Wózek z sianem
Artysta | Hieronymus Bosch |
---|---|
Przestarzały | c. 1501-02 |
Rodzaj | Alegoria |
Techniczny | Olej na desce |
Miejsce powstania | „S-Hertogenbosch |
Wymiary (wys. × szer.) | 135 × 100 cm |
Ruch | Prymityw flamandzki |
Kolekcja | Muzeum Prado |
Numer inwentarzowy | P002052 |
Lokalizacja | Muzeum Prado , Madryt ( Hiszpania ) |
The Hay Wagon to tytuł nadany do centralnego panelu tryptyku wykonanego około 1501 - 1502 przez holenderskiego malarza Hieronymus Bosch (i jego warsztat), a co za tym idzie, do tryptyku samego. Podobnie jak inne tryptyki Hieronima Boscha, przywołuje, zgodnie z moralizującą alegoryczną perspektywą, która jednocześnie potępia bieg ludzkości w uścisku ziemskich przywar i pokus, które wóz z sianem metaforycznie określa. od Original Sin na lewym panelu do Damnation in Hell na prawym panelu. Zamknięte okiennice przedstawiają Le Colporteur , co można interpretować jako przenośną wersję tej samej podróży, człowieka na ścieżce usianej życiowymi pułapkami.
Istnieją dwie wersje Hay Cart tryptyku , zarówno zachowane w Hiszpanii . Pierwsza znajduje się obecnie w Muzeum Prado w Madrycie , druga w klasztorze Escurial .
Datowanie tryptyku jest nadal kwestią hipotez, żaden dokument z epoki nie umożliwił do tej pory ostatecznego rozstrzygnięcia tej kwestii. Kilka kryteriów, jak np. Ogólny styl, który odpowiada początkowi okresu dojrzałości malarza (przed arcydziełem takim jak tryptyk Ogrodu rozkoszy ziemskich ), podpis gotyckimi literami „Jheronimus Bosch” (z łacińskim imię i pseudonim odnoszący się do lokalizacji jego warsztatu, zlokalizowanego w Bois-le-Duc , zwanego po holendersku 's-Hertogenbosch), który jest prawdopodobnie pierwszym znanym pojawieniem się w twórczości malarza i świadczy o umiędzynarodowieniu jego klientów i czerwona sukienka dekolt i szerokie rękawy wierzchołek szlachetną kobietą pierwszego samolotu w dół na lewo od panelu centralnego, odpowiadający początku mody XVI th wieku, jednak pozwalają na wcześniejszą datę 1501 - 1502 .
Frédéric Elsig sugeruje widząc Diego de Guevara, wielki miłośnik malarstwa, i właściciela, w szczególności z małżonków Arnolfini od Jana van Eycka , sponsora z Hay koszyka . Jego syn Felipe sprzedał tryptyk, czyli replikę, Filipowi II Hiszpanii w 1570 roku. W 1574 roku został wysłany do Escorialu. Ale w końcu XVIII -go wieku, obie wersje są na liście, pierwszy w historii w Escorial, druga do Casa de Campo. Ta ostatnia wersja trafia do kolekcji markiza Salamanki, zanim zostanie rozczłonkowana: środkowa część zostaje kupiona przez Isabelle II w 1848 roku i kieruje się w stronę Aranjuez ; prawa część idzie do Escorial, a lewa część do Prado, gdzie po 1914 roku trzy panele są ponownie połączone.
Starzy krytycy zgodzili się, że w wersji Escorialu , podpisanej w lewym dolnym rogu lewego panelu, oryginał, ale dyrektorzy Prado, Fernando Sotomayor i Sànchez Cantòn wysunęli przeciwną hipotezę i dołączyli do tego większość współczesnych krytyków, dzięki doskonałemu wykonaniu wersji Prado, podpisała się w prawym dolnym rogu panelu centralnego.
Debata nie jest więc obecnie całkowicie rozstrzygnięta i dotyczy również roli samego Hieronima Boscha i jego warsztatu, w szczególności wykonania skrzydeł zewnętrznych.
Temat wybrany przez Hieronima Boscha koresponduje z ilustracją we właściwym znaczeniu przysłowie z ludowego folkloru flamandzkiego, cytowanego przez historyka sztuki Charlesa de Tolnaya: „Życie jest jak wóz z sianem, każdy bierze, co chce”. Kilka flamandzkich określeń kojarzy siano z marnością dóbr ziemskich: „Wszystko to siano”, głosi na przykład moralizatorski ryt Bartholomäus de Momper z 1559 r. Podobieństwo było wystarczająco jasne i popularne, aby procesja odbyła się w Antwerpii .15 sierpnia 1563potępiono chciwość za pomocą „wozu siana, na którym siedzi satyr, a za którym idą najróżniejsi ludzie, którzy zrywają siano, lichwiarze, kasjerzy, kupcy, bo ziemski zysk jest jak siano. "
Alegoria także rozumieć przez hiszpańskich obserwatorów XVI th wieku, jako Ambrosio de Morales, który po obserwacji ciężarówkę siano w kolekcji Philip II Hiszpanii, zobaczył wypowiedzenie marności ludzkiego życia w porównaniu z „sianem, które zwiędły i zginęli, nie wydając owocu cnoty. " "
Tradycja biblijna przyjmuje tę samą paralelę między trawą a człowiekiem skazanym na zniknięcie, na przykład w Księdze Izajasza : „Całe ciało jest jak trawa, a cały jej blask jest jak kwiat polny. Trawa usycha, kwiat więdnie, gdy wieje w nią wiatr Pański. - Z pewnością ludzie są jak trawa: trawa usycha, kwiat opada; ale słowo Boga naszego trwa na wieki. ", I Księga Psalmów :" Dni moje odchodzą jak cień, a ja usycham jak trawa. "
Obraz rydwanu pojawia się zatem w dziele Hieronima Boscha jako symbol złej drogi od średniowiecznego mistycyzmu , co ma również miejsce w tekście i ilustracjach kilku rozdziałów (w szczególności 30 do 40) La Nave des fous autorstwa Sébastien Brant .
Kompozycja obrazu zachowuje względną symetrię. Pośrodku panelu wózek z sianem, symbolizujący ziemskie przywary, a przede wszystkim chciwość, narzuca swoją obecność swoim żółtym kolorem i objętością, która zajmuje od kół u góry około jednej szóstej powierzchni. , Grafika.
Można wyróżnić dwa kierunki czytania:
Wokół wozu z sianem, który narzuca swoją masywną obecność pośrodku panelu centralnego, jest mnóstwo postaci, które pojawiają się proporcjonalnie, jak wielu krasnoludów zmiażdżonych przez ich chciwość.
Pierwszy planNa pierwszym planie panelu Bosch przedstawia całą galerię postaci powszechnie uważanych za pasożyty ówczesnego społeczeństwa, uosabiających postacie oszustwa i występku.
Za rydwanem idą dwie postacie na koniach, procesja ujęta w trójkąt, z pozorem spokoju i spokoju: to są potężni tego świata, którzy nie muszą spierać się o zawartość wozu, który jest ich prawnie.
Wokół wozu mnóstwo postaci, które wyrywają się i walczą o siano, tworzą żądzę, chciwość i wynikającą z tego przemoc we wszystkich popularnych klasach społecznych - co jest naznaczone ekstremalną różnorodnością reprezentowanych ubrań. .
Pociągając wózek, demony przesuwają się na prawo od panelu, aby wprowadzić je do Zaświatów pokazanych na panelu bocznym. Ciągłość tryptyku zapewnia bowiem kontynuacja reprezentacji grupy piekielnych stworzeń z jednego panelu do drugiego. Nagi mężczyzna na czele procesji, który spogląda za siebie, popychany przez stwora o ciele jelenia, byłby tym, który wciągnięty w życie ziemskie - w panelu centralnym - przez chciwość i występek, widzi sam nieuchronnie skazany na piekielne cierpienie - w prawym panelu bocznym.
Jeśli zatem ruch rydwanu logicznie prowadzi wzrok, a ludzie, od lewej do prawej, ze świata ziemskiego do Zaświatów, szczupaki w tle tej grupy, siedzącej okrakiem na dwóch panelach, szkicują ruch przeciwny., Od prawej do lewej. : włócznia z podwójnym hakiem i szczupak panelu Podziemia rzeczywiście znajdują się w odwrotnej kolejności w panelu wozu Hay , również podkreślając odciętą głowę, zakrwawioną szyję z zawiązanymi oczami, przymocowaną do końca kolca, jak makabryczne trofeum.
Hybrydowe stworzeń z Hay koszyka tryptyku , alegorią przywar i bestialski charakter ludzi, stanowią motyw silnie zakotwiczone w zbiorowej wyobraźni, myśli o metamorfozie towarzyszy Ulysses, przekształcono świń przez Circe (w utworze X z Odysei ), a powtarzające się w pracach Hieronymus Bosch, na przykład, w tryptyku z Kuszenie świętego Antoniego , centralnego panelu tryptyku z Wyrok świata lub lewym panelu tryptyku w Ogrodzie ziemskich rozkoszy . Postać najbliżej wózka nadal rozpoznaje ludzką twarz. Stopy stworów nadal są obute - nawet jeśli mężczyzna z głową i ciałem ryby zgubił but - na głowach pozostały nakrycia głowy. Ale podłe instynkty ujawnia się w deformacji i metamorfozie zwierzęcej lub roślinnej: ciało ryby, głowa myszy, niedźwiedź, kot, jeleń, kończyny mieszające się z gałęziami, które są w ziemi, garbate ciało i bez biust, przekłuty strzałą itp.
Na wozie i na niebieNa szczycie stogu siana, niesionego na wozie, grupa ośmiu postaci wydaje się obojętna na szaleństwo mężczyzn i kobiet, którzy pozostali na lądzie, by oddawać się przyjemnościom i pożądaniu - bezczynności winy, która stała się możliwa dzięki gromadzeniu bogactwa.
Nawet jeśli znaczenie tej grupy wydaje się mniej bezpośrednie niż ludzi na ziemi walczących o siano, to z całym prawdopodobieństwem i zgodnie z całością moralizatorskiej pracy Boscha należy szukać po stronie potępienia pożądanie, uzupełniające pożądanie. Poszukiwanie przyjemności w rzeczywistości odwraca sześć ludzkich stworzeń znajdujących się na szczycie wozu z sianem z dala od Boga, przez pokusy muzyki i miłości do eleganckiej pary, przez cielesne pragnienie chłopskiej pary, ale być może także lutnisty. który uporczywie patrzy na młodą kobietę przed sobą, przez podglądactwo, które zdaje się ożywiać postać ukrytą za gajem. Demon również podwaja pokusy muzyki. Larry Silver wspomina również, że na szczycie wozu z sianem procesji w Antwerpii w 1560 r. Siedział niebieski satyr zwany „Deceitful Temptation”.
Lewy panel przedstawia wprowadzenie grzechu do boskiego świata, zanim promieniuje do ziemskiego życia na panelu środkowym. Kompozycja składa się z dwóch odrębnych części: pierwsza zajmuje górną trzecią część panelu i przedstawia niebo, a druga przedstawia ziemski raj. Ogólny motyw jest podobny do lewego panelu Tryptyku Sądu Ostatecznego , również autorstwa Hieronima Boscha, przechowywanego w Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu .
Na niebie przede wszystkim przedstawiony jest Upadek zbuntowanych aniołów, epizod nieobecny w Księdze Rodzaju , który zostanie na przykład podjęty przez Pietera Bruegela Starszego jako temat pracy z 1562 roku. Po obu stronach Boga, który jest intronizowany w majestacie w słonecznym pół-dysku, po jego prawej stronie znajduje się niebieska część za białymi chmurami odnoszącymi się do dobra, po jego lewej (po prawej stronie panelu) świecąca część i ciemniejsza część symbolizująca zło . Anioły spadają w ciągłych kohortach z chmur na niebie i topią się w morzu, przedstawionym na tle krajobrazu zajmującego dwie trzecie dolnych części panelu. Upadkiem zbuntowane anioły zamieniają się w zwierzęta, głównie owady, i przybywają, aby najechać ziemski raj, przynosząc tam zło, nieznane do tej pory.
Dlatego dolne dwie trzecie panelu reprezentują pierwotny grzech w ziemskim raju , w trzech odcinkach odnoszących się dokładnie do chronologii Księgi Rodzaju . Podczas gdy kierunek odczytu tablicy przechowywanej w Wiedniu przebiega od dołu do góry, panel Hay Wagon jest wręcz przeciwnie odczytywany od góry do dołu. Poszczególne etapy można zatem odczytać w ciągłości krajobrazu, od najdalszego ujęcia do pierwszego planu. Doczesne skoki materializują się przez drzewa i krzewy oraz skupiska skalne, które tworzą rodzaj żywopłotów w tym ziemskim raju, gdzie wędrują obojętne na siebie ciche i spokojne zwierzęta stworzone przez Boga. Adam i Ewa są przedstawieni nago, zgodnie z tekstem Genesis - ponieważ świadomość nagości pojawia się dopiero po grzechu pierworodnym.
Na trzecim planie przede wszystkim przedstawia stworzenie Ewy przez Boga. Podczas gdy Adam śpi i leży na boku na ziemi, Bóg w czerwonym płaszczu i diademie (podobnym do papieskiego w środkowym panelu) błogosławi Ewę stojącą przed nim.
Druga płaszczyzna reprezentuje pierwotny grzech. Kobieta z ciałem węża owiniętym wokół pnia owocującego drzewa - Drzewa Wiedzy Dobra i Zła - prawą ręką wyciąga jabłko. Podaje ją bezpośrednio Adamowi, pokazanemu z profilu, który wyciąga do niej prawą rękę, bo Ewa już ją trzyma w lewej ręce i odwraca głowę w jego stronę, jakby chciała go po kolei skosztować zakazanym owocem. .
Na pierwszym planie wreszcie anioł wypędza Adama i Ewę z ziemskiego raju ramieniem uzbrojonym w płonący miecz: Adam zwraca się do niego, aby błagać go prawą ręką, podczas gdy Ewa żałuje gestem ręki, powraca do twarzy, odwraca się w prawo od panelu. Kierunek czytania tej ostatniej sceny, od lewej do prawej, zapewnia logiczną ciągłość tryptyku, ponieważ wyjście z ziemskiego raju odpowiada panelowi centralnemu, przedstawiającemu świat ludzi opanowanych przez występek i zapominających o Bogu. W ten sposób apetyt Adama znajduje odzwierciedlenie w panelu centralnym w pośpiechu po siano. A potępieniu Adama i Ewy wypędzonych z ziemskiego raju odpowiada przejazd rydwanu przez prawy panel w Zaświatach, nieunikniona zapłata grzesznych dusz.
Prawa szyba przedstawia, jak na tryptykach Sądu Ostatecznego i Ogrodu ziemskich rozkoszy , Zaświaty, miejsce potępienia i tortur, gdzie ludzie są nieuchronnie skazani na występki i do którego wagon siana niebezpiecznie zmierza. Jego pozycja w tryptyku odnosi się do lewej ręki Boga i Chrystusa, przedstawionej z przodu na dwóch pozostałych panelach, która tradycyjnie oznacza dusze potępione. Dwie hybrydy wcielają w ramy człowieka, który patrzy za siebie na ziemski świat, który właśnie opuścił.
Nadzy mężczyźni są w uścisku najgorszych udręk: jeden na pierwszym planie jest pochłonięty nieproporcjonalnym pyskiem stworzenia z głową ryby, podczas gdy wąż owija się wokół nogi; inny zostaje zaatakowany i pożarty przez psopodobne potwory; jeszcze inny ma rozszczepiony brzuch i jest niesiony do góry nogami przez stwora grającego w pień; kobieta leży na ziemi z rękami za plecami, podczas gdy ropucha zakrywa płeć; inny, w końcu, w hełmie, przebity strzałą i trzymający kielich, znajduje się na grzbiecie wołu.
Najbardziej osobliwym z panelu pozostaje ta okrągła wieża pośrodku na prawo od panelu, którą wznoszą piekielne stworzenia. Są aktywowane ze wszystkich stron, czy to przez cięcie belek, po lewej stronie, czy przez zamontowanie ich na szczycie wieży za pomocą szubienicy lub poświęcenie się pracom budowlanym. Murowanie, wspinanie się na cement po drabinie i ustawianie się w szeregu cegły na szczycie rusztowania.
W tle, na tle rozżarzonego nieba wypełnionego ogniem i dymem, wyróżnia się czarny profil płonących budynków. Malutkie sylwetki trupów utopionych w rzece znajdującej się przed centralnym budynkiem lub zwisające ze ścian tego samego budynku dopełniają ten krajobraz Apokalipsy .
Albo jest to kwestia ostrzeżenia widza, aby odciągnąć go od występków, albo jest to kwestia pokazania mu przerażającego widoku ludzi, którzy odwrócili się od Bożego przesłania, aby ich całkowicie potępić, wydaje się moralizująca perspektywa Hieronima Boscha. jasne tutaj, nawet jeśli ikonografia przeciwstawia się dokładnemu znaczeniu tej piekielnej wieży.
Zamknięty tryptyk przedstawia, na zewnętrznej stronie bocznych paneli, Le Colporteur , pierwszą wersję tematu, którą Hieronymus Bosch podejmie w tonie o ośmiokątnej ramie, o znacznie lepszej technice, ale z znacząco różnymi szczegółami.
Temat ten zrodził wiele hipotez, o czym świadczą różne oferowane tytuły, między innymi Syn marnotrawny , Kolporter , Droga życia , Podróżnik , Włóczęga czy Wędrujący głupiec .
OpisPanel przedstawia mężczyznę w średnim wieku, z zaznaczonymi rysami i białymi włosami częściowo ukrytymi pod czarnym kapturem. Nosi brązową szatę rozdartą na lewym kolanie i czarne buty. Na plecach ma duży wiklinowy kosz, na którym wisi drewniana łyżka. Nosi sztylet u boku. Ma w rękach laskę podróżnika z szerokim końcem. Idąc ścieżką przecinającą okolicę, idzie w kierunku kamiennego mostu (popękanego) nad rzeką, po której pływa kaczka i z którego pije biały ptak o długiej szyi (czapla?). Ale zamiast patrzeć przed siebie, ma górną część ciała, a wzrok skierowany jest do tyłu.
Być może na chwilę odwraca go szczekanie rudowłosego psa znajdującego się tuż za nim, z wystającymi żebrami, wyprostowaną sierścią, kołnierzem najeżonym kolcami i półotwartym pyskiem z groźnymi kłami. Tuż przed psem, w lewym dolnym rogu, na ziemi leżą wybielone kości: czaszka, ale przede wszystkim łapa, do której wciąż przyczepione są skrawki skóry i mięsa, a kopyto w powietrzu pozwala rozpoznać koń lub osioł. Zauważamy również dwa czarne ptaki - tradycyjnie kojarzone ze złym omenem -: pierwszy ustawiony na piszczeli, drugi unoszący się nad ziemią.
Nad ścieżką, na niewielkim wzniesieniu, w lewej części obrazu, znajduje się scena kradzieży. Mężczyzna bez ubrania (biała koszula opadająca na kolana odsłaniająca nogi i bose stopy) ma związane ręce za plecami, wokół pnia drzewa. Autorem tego przepadku jest stojący za nim mężczyzna w stroju żołnierskim, w czerwonej czapce zwieńczonej czerwono-białymi piórami. Jego dwaj wspólnicy stoją przed ofiarą. Pierwszy, z gołą głową, opuszcza miejsce ucieczki, odchodząc w kierunku starszego kierownika po lewej stronie; w zagłębieniu prawego ramienia niesie latarnię, aw dłoni włócznię, na którą przerzucony jest czerwony płaszcz, prawdopodobnie należący do ofiary. Drugi klęczy i próbuje odkryć nożem, który trzyma w prawej ręce, zawartość plecaka. Po jego prawej stronie znajduje się kilka przedmiotów: szczątki ofiary (czarny kapelusz, rzemyk, kawałek czerwonego materiału) oraz broń wojenna, która pozwala zidentyfikować trzech złodziei jako dezerterów: jedną halabardę, miecz , kusza.
Po lewej stronie obrazu, na ujęciu za sceną lotu, poniżej ścieżki, znajduje się bukoliczna scena na pastwisku. Chłop z szerokim uśmiechem i wieśniaczka tańczy, trzymając się za ręce, do dźwięku dudy, na której gra muzyk siedzący na ziemi, oparty o drzewo, do którego przyczepiona jest budka lęgowa. Na prawo od kobziarza widzimy siedzącego małego psa i ławkę, na której widzimy porzuconą białą kulkę i patyk. Przed tańczącą parą zauważamy na ziemi ten sam rodzaj kija. Na łące pasie się siedem owiec.
W jeszcze bardziej odległym planie wyróżnia się na szczycie wzgórza tłum skupiony wokół szubienicy, na której spoczywa bardzo wysoka drabina, a na szczycie maszt, na którym znajduje się koło torturowanego.
Te pięć kolejnych ujęć rozgrywa się na stosunkowo stonowanych i jednolitych kolorach: dominują odcienie ochry i brązu - czerwone plamy na ubraniach kierują wzrok w stronę dwóch scen drugoplanowych, po lewej stronie, przez kapelusz złodzieja, koszulę i rajstopy oraz ubranie. ofiary, po prawej stronie, przez sukienkę wieśniaczki.
Z drugiej strony, górna część obrazu przedstawia krajobraz - jezioro, wzgórza, dzwonnicę - który stopniowo zanika w kierunku horyzontu w niebieskawym gradiencie, zanim ukaże się niebo.
Analiza i znaczenie Przypowieść o synu marnotrawnymInterpretacja co uczyniłoby przedmiotu panelu aluzją do epizodu w przypowieści o synu marnotrawnym z Ewangelii według Łukasza , ilustrujący bardziej szczegółowo powrót syna, ciasne i skruszonego, w stronę ojca, jest dziś szeroko sporne. Nie tylko wiek Boscha nie pasuje do wieku syna z przypowieści, ale żadne ze szczegółów na panelu nie odnosi się bezpośrednio do elementów, które zwykle pozwalają nam rozpoznać bajkę (na przykład pieniądze, które „marnuje w życiu nieporządku ”, czyli świnie, które musi trzymać na polach, gdy nie ma środków). Ponadto, szczegół tkanego wiklinowego kaptura, który nosi na plecach i który wyraźnie wskazuje na handlarza, byłby w tym kontekście naprawdę niewytłumaczalny.
Alegoria życiaHandlarza można by również uznać za przedstawienie człowieka na drodze do życia, w uścisku niebezpieczeństw i pokus ziemskiego życia. Ta interpretacja ma tę zaletę, że przywołuje mniej erudycji niż obserwacja paneli i daje realistyczną, w ludzkiej skali, wersję przesłania proponowanego w otwartym tryptyku. Larry Silver przywołuje Ewangelię według Mateusza, aby potwierdzić religijną symbolikę drogi: „przestronna jest droga, która prowadzi na zatracenie i wielu nią podąża; jak wąska […] jest wąska droga prowadząca do życia i niewielu, którzy ją znajdują ”oraz zagrożenie, jakie może stwarzać pęknięty kamienny most, którego podróżnik nie widzi stojącego przed nim:„ Jeśli ślepy prowadzi niewidomego , oba wpadną do dziury. „Tolnay (1965) odnosi się do Psalmu XXV:„ Eternal! pokaż mi swoje drogi, naucz mnie swoich ścieżek. »(Psalmy, XXV, 4). Ale te naukowe odniesienia nie są całkowicie konieczne, aby przypisać drodze wartość metaforyczną, w końcu banalną i wytartą, wyznaczającą drogę życia.
Sceny pierwszoplanowe i drugoplanowe należy zatem rozumieć jako przedstawienia niebezpieczeństw, które czyhają na podróżnika, które mogą odwrócić go od ścieżki i doprowadzić do zatracenia.
Drewniana łyżka na kapturze, powracający element w moralizatorskich kompozycjach Boscha, zwykle oznacza brak umiaru i obżarstwo, występki, które zagrażają samemu człowiekowi. Scena tańca ze swej strony wywoływałaby pokusy zewnętrzne, które odwracałyby ludzi od ścieżki cnoty. Dudy, u Hieronima Boscha, są często kojarzone z występkiem, zwłaszcza z pożądaniem. A chłopska para rezygnuje z pracy, aby cieszyć się daremnymi przyjemnościami, o czym świadczą pozostawione patyki, owce wędrujące poza nadzorem pastora lub biała kulka (wełny?) Na ławce., (Możliwa) ewokacja przędzenia, o którym kobieta na chwilę zapomniała.
Scena kradzieży odnosiłaby się do niepewności dróg, chciwości i przemocy kierowców ciężarówek, te pustynie bez honoru porzuciły armię, aby zostać złodziejami autostrad. Ideę agresji podwoiłby pies z groźnymi kłami i obrożą - w którym też nie jest zmuszony do oglądania wizerunku Cerbera, strażnika Zaświatów - w lewym dolnym rogu.
Wszystkie te niebezpieczeństwa mogą prowadzić do śmierci, o czym świadczą wyblakłe kości i czarne ptaki obecne w tym samym lewym dolnym kącie, a także występki do potępienia przez sprawiedliwość ludzi, zapowiadane przez koło, a zwłaszcza szubienica znajdująca się tuż nad głowę handlarza.
Ale mężczyzna nadal rusza w drogę. A jeśli na chwilę odwraca wzrok, by spojrzeć wstecz, nie wydaje się, by pociągały go występki ani osobiście nie zagrażały mu niebezpieczeństwa. Moglibyśmy nawet pomyśleć, że używa on laski pielgrzyma, aby bronić się przed psem i kontynuować swoją wędrówkę.
Wędrujący głupiecPorównywano również obraz, w szczególności Jacques Combe, z Le Mat , zwanego także Szaleńcem, dwudziestosekundowym arkanowym, generalnie nienumerowanym, z Tarota Marsylii . Karta rzeczywiście ma następujący motyw, bardzo zbliżony do postaci Boscha: podróżnik, niosący na ramieniu zawiniątko zamocowane na patyku, aw drugiej ręce trzymający laskę pielgrzyma, jest dociskany w spacerze przez psa, który pokazuje jego kły za nim. W wróżbiarstwie ta karta kojarzy się z nieświadomością niebezpieczeństw - graniczących z szaleństwem - nawet z pokutą za grzechy lub z ostatnim stopniem wtajemniczenia: biedny handlarz opuściłby więc ten zły świat, a jego szaleństwo będzie znakiem znalezionej niewinności, która ostatecznie sprawi, że dotknie boskiej mądrości.
Alegoryczny temat wozu z sianem został znakomicie podjęty przez mistrza Antwerpii Gillisa Mostaerta , wielkiego wielbiciela Jérôme Bosha, na obrazie wystawionym w Luwrze.
W życiu Podręcznik użytkownika przez Georges Perec , siano wózek Hieronymus Bosch prowadzi do siedmiu „aluzji i szczegóły”, czasami bardzo cienki, podzielony na następujące rozdziały: