Joseph Francois Lafitau
Joseph-Francois Lafitau
Joseph-François Lafitau , urodzony i zmarły w Bordeaux , Francja (1 st styczeń 1681-3 lipca 1746 r) jest misjonarzem jezuickim w Nowej Francji .
Najbardziej znany jest z pracy nad etnografią, która przyniosła mu uznanie jako pioniera w tej dyscyplinie.
Było też źródłem wielkiego zainteresowania amerykańskiego żeń-szenia w początkach XVIII -tego wieku.
Biografia
Syn bogatego bankiera Bordeaux, brat Pierre-François Lafitau , przyszłego biskupa Sisteron , wstąpił do nowicjatu z jezuitów w Bordeaux na2 października 1696 r.
Następnie studiował filozofię i retorykę w Pau (1698-1701), następnie uczył piątego w Limoges (1701-1702), czwartego, trzeciego i humanistycznego w Saintes (1702-1705) oraz retoryki w Pau (1705- 1706).
Z Pau został wysłany najpierw do Poitiers , gdzie studiował jeden rok filozofii i dwa lata teologii (1706–1709), następnie do Kolegium Louis-le-Grand w Paryżu, gdzie ukończył kurs teologiczny (1709– 1711); został wyświęcony na kapłana w tym samym roku w Paryżu.
Etnograf w Nowej Francji
W 1711 udał się z misją do Nowej Francji i osiadł w Sault Saint-Louis (obecnie Kahnawake ). Z pomocą Juliena Garniera , misjonarza jezuitów o wielkim doświadczeniu, został wprowadzony w język i kulturę Irokezów . 15 sierpnia 1716 rzłożył wieczyste śluby z czterech ślubów w Montrealu .
Lafitau jest zapalonym obserwatorem zwyczajów rdzennych Amerykanów. W 1724 r. opublikował obyczaje amerykańskich dzikusów w porównaniu z obyczajami z wczesnych dni , w których próbował, porównując je z obyczajami starożytnych społeczeństw , wykazać, że obyczaje Irokezów nie są odbiegające od normy.
Stara się również dowieść wspólnego pochodzenia Indian i mieszkańców Zachodu, a tym samym wspierać koncepcję jedności ludzkości zaczerpniętą z Księgi Rodzaju ( Adam i Ewa , wyjątkowa para początkowa). W ten sposób opowiada indiański mit o stworzeniu Wyspy Żółwi, dodając konotacje judeo-chrześcijańskie.
Dowiaduje się o systemie pokrewieństwa Irokezów i znaczeniu kobiet w ich społeczeństwie.
Lafitau wykazał się dużą dokładnością i niezrównaną jak na tamte czasy precyzją. Był to, jak mówi William N. Fenton (w) , „pierwszy błysk światła na drodze do naukowej antropologii”.
Jego prace zostały przetłumaczone na język holenderski za jego życia, po czym nastąpiły inne tłumaczenia.
Żeń-szeń amerykański
Wbrew temu, w co wierzy, Lafitau nie jest pierwszym Europejczykiem, który zaobserwował żeń-szeń, który teraz nazywamy amerykańskim żeń-szeniem .
Jednak centralnym faktem nie jest tu wcześniejsze wysłanie rośliny do Francji, ale identyfikacja żeń-szenia chińskiego i żeń-szenia amerykańskiego oraz jego ekonomiczne konsekwencje. Lafitau, potem Indianie, potem paryscy botanicy uważali rośliny amerykańskie i chińskie za identyczne.
Co więcej, Lafitau jest z pewnością źródłem tego, co można by nazwać we współczesnych terminach medialnym wyczynem, po którym w ekonomii następuje gorączka złota .
Chronologia identyfikacji botanicznej
- „Od 1700 roku”: Otrzymujemy w King's Garden żeń-szeń amerykański (dziś Panax quinquefolius ), nadesłany przez Michela Sarrazina . Tak powiedział Sébastien Vaillant w 1718 roku.
- 1704: Sarrazin wysyła żeń-szeń Guy-Crescent Fagon (pierwszy lekarz Ludwika XIV) pod nazwą Aralia humilis fructu majore .
- 1709: Pierre Jartoux, misjonarz jezuicki w Chinach, jest na wycieczce kartograficznej po Tartarach. Jest też 10 000 Tatarów, którzy zbierają żeń-szeń dla cesarza.
- 1711: Jartoux napisał 12 kwietnia 1711 do swojego prokuratora generalnego. Wspomina, że roślina może rosnąć również w Kanadzie, biorąc pod uwagę podobieństwo klimatów.
-
Październik 1715 : Lafitau przeczytał po raz pierwszy w Quebecu raport księdza Jartoux na temat chińskiego żeń-szenia.
- 1716: Lafitau spotyka żeń-szeń w pobliżu zbudowanego przez siebie domu. Wyraźnie widoczne czerwone owoce. Wysyła roślinę do Quebecu, „inteligentnemu człowiekowi”. „My” wyjeżdżamy do Montrealu, jedziemy na misję i znajdujemy fabrykę. Indianie rozpoznają swoją fabrykę w projekcie wykonanym przez Jartoux w Chinach.
- 1718: we Francji ukazuje się pamiętnik Lafitau do regenta . Lafitau nazwał roślinę Aureliana canadensis na cześć Regenta. ( Carl Anton von Meyer podał w 1843 nazwiska, które znamy dzisiaj.)
- 1718: Publikacja pracy Sébastiena Vaillanta , której część zatytułowana jest „Ustanowienie nowego rodzaju rośliny o nazwie Araliastrum, której gatunkiem jest słynny chiński ninzin lub żeń-szeń”.
- 1753: Powstanie gatunku Panax .
W swoich wspomnieniach Lafitau dwukrotnie wspomina Vaillant (z Jussieu):
- „Z tych powodów pan de Jussieu i pan Vaillant uczynili mi zaszczyt, mówiąc mi, że nie mieli żadnych wątpliwości, że roślina ojca Jartoux i to, co pochodzi z Kanady, to prawdziwy gin. seng. "
- „Widziałem to w zielniku pana de Jussieu i pana Vaillanta. "
Z drugiej strony Vaillant nie wspomina Lafitau w rozdziale poświęconym żeń-szeniu. Mówi, że roślina została odebrana od Sarrazina „już w 1700 roku”.
Motsch, specjalista Lafitau, podsumowuje:
„Lafitau jest teraz częścią historii botanicznej, podobnie jak Vaillant, który zasługuje na uznanie za zidentyfikowanie nowego rodzaju, zwanego araliastrum. Sarrazin i John Ray zidentyfikowali go już wśród innych gatunków, a żeń-szeń staje się podkategorią. Wreszcie Sarrazin przyznał w listopadzie 1717 w liście, że żeń-szeń, przed odkryciem Lafitaua, umknął jego uwadze. Dlatego każdy znajdzie swój udział. Zostawmy zatem odkrycie aralii Sarrazinowi, a klasyfikacji Vaillantowi, ale co do odkrycia żeń-szenia, to „Tartary, odkrytego w Kanadzie przez księdza Josepha François Lafitau, misjonarza Irokezów w Sault Saint Louis” słusznie należy do niego. "
Ekonomiczna bańka żeń-szenia kanadyjskiego
„Żeń-szeń, który Chińczycy czerpali wielkim kosztem z północnej Azji, przywieziono z wybrzeży St. Lawrence do Kantonu . Okazało się, że jest doskonałe i bardzo drogie; funt, który początkowo był wart tylko dwa franki w Quebecu, wzrósł do dwudziestu pięciu. W jednym roku został wywieziony za pięćset tysięcy franków. Wysoka cena tego korzenia wzbudziła ślepą chciwość. Zbieraliśmy go w maju, zamiast we wrześniu, suszyliśmy w piekarniku, zamiast powoli suszyć w cieniu; odtąd nie było już nic warte w oczach Chińczyków. "
- François-Xavier Garneau, Historia Kanady
- Historia kończy się smutnym przysłowiem, że H.-A. Verreau , sto lat później, słyszał, jak starzy ludzie mówili: „ Upadło ” lub „ Upadnie jak żeń-szeń”.
Powrót do Francji
Lafitau powrócił do Francji w 1717 roku , głównie po to, by przekonywać swoje argumenty (lepsza ziemia, lepsze strategiczne położenie) na rzecz przeniesienia Sault Saint-Louis. Miał też swój wkład w długą historię walki ze sprzedażą alkoholu rdzennym Amerykanom. Lafitau uzyskuje relokację (w obecnej lokalizacji).
Nie mogąc jednak zrealizować swojego pragnienia powrotu do Kanady, poświęcił się napisaniu i opublikowaniu Historii Jeana de Brienne (1727) oraz Historii odkryć i podbojów Portugalczyków w Nowym Świecie (1733-1734).
Pracuje
-
(en) „Przestroga Ojca Lafitau przeciwko sprzedaży Indianom brandy” , w John Romeyn Brodhead, Berthold Fernow i Edmund Bailey O'Callaghan, Dokumenty dotyczące historii kolonialnej stanu Nowy Jork , t. 9, 1853 - Kolejna digitalizacja: (en) „ Wspomnienie ks. Lafitau: O sprzedaży alkoholu Dzikim ”, w Relations des Jésuites , t. 67, s. 39-45 ).Tłumaczenie, dla którego podano adres, pozwala na datowanie oryginału na rok 1668 lub wcześniejszy. Francuski tytuł brzmiałby: „Przestrogi Ojca Lafitau przeciwko sprzedaży brandy Indianom”.
-
Joseph-François Lafitau (1681-1746) (M.DCC.XVIII), Pamiętnik przedstawił swojemu królewskiej wysokości prałatowi księciu Orleanu, regentowi królestwa Francji, cenną roślinę żeń-szenia tatarskiego, odkrytą w Kanadzie przez O. Joseph François Lafitau z Towarzystwa Jezusowego, misjonarz Irokezów z Sault Saint Louis. , Paryż, z Josephem Monge, ruë S. Jacques naprzeciwko Kolegium Ludwika Wielkiego w Saint Ignace,1718( DOI 10.5962 / bhl.title.115143 , prezentacja online , przeczytaj online [PDF] )
-
Obyczaje amerykańskich dzikusów w porównaniu do obyczajów wczesnych czasów , wklęsłe figury rytowane przez Jean-Baptiste Scotina , Paryż, Saugrain l'Aîné - Hochereau, 1724
- Online :
- Reedycja: Paryż, Maspéro, 1982
-
(en) Tłumaczenie angielskie: Zwyczaje Indian amerykańskich W porównaniu z obyczajami z czasów pierwotnych , zredagowane i przetłumaczone przez Williama N. Fentona i Elizabeth L. Moore, Toronto, Champlain Society , t. I, 1974, CXIX – 365 s. i obj. II, 1977
-
(de) Przekład niemiecki: Die Sitten der amerikanischen Wilden im Vergleich zu den Sitten der Frühzeit , Johann Friedrich Schröter (tłum.), Helmut Reim (red.), Weinheim, Acta humaniora, 1987, 504 s. ( ISBN 3361000335 i 9783361000339 )Faksymile niemieckiego przekładu wydanego w Halle w latach 1752–53, uzupełnione przez Reima o indeks i komentarze; Reim jednak nie wiedział o pracy Fentona i Moore'a.
-
(nl) tłumaczenie holenderski: De zeden der Wilden van Amerika: zynde een Nieuwe uitvoerige en zeer kurieuse beschryving van derzelver ooriprong, godsdienst, Manier van oorlogen, huwelyken, opvoeding, oeffeningen, Feesten, danzeryen, begewenzenontenzame, en andere zeden der oudste volkeren vergeleken , en met getuigenissen uit de oudste Grieksche en andere schryveren getoetst en bevestigt , Haga, Gerard van der Poel, 1731
-
Historia Jana z Brienne , króla Jerozolimy i cesarza Konstantynopola , 1727
-
Historia portugalskich odkryć i podbojów w Nowym Świecie , 4 tomy. 1733-1734
- Online: Paryż, Saugrain l'Aîné - Coignard, 1733
Uwagi i referencje
-
Zajęcia te odbywały się mniej więcej w tym samym wieku co piąta , czwarta i trzecia klasa obecnie we Francji.
-
Julien Garnier (1643–1730). Lafitau stoi przed nim z boku: „jest to, mówię, w zawodzie tego cnotliwego misjonarza, z którym byłem bardzo blisko związany, że mam niejako wszystko, co mam tu do powiedzenia o Dzikich” ( Mores , s. 4 ). Na Garnier, zobacz artykuł w Słowniku Biografii Kanadyjskiej .
-
Zob. Fenton i Moore, s. 38.
-
Aby zapoznać się z tym osądem i całą tą częścią pracy Lafitau, zobacz Fentona i Moore'a .
-
[ Mœurs Lafitau'a były] “ pierwszym przebłyskiem na drodze do antropologii naukowej ”.
-
Patrz np. „O żeń-szeniu” , w Historii Królewskiej Akademii Nauk , 1718, s. 41 .
-
Vaillant , s. 42 .
-
Yves Hébert, w Historii ekologii w Quebecu: Widoki natury od początków do współczesności , Éditions GID, 2006, s. 79 informuje, że Jacques Rousseau znalazł dokument informujący o tym fakcie.
-
Dzieje Królewskiej Akademii Nauk, lata 1718–26 , t. 1, Imprimerie Royale, 1719, s. 43 .
-
Jartoux, str. 184 .
-
pamięci , str. 16 .
-
Nicolas Lenglet-Dufresnoy, Metoda studiowania geografii , obj. 1, NM Tilliard, 1768, s. 384 .
-
Według źródła przywiózł rysunek: Marcelle Sirois-Labrecque, Gaston Labrecque, Marie-Paule Labrecque-Marceau, Association des Labrecque, Les Labrecque en Amérique: 1657–2007 , AMÉCA, s. 156 , ( ISBN 2923090705 i 9782923090702 ) .
-
H.-A. Verreau ( s. 18 , n. 2 ) przypuszcza, że chodzi o Michela Sarrazina.
-
Rysunek Jartoux .
-
Pamięć , s. 18 .
-
Pamięć , s. 39 .
-
Regent był księciem Orleanu, a łacińska nazwa miasta Orlean to „Aurelianum”.
-
Biuletyn klasy fizyko-matematycznej Cesarskiej Akademii Nauk w Petersburgu , 1, s. 340 .
-
Pamięć , s. 26 .
-
Pamięć , s. 38 .
-
Kicz 2014 , paragraf 69
-
Raynal (Uwaga F.-X. Garneau).
-
F.-X. Garneau, Historia Kanady od jej odkrycia do współczesności , s. 154 , 4 th ed. , tom. 2, Beauchemin et Fils, 1882. Lub Tekst od Gutenberga Projektu .
-
H.-A. Verreau , Le Père Lafitau et le gin-seng , s. 6 . Verreau mówi również, że rolnicy porzucili swoją ziemię.
-
(the) Recension , w Nova Acta Eruditorum , 1737, s. 532 .
-
Motsch , s. 11 , przyp. 25 .
Bibliografia
Podstawowe źródła
-
Pierre Jartoux , „ List od Ojca Jartoux do Ojca Prokuratora Generalnego Misji Indyjskiej i Chińskiej ”, Pouczające i ciekawe listy dotyczące Azji, Afryki i Ameryki , Société du Panthéon littéraire, t. t. 3, 1843 (12 kwietnia 1711), s. 183–187 ( przeczytaj online )Lub dokument
-
(fr) (la) Sébastien Vaillant , „Ustanowienie nowego rodzaju rośliny o nazwie Araliastrum, której gatunkiem jest słynny chiński ninzin lub żeń-szeń” , w dyskursie na temat budowy kwiatów: ich różnic i wykorzystania części dostarczonych na otwarcie królewskim ogrodzie w Paryżu, X th dniaCzerwiec 1717oraz ustanowienie trzech nowych rodzajów roślin, araliastrum, sheradia, boerhaavia z opisem nowych roślin związanych z ostatnim rodzajem , Leide, P. Vander, 1718, s. 40–47Jednojęzyczną i krótszą wersję można znaleźć w Książkach Google .
Drugorzędne źródła
-
(en) William N. Fenton (en) i Elizabeth L. Moore, „JF Lafitau (1681-1746), prekursor antropologii naukowej”, w Southwestern Journal of Anthropology , lato 1969, tom. 25 N O 2, str. 173-187
-
William N. Fenton i Elizabeth L. Moore, „Lafitau i myśl etnologiczna jego czasów”, w Studiach Literackich czytaj onlineCzęściowe tłumaczenie, autorstwa Céline Pelletier, wprowadzenia do zwyczajów Indian amerykańskich w porównaniu z obyczajami czasów prymitywnych , ks. Joseph François Lafitau, zredagowane i przetłumaczone przez Williama N. Fentona i Elizabeth L. Moore, Toronto, The Champlain Society , tom. I, 1974, CXIX – 365 s.
- Gwénaël Lamarque , Joseph-François Lafitau (1681-1746) i jego praca: model czy wyjątek w swoim czasie? », Passeurs D'histoire (S): Postacie relacji Francja-Quebec w historii książki ,2010( przeczytaj online )
-
Andreas Motsch, Lafitau a powstanie dyskursu etnograficznego , coll. „Imago Mundi” n O 2, Paryż, prasy Sorbońska Paryż, 2001, 295 str. ( ISBN 2894481845 i 9782894481844 )
- Andreas Motsch, "American ginseng: związek między tymi dwoma Indii, między ciekawością i nauki ", Études episteme , n o 26,1 st grudzień 2014( DOI 10.4000 / episteme.331 , prezentacja online , przeczytana online [PDF] , dostęp 6 stycznia 2018 )
-
Hospicjum-Anthelme Verreau , "Ojcze Lafitau i Gin Seng," w Joseph-François Lafitau poddaniem SAR M gr księcia Orleanu, regenta Francji, dotyczącej cenną rośliną GIN-Seng Tatarska odkrycia w Ameryce , Montrealu, Sénécal Daniel et Compagnie, 1858, s. 3–14
- Mélanie Lozat, Sara Petrella (red.), La plume et le calumet. Joseph-François Lafitau i „amerykańscy dzikusy” , Paryż, Classiques Garnier, coll. "Spotkania", 2019.
Linki zewnętrzne