Guanczowie

Guanczowie ( Berber ⵉⴳⵡⴰⵏⵛⵉⵢⵏ - Igwanciyen , wymawiane Igouinchiyène ) były grupy etnicznej i rdzennych mieszkańców tych wysp Kanaryjskich . Guanczowie byli jedynymi tubylcami zamieszkującymi region zwany Makaronezją , taki jak Azory , Wyspy Zielonego Przylądka , Madera i Wyspy Selvagens . Są jedynymi Berberami, którzy nie zostali zislamizowani . Ich cywilizacja jako taka zniknęła, ale pozostawiła ślady w kulturze kanaryjskiej i pewne ślady.

Historia

Hiszpański termin „  Guanczowie  ” byłby, według Núñeza de la Peña , zniekształceniem przez Hiszpanów „Guanchineta” , rdzennego terminu oznaczającego człowieka (Guana) z Teneryfy (Chinet). Ściśle mówiąc , Guanczowie są więc tylko aborygenami z Teneryfy. Termin ten został następnie rozszerzony na wszystkie rdzenne populacje archipelagu.

Początki

Większość rdzennych toponimów jest pochodzenia berberyjskiego , Guanczowie wydają się pochodzić z ludów libijskich . W genetyka wykazać pochodzenie Berberów z innych składek, krzyże, które mogą mieć miejsce w Afryce Północnej przed lądowaniem Homo sapiens na wyspach, bez liczenia bardziej nowoczesne składek. Brak starożytnych źródeł pisanych pozostawia pole otwarte na wszelkiego rodzaju hipotezy, dotyczące zarówno Atlantów, jak i Tainów z Portoryko poprzez neolityczną Anatolię czy europejskie Cro Magnon , wszystkie mniej lub bardziej związane z kulturą megalityczną (5 ° 3 ° Millennium), chociaż nie występuje na wyspach.

Według badania naukowego mumii Guanczów z 2017 r. , ich DNA pokazuje, że Guanczowie pochodzą z Afryki Północnej i są bardziej spokrewnieni z północnoafrykańskimi pochodzenia berberyjskiego niż jakakolwiek inna populacja uwzględniona w porównaniach, co potwierdza wcześniejsze badania, ale dodaje więcej szczegółów i niuansów, mówi Ricardo Rodríguez-Varela, badacz z Uniwersytetu Sztokholmskiego i główny autor badania opublikowanego w Current Biology .

Archeolodzy odkryli powiązanie między Guanczami , Iberomaurusami i Kapsami . „Typ Guanczów” Verneau został porównany do osobników Mechtoidów, którzy stanowią wyłączne ludzkie wsparcie przemysłu iberomaurusów w Maghrebie . Ostatnie odkrycia wykazały również obecność w środkowym holocenie przedstawicieli tej grupy Mechta-Afalou na wybrzeżu basenu Tarfaya, kontynentalnego zaplecza Wysp Kanaryjskich. Jeśli chodzi o typ protomediterranean, typ II Verneau, sam jest bardzo szeroko reprezentowany w Afryce Północnej, ale także w całym basenie Morza Śródziemnego. Osoby protomordziemnomorskie wydają się być ściśle związane z pojawieniem się przemysłu Capesian w Maghrebie, gdzie są poświadczone w czasach prehistorycznych i historycznych z tej cywilizacji epipaleolitycznej.

Mechtoidy i śródziemnomorskie typy ludzkie, używane w archeologii Afryki Północnej, zostały również zidentyfikowane na Wyspach Kanaryjskich przez antropologów, takich jak Fusté i Schwidetzky. Ten ostatni zaktualizował, nową terminologią, podziały rasowe określone przez Berthelot lub Verneau. Chociaż związek Berberów z tymi prehistorycznymi typami ludzkimi nie został w pełni wyjaśniony, jego obecność w prehistorii kanaryjskiej nigdy nie została zakwestionowana. Jak powiedział Fusté: „ludzie pochowani w kurhanach Gáldara stanowią grupę pozbawioną berberyjskiej grupy etnicznej i wyemigrowali na wyspę”.

W 2009 roku hiszpańskie zespoły (Uniwersytet Laguna) przeprowadziły na szczątkach mumii Guanczów badania genetyczne nad chromosomem Y , przekazywanym z ojca na syna i umożliwiającym prześledzenie męskiej linii rodziny lub grupy etnicznej. oraz Instytut Medycyny Sądowej Uniwersytetu Santiago de Compostela) oraz portugalski zespół (Instytut Patologii i Immunologii Uniwersytetu w Porto). Do tej pory badania koncentrowały się na mitochondrialnym DNA , które odzwierciedla ewolucję linii matczynych. Ta analiza genetyczna potwierdziła teorię o berberyjskim pochodzeniu tubylców z Wysp Kanaryjskich.

Z drugiej strony wyniki przynoszą również nowe odkrycia, takie jak fakt, że europejski wkład w obecną populację kanaryjską pochodzi głównie od mężczyzn, podczas gdy w przypadku linii matczynych występuje większa obecność pochodzenia berberyjskiego, co wskazuje na wysoki stopień związków między Europejczykami a kobietami Guanczów. To badanie chromosomu Y w populacji Wysp Kanaryjskich ujawniło wpływ europejskiej kolonizacji na populację mężczyzn Wysp Kanaryjskich. „Oceniając odsetek linii europejskich obecnych w obecnej populacji Wysp Kanaryjskich, odkryliśmy, że stanowią one ponad 90%” – powiedział Fregel. Jednak badania nad mitochondrialnym DNA (linia matczyna) na obecnej populacji wykazały niezwykłe przeżycie rodzimych linii, z udziałem matki przekraczającym 40%. Wkład Iberyjskiego i Europy do męskiego dziedzictwa genetycznego Wysp Kanaryjskich wzrosła z 63% w ciągu XVII th i XVIII th  century do 83% obecnie. W tym samym czasie wkład tubylców wzrósł z 31 do 17%, a subsaharyjczyków z 6 do 1%. Po stronie matki wkład europejski jest bardziej stały, ponieważ wzrósł z 48 do 55%, a dla aborygenów z 40 do 42%. Badania wykazują spadek spożycia subsaharyjskiego o 12 do 3% w ciągu ostatnich trzech stuleci.

Prehistoria i starożytność

Berberowie, którzy zamieszkiwali dużą część Afryki Północnej od czasów starożytnego Egiptu , mogliby w różnym czasie, z południowych wybrzeży dzisiejszego Maroka, przekroczyć tę część Atlantyku, i to przed czasami Fenicjan. oraz Kartagińczycy (okresy, za które uznaje się populację wyspy).

Teneryfa, a dokładniej Jaskinia Guanczów w Icod de los Vinos , dostarczyła najstarszych chronologii Wysp Kanaryjskich, datowanych na III wiek p.n.e.

Pierwsza podróż, podobno historycznie potwierdzona, która prawdopodobnie doprowadziła do odkrycia Wysp Kanaryjskich, to Hanno Periplus , która miała miejsce między 630 a 425 pne. Hanno, bogaty Kartagińczyk, który wyruszył w poszukiwaniu nowych szlaków handlowych, odkrywa wyspę pustą od mieszkańców, ale obdarzoną ważnymi ruinami, być może częścią tego, co od renesansu nazywa się archipelagiem Wysp Kanaryjskich. Jeśli ten fakt jest prawdziwy, ten szczegół wydaje się wskazywać, że długotrwałe susze istniały już w starożytności i że tubylcy czasami musieli zmieniać wyspy lub wracać na stały ląd, aby przetrwać.

Wydaje się, że pewna podróż badawcza miała miejsce za Juby II , piśmiennego króla Mauretanii z 25 roku p.n.e. AD do 23 AD. AD dotyczy identyfikacji fauny i flory, według Pliniusz w I st  wieku (Pliniusz Starszy, Historia Naturalis, VI, 37-2 ). Najpierw odwiedziłby cztery z siedmiu wysp archipelagu (obecna Fuerteventura, Lanzarote, Grasioza i Alegranza) i rozpoznałby piątą, Teneryfę; jego szóstym i ostatnim etapem byłaby Grand Canaria. Podaje krótki opis wysp, dzięki któremu można je dziś zidentyfikować, ale jeśli wspomina o małej świątyni na Lanzarote i pozostałościach budynków na Grand Canarii, to nie wspomina o tubylcach.

Źródła historiograficzne i wciąż trwające badania archeologiczne nie pozwalają stwierdzić, czy Guanczowie byli stałymi mieszkańcami Wysp Kanaryjskich.

Średniowiecze i czasy nowożytne

Brak jakichkolwiek śladów przenikania islamu wśród zamieszkujących je populacji w momencie przybycia Hiszpanów sugeruje, że byłaby to najdalsza migracja na zachód od Berberów, jaka nastąpiła między czasami Pliniusza Starego a podbojem muzułmańskim Maghrebu na VII p do IX -tego  wieku, a być może także przed 3000 BC. Część Guanczów zginęła, stawiając opór hiszpańskiemu podbojowi archipelagu , inni zostali sprzedani jako niewolnicy i najmocniej przyjęli wiarę katolicką , niektórzy zjednoczyli się przez małżeństwo ze zdobywcami.

Gospodarka cukrowa na Wyspach Kanaryjskich rozwinęła się w latach 90. XIV wieku, w ścisłym związku z portugalskim handlem niewolnikami. Podbój wyspy Palma w 1492 r. przez Alonso Fernández de Lugo został w ten sposób sfinansowany przez J. Berardiego i F. Riberola, dwóch członków sieci B. Marchionniego. Splądrowaniu wyspy towarzyszy eksterminacja i/lub zniewolenie tubylców. Kilka tysięcy Guanczów zostało zredukowanych do niewoli i deportowanych do huertas i posiadłości rolniczych w Walencji i Maderze . W latach 1489-1497 historyk António de Almeida Mendes odnalazł ślad 656 niewolników, którzy przybyli do samego portu w Walencji, z czego 80% stanowiły kobiety. Zamiast używać Guanczów w młynach kanaryjskich, Hiszpanie wolą usunąć ich z wyspy, aby odciąć ich od otoczenia i zredukować bunty .

Podsumowanie chronologiczne
Rok Wydarzenia
10 milionów lat pne. J.-C. Powstanie Wysp Kanaryjskich.
3000 pne J.-C. Pierwsze zasiedlenie Wysp Kanaryjskich przez kilka fal imigracji z Afryki Północnej.
1100 pne J.-C. Ewentualne rozpoznanie Wysp Kanaryjskich przez Fenicjan podczas wypraw w celach komercyjnych.
między 630 a 425 pne. J.-C. Pierwsza, historycznie potwierdzona, wyprawa prawdopodobnego odkrycia Wysp Kanaryjskich przez Hanno, zamożnego Kartagińczyka, który wyjechał w poszukiwaniu nowych szlaków handlowych i znalazł wyspę pustą od mieszkańców, ale obdarzoną znacznymi ruinami.
między 500 a 200 pne. J.-C. Nowa fala imigracji z Afryki Północnej; połączenie z możliwymi wcześniej istniejącymi populacjami tubylczymi.
I st  century Pliniusz Starszy donosi o wyprawie berberyjskiego króla Mauretanii Juby II na Wyspy Kanaryjskie. Termin Insula Canaria jest używany w odniesieniu do wyspy Gran Canaria . Inne źródła świadczą o prawdopodobnej znajomości archipelagu i jego mieszkańców, Guanczów ( Owidiusz w Metamorfozach ).
II th  century Na mapie świata Ptolemeusza południk 0 przechodzi przez El Hierro . Ze swej strony, Pauzaniasz Periegetus przywołuje Wyspy satyrid wykraczających poza Słupy Herkulesa , niektóre niezamieszkane i innych zaludnionych przez „   czerwonych skórki satyrów ” (lub „miedziany”) z ogonami prawie tak długo, jak te. Konie .
1312 Wyspy Kanaryjskie bada Lancelot Maloisel .
1402-1406 Jean de Béthencourt podbija wyspy Lanzarote , Fuerteventura i El Hierro w imieniu króla Kastylii Henryka III . Pozostawia relację ze swoich podróży, Le Canarien , która służy jako podstawa współczesnej wiedzy o Guanczach.
1435 Papież Eugeniusz IV publikuje encyklikę Sicut dudum potępiającą niewolnictwo praktykowane na Guanczach .
1441 Hiszpański franciszkanin Didakus ( Diego de Alcala ), misjonarz na Fuerteventurze, ewangelizuje tam Guanczów.
1478-1483 Guanczowie z Gran Canarii zostają pokonani i ulegli.
1492 Alonso Fernández de Lugo rozpoczyna podbój La Palmy .
1493 Próby pokoju z Guanczami z Teneryfy kończą się niepowodzeniem. Początek hiszpańskiej kampanii wojskowej przeciwko rdzennym królestwom.
1494-1496 Alonso Fernández de Lugo przybywa na Teneryfę . Przechodzi31 maja 1494 rw La Matanza dotkliwa porażka.

25 grudnia 1495Guanczowie zostają ostatecznie zmiażdżeni przez Hiszpanów w La Victoria . Teneryfa to ostatnia ujarzmiona wyspa. Oryginalna kultura Guanczów jest prawie całkowicie zniszczona.

Język

Wciąż istnieją świadectwa ich języka, Guanche  : kilka wyrażeń, toponimów i antroponimów (imiona własne ich wodzów), które pozostają jako nazwiska rodowe: te świadectwa pozwalają im łączyć je z Berberami . Wiadomo, że Guanczowie mówili idiomem berberyjskim, gdy Hiszpanie przybyli na wyspy.

Pisanie

Na większości wysp znaleziono znaki skalne . Domingo Vandewalle , wojskowy gubernator La Palmy, jako pierwszy rozpoznał ich w 1752 roku . To dzięki wytrwałości księdza z La Palmy, Don Aquilino Padran , niektórzy zostali zidentyfikowani na wyspie El Hierro .

W 1878 roku René Verneau odkrył w wąwozach Los Balos inskrypcje typu libijskiego. Te inskrypcje naskalne są bez wyjątku inskrypcjami libijskimi pochodzenia mauretańskiego . Na dwóch wyspach Teneryfie i La Gomerze , gdzie Guanczowie zachowali większą jednorodność etniczną niż na innych wyspach, nie znaleziono żadnego z tych napisów.

Guanczowie są również źródłem języka gwizdów zwanego silbo, który jest nadal praktykowany, zwłaszcza na wyspie La Gomera .

Toponimy Guanche z Wysp Kanaryjskich

Królowie Teneryfy

Przed podbojem wyspa Teneryfa została podzielona na dziewięć królestw zwanych menceyatos. Każdy miał króla:

Przed tym podziałem terytorialnym istniało tylko jedno królestwo, którego najsłynniejszymi królami byli Tinerfe i Sunta . Ichasagua był ostatnim członkiem wyspy Teneryfa po podboju kastylijskim.

Organizacja społeczna i polityczna

Społeczna i polityczna organizacja Guanczów różni się w zależności od wyspy. Niektóre podlegają dziedzicznej autokracji, w innych władze są wybierane. Na Teneryfie cała ziemia należy do wodzów, którzy wynajmują ją swoim poddanym. Na Gran Canarii samobójstwo jest uważane za honorowe, a gdy na tron ​​zostaje nowy przywódca, jeden z jego poddanych dobrowolnie oddaje mu honor, rzucając się do wąwozu. Na niektórych wyspach praktykowana jest poliandria, na innych monogamia . Ale wszędzie szanuje się kobiety i każdy cios zadany kobiecie przez uzbrojonego mężczyznę jest karany jako przestępstwo. Różne społeczeństwa na różnych wyspach bez wątpienia znały przemoc wewnątrzgrupową i międzygrupową.

Na Gran Canarii pewna liczba Guanczów, ocalałych (z podboju kastylijskiego) i odpornych na nowy porządek kolonialny, schroniłaby się na obszarach górskich i leśnych i przetrwałaby wystarczająco długo, by być ścigana, stracona, schwytana, zniewolona lub sprzedawany jako niewolnicy. Byliby znani pod nazwą „Inekaren” ( stojący, podniesiony, sporządzony ). Inekaren  (en) to także od 2008 roku nazwa rewolucyjnej organizacji kanaryjskiej, która dołączyła do Światowego Kongresu Amazigh w 2013 roku .

Droga życia

Guanczowie żywią się częściowo żywym inwentarzem (kozy, owce, świnie). Na El Hierro , że herreño wolfdog  (ES) , specyficzna dla wyspy, blisko do Wilk arabski , byłby wykorzystywany jako pies pasterski.

Guanczowie noszą ubrania wykonane z koziej skóry lub włókien tekstylnych, zgodnie z tym, co znaleziono w grobach na Gran Canarii. Cenią sobie biżuterię , naszyjniki z drewna, kamienia czy muszli wykonane w różnych wzorach. Używają głównie koralików ceramicznych o różnych kształtach, gładkich lub polerowanych, najczęściej czarnych i czerwonych. Malują swoje ciała. Pintaderas , terakota obiekty przypominające uszczelek, wydają się być używane tylko do malowania ciała, w różnych kolorach. Robią grubej ceramiki ogólnie bez dekoracji, ale czasami ozdobione pomocą gwoździ.

Społeczeństwo wojownicze może być wojownicze. Uzbrojenie Guanczów jest podobne do starożytnych ludów południowej Europy: topór z polerowanego kamienia na Gran Canarii, a często kamienny topór lub obsydian wyrzeźbiony na Teneryfie, włócznia , buława (czasem wyłożona kamiennymi grotami), oszczep i prawdopodobnie tarcza .

Dla siedliska Guanczowie żyją w naturalnych lub sztucznych jaskiniach , znajdujących się w górskich partiach, zaaranżowanych doraźnie. Na terenach, gdzie kopanie jaskiń nie jest możliwe, budują chaty lub okrągłe chaty i według tego, co mówią Hiszpanie, prymitywne fortyfikacje .

Podstawowy pokarm Guanche jest gofio , żywność wykonany z tosty zbóż oryginalnym Berber i wykonane z jęczmienia do pszenicy i kłącza z paproci .

Obrzędy pogrzebowe

Guanczowie praktykują mumifikację i balsamują swoich zmarłych. Odnaleziono dużą liczbę mumii w stanie całkowitego wysuszenia , ważących niewiele ponad 3 lub 4  kg . Istnieje kilka procesów balsamowania . Według aktualnych badań praktyka mumifikacji koncentruje się na Teneryfie, podczas gdy na innych wyspach została zachowana ze względu na czynniki środowiskowe. Na Gran Canarii zwłoki są po prostu owijane w skóry kozie lub owcze, podczas gdy na Teneryfie do przechowywania zwłok używa się produktu żywicznego, który następnie umieszcza się w trudno dostępnej jaskini lub zakopuje pod kurhanem. Praca w balsamowaniu jest zarezerwowana dla określonej klasy, kobiet dla kobiet i mężczyzn dla mężczyzn. Wydaje się, że balsamowanie nie było systematycznie praktykowane, a zwłoki są po prostu ukrywane w jaskiniach lub zakopywane.

Na La Palmie starzy ludzie zostają sami na śmierć, jeśli i kiedy chcą. Po pożegnaniu z bliskimi zostają zabrani do grobowej groty z miską mleka.

Religia

Niewiele wiadomo o religiach Guanczów. Wyznają powszechną wiarę w Najwyższą Istotę o imieniu Achamán na Teneryfie, Acoran na Gran Canarii, Eraoranhan w Hierro i Abora na La Palmie. Kobiety z Hierro czczą boginię o imieniu Moneiba. Bóg deszczu to Achuhucanac na Teneryfie. Tradycyjnie bogowie i boginie mieszkają na szczytach gór, z których schodzą, by słuchać modlitw wielbicieli. Na pozostałych wyspach mieszkańcy czczą Słońce ( Mag ), Księżyc, Ziemię i gwiazdy. Wiara w demony jest powszechna. Demon Teneryfy nazywa się Guayota i mieszka na szczycie wulkanu Teide , który jest piekłem zwanym Echeyde. W trudnych chwilach Guanczowie prowadzą swoje stada na poświęcone łąki, gdzie jagnięta są oddzielane od matek w nadziei, że ich żałosne beczenie przyciągnie łaskę Wielkiego Ducha. Podczas świąt religijnych wszystkie wojny, a nawet osobiste spory są zawieszone.

Interakcja z chrześcijaństwem

W 2019 r. na stanowisku Guanche, w gminie Buenavista del Norte , w północno-zachodniej części Teneryfy, znaleziono wyryty w skale krzyż chrześcijański zwrócony ku słońcu . Ten symbol, odkryty w megalicie używanym do rytuałów płodności i jako kalendarz słoneczny, wskazuje na możliwą wiedzę o chrześcijaństwie przez starożytnych Kanaryjczyków lub przynajmniej o tym symbolu (niekoniecznie wyłącznie chrześcijańskim).

Rytuały i uroczystości

Guanczowie nadali miesiącowi sierpień nazwę Beñesmer lub Beñesmen , co było również świętem dożynkowym, które odbyło się w tym miesiącu.

Na El Hierro Guanczowie Bimbachowie uhonorowali fontannę na drzewie, garoé .

Genetyczny

Pochodzenie Guanczów

Data pierwszej kolonizacji wysp przez człowieka nie jest dobrze znana, ale wydaje się, że sięga około 500 lat p.n.e.

Analiza genetyczna potwierdza to, co przypuszczano z powodów językowych: Guanczowie mają bardzo silne pokrewieństwo z populacjami północnoafrykańskich Berberów. Obejmuje to zatem również wpływy zewnętrzne wspólne dla populacji berberyjskich (i europejskich), przy czym nie są znane wzorce osadnictwa, można zachować jedynie podobieństwo genetyczne.

Wpływ na współczesną populację kanaryjską

Badanie genetyczne opublikowane w Current Biology w 2017 roku wskazuje, że Guanczowie ważą od 16 do 31% (w zależności od wysp lub społeczności) przodków współczesnych kanarków .

Aborygeni z Wysp Kanaryjskich i Portorykańczyków

Grupa portorykańskich studentów uniwersyteckich przeprowadziła badanie DNA mitochondrialnego, które wykazało, że obecna populacja Portoryko ma wysoki odsetek Aborygenów kanaryjskich wśród swoich przodków, zwłaszcza Guanczów, którzy zamieszkiwali wyspę z Teneryfy.

Ten typ genu Guanche wykryto również na Dominikanie . Praktyka niewolnictwa przez hiszpańskich kolonizatorów jest prawdopodobnie źródłem obecności tych genów w hiszpańskojęzycznej Ameryce Środkowej .

Powiązania z Anatolią

Według międzynarodowego badania, którego wyniki ogłoszono w 2017 r. i w którym uczestniczył Uniwersytet Complutense w Madrycie , pochodzenie genetyczne części Aborygenów z Wysp Kanaryjskich jako Berberów kontynentalnych wskazuje na genetycznych rodziców pierwszych anatolijskich rolników z Azji Mniejszej ( dziś w Turcji ). Dane te zostały odkryte dzięki analizie genomu, która również potwierdza, że ​​zdecydowana większość Aborygenów z Wysp Kanaryjskich pochodzi z Afryki Północnej . To nie są wnioski z badania, „pokrewieństwa” nie można zachować, ponieważ wzorce osadnicze Europy, Anatolii i Afryki Północnej są nieokreślone. Zauważamy jednak pewien stopień wspólnego podobieństwa genetycznego między tymi populacjami, osadnictwo na Anatolii mogło również nastąpić na wyspach południowej Europy lub z Afryki Północnej, podobnie jak osadnictwo w Europie, które pozostaje nieokreślone.

Uwagi i referencje

  1. „Wkład Iberyjczyków w męskiej puli genetycznej wzrasta z 63% w XVII - XVIII wieku do 83% w dzisiejszej populacji, czemu towarzyszy równoległy spadek liczby rdzennych samców (31% vs 17%) i sub składki -saharyjskie (6% vs 1%). Jednakże, względne proporcje żeńskiej basenie są zaskakująco stała dla Iberyjski (48% vs. 55%), a aborigines (40% vs. 42%), w 17 - 18- wieku do chwili obecnej, a tylko wkład kobiet pokazuje sub subsaharyjskiej an znaczny spadek (12% vs 3%). », Fregel i in. 2009, Demograficzna historia męskiej puli genowej Wysp Kanaryjskich: zastąpienie rodzimych linii genealogicznych europejskimi .
  2. Maca-Meyer i in. 2003, Starożytna analiza mtDNA i pochodzenie Guanczów .
  3. Estudio del genoma Taíno y Guanche
  4. n
  5. (es) "  Estudio de las momias guanches  " , na stronie historia.nationalgeographic.com.es ,13 maja 2019 r.(dostęp 16 grudnia 2019 r . ) .
  6. (es) „  Momia guanche  ” , na stronie www.nationalgeographic.com.es ,27 października 2017(dostęp 16 grudnia 2019 r . ) .
  7. E. B i J. Onrubia-Pintado , „Canary (Islands)” w Encyklopedii Berberów , Editions Peeters1 st kwiecień 1991( ISBN  9782857445814 , czytaj online ) , s.  1731-1755.
  8. Josué Ramos-Martin „  Amazigh tożsamość na Wyspach Kanaryjskich: historiografia jego początków  ”, Rok Maghrebu , n o  10,1 st lipca 2014, s.  143-162 ( ISSN  1952-8108 , DOI  10.4000 / anneemaghreb.2056 , czytanie online , dostęp 13 stycznia 2019 ).
  9. (FUSTE, 1962, 112)
  10. „W rdzennych szczątkach wykryto autochtoniczne (E-M81) i wybitne (E-M78 i J-M267) berberyjskie linie chromosomu Y, potwierdzając pochodzenie ich przodków z północno-zachodniej Afryki, co potwierdza wcześniejsze wyniki mitochondrialnego DNA.”, Fregel i in. 2009, Demograficzna historia męskiej puli genowej Wysp Kanaryjskich: zastąpienie rodzimych linii genealogicznych europejskimi .
  11. Protohistoria Teneryfy
  12. "  Juba II, król, uczony i pisarz - autor ''Libicy'' odradza się ze swoich popiołów  " , na blog.com , nacerboudjou.over-blog.com/ ,9 września 2009(dostęp 5 września 2020 r . ) .
  13. Almeida Mendes António, „  Sieci iberyjskiego handlu niewolnikami na Północnym Atlantyku (1440-1640)  ”, Annales. Historia, Nauki społeczne , 2008/4 (63 rok), s.  739-768 ( czytaj online ).
  14. Almeida Mendes António, „Sieci handlu niewolnikami iberyjskiego na Północnym Atlantyku (1440-1640)”, Annales. Historia, nauki społeczne , dwa tysiące osiem czwarta ( 63 th lat), p.  739-768 . DOI: 10.3917 / anna.634.0739. URL: https://www.cairn.info/revue-annales-2008-4-page-739.htm
  15. Pauzaniasz, Opis Grecji , rozdz. 23 ust. 5 i 6
  16. Conrado Rodríguez-Maffiote: „Estamos en uno de los mejores momentos en cuanto a la Investigación sobre la cultura Guanche”
  17. Encuentran una cruz cristiana en un yacimiento de culto Guanche na Wyspach Kanaryjskich
  18. Historia de las siete islas de Canaria
  19. Opis i historia królestwa Wysp Kanaryjskich: antes Afortunadas, con el parecer de sus fortificaciones.
  20. „  Genomic Analyzes of Pre-European Conquest Human Remains from the Canary Islands Reveal Close Affinity to Modern North Africans  ”, Rodríguez-Varela i in., Current Biology , 6 listopada 2017 r.; 27 (21): 3396-3402.e5. doi: 10.1016 / j.cub.2017.09.059. Epub 2017 Październik 26.
  21. Studio odkrywania obecności genów Guanche w República Dominikana

Zobacz również

Bibliografia

Powiązane artykuły

Linki zewnętrzne