność ustnego dyskursu nadal dominowała w systemie obowiązującym u Rzymian, których scriptio continua nie rozdzielało słów. W kulturze, w której dominuje oralny charakter, tekst musiał być wypowiadany na głos, aby był rozumiany, co czyniło czytanie doświadczeniem słuchowym. Bogaci Rzymianie nawet nie zawracali sobie głowy czytaniem, ale słuchali tekstu czytanego im przez niewolnika. Od wieków słuch uważany jest za pierwszy ze zmysłów i najbardziej zdolny do generowania dogłębnego zrozumienia. Silent zaczyna czytać, aby rozwijać się tylko do XI -tego wieku, ale zajmie trochę czasu zanim rozprzestrzenia.
Materialność strony pomogła uwolnić tekst od ustnych korzeni. W tomie kolumny tekstu rozwijają się ściśle liniowo, często na kilkadziesiąt metrów, zachęcając w ten sposób do praktyki ciągłego czytania. Z kolei kodeks można otworzyć na dowolnej stronie, co pozwala pismu wyrwać się z liniowego wątku ustnego i wprowadzić porządek „tabelaryczności”, w którym czytelnik ma dostęp do danych „w kolejności, w jakiej się znajduje”. wybiera, od razu identyfikując sekcje, które go interesują, tak jak podczas czytania tabeli oko spoczywa na dowolnej części, w kolejności ustalonej przez podmiot. ”. Tekst tabelaryczny jest zatem połączeniem języka i znaczników wizualnych.
Jak zauważa Colette Sirat: „Pierwotne znaczenie kodeksu […] polegało na umożliwieniu wybiórczego, a nie ciągłego czytania, przyczyniając się w ten sposób do rozwoju struktur mentalnych, w których tekst jest oddzielony od słowa i jego rytmu. "
Na przestrzeni wieków pojawiły się różne wizualne znaczniki, aby umieścić mowę pod kontrolą oka i tym samym ułatwić czytanie: separacja słów (około 700); inicjały ; znaki interpunkcyjne (od 700 do 1600); znaki akapitu ; numeracja stron; Bieżący tytuł; spis treści itp. Wynalezienie indeksu , około 1200, wzmacnia prawo czytelnika do bezpośredniego przejścia do interesującego go fragmentu książki. Tabelaryczna organizacja książki osiąga punkt kulminacyjny w Encyclopédie, czyli słowniku opartym na naukach ścisłych, sztuce i rzemiośle (1751-1772). W XX th wieku, magazyn popycha tabularity krok dalej poprzez segmentację tekstu artykułów w poszczególnych blokach i integrowanie grafiki w układzie gwiaździstym. Model ten został rozszerzony na książki dokumentalne i podręczniki. Dzięki tej niezwykłej zdolności adaptacji kodeks jest jednym z najpotężniejszych i najbardziej elastycznych nośników informacji, jakie kiedykolwiek wymyślono.
Strona została zdefiniowana jako „świątynia pisma, w której praktykuje się czytanie. W związku z tym jest starannie wyselekcjonowany, aby przyciągnąć potencjalnego czytelnika i zachęcić go do przeczytania tekstu. Przez wieki pokolenia skrybów, iluminatorów, typografów, drukarzy i wydawców pomagały udoskonalać różne elementy strony.
Naturalnym formatem strony jest prostokąt o orientacji pionowej („portret”). Ta charakterystyczna pionowość kodeksu była już obecna w tabliczce i zwoju. Czasami tłumaczy się to symbolicznie stosunkiem strony do prostokątnej i pionowej przestrzeni dłoni trzymającej tekst. Wyjaśniają to również przyczyny związane z fizjologią wzroku, krótka linijka tekstu jest łatwiejsza do odczytania niż długa linia: już w papirusach starożytnej Grecji linia rzadko przekraczała sześć lub siedem cm szerokości, podobnie jak w kolumna gazety dzisiaj. W Psalmach zwojów znad Morza Martwego szerokość kolumny waha się od ośmiu do jedenastu cm, co można porównać do książki w miękkiej oprawie. Kiedy wybierane są bardzo długie wersety, zwykle jest to znak, że nacisk kładzie się na pisanie, a nie na czytanie, i że pismo jest postrzegane jako narzędzie władzy, a nie wyzwolenia.
Zależność między wysokością a szerokością nie jest pozostawiona przypadkowi, ale jest aktem „wypowiedzenia redakcyjnego”, wynikającego ze starannie przemyślanych decyzji, zmierzających do nadania idealnych proporcji lub konkretnego podpisu pracom opublikowanym w tym samym zbiorze. Te współczynniki są obliczane na podstawie dwustronicowego rozłożenia otwartej książki, "ponieważ rozkładówka dwustronicowa jest, o ile pisarz i krój pisma, wizualną jednostką w przestrzeni książki. Kanadyjski poeta i typograf Robert Bringhurst porównuje te proporcje do skali muzycznej: „Strona przedstawia widoczne i namacalne proporcje, które działają jak basso continuo w książce i na których gra kolumna tekstu. Ta geometria może przykuć czytelnika do książki. Może też spowodować, że zasypia, działa mu na nerwy lub odstraszy ”.
Różne raporty były uprzywilejowane w różnych okresach. Idealne proporcje 2: 3 i 3: 4 były faworyzowane w średniowiecznej Europie, podczas gdy drukarze renesansowi preferowali węższe strony oparte na współczynniku 5: 8, znanym również jako złoty współczynnik , który jest postrzegany jako szczególnie estetyczny. Ten sam stosunek jest do dziś, jak w przypadku klasycznego pingwina , którego format to 110 × 180 mm .
Format strony zależy od użytego materiału. W rolce arkusze papirusu mają zwykle wymiary 19 × 25 cm . Są one łączone ze sobą zgodnie z długością rękopisu, która często wynosi 10 m lub więcej. Kolumna tekstu ma od 25 do 45 wierszy.
Od V th century, zwykle stosowane do materiału książek jest pergamin , który jest wykonany ze skóry cielęciny, jagnięciny lub kóz złożone na pół lub ćwiartki.
Wraz z pojawieniem się papieru w Europie około roku 1100 zróżnicował się format strony. Na przestrzeni wieków ma tendencję do ujednolicania. Producenci preferują format papierowy, który daje strony o identycznych proporcjach niezależnie od liczby wykonanych zagięć. Tak jest w przypadku formatu ISO 216 obowiązującego w Europie, opartego na stosunku 1: √2 i którego arkusz początkowy ma powierzchnię 1 m². Według Bringhurst : „Ten format jest sam w sobie najmniej muzyczny z głównych formatów stron i wymaga kolumny tekstu w innym formacie, aby uzyskać kontrast. "
Marginesy otaczają kolumnę tekstu i „nadają pismu status przestrzeni symbolicznej. Już w zwojach kolumny tekstu są oddzielone marginesem jednego cm, ale w luksusowych zwojach jest on szerszy. W rozkładzie kodeksu marginesy pomagają stworzyć atrakcyjną dynamikę dla czytelnika. Bringhurst kładzie nacisk na podprogową grę proporcji:
„Pomimo piękna geometrii, idealnie kwadratowy blok tekstu na równie kwadratowej stronie, z równymi marginesami dookoła, raczej nie zachęci do czytania. Czytanie, podobnie jak chodzenie, wymaga nawigacji - a kwadratowy blok nie oferuje żadnego z podstawowych punktów orientacyjnych. Aby nadać czytelnikowi poczucie kierunku, a kartce element życia i radości, konieczne jest przełamanie tego nieubłaganego podobieństwa i znalezienie nowej równowagi innego rodzaju. Niektóre przestrzenie muszą być wąskie, aby inne mogły być szerokie, a niektóre muszą być puste, aby inne mogły być pełne. "
W starannej typografii każdy z marginesów ma nazwę i jest zgodny z proporcjami kanonicznymi. Zewnętrzne marginesy rozkładówki (duże białe tło) są tradycyjnie szersze niż wewnętrzne (płytkie tło), a dolne marginesy (białe stopki) szersze niż górne (biała głowa). Marginesy te można śledzić za pomocą „harmonijny podział Canon” proponowane przez francuskiego architekta Villard XIII th wieku.
Znaczenie nadane proporcjom strony, jej marginesom, typografii i układowi tekstu świadczy o roli, jaką w czytaniu odgrywają elementy wizualne. Strona jest więc czymś więcej niż zwykłym pojemnikiem do przekazywania pomysłów: jest ich integralną częścią.
Współczesna psychologia potwierdziła przeczucia głoszone przez retorykę od tysięcy lat, że poznanie nie działa w sposób czysto abstrakcyjny, ale jest kształtowane przez emocjonalną reakcję na sposób przedstawiania idei. Ponadto, ostatnie badania w neurobiologii pokazują, że zapamiętywanie informacji werbalnej zakłada lewa część hipokampu, a dane wizualne - prawa część: dzięki odniesieniom przestrzennym (lewa strona, prawa, górne i dolne marginesy). , inicjały itp. ), strona umożliwia aktywację tych dwóch automatycznych mechanizmów zapamiętywania. I odwrotnie, jeśli wizualne wskazówki są zawsze takie same, zapamiętywanie jest trudne.
XX th wieku był świadkiem ogromnego wzrostu liczby książek, magazynów i czasopism publikowanych. To szybko stworzyło problem z magazynowaniem: jeden bibliotekarz obliczył, że przestrzeń na półkach musiałaby się podwoić co 16 lat, aby poradzić sobie z ekspansją publikacji. Problem dostępu staje się jeszcze bardziej dotkliwy. W 1934 roku Paul Otlet wyobraził sobie „teleskop elektryczny”, który umożliwiałby czytanie ze stron domowych książek wyświetlanych w specjalnej sali bibliotecznej wyposażonej w „teleobiektyw”. Kilka lat później Vannevar Bush zaproponował przechowywanie wszystkich istniejących książek na mikrofilmie i opracowanie mechanizmów tworzenia powiązań między czytanymi stronami. Dlatego zarówno dla Otleta, jak i Busha strona zachowała swoją rację bytu jako oparcie dla tekstu. Inaczej będzie z komputerem, gdzie tekst jest wycinany z wizualnego wymiaru.
W eseju przedłożonym w 1936 roku, który przedstawiał komputer, Alan Turing wyjaśnił, że wstęga, która jest jednym z trzech elementów jego maszyny Universal, nie powinna być dwuwymiarowa: „Dwuwymiarowy charakter papieru nie jest istotny do komputera ”. Kilka lat później Claude Shannon , który poznał Turinga, gdy obaj pracowali jako kryptografowie w Bell Labs , wydobył ideę wiadomości z jej fizycznych szczegółów i zredukował tekst do prostej sekwencji znaków. „Szum”, który jest ważnym składnikiem teorii informacji, obejmuje wszystko, co psuje sygnał. Dla inżyniera elementy wizualne strony naturalnie należały do tej kategorii. W rzeczywistości, jeśli strona ma wielkie znaczenie, jeśli chodzi o pomoc czytelnikowi w zainteresowaniu się tekstem i zaangażowaniu się w czytanie, jest to znacznie mniej ważne, jeśli chodzi o odszyfrowanie wiadomości, przeczytanie odpowiedzi na pytanie; i zbadanie diagram lub mapa drogowa. Strona, ze swoim wizualnym wymiarem i harmonijnymi proporcjami, jest więc urządzeniem umieszczonym po stronie pisarza, mającym na celu ułatwienie ciągłego czytania tekstu o określonej wielkości.
Hipertekst staje się rzeczywistością dla ogółu społeczeństwa dzięki Hypercard , dostarczanej na Macintosh od 1987 roku . Z utworzeniem sieci World Wide Web , między 1989 i 1993 , hipertekst stał się powszechny system dostępu do informacji. Hipertekst wywołuje prawdziwą rewolucję i jest postrzegany jako „polityczna koncepcja czytania, która przesuwa autorytet pisarza na korzyść czytelnika”. Dlatego nie jest zaskakujące, że termin strona jest wykluczony z dyskursu teoretyków hipertekstu. Zamiast tego terminu mówią o stosie („stos komputerowy”), karcie („karcie”), węźle lub „akapicie”. Stuart Moulthrop używa określenia miejsca, podczas gdy George Landow mówi Lexia ( "Lexie") i Espen Aarseth sugeruje termin texton .
W rzeczywistości strona zawsze była miejscem konfliktu między autorem a czytelnikiem: pierwszy chciałby przykuć drugiego do ciągłego wątku jego słów, podczas gdy drugi domaga się kontroli. Manuskrypt i książka częściowo zaspokoiły potrzebę kontroli czytelnika poprzez stopniową integrację różnych tabelarycznych testów porównawczych. Hipertekst idzie znacznie dalej i uznaje prawo czytelnika do surfowania po oceanie danych tak, jak mu się podoba. Pozostaje jednak kwestia określenia optymalnego stopnia segmentacji. W przypadku gazet i czasopism, a także czasopism naukowych, jedność tekstu pozostaje główną zasadą, a linki hipertekstowe są zasadniczo zastrzeżone w celu ułatwienia obiegu tego samego tekstu ze spisu treści lub między tekstem głównym a przypisami. Wikipedia, wzorowy hipertekst, również kładzie nacisk na jedność artykułu: „artykuł encyklopedyczny ma na celu wyczerpujące rozwinięcie kwestii, do których się odnosi”, ale odrzuca pojęcia wprowadzenia i zakończenia, charakterystyczne dla przemówienia zamkniętego.
Strona internetowa zachowuje z koncepcji strony jedynie spotkanie w tej samej przestrzeni danych tekstowych, którym ewentualnie towarzyszą zasoby multimedialne. Wprowadzono tam nowe standardy, na co zwraca uwagę naukowiec Jean Clément w encyklopedycznym artykule opublikowanym pod koniec ubiegłego wieku: „Strona, jako jednostka czytelnicza uwikłana w sekwencję, już nie istnieje […] Hierarchiczna organizacja dyskursu jest zaburzona. Paragrafy zyskują większą autonomię, stają się podatne na artykulację między nimi na różne sposoby. Przypisy lub przypisy końcowe nie są już tylko pomocnikami tekstu. Mogą przyjmować wymiary i status głównego tekstu oraz same zawierać inne notatki. W ten sposób tekst nie jest już hierarchicznie zorganizowaną strukturą drzewiastą. Rozkłada się sam, staje się siecią, tkanką, kłączem. "
Ciągła ewolucja technologii umożliwiła jednak przywrócenie stronie internetowej wielu udoskonaleń układu, które wcześniej zarezerwowano dla druku:
Przed pojawieniem się edytorów tekstu typu wysiwyg i wyświetlaczy ciekłokrystalicznych strona nie współgrała dobrze z komputerem. Można nawet pomyśleć, że miało zniknąć. Dla inżynierów, którzy opracowali pierwsze protokoły do przesyłania danych i pisania do komputerów, tekst został zredukowany do zestawu znaków pozbawionych zestawu typografii i danych układu. Nie byliśmy daleko od „przekonania, że całe pismo [można] zredukować do zbioru czarnych kropek na ekranie”. Jedną z konsekwencji tej redukcyjnej koncepcji tekstu jest to, że w powieści takiej jak La Nouvelle Héloïse, która została zdigitalizowana przez firmę Gallica w latach 90. i dostępna na Wikiźródłach, przypisy zostały po prostu wycięte, nie będąc łatwo kompatybilnymi z ciągłym tekstem w html.
Format PDF , który pojawił się w 1993 r., Umożliwił zaoszczędzenie fizycznego miejsca na stronie: zamiast czytać dokumenty na powszechnie dostępnych wówczas ekranach o niskiej rozdzielczości, wielu wolało konsekwentnie drukować dowolny tekst w określonym formacie . Pomyślany jako cyfrowy awatar drukowanej strony, PDF oferuje różne zalety w porównaniu z drugą: przenośność, wyrafinowane możliwości wyszukiwania, łatwość wymiany adnotacji i komentarzy. Ponadto stronę PDF można łatwo łączyć z innymi w celu utworzenia notatnika z paginowanymi stronami. Jednak stabilność tego formatu, początkowo prezentowana jako zaleta, jest często postrzegana jako wada, zwłaszcza od czasu pojawienia się smartfona (2007) i tabliczki dotykowej (2010), które przyzwyczaiły opinię publiczną do przeglądania wszelkiego rodzaju dokumentów. ekranu: najczęściej tworzone automatycznie w formacie letter lub A4 - nawet jeśli możliwe są inne rozmiary - dokumenty PDF nie wyświetlają się dobrze na małych ekranach. Teraz otwarty i ustandaryzowany format PDF został zintegrowany z większością przeglądarek od 2012 r., Co umożliwia otwieranie dokumentów w tym formacie z taką samą płynnością jak HTML.
Format EPUB , który był stale ulepszany od czasu jego powstania w 2007 roku, jest znacznie bardziej elastyczny niż PDF i bardziej odpowiedni do ponownego rozmieszczenia książki w dowolnym formacie ekranu. Umożliwia produkcję książek cyfrowych z zachowaniem zarówno układu charakterystycznego dla książki drukowanej, jak i płynności dokumentu cyfrowego, oferując w szczególności możliwość umieszczania obrazów, plików audio i wideo. Jest to oprogramowanie z wyboru do czytania na tabletach i czytnikach e-booków (patrz poniżej).
E- czytelnik (lub książka elektroniczna) jest urządzeniem do czytania książek elektronicznych. Przeznaczony głównie dla świetnych czytelników i fanów książki, stara się przywrócić papierowi walory. Umożliwia czytanie w warunkach silnego oświetlenia bez nadwyrężania wzroku, bateria wystarcza na kilkadziesiąt godzin, a urządzenie może przechowywać setki książek. Strona tekstowa jest wyświetlana w dostosowywalnej typografii i na marginesach. Przewijanie stron odbywa się poziomo, jak w książce. Pasek u dołu ekranu wskazuje względne miejsce w książce i procent przeczytanego tekstu. Wreszcie możliwe jest zaznaczenie fragmentu, zaznaczenie strony, sprawdzenie czytanego słownika i wyszukanie wszystkich wystąpień danego słowa.
Pomimo tak starannego projektu, czytelnikowi temu brakuje wielu cech kodeksu.
Pojawienie się tabletu z ekranem dotykowym w 2010 roku oferuje nowy tryb czytania, w którym menu znikają na korzyść gestów dłoni, co skutkuje bardziej intymną i naturalną relacją, podobną do obsługi druku. Aplikacje iBooks na iPada lub Aldiko na Androida zarządzają tekstem z niespotykaną dotąd płynnością dzięki ulepszeniom wprowadzonym od 2016 roku do formatu epub , który jest znacznie bardziej elastyczny i plastyczny niż PDF. W zależności od wielkości tabletu i osobistych preferencji, tekst może być wyświetlany w różnych formatach, w tym na podwójnej rozkładówce o wysokości 25 linii i długości około 50 znaków, jak na zdjęciu obok. Oprócz dysponowania wszystkimi narzędziami już obecnymi na e-czytnikach (w szczególności oznaczeniem kolorystycznym i zakładką), czytelnik znajduje tutaj podwójną stronę z aktualnym tytułem i paginacją. Pasek przewijania na dole ekranu umożliwia również szybkie poruszanie się po pracy poprzez przesuwanie kursora palcem.
Należy jednak zaznaczyć, że tablety dotykowe nie zapewniają komfortu czytania równoważnego z tym, jaki może zaoferować kartka papierowa: podświetlenie nie zawsze zapewnia idealnie utrwalony obraz, ekran jest pikselowany, przez co oscyluje on prawie niezauważalnie na widocznych elementach. Jednak te mikro oscylacje są wykrywane przez oczy, wysuszając je i zmuszając gruczoły łzowe do wytwarzania większej ilości łez w celu nawilżenia rogówki. Może to wpłynąć na koncentrację czytelnika i utrudnić zapamiętanie przeglądanych przez niego informacji.