Te procedury legislacyjne dotyczące Unii Europejskiej są zbiorem procesów prowadzących do opracowywania przepisów na poziomie europejskim . W procedurach tych uczestniczą Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej , a jako podmiot inicjujący inicjatywę ustawodawczą - Komisja Europejska . Do parlamentów narodowych w Unii Europejskiej mają również prawo do drobnych spowolnić proces nieznacznie.
Z kilkoma wyjątkami, ustawy muszą zostać zatwierdzone przez Parlament i Radę, aby stały się ustawami. Względna władza instytucji w procesie legislacyjnym zależy od zastosowanej procedury, która zależy od obszaru, którego dotyczy prawo. W niektórych obszarach uczestniczą w równym stopniu w tworzeniu prawa europejskiego , w innych system jest zdominowany przez Radę. Podział obszarów zgodnie z procedurami jest określony w Traktacie o Unii Europejskiej .
Posłowie do Parlamentu są wybierani co pięć lat w powszechnych wyborach na żywo. Jest zorganizowany jak zwykły parlament wielopartyjny, wykonując większość prac w swoich komisjach i zasiadając w ramach przynależności politycznej, a nie delegacji narodowej. Jednak grupy te są stosunkowo małe ze względu na swój status.
Od lat pięćdziesiątych XX wieku uprawnienia Parlamentu znacznie wzrosły, ponieważ nowa procedura ustawodawcza zapewnia równość między Parlamentem a Radą. Zdobył też więcej władzy w kwestii powoływania Komisji, która jednak zawsze była przed nim odpowiedzialna (parlament ma uprawnienia cenzury).
Rada Unii Europejskiej (lub Rada Ministrów) reprezentuje rządy państw członkowskich, w związku z czym składa się z jednego ministra z każdego państwa członkowskiego, chociaż głosy są rozdzielane zgodnie z wagą demograficzną każdego państwa (por. Procedury poniżej dla wyjaśnienia). W związku z tym nie zasiada zgodnie z przynależnością polityczną i zamiast prowadzić większość prac w komisjach, są one przygotowywane przez przedstawicieli dyplomatycznych ( COREPER ).
Rada jest tradycyjnie najpotężniejszą instytucją i obecnie doświadcza odnowienia wpływów po okresie Delorsa kosztem Komisji. Stracił jednak wpływ na Parlament, który wykonywał swoje uprawnienia w zakresie powołania Komisji i wprowadzał zmiany w ustawodawstwie.
Komisja ma wirtualny monopol na inicjatywę ustawodawczą, co daje jej wpływ na program całej Unii Europejskiej . Często przedstawia wnioski legislacyjne na wniosek Rady lub po sugestii Parlamentu Europejskiego .
W ramach zwykłej procedury ustawodawczej negatywna opinia Komisji zmusza Radę do głosowania jednogłośnie, a nie większością głosów. Istnieją również wyjątki umożliwiające Komisji przyjmowanie aktów o charakterze nieustawodawczym z własnej inicjatywy.
Parlamenty narodowe państw członkowskich mogą, jeśli jedna trzecia z nich sobie tego życzy, dokonać przeglądu wniosku, jeśli narusza on zasadę pomocniczości . Jeśli większość parlamentów narodowych stwierdzi to naruszenie, Rada i Parlament mogą głosować za jego natychmiastowym odrzuceniem. Jeżeli problemy logistyczne nieodłącznie związane z wdrażaniem tych procedur zostaną przezwyciężone, parlamenty narodowe utworzą „wirtualną trzecią izbę”.
Przebieg różnych procedur legislacyjnych jest częścią większego procesu przygotowywania i planowania prawodawstwa europejskiego.
Komisja ma prawo inicjatywy w zakresie projektów aktów ustawodawczych, generalnie jest ich źródłem, ale może również odpowiadać na wnioski zgłaszane przez Radę Europejską, Radę Unii Europejskiej, Parlament Europejski lub obywateli w ramach przez obywateli ' inicjatywa .
Program prac legislacyjnych jest co roku przedstawiany przez komisję różnym zainteresowanym organom (Radzie Europejskiej, Radzie Unii Europejskiej, Parlamentowi, Radzie Ekonomiczno-Społecznej i Radzie Regionów). Różne propozycje są dokładnie wymienione w rocznej dokumentacji. Każdy wniosek jest powiązany z podstawą prawną (artykuł TFUE ), która umożliwia określenie procedury ustawodawczej, która ma zostać przyjęta; wskazano rodzaj wybranego aktu prawnego ( dyrektywa , rozporządzenie , decyzja , ...). Każdy wniosek jest oceniany, a wstępna analiza wpływu lub mapa drogowa określa problemy do rozwiązania i cele do osiągnięcia. W razie potrzeby komisja przeprowadza bardziej dogłębną analizę wpływu, aby ocenić skutki projektu legislacyjnego. Przy tej okazji można przeprowadzić konsultacje z grupami ekspertów, organami publicznymi, organizacjami gospodarczymi, organizacjami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie i opinię publiczną. Przeprowadzane są również konsultacje z parlamentami narodowymi w celu sprawdzenia, czy przestrzegana jest zasada pomocniczości . Wyniki ocen skutków są oceniane przez Radę ds. Kontroli Regulacyjnej i publikowane.
Wniosek jest następnie przekazywany Radzie i Parlamentowi, którzy mogą przeprowadzić własną ocenę skutków.
To głównie podczas analiz wpływu przeprowadzanych przez różne instytucje interweniują interesariusze, nazywani potocznie lobby , a ich interwencje są bardzo śledzone przez organizacje pozarządowe i często są przedmiotem krytyki związanej z ich nadmiernym wpływem na podejmowane decyzje. Aby monitorować działania zainteresowanych stron, z którymi się konsultowano (lub lobby), Komisja utworzyła rejestr w ramach swojej polityki przejrzystości.
Wybrana procedura ustawodawcza (zwykła lub specjalna) może następnie trwać do ostatecznej decyzji.
W trakcie tej procedury określa się akty delegowane i wykonawcze mające na celu określenie warunków stosowania nowego aktu ustawodawczego (patrz komitologia ). Te działania, za które odpowiada komisja, mogą również podlegać ocenom skutków. Przy opracowywaniu tych aktów Komisja korzysta również z grup ekspertów. Przygotowywane, przyjmowane lub publikowane akty delegowane są wymienione w rejestrze aktów delegowanych. Zbyt częste przyjmowanie tych ustaw niepokoiło różne instytucje europejskie, parlamenty narodowe, a nawet same państwa.
Po przyjęciu i opublikowaniu aktów delegowanych i wykonawczych, dyrektywę (jeśli jest to ta kategoria aktów ustawodawczych) można przetransponować do prawa krajowego każdego kraju. Wymagane jest, aby termin transpozycji był krótszy niż dwa lata, każda dyrektywa zawiera termin transpozycji, po przekroczeniu którego rozpoczyna się postępowanie w sprawie naruszenia.
Wdrożenie aktów ustawodawczych jest następnie oceniane na podstawie analizy ex post . Planowane oceny są zapisywane w mapie drogowej. Oceny te są przeprowadzane w szerszych ramach mających na celu uproszczenie prawodawstwa europejskiego (program REFIT). W ramach tego programu pracuje komisja, przedstawiciele każdego państwa oraz interesariusze z organizacji gospodarczych i obywatelskich. Badanie z 2015 roku przedstawia krytyczny pogląd na ten program.
Zwykła procedura ustawodawcza, wcześniej znana jako „procedura współdecyzji”, to główna procedura ustawodawcza, w ramach której przyjmowane są dyrektywy i rozporządzenia.
Artykuł 294 TFUE opisuje zwykłą procedurą ustawodawczą. Komisja przedkłada wniosek ustawodawczy Parlamentowi i Radzie. W pierwszym czytaniu Parlament przyjmuje stanowisko. Jeżeli Rada zatwierdzi sformułowanie parlamentarne, ustawa zostaje przyjęta. W przeciwnym razie zajmie swoje stanowisko i przekaże je Parlamentowi z wyjaśnieniami. Komisja informuje również Parlament o swoim stanowisku w tej sprawie. W drugim czytaniu akt zostaje przyjęty, jeżeli Parlament zatwierdzi tekst Rady lub nie podejmie decyzji. Parlament może odrzucić tekst Rady, co prowadzi do odrzucenia projektu lub zmienić go i ponownie przekazać Radzie. Komisja ponownie wydaje swoją opinię. W przypadkach, gdy Komisja odrzuciła poprawki do swojej opinii, Rada jest zobowiązana do podjęcia decyzji jednomyślnie, a nie większością głosów.
Jeżeli w ciągu trzech miesięcy od otrzymania nowego tekstu od Parlamentu Rada go zatwierdzi, zostaje on przyjęty. Jeśli tak nie jest, Przewodniczący Rady, za zgodą Przewodniczącego Parlamentu, gromadzi komitet pojednawczy złożony z Rady i posłów do Parlamentu Europejskiego w równej liczbie (przy obecności i umiaru Komisji). Komisja sporządziła wspólny tekst oparty na dwóch stanowiskach. Jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od posiedzenia komisji nie zostanie osiągnięte porozumienie co do ostatecznego tekstu, ustawa nie zostanie wdrożona. Jeśli dojdzie do porozumienia i komisja zatwierdzi tekst, wówczas Rada i Parlament (stanowiąc większością głosów) muszą zatwierdzić tekst. Jeśli im się to nie uda, tekst jest odrzucany.
Procedura ta została wprowadzona traktatem z Maastricht jako procedura współdecyzji i miała pierwotnie zastąpić procedurę współpracy. Procedura współdecyzji została zmodyfikowana przez traktat z Amsterdamu, a jej zakresy stosowania zostały następnie rozszerzone zarówno przez ten ostatni traktat, jak i przez traktat nicejski . Następnie na mocy traktatu lizbońskiego przemianowano go na „zwykłą procedurę ustawodawczą” i rozciągnięto na prawie wszystkie obszary (takie jak rolnictwo , rybołówstwo , transport, fundusze strukturalne, budżet i obszary objęte dawnym trzecim filarem ) .
W traktatach wprowadzono przepisy umożliwiające stosowanie specjalnych procedur ustawodawczych w obszarach wrażliwych. Pozwalają one w szczególności Radzie lub Parlamentowi na przyjmowanie aktów w pojedynkę, angażując tylko innych. Godne uwagi procedury to proste powiadomienie i zgoda, chociaż inne są używane w określonych przypadkach.
Zgodnie z tą procedurą Rada, stanowiąc jednomyślnie lub większością kwalifikowaną, w zależności od danej polityki, może przyjmować akty normatywne na wniosek Komisji Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim. Chociaż Rada jest zobowiązana do zasięgania opinii Parlamentu w tej sprawie, nie jest związana wydaną przez nią opinią. W praktyce Rada często ignorowała sugestie Parlamentu, a także czasami osiągała porozumienie przed otrzymaniem opinii Parlamentu. Jednakże Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że Rada musi zaczekać na opinię parlamentu, w związku z czym Trybunał uchylił akty prawne, które Rada przyjęła, zanim Parlament wydał swoją opinię. Aby przeciwstawić się propozycjom, których nie zatwierdza, Parlament może utrudniać , opóźniając przekazanie swojej opinii, co pozwala mu wywrzeć efekt dźwigni na te propozycje. Przed przyjęciem Jednolitego Aktu zgoda była najczęściej stosowaną procedurą legislacyjną we Wspólnocie Europejskiej .
Konsultacje są nadal wykorzystywane w przypadku wniosków dotyczących wyjątków dotyczących rynku wewnętrznego i przepisów dotyczących konkurencji. Procedura jest również stosowana w stosunkach z organami doradczymi Unii, takimi jak Komitet Regionów i Komitet Ekonomiczno-Społeczny, z którymi należy się konsultować w niektórych obszarach zgodnie z traktatami dotyczącymi ich sektora wiedzy.
W postępowaniu zatwierdzającym Rada może uchwalać ustawy na podstawie wniosku Komisji Europejskiej po uzyskaniu zgody Parlamentu. W związku z tym Parlament jest uprawniony do przyjęcia lub odrzucenia wniosku, ale nie ma środków, aby zaproponować do niego poprawki. Parlament przewidział jednak komitet pojednawczy i procedurę przekazywania raportów okresowych, w których może zwrócić uwagę Rady na swoje obawy i zagrozić, że nie wyrazi zgody, chyba że zostaną one uszanowane. Procedura ta ma zastosowanie podczas przyjęcia nowego członka , podczas wycofywania procesu , itp .
Procedura ta umożliwia Radzie przyjęcie środków proponowanych przez Komisję bez konieczności uzyskania opinii Parlamentu. Jest to wykorzystywane przy podejmowaniu decyzji w sprawie wspólnej taryfy zewnętrznej (art. 31 (dawny art. 26)) lub negocjowaniu niektórych umów handlowych w ramach wspólnej polityki handlowej (art. 207-3 i art. 218-6).
Wbrew powszechnemu przekonaniu zdecydowana większość działań europejskich nie jest dyktowana przez Komisję. Komisja jest jednak uprawniona do przyjmowania aktów bez konieczności zasięgania kogokolwiek lub uzyskiwania zgody. Może przyjmować akty normatywne z własnej inicjatywy, jeżeli dotyczy to monopoli i koncesji przyznanych spółkom przez państwa członkowskie (art. 106-3, dawny artykuł 86-3). w ten sposób nie może uchwalać przepisów mających zastosowanie do całej UE. Zapewnia jedynie stosowanie tych artykułów przez państwa. W ramach tej procedury przyjęto dwie dyrektywy: jedną dotyczącą przejrzystości między państwami członkowskimi a przedsiębiorstwami, a drugą dotyczącą konkurencji w sektorze telekomunikacyjnym.
Komisja może zostać upoważniona, w ograniczonym celu i na czas określony, do ustanawiania aktów o charakterze nieustawodawczym, które uzupełniają akty ustawodawcze (dyrektywy i rozporządzenia) dotyczące innych niż istotne aspektów tych tekstów (art. 290 TFUE). Ta delegacja może zostać w dowolnym momencie odwołana przez Parlament lub Radę. Akty przyjęte w ten sposób mogą wejść w życie tylko wtedy, gdy Parlament lub Rada nie wniosą sprzeciwu w wyznaczonym terminie.
Akty ustawodawcze wynikające z tych procedur mają kilka form. Regulacji jest prawo, które ma skutek bezpośredni. Dyrektywa musi być transponowana do prawa krajowego, to wyznacza cele mają zostać osiągnięte przez państwa członkowskie, z terminem. Decyzja ma bezpośredni wpływ, ale tylko na konkretnej osobie lub podmiotowi.
Te decyzje ramowe zostały wykorzystane w ramach trzeciego filaru UE i Rada mogła działać samodzielnie. Od wejścia w życie traktatu lizbońskiego1 st grudzień 2009Rada nie może dłużej podejmować tego typu decyzji.