Pojęcie kapitału społecznego odnosi się do możliwości mobilizowania wszelkiego rodzaju zasobów za pośrednictwem sieci społecznych . Im większy kapitał społeczny osoby lub organizacji, tym bardziej jest uprzywilejowany w dynamice społecznej. Pewne grupy społeczne mają kapitał społeczny postrzegany jako słabszy, są to grupy marginalizowane lub w niepewnej sytuacji . To samo dotyczy wymiany między instytucjami społecznymi, takimi jak rynki. Pojęcie kapitału społecznego implikuje, że struktury społeczne są hierarchiczne .
Kapitał społeczny jest ogólnie postrzegany jako forma kapitału, która przynosi korzyści różnym grupom społecznym, które go posiadają, a której może brakować innym.
Kapitał społeczny został wykorzystany do wyjaśnienia akcentowanych wyników różnych grup, wzrostu firm, wysokiej wydajności zarządzania, jakości łańcuchów dostaw, wartości tworzonej dzięki sojuszom strategicznym oraz ewolucji społeczności. W latach 90. i 2000. koncepcja ta stawała się coraz bardziej popularna w wielu dyscyplinach nauk społecznych, a także w polityce.
Termin kapitał akcyjny był używany sporadycznie od około 1890 roku, zanim stał się powszechnie używany pod koniec lat 90. .
Obserwacje Alexis de Tocqueville w amerykańskim życiu, wykonane w pierwszej połowie XIX th wieku, wydają się stanowić wstępny opis i definicję kapitału społecznego. Autor zauważył, że Amerykanie byli bardzo skłonni do uczestniczenia w dużej liczbie spotkań w celu omówienia wszelkich problemów państwowych, gospodarczych lub światowych, jakie mogli zaobserwować. Według Tocqueville'a wysoki poziom przejrzystości wynikający z tych spotkań był przyczyną większego uczestnictwa ludzi, a tym samym lepszego funkcjonowania demokratycznego. Podkreślił również, że poziom partycypacji społecznej (kapitału społecznego) w społeczeństwie amerykańskim jest bezpośrednio związany z kwestią równości.
Jedno z pierwszych wystąpień terminu Kapitał Społeczny (używanego w odniesieniu do spójności społecznej i osobistego inwestowania w kolektyw) znajdujemy w artykule Lydy Judson Hanifan opublikowanym w 1916 r., dotyczącym kwestii wsparcia lokalnego dla szkół wiejskich. W przeciwieństwie do dóbr materialnych Hanifan definiuje kapitał społeczny jako relacje społeczne, które służą poprawie warunków życia. :
„Nie mam na myśli ziemi, własności indywidualnej czy gotówki, ale raczej to, co sprawia, że te materialne substancje stają się niezbędne w życiu codziennym, a mianowicie życzliwość, przyjaźń, wzajemna sympatia i relacje społeczne w obrębie grupy jednostek, rodziny, które tworzą społeczne jednostka. Jeżeli jednostka może wejść w kontakt z sąsiadem, a także z innymi sąsiadami, to nastąpi akumulacja kapitału społecznego, który może natychmiast zaspokoić jej potrzeby społeczne i który może reprezentować wystarczający potencjał społeczny do istotnej poprawy warunków życia całej społeczności. . Wspólnota jako całość czerpie korzyści ze współpracy każdej ze swoich części, a jednostka odnajdzie w tych stowarzyszeniach korzyści: pomoc, sympatię i przyjaźń sąsiadów. "
W 1900 roku John Dewey użył tego terminu w swojej monografii zatytułowanej „Szkoła i społeczeństwo”, ale nie podał żadnej definicji tego pojęcia.
Jane Jacobs również używała tego terminu na początku lat 60. Nie definiuje ona wprost terminu kapitał społeczny , ale odnosi się do wartości sieci. W swoim artykule „An Exchange Theory of Interest Groups” opublikowanym w Midwest Journal of Political Science , politolog Robert Salisbury wymienia kapitał społeczny jako kluczowy element tworzenia grup interesu. Socjolog Pierre Bourdieu użył tego terminu w 1972 r. w swoim Zarysie teorii praktyki , a kilka lat później wyjaśnił to pojęcie, rozróżniając kapitał kulturowy , ekonomiczny i symboliczny . Socjologowie James Coleman oraz Barry Wellman i Scot Wortley przyjęli definicję zaproponowaną przez Glenna Loury'ego w 1977 roku, aby rozwinąć i spopularyzować tę koncepcję. W latach 1990, koncepcja zyskała na popularności, to było w środku Banku Światowego programu badawczego i przedmiotem kilku książek, w tym głównego nurtu Bowling sam przez Roberta Putnama i razem lepiej przez Lewisa Feldstein. .
Jednak pojęcie, na którym opiera się kapitał społeczny, ma dłuższą historię. Myśliciele, którzy badali związek pomiędzy życiem stowarzyszeniowej i demokracji używali podobnych pojęć z XIX th century, w oparciu o prace takich autorów jak James Madison ( The Federalist Papers ) lub Alexis de Tocqueville ( Demokracji w Ameryce ) i zintegrowane koncepcje spójności społecznej i łączności z pluralistyczną tradycją amerykańskiej politologii. Być może John Dewey jako pierwszy „ główny nurt ” wykorzystał koncepcję kapitału społecznego w Szkole i Towarzystwie w 1899 r., chociaż nie podaje jego definicji.
Znaczenie środowiskowych form rządzenia została podkreślona przez wielu filozofów starożytności do 18 -tego wieku, od Arystotelesa do Edmund Burke przez Tomasza z Akwinu . Ale ta wizja firmy jest mocno kwestionowane w 18 XX wieku wraz z rozwojem idei homo oeconomicus , a następnie z racjonalnej teorii wyboru . Teorie te stały się dominujące w następnych stuleciach, ale wielu myślicieli kwestionowało wówczas złożony związek między współczesnym społeczeństwem i znaczenie starożytnych instytucji , zwłaszcza rodzinnych i tradycyjnych społeczności. Debata między wspólnotą a modernizacją i indywidualizmem była jednym z najczęściej dyskutowanych tematów wśród twórców socjologii ( Tönnies , 1887; Durkheim , 1893; Simmel , 1905; Weber , 1946). Byli przekonani, że industrializacja i urbanizacja nieodwracalnie zmieniają stosunki społeczne. Obserwowali zerwanie tradycyjnych więzi oraz stopniowy rozwój anomii i alienacji w społeczeństwie.
Po pracach Tönniesa i Webera refleksja nad powiązaniami społecznymi w nowoczesnym społeczeństwie była kontynuowana w latach 50. i 60. XX wieku, w szczególności z teorią społeczeństwa masowego (Bell, 1962; Nisbet, 1969; Stein, 1960; Whyte, 1956). Autorzy tego okresu podejmują tematy zbliżone do ojców założycieli, z bardziej pesymistycznym akcentem na rozwój społeczeństwa (Ferragina, 2010: 76). Cytując Steina (1960: 1): „Ceną, jaką trzeba zapłacić za utrzymanie społeczeństwa, które zachęca do różnic kulturowych i eksperymentowania, jest niewątpliwie akceptacja pewnego stopnia dezorganizacji zarówno na poziomie indywidualnym, jak i społecznym”. Refleksje te w znaczący sposób przyczyniły się do rozwoju koncepcji kapitału społecznego w kolejnych dekadach.
Nowoczesna konceptualizacja kapitału społecznego odnawia debatę, łącząc znaczenie wspólnoty w budowaniu powszechnego zaufania z wagą indywidualnej wolności wyboru w celu stworzenia bardziej spójnego społeczeństwa (Ferragina, 2010; Ferragina, 2012). z tego powodu kapitał społeczny wzbudził duże zainteresowanie w środowisku akademickim i politycznym (Rose, 2000).
Kapitał społeczny ma wiele definicji, interpretacji i zastosowań. Thomas Sanders definiuje to jako „wartość społeczną reprezentowaną przez wszystkie sieci społecznościowe (zbiór osób, które dana osoba zna), a także skłonność, która naciska na te sieci, aby były takie same (normy społeczne i wzajemność) ”. Zgodnie z tą definicją kapitał społeczny umożliwia uzyskanie „konkretnych korzyści wynikających z zaufania , wzajemności , informacji i współpracy związanej z sieciami społecznościowymi”. „Tworzy wartość dla osób, które są ze sobą powiązane, jak również dla potencjalnych pasażerów na gapę ”. Jednocześnie negatywne normy wzajemności odstraszają od szkodliwych lub agresywnych zachowań.
Według Davida Halperna popularność koncepcji kapitału społecznego wśród decydentów jest związana z pojęciem jej dualizmu: „zdecydowanie ekonomiczne, przy jednoczesnym potwierdzaniu znaczenia tego, co społeczne”. Wśród badaczy termin ten jest popularny zwłaszcza ze względu na dużą liczbę zjawisk, które może wyjaśnić. Wielorakie zastosowania tego terminu doprowadziły do wielu definicji. Kapitał społeczny został wykorzystany do wyjaśnienia m.in. wyników menedżerskich, rozwoju biznesu, poprawy wyników grup pełniących różne funkcje, wartości uzyskiwanej z aliansów strategicznych oraz poprawy relacji w ramach łańcuchów dostaw.
Baker (1990, s. 619 ) definiuje kapitał społeczny jako „zasób, który aktorzy czerpią z pewnych form struktur społecznych i wykorzystują do służenia swoim interesom; tworzą ją zmiany w relacjach między aktorami.
Zgodnie z definicją OECD kapitał ludzki obejmuje wiedzę, umiejętności, kompetencje i inne cechy jednostki, które promują dobrostan osobisty, społeczny i ekonomiczny.
W The Forms of Capital (1986) Pierre Bourdieu wyróżnia cztery formy kapitału: kapitał ekonomiczny, kapitał kulturowy, kapitał symboliczny i kapitał społeczny. Kapitał społeczny definiuje jako „zbiór aktualnych lub potencjalnych zasobów, które są powiązane z posiadaniem trwałej sieci mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanych relacji wzajemnej wiedzy i wzajemnego rozpoznania”. Według niego kapitał społeczny nie wystarcza do wyjaśnienia hierarchii społecznej: jego rolą jest głównie mnożnik dla dwóch pozostałych kapitałów. Używając metafory ekonomicznej, rolą kapitału społecznego jest doprowadzenie do wzrostu kapitału ekonomicznego (np. przedsiębiorca, który „posiada sieć” i dzięki niej zwiększa swoje zyski, co pozwala mu na dalszą rozbudowę swojej sieci…) oraz kapitał kulturowy (np. profesor, który uczestnicząc w wielu konferencjach zwiększa swoją zdolność do refleksji, konfrontując ją z innymi rozmówcami…).
Według amerykańskiego politologa Roberta Putnama , autora Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community (2000) i głównego orędownika tej koncepcji (ale nie jego twórcy), kapitał społeczny „odnosi się do zbiorowej wartości wszystkich” sieci społeczne „i skłonności wynikające z tych sieci do robienia rzeczy dla siebie nawzajem”. Według Putnama i jego zwolenników kapitał społeczny jest kluczowym elementem budowania i utrzymywania demokracji . Putnam uważa, że kapitał społeczny spadła w Stanach Zjednoczonych od drugiej połowy XX th wieku. Przejawia się to spadkiem zaufania do rządu i aktywności obywatelskiej. Putnam mówi również, że telewizja i rozrost miast odegrały znaczącą rolę w oddaleniu Amerykanów. Chociaż jego teza była krytykowana za wykorzystanie odmiennych źródeł, jego koncepcja została przekazana przez Bank Światowy, a następnie OECD i udało się ją transponować we Francji (INSEE przeprowadziła w 1982 r. ankietę dotyczącą kontaktów między ludźmi, a następnie przerobiła ją w 1997 r. pod nazwą Stosunki w życiu codziennym : badania te wydawały się wykazywać te same wyniki, ale przeczył im rozwój mediów społecznościowych ).
Kapitał społeczny jest terminem elastycznym o różnorodnych definicjach w wielu dziedzinach, dzięki czemu można wyróżnić kilka podtypów kapitału społecznego.
Putnam wyróżnia dwa składniki tego pojęcia: powiązania „otwarte” ( mostkowanie ) i powiązania „zamknięte” ( wiązanie , które jednoczą równe). Kapitał społeczny, który jednoczy (wiążący) działa jak socjologiczny „klej”, kapitał łączący (pomostowy) działa jak socjologiczny „smar”.
Silne więzi są dobre dla doładowania baterii i pocieszenia; słabe więzi są dobre, by iść naprzód i ewoluować.
Według Daniela Aldricha istnieją trzy szczególne formy kapitału społecznego:
Podobnie jak Putnam , Ellison N., Steinfield C. i Lampe C. rozróżniają kapitał pomostowy i kapitał wiążący, ale wprowadzają trzeci wymiar kapitału społecznego, „utrzymany kapitał społeczny” ( utrzymany kapitał społeczny ), który „mówi o zdolności utrzymać wartościowe więzi, gdy życie się zmienia” .
Kapitał społeczny jest szeroko badanym pojęciem w analizie sieci społecznych . Nie różni się ono semantycznie od znaczenia Bourdieu , które podjęli wówczas Colemana i inni, ale jest sformalizowane i zbadane za pomocą teorii grafów . Nan Lin definiuje kapitał społeczny jako byt; (l ') „Inwestycja w relacje społeczne z oczekiwanym ekonomicznie zwrotem”, co zgadza się z ogólną koncepcją tego pojęcia. Kapitały społeczne to zasoby, które można zmobilizować, które mogą być niematerialne (takie jak kultura, tożsamość społeczna postrzegana jako prestiżowa lub nie, itp.), które oferują pewien prestiż oraz zalety lub wady podczas interakcji społecznych. Kapitał społeczny znajduje się w sieciach społecznościowych ; mobilizacja kapitału społecznego implikuje bycie (przynajmniej częściowo) świadomością ich istnienia. Wymagają one pewnej inwestycji (w relacje), ale tak jak w przypadku innych kapitałów, niektóre są strukturalnie lepiej usytuowane w hierarchii społecznej niż inne. Aby zmierzyć kapitał społeczny w sieci, badacze posługują się bardziej formalnymi definicjami.
Kapitał społeczny zależy od kilku procesów.
Miara kapitału społecznego nie jest miarą precyzyjną i zależy głównie od formalnej konceptualizacji badacza. Niemniej jednak główną ideą jest wykorzystanie miar centralności opracowanych przez socjologów w ramach teorii grafów . Ponieważ kapitał społeczny jest postrzegany jako pochodzący z sieci, pozycja podmiotów w sieci wpływa na dostęp do zasobów w sieci. Miary te są zróżnicowane : stopień prestiżu, przymus, centralizacja władzy, pośrednictwo itp. Centralność implikuje ideę hierarchii społecznej , ze szczytami bardziej centralnymi i innymi na peryferiach. Sposób połączenia z pozostałymi wierzchołkami służy jako wskaźnik do oszacowania, w jaki sposób zasoby krążą w sieciach i kto ma do nich dostęp. Dziura strukturalne podejście pozwala również na rachunek dla kapitału społecznego, podobnie jak siła słabych więzi w Mark Granovetter .
Te wykresy mogą być również analizowane jakościowo i pozwalają wyobrazić sobie, jak społeczny kapitał krąży w sieci.
Nie ma zgody co do sposobu pomiaru kapitału społecznego, który jest jedną z jego głównych słabości. Kapitał społeczny zwykle można zobaczyć w danym wskaźniku, ale jego ilościowe mierzenie jest skomplikowane.
Doprowadziło to do ustanowienia różnych miar dla różnych funkcji: Aby zmierzyć polityczny kapitał społeczny, powszechnie przyjmuje się sumę przynależności społeczeństwa do tych grup. Grupy o wyższym członkostwie (takie jak partie polityczne) wnoszą większy wkład w wielkość kapitału niż grupy o niższym członkostwie, chociaż wiele grup o niskim członkostwie (takich jak społeczności) często wytwarza lepszą jakość kapitału społecznego. W badaniu przeprowadzonym przez Yankee City (1963) społeczność licząca 17 000 osób miała ponad 22 000 różnych grup.
Poziom spójności grupy wpływa również na jej kapitał społeczny . Jednak znowu nie ma rzeczywistego ilościowego sposobu określenia poziomu spójności. Ten jest całkowicie subiektywny. To, jak grupa odnosi się do reszty społeczeństwa, również wpływa na kapitał społeczny, ale w inny sposób. Silne interakcje wewnętrzne mogą w niektórych przypadkach osłabić kapitał grupowy w przypadkach, w których stosuje się go do przestępczości, nieufności, nietolerancji, przemocy lub nienawiści wobec innych. Ku Klux Klan i Mafia są dwa przykłady takich organizacji.
Ellison, Steinfield i Lampe sugerują, że kapitał społeczny tworzony online jest wynikiem relacji tworzonych offline, a zatem pomostowy kapitał jest możliwy dzięki „pielęgnowaniu” relacji. Oferują rozróżnienie między więziami społecznościowymi, sugerując, że więzi lub silne więzi są możliwe za pośrednictwem mediów społecznościowych, ale mniej prawdopodobne. Interakcje online niekoniecznie odciągają ludzi od świata offline, ale wręcz przeciwnie, mogą być wykorzystywane do wspierania relacji i utrzymywania kontaktu. Okazało się też, że serwisy społecznościowe (np. Facebook) wydają się znacznie mniej przydatne do utrzymywania lub tworzenia wiążącego kapitału społecznego. W 2011 roku naukowcy opublikowali artykuł, w którym odkryli, że praktyki komunikacyjne na stronie mają wpływ na wyniki kapitału społecznego. Dlatego konieczne jest zbadanie nie tylko tego, czy ludzie korzystają z danej witryny, ale także tego, co tam robią iz kim. Zbadali praktyki przyjaźni („Przyjaźń” na Facebooku i sposób, w jaki użytkownicy postrzegają te relacje), odkryli, że użytkownicy rozróżniają znajomych na Facebooku od „prawdziwych” znajomych oraz że liczba prawdziwych znajomych przewiduje pomostowanie kapitału społecznego, podczas gdy liczba znajomych na Facebooku tak jest nie. Jednak przyjaciele (bliscy lub nie) mogą być użytecznym źródłem informacji i zestawem różnych perspektyw.