Szkodliwy organizm (lub czasami nazywany „ szkodliwe ” , „ drapieżne ” , „ szkodników ” , „szkodniki” lub „ zarazy ” ) jest organizmem, którego całość lub część czynności skutki Uznany przez niektórych podmiotów, jako szkodliwe dla zdrowia. publiczne i/lub sprawne prowadzenie niektórych rodzajów działalności człowieka ( rolnictwo , hodowla ryb , łowiectwo , leśnictwo itp.).
Mogą to być rośliny , zwierzęta (znane jako drapieżniki lub drapieżniki), grzyby , bakterie lub mykoplazmy , wirusy lub w szczególności, gdy są czynnikami pasożytniczymi , patogennymi lub fitopatogennymi. Małe stworzenia, które kiedyś uważano za szkodliwe i rojące się, potocznie nazywano robactwem . Jest to pojęcie, które stało się semantycznie niejednoznaczne (na przykład ten sam pasożyt zostanie uznany za szkodliwy, jeśli zaatakuje gatunek udomowiony , ale nie, jeśli zaatakuje gatunek bez zainteresowania handlowego lub krajobrazowego). Tak więc lis od dawna uważany jest za „szkodników”, ponieważ zjadał niezamknięte kury, a jednocześnie jest jednym z pierwszych drapieżników myszy i norników , w tym szkody ekonomiczne w uprawach i sadownictwie mogą być znacznie większe (i podczas gdy te dwa lisy drapieżne same są uważane za szkodniki).
W obronie upraw szkodniki nazywane są szkodnikami .
Koncepcja ta od co najmniej 50 lat wydaje się coraz bardziej przestarzała i stanowi źródło konfliktów i kontrowersji, a nawet dysonansu poznawczego : „Sednem tych konfliktów są przede wszystkim kwestie kategoryzacji i definicji. Nie ma już zwierząt, które moglibyśmy raz na zawsze zaklasyfikować do kategorii szkodników, zwierzyny łownej lub dużego drapieżnika, bez tych definicji, które wywołałyby sprzeczne debaty tutaj lub gdzie indziej. Pojawienie się sprzecznych z intuicją definicji, takich jak „pożyteczny szkodnik” lub „chroniony drapieżnik” wynika z tego procesu, co może prowadzić do hybrydyzacji kategorii, które historycznie wykluczają się nawzajem” . Samo pojęcie szkodliwości obejmuje realia o bardzo odmiennym charakterze ( szkodliwość życiowa, ekonomiczna, środowiskowa, estetyczna, towarowa itp.) i dla organizmu szkodliwego ekolodzy nie mogą brać pod uwagę wielości i złożoności jego interakcji troficznych i nie- troficzny lub rzetelnie określić jego próg szkodliwości
Od 2016 r. wyrażenie „gatunki szkodników” zostało zastąpione wyrażeniem „ gatunki mogące powodować szkody ” (ESOD).
Pojęcie to odziedziczone po XIX -tego wieku był szeroko stosowany i jest nadal w dziedzinie rolnictwa, rybołówstwa i leśnictwa, jak również w ogrodzie lub hygienism . To stopniowo została zakwestionowana w drugiej połowie XX -go wieku, najpierw w świecie naukowym i naturalistycznej jako źródło błędu , a nie naukowo uzasadnione, a ponieważ po uzasadnione ekscesy zarządzania tych gatunków, w szczególności gdy eliminacja niektórych gatunek stał się „bezwzględnym celem bez względu na jego udział w określonych cyklach biologicznych czy ogólną zasadę ochrony rzeczywistej bioróżnorodności” .
Zatem i tytułem przykładu: w książce opublikowanej ( 3 rd edition) w 1967 roku, zatytułowanym „Les Animaux zwanego szkodliwe dla polowania” , A. Chaigneau, były profesor w Ecole des Gardes federalny, napisał: „Wszystko to będzie być może otwórz oczy wielu myśliwym i rolnikom zbyt skłonnym do szybkiego oceniania zwierzęcia jako szkodnika, obojętnego lub użytecznego. To, co osobiście uważam za tour de force z całą szczerością i dochodzę do wniosku, jak wielu innych poprzedników Mandona, de Poncinsa i wielu innych, że nie ma szczególnie szkodliwych zwierząt ” .
W 1979 r. grupa stowarzyszeń i „wielu naukowców, przyrodników i prostych przyjaciół Natury” napisała do prefekta Rodanu i poprosiła „o usunięcie pojęcia szkodnika z tekstów prefekturalnych i dekretów regulujących polowania na poziomie departamentów” . W tym samym roku artykuł M. Henriota opublikowany we francuskim przeglądzie Le Chasseur zatytułowany „Les Animaux Dits Nuisibles” zmierza w tym samym kierunku: „Ta nazwa jest nadal używana dla wygody klasyfikacji. Ale powszechnie przyjmuje się, że nie ma prawdziwych szkodników” . W 1981 roku w innym przeglądzie poświęconym polowaniu ( Plaisir de la Chasse ) opublikowano artykuł, w którym P. Gramet stwierdził, że termin ten powinien być „zabroniony” : „W tej perspektywie rozsądne wydaje się zakazanie konwersacji i pisania terminów. „użyteczny” lub „szkodliwy” .
W połowie 1979 r. wyrażenie „zniszczenie szkodników” zostało zastąpione w dekrecie z 12.6.1979 ( Dz.U. 22.8.1979) wyrażeniem „regulacja populacji” , ale będzie się ono pojawiać okresowo, w szczególności dlatego, że wciąż pojawia się w Wsi i Rybołówstwa Morskiego Code . Po raz pierwszy od kilkudziesięciu lat zamówienie (z12 czerwca 1979wymienić 12 ssaków i 6 ptaków , z zaznaczeniem, że można je wyrywać „w celu uregulowania populacji” , ale nigdy nie kwalifikując ich jako „szkodliwych” . Nie jest to już kwestia wytępienia gatunku ; zwierzę jest tolerowane, o ile nie wykazuje proliferacji; Dwa nowe wyzwania polegają zatem na 1) uzgodnieniu limitów, jakie należy ustalić dla demografii lub populacji gatunku oraz 2) rzeczywistej liczbie tych zwierząt (co rodzi pytanie o wiarygodność wyliczeń lub ocen populacji).
Według André Micouda w 1993 roku, ewoluujące od 50 lat opozycje między zwolennikami i krytykami słowa „szkodliwy” ujawniają dwie wizje świata, prawa i naturalności, które się ścierają.
Ujawniają również trwający podwójny proces; proces „rehabilitacji” i „reproblematyzacji” , którego celem jest sprawienie, aby dawniej znane jako szkodliwe gatunki uważane były za gatunki dzikie, będące jednym z elementów ekosystemu i stwarzające pewne problemy, które można starać się lepiej zrozumieć i jakie rozwiązania inne niż lokalna eliminacja lub całkowita eliminacja można znaleźć. Nastąpiło też - według niego - przesunięcie znaczeniowe między zagrożeniem dla działalności człowieka, które niegdyś było kryterium szkody, a „zagrożeniem, jakie proliferacja stanowi dla ekosystemu” . Obserwuje się inne przesunięcia semantyczne: mówimy więc o „ żniwach ” zamiast o „ zniszczeniu ”, wydaje się, że rozwija się mniej pejoratywne i bardziej neutralne słownictwo , na przykład wyrażenia „małe drapieżniki” , „małe ssaki” lub „łasicowate”. które stopniowo zastępują smród lub szkodniki w przypadku małych drapieżników. Jednocześnie pojęcie rażenia (długi zrównanych z chęcią zwalczania) zastępuje się regulacji i że od „zarządzania demografii gatunku” , zostaje przedłużony do więcej ekosystemu -na jednym z biotopów zarządzania. I siedlisko .
Trend zmierza w kierunku ustanowienia procesu „regulacji populacji opartych na rzeczywiście wyrządzonych szkodach i specyficznej dynamice danego gatunku”, a słowa „szkodliwe i szkodliwe” można zastąpić słowem „drapieżnik”, „podając pytanie ich zniszczenia, a nie samego istnienia w ekosystemie ” , ale źródła niejasności utrzymują się, w szczególności dlatego, że słowo „szkodliwy” ma dwa różne znaczenia administracyjne w dwóch różnych narzędziach:
Po I wojnie światowej pojawienie się wody na obszarach wiejskich zachęciło do usuwania stawów i terenów podmokłych uznanych za siedliska zbyt wielu gatunków szkodliwych dla zwierząt gospodarskich ( na przykład motylicy wątrobowej ). Chociaż istnieje konsensus co do znaczenia terenów podmokłych pod względem usług ekosystemowych i jako schronienie około 1/4 specyficznej różnorodności biologicznej , we Francji burmistrz , w przypadku braku którego prefekt może nadal nakazać usunięcie stawów komunalnych lub prywatnych (na kosztem właściciela lub gminy) z powodu „przepisów (…) skodyfikowanych w ustawie stałej w ogólnym kodeksie władz lokalnych w 1996 r. Przepisy te stały się wyraźnie przestarzałe: w praktyce tekst ten nie jest już używany, z uwagi na zniknięcie przyczyny niehigienicznych warunków w stawach. Ponadto teksty te są niezgodne z kodeksem ochrony środowiska, który głosi, że ochrona terenów podmokłych jest przedmiotem ogólnego zainteresowania.Ponadto istnieją inne narzędzia umożliwiające w razie potrzeby usunięcie lub utrzymanie tych stawów .
Pojęcie to nie istnieje w ekologii , dyscyplinie, w której wszystkie zwierzęta odgrywają rolę w ekosystemie iw swojej niszy ekologicznej lub agroekologicznej ; ekolodzy będą raczej mówić o braku równowagi ekologicznej , o zakłóceniu równowagi drapieżnik-ofiara, o inwazyjnych gatunkach obcych lub o „ gatunkach lokalnie i chwilowo namnażających się” , stąd koncepcje gatunków „problemowych”, o „populacjach, które mają być ograniczone” lub „kontrolowane” pojawił się w XX th wieku, kiedy nauka pokazała stopniowo, że wiele problemów „ szkodliwości ” były rzeczywiście problemy wyważyć, często spowodowane przez gatunki (zwierząt, roślin, grzybów, bakterii, wirusów) do czynienia z antropogenicznych zmian w środowisku, które nadmiernie sprzyja lub sztucznie wprowadzone poza ich pierwotnym środowiskiem do nowego środowiska, w którym nie mają drapieżników.
Lokalna lub całkowita eliminacja niektórych naturalnych drapieżników przez ludzi mogła również sprzyjać ich gatunkom drapieżnym, które z kolei mają większe szanse na rozmnażanie się i stwarzają problem.
Podobnie dostarczanie nowej lub obfitej żywności lub rozwój oporności na antybiotyki i pestycydów (np. odporność na rodentycydy lub środki biobójcze może sprawić, że pospolity lub rzadki gatunek stanie się inwazyjny i stanie się źródłem problemów. Naturalne zasoby żywności mogą również modyfikować zachowanie gatunek, czyniąc go „problematycznym” dla ludzi).
To wyjaśnia, dlaczego gatunki dawniej oficjalnie uznane za szkodliwe są teraz chronione i muszą czasami korzystać z reintrodukcji programów jak ten obraz szkodliwości został im zaszkodzić: to jest na przykład w przypadku Francji zwierząt takich jak ryś , do " ponieść z Hamster z Europy , wydra , bóbr czy drapieżniki, w tym sępy , prawie zniknęły pomimo niektórych usług ekosystemowych i zwalczania szkodników.
W dziedzinie ochrony roślin (dawniej zwanej „ochroną roślin”) organizmem szkodliwym jest organizm żywy należący do królestwa zwierząt lub roślin, a także wirusy , bakterie lub inne patogeny, których obecność nie jest pożądana ze względu na niekorzystny wpływ na rośliny lub produkty roślinne. Mówimy o "szkodnikach" dla zwierząt drapieżnych lub pasożytów roślin, a chorobach na ataki grzybów , bakterii , fitoplazm i wirusów .
Te szkodliwe organizmy są kwalifikowane przez organ administracyjny (kierownik ds. ryzyka) jako „zagrożenia dla zdrowia” zgodnie z listą, którą ustala po pracy przez ANSES (ocena ryzyka) i opinią doradczą CNOPSAV (Narodowej Rady Orientacyjnej Polityki Zdrowia Zwierząt i Roślin). umieszczony w Ministerstwie Rolnictwa). Te „zagrożenia dla zdrowia” są podzielone na trzy kategorie w zależności od przedmiotu ich szkodliwości (por. art. L. 201-1 Kodeksu Rybołówstwa Wiejskiego i Morskiego).
Zgodnie z art. L. 251-3 kodeksu rolnego, wszystkie gatunki uważane we Francji za szkodniki roślin są wrogami tych (lub produktów roślinnych), niezależnie od tego, czy należą do królestwa zwierząt czy roślin i występują w jakiejkolwiek formie:
W praktyce reprezentują:
Wyższe rośliny mogą być również wrogami roślin:
Rośliny mogą być również same w sobie uznane za zagrożenie dla zdrowia mogące zaszkodzić zdrowiu ludzkiemu (L. 201-1 kodeksu rolnego ust. 1).
Wydaje się, że trzy kluczowe elementy sprawiają, że gatunek jest problemem:
Celem kategoryzacji tak zwanego „ agrofaga ” jest określenie, czy wykazuje on cechy agrofaga kwarantannowego lub agrofaga niekwarantannowego objętego regulacjami . Problem polega na ustaleniu, czy stanowi ona wystarczająco istotną uciążliwość, aby uzasadnić narzucone przepisami środki ochronne (uprawy, zwierzęta gospodarskie lub rolno-spożywcze lub zdrowotne).
Kategoryzacja jest pierwszym krokiem w procesie oceny ryzyka („ fitosanitarna ” w rolnictwie, zootechnika w hodowli, sanitarna w zdrowiu publicznym ) związanym z wprowadzeniem szkodliwego organizmu na obszar produkcyjny.
Ogólnie kategoryzacja opiera się na następujących kryteriach:
Główne obszary i sektory, których to dotyczy, to:
Szkodniki roślin można zwalczać różnymi metodami
W niektórych krajach pojęcie gatunków szkodliwych jest lub zostało zdefiniowane prawnie .
we FrancjiW tym kraju to kodeks środowiskowy określa warunki polowania i sposób, w jaki gatunek można uznać za „szkodliwy”.
Kod wiejskie definiuje „zagrożenia dla zdrowia” oraz warunków nadzoru, zapobiegania i kontroli w zakresie ochrony upraw i roślin uprawnych innych niż (szkodniki są najczęściej polifagiem, który wymaga globalnego podejścia do roślin.).
W przypadku polowań klasyfikacja dokonywana jest z trzech powodów:
Ocena tych kryteriów jest przedmiotem dyskusji, a nawet kontrowersji i sporów sądowych . Tak więc dekret z21 marca 2002 r.usunęła łasicę , kunę i tchórza (chronionych w innych krajach europejskich) z listy zwierząt, które we Francji mogą zostać sklasyfikowane jako szkodliwe. Dekret z6 listopadatego samego roku zastąpił je tam. W 2012 r. lista ta obejmowała tylko trzy gatunki: królika europejskiego ( Oryctolagus cuniculus ), gołębia grzywacza ( Columba palumbus ) i dzika ( Sus scrofa ).
Rada Stanu lub sądy regularnie spierają się o klasyfikację gatunków uznanych za nieuzasadnione wśród agrofagów.
W zakresie ochrony roślin walkę z zagrożeniami dla zdrowia (dawniej znanymi jako organizmy szkodliwe) powierzono DRAAF (w ramach którego SRAL - Regionalny Serwis Żywnościowy) w zakresie zagrożeń dla zdrowia, za które odpowiada państwo (znane jako kategoria 1) na podstawie interes ogólny, i/lub FREDON (Regionalna Federacja Walki i Obrony przed Szkodliwymi Organizmami) i ich członków GDON (Grupy Obrony przed Szkodliwymi Organizmami) dla tzw. kategorii zagrożenia zdrowia 2 (interes zbiorowy) lub kategorii 3 (prywatny zainteresowanie). Należy zauważyć, że FREDON, uznane przez władze publiczne za Organizacje Zdrowia, pełnią również funkcję delegatów w zakresie nadzoru, zapobiegania i zwalczania zagrożeń zdrowotnych wchodzących w zakres odpowiedzialności państwa (tzw. kategoria 1). Delegacje te, które dotyczą diagnozy fitosanitarnej w zakresie nadzoru nad organizmami regulowanymi i wschodzącymi (SORE), europejskiego paszportu fitosanitarnego (PPE) i eksportu (uwaga: kontrola importu jest wyłączną odpowiedzialnością służb państwa), w praktyce przyznają o legitymacji prawnej firmy FREDON dotyczącej wszelkich zagrożeń dla zdrowia dla celu ochrony roślin.
W 2017 r. projekt rozporządzenia powinien zastąpić słowo „szkodliwy” wyrażeniem „może wyrządzić szkodę” , w tytule II „polowanie” księgi IV „dziedzictwo naturalne”, art. 08.08.2016, w którym usunięto terminy „szkodliwe i szkodliwe” stosowane do dzikich zwierząt sklasyfikowanych jako „szkodliwe”, aby zastąpić je słowami „może powodować szkody”.
Ta zmiana redakcyjna ma wpływ na kilka artykułów regulacyjnych Kodeksu Ochrony Środowiska, ale pozostaje ona symboliczna, ponieważ istniejący system regulacyjny dla tych dzikich gatunków w ogóle się nie zmienia.
Ten sam projekt dekretu przewiduje wykazy rodzimych dzikich zwierząt mogących wyrządzić szkody, aby obowiązywał dekret ministerialny 30 czerwca 2015 (w związku z ich klasyfikacją) zostaną przedłużone do 30 czerwca 2019 r. (niezgodne z 30 czerwca 2018 r.poprzednio), chyba że (jak w przypadku poprzedniej klasyfikacji) Rada Stanu unieważniłaby ten tekst. Ponieważ1 st lipca 2019, klasyfikacja trzyletnia powinna przejść do klasyfikacji na sześć lat, co jest przedstawiane jako uproszczenie regulacyjne i synchronizacja tej dokumentacji z raportem, który państwo musi przedstawić Komisji Europejskiej w sprawie ochrony dzikich gatunków (wszystkie 6 lat ). Treść dekretu podlega orzecznictwu Rady Stanu, określa Ministerstwo Środowiska (wsierpień 2014 około dwudziestu dekretów z 2012 r. zezwalających na niszczenie przez łapanie lub odstrzeliwanie kilkunastu gatunków (ssaków i ptaków) zostało unieważnionych przez sądy).