Widok od brzegu budynku biblioteki Muzeum Niemieckiego, 1937 r.
Odwieczny Żyd ( niem . Der ewige Jude ) to objazdowa wystawa propagandy antysemickiej organizowana przez III Rzeszę . Wydarzenie to wpisuje się w tryptyk wymyślony przez Ministerstwo Oświaty i Propagandy Ludowej Rzeszy i artykułowany wokół postaci Żyda . Pozostałe dwie wystawy poświęcone są judeobolszewizmowi i temu, co naziści nazywali „ sztuką zdegenerowaną ”.
Rozpoczęto 8 listopada 1937 w Monachium autorstwa Josepha Goebbelsa i Juliusa Streichera , krąży w kilku miastach Rzeszy, a kończy w Berlinie w dniu31 stycznia 1939 r.
Prezentowane publicznie dokumenty, fotografie, odlewy, obrazy, nagrania i karykatury , podkreślają rzekomą zmowę żydowskich interesów i hipotetyczne zagrożenie inwazją bolszewickiego wroga na nazistowskie Niemcy . Różne sale składające się na wystawę, starannie i nowatorsko zaaranżowane, oferują odwiedzającym archetypy nazistowskiego antysemityzmu , od fizycznych cech przypisywanych Żydom po ich rzekomy wpływ na Republikę Weimarską , poprzez stygmatyzację psychoanalizy , oskarżenie o rzekomych zabójstwach rytualnych i potępieniu niebezpieczeństwa, jakie Żydzi stanowiliby dla Austrii lub powiązań między Żydami, bolszewizmem i masonerią . Sala poświęcona jest gloryfikacji praw rasowych w Norymberdze .
Der ewige Jude to jedna z najważniejszych wystaw w historii Niemiec. W nieco ponad rok przyciąga ponad 1,3 miliona odwiedzających. Oprócz popularnego sukcesu w różnych miastach, w których jest prezentowany, prowokuje wzrost antysemickich aktów w całej swojej karierze. Okrzyknięty przez niemiecką prasę, całkowicie pod naciskiem nazistów, a zwłaszcza Völkischer Beobachter , wywołał tylko rzadkie protesty, zwłaszcza w Austrii i Czechosłowacji .
Na jego dokumentach powstał niemiecki film Wieczny Żyd (1940) oraz paryska wystawa Le Juif et la France (1941-1942).
Od 1936 r. Reichspropagandaministerium ( Ministerstwo Edukacji Ludowej i Propagandy Rzeszy ) pod egidą Josepha Goebbelsa zorganizowało cykl trzech „niesławnych” wystaw, aby po kolei stygmatyzować trzy kategorie, które należy wyeliminować.: Komuniści z „ kulturowym bolszewizmem” "w 1936 r., potem od 1937 r. Entartete Kuns t (" sztuka zdegenerowana ") i wreszcie Żydzi .
Punktem wyjścia tej ofensywie nie jest niczym innym niż Monachium i Gau w Górnej Bawarii , „ kapitał z ruchu ” z NSDAP w mitologii nazizmu od ideologa Alfred Rosenberg , w pierwszych dniach partii, rozpoczął tam. Jego projekt niemieckiej odbudowy kulturalnej; Monachium jest także miejscem próby zamachu stanu z 1923 r. , Obchodzonej corocznie przez reżim od 1933 r.
Od samego początku Wielka Wystawa Antybolszewicka ( Große antolschewistische Ausstellung ) ma na celu ustanowienie związku między komunizmem, judaizmem i masonerią , następnie druga wystawa potępia manewry „zdegenerowanych” artystów zmierzających do obalenia niemieckiej sztuki. Der ewige Jude („Odwieczny Żyd”), który kończy demonstrację i wyznacza jej punkt kulminacyjny.
Völkischer Beobachter twierdził w listopadzie 1936 roku, że dzięki Wielkiej Wystawie Anti-bolszewickiej , „interakcja z judaizmu i masonerii światowego bolszewizmu wykazano z bezprecedensową klarowność” . Po zakończeniu tego wydarzenia oficjalnie ogłoszono przygotowania do Der ewige Jude , wLuty 1937autorstwa Josepha Goebbelsa , Juliusa Streichera i Maxa Amanna . Również prasa Monachium może zadeklarować, że dzięki Der Ewige Jude , „łańcuch dowodowy musiał zamknąć: dominacja judaizmu jest dominacja bolszewizmu” , innymi słowy wcielenie „absolutnego zła” .
Zgodnie z obecnym stanem badań około połowa wystaw politycznych III Rzeszy w 1937 r. Skupia się na tematyce antysemickiej i antyradzieckiej.
Stłumienie rzekomego spisku judeo-bolszewickiego, którego kulminacją jest Der ewige Jude, wpisuje się w te same ramy, co oczernianie „ zdegenerowanej sztuki ”: w fantazmatycznej ideologii nazizmu „upadek” niemieckiej sztuki jest spowodowany przez Żydów i Komuniści, sprzymierzeńcy w zniszczeniu „ rasy aryjskiej ”. Dlatego Der ewige Jude poprzedza zaledwie kilka dni, w Monachium, Wiedniu i Berlinie, druga część tryptyku o „wrogach” Niemiec: wystawa Entartete Kunst o artystach uznanych za „zdegenerowanych”. ” , Zwłaszcza gdy są Żydami. Jednak antysemityzm związany z tą wystawą jest taki, że zawiera w sobie sprzeczność: rzeczywiście, podczas gdy Entartete Kunst zamierza potępić rzekomy „żydowski wpływ” na malarstwo i rzeźbę, spośród 112 wystawionych artystów tylko sześciu to Żydzi.
W tych różnych miastach, jak w Mannheim , Karlsruhe czy Dreźnie , postawienie pręgierza artystów uznanych za „dewiantów” ma na celu przygotowanie umysłów na ostracyzację Żydów, która następuje ściśle, potwierdzając ją z góry. Odtąd Der ewige Jude może zająć pierwsze miejsce w antysemickiej propagandzie Rzeszy, zarówno pod względem szumu medialnego, popularnej publiczności, jak i przemocy wizualnej; Dla Petera Longericha jest to część nowej i bardziej radykalnej fazy prześladowań Żydów, która rozpoczęła się jesienią 1937 roku.
Propaganda nazistowska jest do jak najszerszej grupy odbiorców, ale skierowany jest przede wszystkim młodych Niemców, których „ kwestia żydowska jest prowadzone” pod względem darwinowskiej walki o przetrwanie. W 1937 r. 97% nauczycieli zostało zarejestrowanych w Narodowo-Socjalistycznym Związku Nauczycieli, z odpowiedzialnością za korzystanie z podręczników, które rozwinęły nazistowską retorykę wojny totalnej, i za zabranie swoich uczniów na wydarzenia kulturalne, których Der ewige Jude tworzyła najbardziej udana ilustracja.
Głównymi projektantami wystawy są dyplomaci Walther Wüster i Fritz von Valtier, dwaj nazistowscy specjaliści od propagandy . Valtier, stacjonujący jakiś czas później w ambasadzie niemieckiej w Paryżu , zorganizował w 1941 roku, podczas okupacji, francuski odpowiednik Der ewige Jude , wystawę Le Juif et la France .
Goebbels do ostatniej chwili nadzoruje pracę swoich podwładnych. Notuje w swoim dzienniku z datą9 listopada 1937 : „Razem ze Streicherem zapoznał się z wystawą Wieczny Żyd . Jest niezwykły w swoim temacie, ale zbyt akademicki i naukowy. Za dużo materiału. Skracam i przestawiam. Wtedy staje się doskonały. „ Inauguracja została uwieńczona długim przemówieniem Streichera, które jest punktem kulminacyjnym. Goebbels komentuje: „ Wraz ze Streicherem zainaugurował wystawę Wiecznego Żyda . Ten chce na początku być usatysfakcjonowany czytaniem umiarkowanego przemówienia trwającego 20 minut, ale kłótnia przychodzi pod oklaskami, trwa to dłużej niż godzinę i staje się szczerze bolesna. Jestem na rozżarzonych węglach. Mówię wtedy tylko kilka zdań. Ale wagi. "
Plakat wystawy, wyprodukowany przez Hansa Stalütera w jaskrawych kolorach, skupia znane stereotypy nazistowskiego antysemityzmu: przedstawia karykaturę „orientalnego” Żyda ubranego w kaftan trzymającego w jednej ręce monety. drugi, bicz ewokujący despotyczną dominację, a także w zagięciu ręki trójwymiarowa mapa europejskiej części Związku Radzieckiego, pokryta komunistycznym emblematem sierp i młot ; jak wiele ilustracji prezentowanych na wystawie, posługuje się „wulgarnymi kliszami znanymi czytelnikom Der Stürmer ” .
Ten obraz jest reinterpretacją antysemickiego stereotypu pochodzenia chrześcijańskiego - szewca Ahasverusa, czyli Żydem wędrownym - i przekazuje stereotyp „wiecznego Żyda” jako „prawdziwego przywódcy” radzieckiego bolszewizmu. Tytuł wystawy, Der ewige Jude , zapisany jest czerwonymi literami, które naśladują pisownię alfabetu hebrajskiego , proces znajdujący się już w średniowiecznej ikonografii. Ta czerwień pochodzi z bardzo precyzyjnego zakresu chromatycznego: w wyobraźni średniowiecza kolor krwi odnosi się do śmierci Chrystusa , przypisywanej przez Kościół „ ludowi bogobójstwu ”, czyli Żydom. Żółte tło wywodzi się z podobnej tradycji: od średniowiecza kolor ten był oznaką hańby związanej z Judaszem, a tym samym zdrady „perfidnych Żydów” . Żółty był żółty znaczek i spiczasty kapelusz , który miał przynieść Żydów z XII th i XIII th stulecia była żółta Ubierz uosobieniem synagodze w średniowieczu.
Plakat jest wyświetlany na kilku budynkach w Monachium, a wystawa jest reklamowana za pomocą dużych banerów, na przykład na frontonie dworca głównego . Jego wizerunek stał się następnie symbolem kampanii medialnej, zanikającej w szczególności na pocztówkach czy okładkach książek, ale także w przestrzeni publicznej o monumentalnych wymiarach, np. Na dachu Muzeum Niemieckiego w Monachium, gdzie plakat jest podświetlany w nocy tak, aby wszystko może to zobaczyć, nawet w ciemności.
Już samego wieczoru wernisażu w Residenz Theater organizowany jest spektakl , który według Deutsche Allgemeine Zeitung ilustruje istotne tematy wystawy. Przedstawia fragmenty pamfletu Lutra Des Juifs et de leur mensonges, którym towarzyszą inne antysemickie teksty Treitschke i Bismarck , a nawet fragmenty z Heine odwrócone z ich punktu widzenia, a następnie sceny z Kupca Weneckiego .
Kilka tygodni później od godz Grudzień 1937, Uniwersytet w Monachium organizuje pod egidą grupy badawczej cykl konferencji dotyczących „ kwestii żydowskiej ” Instytutu Historii Nowych Niemiec Rzeszy ( Reichsinstitut für Geschichte des neuen Deutschlands ), aby służyć temu celowi od Der Ewige Jude .
Inne edukacyjnych polewa 128 stron katalogu wystawy zawierać „265 fotografii, zebranych przez D r Hans Diebow ” dziennikarz w Völkischer Beobachter , gazety z NSDAP . Jego bogate zasoby ikonograficzne zostaną ponownie wykorzystane do przygotowania tytułowego filmu „Wieczny Żyd” w 1940 roku. Katalog ten od razu stawia pseudonaukowe pytanie, które w istocie jest pytaniem błagalnym : „Skąd się wziął nos Żydów? "
„Wystawa taka jak Wieczny Żyd była tylko najpełniejszym przejawem strategii łączenia wszelkich argumentów przytłaczających Żydów. "
- Saul Friedländer , 2008
Ten „wieczny Żyd” ma oznaczać duchy. Völkischer Beobachter dostarcza przepis na udane propagandowej wystawy o nim: w przeciwieństwie do zwykłych manifestacji artystycznych, które są oparte na harmonii i równowagi, „wystawa politycznego, który chce uderzyć gościa i zaszczepić w nim jego nauki musi zawierać dysonanse, z żywy dźwiękami, musi nieustannie pobudzać jego uwagę i prowadzić go przez swoje przestrzenie w ciągłym crescendo ” .
Organizacja przestrzeni wynika zatem z wyliczonej inscenizacji, w której efekty światła i kontrastów kolorystycznych mają na celu podtrzymanie zainteresowania widza za pomocą psychologicznych sprężyn.
Pierwsza sala, na planie koła, ma stwarzać iluzję „panteonu obiektywności naukowej”, z kilkumetrowymi bilbordami i hasłami głoszącymi, że Żydzi mają „cechy zewnętrzne”. W jednostce centralnej wyretuszowane fotografie i odlewy wosku wątpliwego pochodzenia mają ukazywać rozpoznawalne znaki „wiecznego Żyda” w prominentnych lub rzekomych postaciach żydowskich, takich jak Leon Trocki , Charlie Chaplin , Rudolf Hilferding , Elisabeth Bergner czy Karl Radek , fizyczne znaki, które przechodzą na „cechy charakteru” i „wartości moralne”. Jednak widz może mieć wątpliwości, ponieważ te rzekome cechy zewnętrzne nie zawsze są widoczne u Żydów: aby uniknąć sprzeciwu, używa się tekstów edukacyjnych umieszczonych w widocznym miejscu na ścianach, aby wyjaśnić, że ten brak widoczności jest spowodowany strategia Żydów, aby ukryć swoje prawdziwe pochodzenie.
Poniższe oferty pokojowe retrospektywnym od intencji karnych Żydów, z zniekształconych cytatów i fałszywych wyciągów z Talmudu i Szulchan Aroukh , rozwój temat swoich przodków „nienawiści” wobec nie-Żydów, od starożytności do XX th Century. Na długości około 40 metrów kinematograficzna sekwencja uboju rytualnego podkreśla chorobliwy i brutalny aspekt tej praktyki. Pożądany efekt zostaje osiągnięty: przerażeni zwiedzający mylą klasyczne antysemickie oskarżenia o mord rytualny , a na wypadek, gdyby związek umknął ich uwadze, w komentarzu do wystawy stwierdza się w całości: „Żydzi muszą także mordować mężczyzn zgodnie z instrukcji ich religii, mamy tylko przypuszczenia na ten temat, ale przypuszczenia bardzo dobrze ugruntowane! "
Jak zwykle nazistowska propaganda opiera się na wielu elementach wizualnych w celu uwiarygodnienia rzekomej prawdziwości swoich dokumentów i rzekomej słuszności tez.
Imponujące dioramy czekają na publiczność w sali poświęconej niebezpieczeństwom dominacji Żydów nad Austrią, a zwłaszcza nad Wiedniem ( "Oni dziś szerzą się w mieście nad Dunajem " ), całość jest poparta statystykami i zatytułowana " Jeśli Izrael jest królem ” . Dalej, dzieła żydowskich filmowców i artystów Republiki Weimarskiej są przeznaczone do popularnej zemsty, w tym malowanie przez Gert Heinrich Wollheim , malarza już obecnego na wystawie na „ sztuki zdegenerowanej ” lub portret chasydzkiego Żyda przez Jankiel Adler Nie wspominając o szokujących scenach z filmów takich jak Pan Przeklęty . W tym drugim przypadku jest to 36-minutowy montaż kinowy, który posłuży za pierwowzór do filmu Wieczny Żyd z 1940 roku.
Podobnie wielkoformatowe fotomontaże wystawiają widzów na kulturowe symbole Republiki Weimarskiej , postrzeganej przez nazistów jako replika Sodomy i Gomory : Arthur Schnitzler , Franz Werfel , Arnold Zweig , Max Liebermann , Jacob Epstein , Alfred Flechtheim , Yehudi Menuhin , Richard Tauber , Max Reinhardt i Joséphine Baker ; Obejmuje także żydowskich intelektualistów z prasy, nauki i polityki, w tym Georg Bernhard , Walther Rathenau , Magnus Hirschfeld i Sigmund Freud . W ideologii III Rzeszy , psychoanaliza jest ponadto „nauka żydowska” . Ta sekcja, która zajmuje siedem lub osiem pokoi, rozciąga się między pochyłymi ścianami działowymi, które dają poczucie ucisku i braku równowagi, stwarzając iluzję pochylenia się do przodu.
„ Żydowski bolszewizm ” jest wytłoczony z fotografiami wypełnione scenami grozy, miasta w gruzach, zdewastowanych obszarów, zwłok spiętrzone, natomiast masoneria jest postrzegana również połączone do judaizmu . Wystrój loży masońskiej jest rekonstruowany za pomocą krypty zanurzonej w bolesnym półmroku: szkielety otaczają trumny ustawione na katafalkach i ozdobione ludzkimi czaszkami; z tyłu ołtarz zwieńczony jest czaszką otoczoną dwoma kandelabrami, aw tle wisząca ściana przedstawia ogromną Gwiazdę Dawida . Völkischer Beobachter komentuje atmosfery makabrycznego w tych słowach: „I w końcu zobaczyć, jak judaizm stworzył w masonerii instrument do wykonywania jego plany dominacji nad światem. Pokój przedstawia wyposażenie loży masońskiej. Tutaj zwyczaje i symbole są żydowskie. "
Jako kontrapunkt wystawa upowszechnia tu i ówdzie mit nazistowskiego bohaterstwa poprzez plakaty, tablice, książki i salę na cześć praw norymberskich , wyrytych na marmurowych płytach. Podróż inicjacyjna kończy się kilkoma dokumentami przedstawiającymi rzeczywistą sytuację Żydów przetrzymywanych w obozach : teraz udokumentowano, że więzienie i prześladowania są logicznym rozwiązaniem „ kwestii żydowskiej ”.
Der ewige Jude to największaprzedwojennawystawa antysemicka . Ogólnie jest to również jedna z najważniejszych wystaw w historii Niemiec. Otwiera swoje drzwi dalej8 listopada 1937w bibliotece Deutsches Museum w Monachium , gdzie odbywa się do godz31 stycznia 1938 : przed podróżą do innych miast w ciągu trzech miesięcy odwiedziło ją 412 300 osób, czasami z ponad 5 000 wejść dziennie (w porównaniu z 364 000 na wystawę antybolszewicką z 1936 r.).
Impreza wędrowna odbywa się kolejno w Bremie , Dreźnie , Magdeburgu i Wiedniu od2 sierpnia w 23 października 1938, gdzie przemówienie otwierające wygłasza Reichsstatthalter Seyss-Inquart i gdzie gromadzi 350 000 widzów, przed zakończeniem tournee po Berlinie od12 listopada 1938 w 31 stycznia 1939 r. Na przestrzeni 15 miesięcy przyciąga ponad 1,3 miliona odwiedzających.
Społeczeństwo należy do wszystkich warstw społecznych, od członków NSDAP i Wehrmachtu po uczniów wizyt organizowanych przez szkoły, od robotników i chłopów po mieszczan i najemników w każdym wieku i ze wszystkich środowisk. z których dojeżdżają specjalnymi autobusami lub pociągami.
Udali się tam również przeciwnicy polityczni, o czym świadczy w szczególności raport Sopade , niemieckiej Partii Socjalistycznej, której przywódcy schronili się w Pradze , raport napisany kilka tygodni po inauguracji i podkreślający, że wystawa nie pozostawia obojętnym zwiedzającym, sam autor tego dokumentu jest pod wielkim wrażeniem. Zdarza się też, że niemieccy czy austriaccy Żydzi przyjeżdżają zobaczyć na własne oczy, w tym Ruth Maier , a nawet zapoznać się z katalogiem wystawy po opuszczeniu terytorium Rzeszy, np. Theodor W. Adorno i Veza Canetti .
Niemiecka prasa, podlegająca cenzurze reżimu, szeroko relacjonowała to wydarzenie. Jednogłośnie podkreśla rzekomy „naukowy rygor” przedstawionych „dowodów” oraz ich sensacyjny aspekt. Obrazy grozy i śmierci dają pożądany efekt: „To, co tam widać, jest tak straszne, że nie da się tego opisać słowami”, zauważa monachijska gazeta.
Poza Niemcami prasa nie podziela entuzjazmu niemieckich czasopism: amerykańskie, brytyjskie czy holenderskie gazety są chętnie krytyczne, gdy nie są po prostu oparte na faktach. W szczególności London Times jest oburzony: „ Pod pręgierzem znajdują się Żydzi, którzy przyczynili się do prestiżu i sławy Niemiec oraz w służbie ludzkości, wśród nich Heine , Mendelssohn , Börne , Einstein , Walther Rathenau i Albert Ballin . W dziale "Prasa" brytyjska prasa jest przedstawiana jako podlegająca wyłącznie wpływom Żydów " .
Przede wszystkim austriackie i czeskie gazety potępiają kłamstwa tego „wezwania do pogromu ” zarówno „groteskowe”, jak i „haniebne” . Neue Freie wiedeński Prasa o9 listopada 1937publikuje bardzo krytyczną recenzję „ Der ewige Jude” pod tytułem „Wystawa bezużyteczna” : „Powinniśmy ograniczać propagandę. To, że odnawiamy stare uprzedzenia na podstawie starej i nieuzasadnionej dokumentacji, [...] może służyć jedynie szerzeniu nienawiści ” .
W szczególności dwaj dziennikarze wyrażają swoje oburzenie: czechosłowacki Eugene V. Erdely i Austriaczka Irene Harand , pierwszy pisząc raport z kliniczną precyzją, drugi redagując doMarzec 1938seria znaczków przedstawiających „Prawdziwie wieczni Żydzi za ich zasługi”, w tym laureat Nagrody Nobla Paul Ehrlich , poeta Heinrich Heine i kompozytor Giacomo Meyerbeer . Te znaczki zawierają informacje informacyjne, zgodnie z zasadą narzuconą przez Irene Harand: „Na każde kłamstwo należy odpowiedzieć zgodnie z prawdą. » Po nielegalnym wjeździe do Niemiec znaczki są nielegalnie rozdawane na korytarzach Der ewige Jude .
Przesłanie, jakie niesie ze sobą wystawa, jest dobrze odbierane przez ludność niemiecką: dla widzów Żydzi nie są wspólnotą religijną, ale mieszanką rasową, która jest gorsza i niebezpieczna. Ta antysemicka propaganda tylko podsyca nienawiść i fantazje niezależne od nazistowskiej ideologii, grając na rodowym strachu przed Żydami, postrzeganymi jako wrogo nastawieni obcokrajowcy przeniknięci do ludności niemieckiej. W przestrzeni poświęconej internowaniu Żydów w obozach, na końcu trasy, widać zadowolenie widzów.
Przynależność do społeczności niemieckiej i podkreślone w ten sposób wykluczenie Żydów wystawa toruje drogę do prześladowań. W rzeczywistości raporty policyjne wskazują na wzrost liczby aktów antysemityzmu w każdym z miast, w których pojawia się Der ewige Jude .
Antysemickie narzędzie Rzeszy jest teraz na miejscu, aby pozostawić wszelkie swobody przed profanacją, degradacją, pożarami i zabójstwami nocy kryształowej w listopadzie 1938 roku.