Ważki ważki i ważki
Odonata Libellula quadrimaculata .Królować | Animalia |
---|---|
Gałąź | Stawonogi |
Subembr. | Heksapoda |
Klasa | Owady |
Podklasa | Pterygota |
Klasa infra | Paleoptera |
Super porządek | Odonatoptera |
Taksony niższej rangi
Zamówienia podrzędneW Wa ( Odonata ) są kolejności od owadów z podłużnego korpusu, z dwoma parami skrzydeł błoniaste zasadniczo przezroczysty i której związek oczy i zwykle masywne mogły skutecznie polowania zdobycz. Są wodne w stanie larwalnym i lądowe w stanie dorosłym. Są to drapieżniki , które okazjonalnie można spotkać w każdym typie środowiska przyrodniczego, ale częściej spotyka się je w okolicach wód słodkich lub słonawych , stojących do biegania, które muszą się rozmnażać.
W języku francuskim termin ważki jest powszechnie używany sensu lato na określenie odonatów , które grupują dwa podrzędy : dziewczęta ( zygoptery ) i ważki lub ważki sensu stricto ( anisoptera ). W 1996 r. Günter Bechly przegrupował dwa stare podrzędy Anisoptera i Anisozygoptera w Epiproctophora, w szczególności przez ich analogię w stadium larwalnym (obecność epiproktów, a nie blaszek ogonowych jak u Zygoptera). Według autorów i badań genetycznych stary podrząd Anisozygoptera ( Anisozygoptera ) ma tylko dwa do czterech gatunków.
Nauka badająca odonata to odonatologia , której specjalistami są odonatolodzy .
Pochodzenie naukowej nazwy rzędu Odonata pochodzi od łacińskiego słowa odonata , które składa się z greckiego słowa odon , „ząb” i przyrostka ate , „zaopatrzony”, w odniesieniu do potężnych żuchw uzbrojonych w nierówne, spiczaste zęby, które zrobić ważki groźnych myśliwych.
Ostateczna forma Libella powraca do Linneusza, który zastosował ją w 1758 roku do wszystkich gatunków Odonatów. Pochodzenie tej nazwy jest dyskusyjne: wydanie słownika Le Littré z 1872 r. sugeruje, że ważka jest zdrobnieniem łacińskiego liber, libellus , „mała książeczka”, która przywołuje na myśl rozpostarte skrzydła jak liście księgi, gdy pojawia się owad (ważki sensu stricto , czyli Libellulidae ). Wydanie Grand Larousse z 1873 r. oferuje tę samą etymologię, ale z przeciwstawnym wyjaśnieniem, niektóre ważki trzymają skrzydła uniesione i połączone jak zamknięta księga (charakterystyczne dla młodych dam ). Dla hiszpańskich słowników i autorów, takich jak Mac Callum, to słowo byłoby zdrobnieniem od libra , „równowaga”, w odniesieniu do wymachowego ruchu skrzydeł ważek w locie. Obecne słowniki francuskie podają w etymologii łaciński libella, co oznacza „poziom”, w odniesieniu do poziomego lotu ślizgowego tych owadów. Podejmują one wyjaśnienie przyrodnika Guillaume'a Rondeleta (1554 i 1558), który jako pierwszy nadał larwom Zygoptera nazwę Libella fluviatilis ze względu na podobieństwo ciała, jakie mają do rekina młota o imieniu Zigæna lub Libella , nawiązując do „ figura wykonana jak poziom, z którego korzystają architekci”.
Podobnie jak u innych owadów, ciało odonata składa się z trzech części: głowy , klatki piersiowej i brzucha , z których każda składa się z kilku segmentów.
Głowa ma czułki (bardzo krótkie w porównaniu do innych owadów, takich jak motyle), oczy złożone z bardzo wielu faset, trzy przyoczki lub proste oczy oraz części gębowe typu młynek.
Za głową jest klatka piersiowa. Klasycznie złożony z trzech segmentów, jak u wszystkich owadów, tutaj drugi i trzeci segment, mianowicie mesothorax i metathorax są połączone i dają synthorax . Pierwszy segment, przedtułów, jest bardzo krótki i zawiera pierwszą parę nóg. Grzbietowa część przedtułowia , zwana przedpleczem, często prezentuje diagnostyczne kolorowe wzory, które pozwalają odróżnić blisko spokrewnione gatunki, zwłaszcza w przypadku samic od niektórych gatunków zygoptera . Synthorax niesie drugą i trzecią parę nóg, a także dwie pary skrzydeł.
Brzuch składa się z dziesięciu segmentów. Może mieć zmienny kształt, mniej lub bardziej cylindryczny lub spłaszczony, pogrubiony lub zwężony w pewnych segmentach i bardzo często przedstawia barwne wzory umożliwiające identyfikację gatunku odonatu. Dziesiąty segment, dość krótki, posiada wyrostki odbytowe ( cerci ) umożliwiające samcowi chwytanie samicy za głowę podczas godów. Również obserwując brzuch możemy odróżnić osobniki męskie i żeńskie. Samce niosą części kopulacyjne pod drugim segmentem brzucha. U samic narząd do zapłodnienia i składania jaj, zwany pokładełkiem , znajduje się pod ósmym i dziewiątym segmentem.
Odonata ma prymitywny aparat doustny typu kruszącego, składający się od góry do dołu: obrąbek, parę żuchw, parę szczęk z palpami szczękowymi i wargę sromową. Te aparaty gębowe są przystosowane do drapieżników, a zatem do owadożernej diety tych owadów.
Larwy mają specjalne labium, zwane maską, część, którą można wykorzystać do chwytania zdobyczy. Ta maska pozwala tym wodnym larwom na mięsożerną dietę; są więc drapieżnikami wodnych bezkręgowców, a nawet narybkiem, gdy są wystarczająco duże.
Lot ważek nie jest zbyt wyspecjalizowany, co pozwala im na wyczyny zakazane innym owadom. Rzeczywiście, ich przednie i tylne skrzydła są niezależne. Dodatkowo węzły umożliwiają skręcanie dalszej części (zewnętrznej połowy) skrzydła, co daje wiele możliwości: ważki mogą dzięki temu latać w miejscu, a nawet do tyłu. Mogą wzrosnąć z prędkością 36 km/h , podczas gdy np. szerszeń nie może przekroczyć 22 km/h . Ich prędkość wznoszenia sięga 1,5 m/s (tj. 5,4 km/h ), podczas gdy inne owady latające są ograniczone do 0,4 m/s ( tj. 1,44 km/h ). Głowa, bardzo ruchliwa, porusza się niezależnie od klatki piersiowej, co pozwala w szczególności na utrzymywanie jej w bezruchu w locie.
Dwa podrzędy odonatów odpowiadają opisowi podanemu powyżej, ale przedstawiają pewne różnice morfologiczne, które pozwalają na ich rozróżnienie:
Duża ważka The dwukleszczowy Cordulégastre An anisoptera .
Zbliżenie małych, niesąsiadujących ze sobą oczu ważki równoskrzydłej ( Zygoptera ).
Oczy ważki ( Anisoptera ), tu duże i szeroko zrośnięte.
Charakterystyczna zygoptera ze złożonymi skrzydłami.
Gadziog ( gadziogłówka pospolita ) w stanie spoczynku. Zwracamy uwagę na wielkość oczu, typową dla anisoptera, chociaż rozczłonkowaną , a także położenie skrzydeł.
Metamorfoza ważki wychodzącej z wylinki.
Ważka i jej wylinka.
Ważka rozkłada skrzydła.
Odonata to owady heterometaboliczne (metamorfoza postępująca) hemimetaboliczne (różne środowisko życia larw i dorosłych).
Po przedstawieniu wybranego przez samca miejsca do leżenia i locie pokazowym następuje krycie: podczas mniej lub bardziej krótkiej kopulacji samiec chwyta samicę za szyję zaciskiem odbytu i trenuje partnerkę. Po kryciu samice mogą odpoczywać lub natychmiast składać jaja. W zależności od tarła narządów i zachowania gatunku, jaja są umieszczane w żywych lub martwych tkanek roślin wodnych lub łęgowych ( endofitycznych tarła o Zygoptera , żagnicowate dzięki swej oviscapte ), na zanurzonych lub powstałych roślin ( epifityczne tarła niektórych Anisoptera) lub „wypuszczane” pojedynczo lub w grupach w kontakcie z wodą lub nad wodą lub rzadziej na odsłoniętych obszarach (łąki wilgotne).
Larwy, zwane najady , żyją w wodzie i oddychają skrzelami. Rosną wykonując od 9 do 16 molt w zależności od gatunku. Okres rozwoju wynosi od dwóch miesięcy do pięciu lat. Po wyobrażeniu wylinki Odonata oddalają się od siedlisk larwalnych, a następnie pozostają w większej lub mniejszej odległości od tych ostatnich przez okres dojrzewania wynoszący od jednego do czterech tygodni, w zależności od gatunku. Długość życia dorosłych waha się od kilku tygodni do kilku miesięcy w miesiącach letnich. Częste siedliska wodne głównie w celach rozrodczych.
Larwa, jak imago, to potężny drapieżnik: poluje dla planktonu ( infusoria ), bezkręgowce (owady larwy i dorosłe owady), a nawet małych ryb, dzięki przegubowego chwytającego narządu zwanego „Maska” (bo tak nazywa się to składaną labium ukrywa narządy gębowe ) lub, według przyrodnika Ferchault de Réaumur , „ramię mentonniera”. U dorosłych polowanie na małe owady praktykuje się albo na obserwację z preferencyjnego okonia, albo w locie.
Maska składana.
Maska rozłożona.
Ta kolejność jest tradycyjnie zgrupowane z jętek i kilka wymarłych zamówień w dawnej grupie Palaeoptera które pojawiły się w karbońskich lasach (gatunki z Protodonata grupy większej niż 70 cm w rozpiętości skrzydeł, z meganeura typu , w stanie złożyć swoje skrzydła, prawdopodobnie latały nad jeziorami tych lasów, gatunki z grupy Protozygoptera wyginęły w połowie kredy 100 mln lat temu w wyniku rozwoju okrytozalążkowych, których liście opadające w jeziorach powodują ich eutrofizację ), ale ta grupa może być parafiletyczna . W niektórych opisach, Odonata są rozumiane w szerokim znaczeniu, że z super celu z odonatoptera ale nie obejmują prehistoryczne Protodonata. Zgodnie z tą koncepcją używa się terminu Odonatoidea. Nie rozstrzygnięto systematyki Palaeoptera, czy są one nazywane Odonatoidea czy Odonatoptera, rząd Odonata i ich wymarli rodzice tworzą grupę monofiletyczną .
Lista głównych grup wyższych rang według BioLib ( 13.11.2020 ) :
Cordulia aenea ( Cordulegastroidea )
Acisoma panorpoides ( Libelluloidea )
Epiophlebia superstes ( Epiophlebioidea )
Calopteryx splendens ( Calopterygoidea )
Onychargia atrocyana ( Coenagrionoidea )
Chalcolestes viridis ( Lestoidea )
Stenolestes fischeri † ( Sieblosiidae †)
Spośród 135 gatunków Odonatów znanych w Europie 91 występuje we Francji.
W Europie odonata dzieli się na dwa podrzędy.
W zygoptères zazwyczaj mają małe, cienką, o identycznej przednie i tylne błotniki, głowica szersze niż dłuższe szeroko oddzielone oczu. W spoczynku skrzydła są połączone i wyprostowane nad ciałem (z wyjątkiem gatunków z rodzaju Lestes, które mają rozpostarte skrzydła). Larwy wykazują na końcu odwłoka liściaste blaszki skrzeli (odbytnicza komora oddechowa).
W anisoptères (lub ważki w ścisłym tego słowa znaczeniu) są zwykle większe. Charakteryzują się skrzydłami rozciągniętymi płasko, nie szypułkowymi i nierównymi (przednie węższe u podstawy niż tylne), często przylegające do siebie, szybki lot, tęgie, przeważnie kopiące larwy, bez blaszek skrzelowych.
Ważki są mięsożerne (larwy jak imago ); zanik mikrofauny, zwłaszcza wodnej i latającej, może więc na nie wpływać. Eutrofizacji środowiska, konsolidacji gruntów, nadmierne stosowanie pestycydów są głównymi czynnikami malejących populacji owadów i innych małych bezkręgowców, ich zdobyczy.
Paradoks fauny, ważki na średnich szerokościach geograficznych korzystają ze sprzyjających warunków spowodowanych globalnym ociepleniem. Możemy szybko rozróżnić dwie grupy: gatunki południowe, które rozwijają się z łatwością tworząc nowe kolonie obecnie w Belgii, Anglii lub na południu Skandynawii, podczas gdy ich liczebność wzrasta na południu oraz gatunki z centrum kontynentalnego, zwłaszcza w Europie, która widzi ich zasięg wycofać się z warunków, które stają się dla nich niekorzystne w ich najbardziej wysuniętych na południe lokalizacjach. Przemieszczanie się ich zasięgu w kierunku północnej Europy jest mniej oczywiste i mniej zbadane niż w przypadku gatunków południowych. Ogólnie rzecz biorąc, ważki pozostają gatunkiem, który obecnie korzysta z korzystnych warunków na planecie i niewiele jest zagrożonych, z wyjątkiem tego, że są bardzo zlokalizowane i wyspiarskie lub odizolowane w górach, których coraz bardziej ograniczone populacje nie mogą znaleźć alternatywy.
Jednak ze względu na tę raczej pozytywną dynamikę szkody w środowisku mogą ograniczać populacje na poziomie „regionalnym”. W szczególności gatunki wód płynących cierpią z powodu jakości wody i korygowania biegu rzek, gatunki torfowiskowe cierpią z powodu ich zanikania w obliczu globalnego ocieplenia, przyspieszonego przez coraz bardziej aktywną ingerencję rzeki. w górach. Jeśli chodzi o gatunki ze środowisk stagnacyjnych, główne zagrożenie tkwi w naturalnej ewolucji stawów w kierunku wyładunku, ale także reformie zarządzania naturalnymi stawami i łowiskami, jak wprowadzenie ryb, a zwłaszcza amurów lub karpia miłosnego. ( Ctenopharyngodon idella ), które mają tę zaletę, że oczyszczają stawy z ich flory (pułapki na żyłki i inny sprzęt), ale wadą często niszczą całą naturalną florę stawu. Ponadto najbardziej wrażliwe i ginące gatunki mają tendencję do rozwoju w metapopulacjach i wymagają gęstej sieci dobrej jakości stanowisk, aby utrzymać się w dłuższej perspektywie: Leucorrhinia pectoralis dla stawów, Coenagrion mercuriale dla małych obszarów bieżącej wody...
Jako drapieżniki ważki mogą również bioakumulować pewne toksyny, takie jak rtęć, i przyczyniać się do ich biokoncentracji w sieci pokarmowej.
Odonaty są uważane za dobre bioindykatory jakości środowiska wodnego oraz do oceny środowiskowej obszarów podmokłych lub do pomiaru skuteczności ekologicznych procedur rekultywacji cieków wodnych lub obszarów podmokłych, zarówno poprzez obserwację, jak i badanie dorosłych, larw lub wylinek.
Wraz z rozwojem handlu międzynarodowego wprowadzanie nowych gatunków do nowych krajów stało się rzeczywistością. W odonata większość przypadkowych introdukcji jest konsekwencją importu roślin wodnych. W wodzie lub w łodygach lub liściach tych roślin możemy znaleźć jaja lub najady (larwy). W większości przypadków gatunki egzotyczne nieprzystosowane do warunków klimatycznych kraju nie zdołają tam przetrwać na dłuższą metę. Jednak niektóre wprowadzenia okazały się skuteczne.
W Anglii obecność trzynastu gatunków (pięć ważek równoskrzydłych i osiem ważek) jest wynikiem przypadkowego wprowadzenia roślin wodnych.
W mitologii germańskiej ważki kojarzone są z boginią Freyją , boginią miłości, której są posłańcami. W czasach chrystianizacji byli demonizowani przez misjonarzy walczących z pogaństwem, stąd angielska nazwa dragonfly (fly-dragon lub flying dragon) lub ich przydomki „strzały diabła”, „igły szatana”, „zabójca oczu ", "zeux-puller", "pompa krwi", "żądło węża" z powodu ich kształtu i błędnego przekonania, że zostały zaopatrzone w żądło.
We Francji w różnych regionach również budził strach, o czym świadczy kilka jego nazw: nadoz-aer w języku bretońskim („igła powietrza”, ale to zdanie było częściej słyszane jako nadoz an bliski, „aiguille de serpent ”), gwiazdnica („ salamandra ”po Normanie), martaî-diale w Walonii („ diabelski młot ”),„ motyl miłości ”w Sabaudii (gdzie mówi się, że kiedy przyniesiesz ważkę do domu, jeśli umrze przed przybyciem, to zły znak miłości).
W Japonii od średniowiecza ważka zajmowała poczesne miejsce w świecie samurajów. Rzeczywiście, jedną z cech lotu tego anizoptera jest to, że może poruszać się tylko do przodu: niemożliwy jest powrót! Dlatego zajęła swoje miejsce wśród walecznych istot, które „nigdy się nie wycofują”. Od tego czasu pojawił się na Tsubie (katana straży) i wielu częściach składających się na katana (japoński miecz) i średniowiecznej zbroi. Nadała nawet swoje imię pozycjom bojowym (postawa strażnika Tombo No Kamae, autorstwa Ryushin Shochi Ryu), tak jak stała się symbolem niektórych szkół, pojawiając się na ich godle, na fasadzie dojo, na ich pergaminie.