Fundamento de Esperanto

Fundamento de Esperanto

Tytuł oryginalny	(eo)  Fundamento de Esperanto
Zawiera	Ćwiczenia z międzynarodowego języka Esperanto ( d ) Universala Vortaro ( d ) Fundamento de Esperanto / Gramatyka ( d )
Języki	Esperanto , francuski , angielski , niemiecki , rosyjski , polski
Autor	Louis-Lazare Zamenhof
Przedmiot	esperanto

Fundamento de Esperanto ( Fundacja Esperanto ) to książka napisana przez Ludwik Zamenhof w 1905 roku.

Opublikowany wiosną 1905 i sformalizowane przez 4 -tego  artykułu z Deklaracją Boulogne „Bulonja Deklaracio”, a następnie zatwierdziła09 sierpnia 1905na pierwszy Światowy Kongres Esperanto w Boulogne-sur-Mer , Fundamento ustawić zasady Esperanto języka w 1905 roku .

Fundamento składa się z czterech części: Przedmowa, A gramatycznych , zbiór ćwiczeń i słownikowych . Niektóre części Fundamento są napisane w 5 językach ( francuskim , angielskim , niemieckim , rosyjskim i polskim ).

Poniższe teksty są tekstami oryginalnymi, które ukazały się w Fundamento w 1905 roku: francuska wersja gramatyki i wyciąg ze słownika .

Gramatyka

Alfabet

List	Wymowa / francuski		List	Wymowa / francuski
Α, a,	w		K, k,	k
B, b,	b		L, l,	l
CC,	ts (car)		M, m,	m
CC,	tch (czeski)		N, n,	nie
D, d,	re		O, o,	O
E, e,	mi		P, p,	p
F, f,	fa		R, r,	r
G, g,	g twardy (rękawiczka)		S, s,	ss, ç
Ĝ, ĝ,	dj (adiutant)		Ŝ, ŝ,	ch (kot)
H, h,	lekko ssało		T, t,	t
Ĥ, ĥ,	mocno ssane		Ty	lub
Ja, ja,	ja		Ŭ, ŭ,	w
Nie słowo,	y (oczy)		V, v,	v
Nie słowo,	jot		Z, z,	z

Uwaga. - Typografie, które nie mają znaków ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ, ŭ, mogą je zastąpić cx, gx, hx, jx, sx, ux lub użyć h zamiast x.

Części mowy

• Zasada 1 . Esperanto ma tylko jeden określony rodzajnik (la), niezmienny dla wszystkich rodzajów , liczb i przypadków . Nie ma przedimka nieokreślonego . Uwaga. - Artykuł jest używany tak samo, jak w języku francuskim lub niemieckim. Ale ludzie, którym może to stanowić pewne trudności, mogą z niego nie korzystać.
• Zasada 2 . Rzeczownik zawsze kończy się na „o”. Aby utworzyć liczbę mnogą , dodajemy „j” do liczby pojedynczej. Język ma tylko dwa przypadki: mianownik i biernik . Ten ostatni jest tworzony z mianownika przez dodanie „n”. Pozostałe przypadki są oznaczone przyimkami : dopełniacz przez „de” (de), celownik przez „al” (to), ablative przez „per” (przez, za pomocą) lub inne przyimki w kierunku. Np .: patr'o - ojciec; al la patr'o - do ojca, de la patr'o - do ojca, la patr'o'n - do ojca (biernik, tj. dopełnienie bezpośrednie), per la patr'o 'j - przez ojców lub przez środki ojców, la patr'o'j'n - ojcowie (accus. plur.), por la patr'o - dla ojca, kun la patr'o'j - z ojcami itd.
• Zasada 3 . Przymiotnik zawsze kończy się na „a”. Jej przypadki i numery są oznaczone w taki sam sposób, jak w materiale. Znak porównawczy składa się ze słowa „pli” - plus, a stopień najwyższy ze słowem „plej” - plus. „Tamto” porównawczego przekłada się na „ol”, a „z” superlatywu na „el” (z). Np .: fold blank'a ol neĝ'o - bielszy niż śnieg; mi hav'as la plej bel'a'n patr'in'o'n el ĉiu'j - Mam najpiękniejszą mamę ze wszystkich.
• Zasada 4 . W Cardinal przymiotników liczbowe są niezmienne: unu (1), du (2), tri (3) kvar (4) Kvin (5), SES (6), wrzesień (7), OK (8), Nau (9 ), dek (10), sto (100), mil (1000). Dziesiątki i setki są tworzone przez prostą kombinację pierwszych dziesięciu liczb. Do przymiotników liczebników głównych dodajemy: końcówkę (a) przymiotnika dla liczebników porządkowych; obl, dla liczebników mnożących; włączony, dla liczb mieszanych; op, dla numerów zbiorczych. Umieściliśmy po przed tymi liczbami, aby oznaczyć liczby rozdzielające. Wreszcie w języku przymiotników liczebnikowych można używać rzeczownikowo lub przysłówkowo. Np .: Kvin'cent tri'dek tri - 533; kvar'a - czwarty; tri'obl'a - potrójny; kvar'on'o - ćwiartka; du'op'e - dwa; po kvin - w tempie pięciu (każdy); unu'o - (ta) jedność; sep'e - siódmy.
• Zasada 5 . Te zaimki osobowe są: mi (ja, ja), VI (ty, ty, ty), li (on, go), SI (ona), GI (on, ona, zwierząt lub rzeczy), SI (self), ni (my), ili (oni, oni), oni (on). Aby uczynić z nich przymiotniki lub zaimki dzierżawcze , dodajemy końcówkę (a) przymiotnika. Zaimki są odmieniane jak rzeczownik. Np .: mi'n - moi, me (accus.), Mi'a - mon, la vi'a'j - yours.
• Zasada 6 . Czasownik nie zmienia się dla ludzi, ani dla liczb. Np.: Mi far'as - I tak, la patr'o far'as - ojciec tak, ili far'as - oni.
  • Formy czasownika:
    • Czas teraźniejszy charakteryzuje się as ; np .: mi far'as - tak.
    • Czas przeszły przez to : vi far'is - zrobiłeś, zrobiłeś.
    • Przyszłość według kości : ili far'os - zrobią.
    • Warunkowe, przez nas : ŝi far'us - zrobi.
    • Tryb rozkazujący, przez u: far'u - zrób, zrób; ni far'u - zróbmy.
    • Bezokolicznik, by i : far'i - do zrobienia.
    • Imiesłów czynny czasu teraźniejszego, przez „ant”: far'ant'a - działanie, far'ant'e - działanie.
    • Imiesłów czynny czasu przeszłego, przez „int”: far'int'a - zrobił.
    • Imiesłów czynny przyszłości, przez „ont”: far'ont'a - do zrobienia, kto zrobi.
    • Imiesłów bierny czasu teraźniejszego, przez „at”: far'at'a - robi się, że robimy.
    • Imiesłów bierny czasu przeszłego przez 'it': far'it'a - zrobione, zrobione.
    • Imiesłów bierny przyszłości, przez „ot”: far'ot'a - do zrobienia, to zrobimy.
    • Strona bierna to tylko połączenie czasownika „esti” (być) i imiesłowu teraźniejszego lub przeszłego danego czasownika biernego. „Of” lub „by” dopełnienia pośredniego przechodzi przez of. Np.: Ŝi est'as am'at'a de ĉiu'j - jest kochana przez wszystkich (cz. Pres.: Rzecz jest zrobiona). La pord'o est'as ferm'it'a - drzwi są zamknięte (cz. Nr: sprawa została wykonana).
• Zasada 7 . Przysłówek charakteryzuje e . Jego stopnie porównania są oznaczone w taki sam sposób, jak stopnie przymiotnika. Np .: mi'a frat'o pli bon'e kant'as ol mi - mój brat śpiewa lepiej niż ja.
• Zasada 8 . Wszystkie przyimki same w sobie chcą mianownika.

Główne zasady

• Zasada 9 . Każde słowo jest wymawiane absolutnie tak, jak zostało napisane.

• Zasada 10 . Tonik akcent jest zawsze umieszczony na przedostatniej sylabie .

• Zasada 11 . Słowa złożone uzyskuje się poprzez prostą kombinację elementów, które je tworzą, zapisanych razem, ale oddzielonych małymi liniami (1). Podstawowe słowo musi zawsze znajdować się na końcu. Za słowa uważa się zakończenia gramatyczne. Np.: Vapor'ip'o (parowiec) tworzą: para - para, bateauip - łódź, o - charakterystyczne zakończenie rzeczownika. (1). W listach lub w książkach, które są adresowane do osób znających już język, te drobne cechy można pominąć. Ich celem jest umożliwienie każdemu łatwego znalezienia w słowniku dokładnego znaczenia każdego elementu słowa, a tym samym uzyskania jego pełnego znaczenia, bez wcześniejszego studiowania gramatyki.

• Zasada 12 . Jeśli w zdaniu znajduje się inne słowo o znaczeniu przeczącym, przysłówek nie jest usuwany. Np .: mi neniam vid'is - nigdy nie widziałem.

• Zasada 13 . Jeśli słowo oznacza miejsce, do którego zmierzamy, przyjmuje końcówkę biernika. Np .: kie vi est'as? - gdzie jesteś? kie'n vi ir'as? - gdzie idziesz? mi ir'as Pariz'o'n - jadę do Paryża.

• Zasada 14 . Każdy przyimek w esperanto ma niezmienne i dobrze zdefiniowane znaczenie, które determinuje jego użycie. Jeśli jednak wybór tego drugiego, a nie tego, nie jest wyraźnie narzucony umysłowi, używa się przyimka I, który sam w sobie nie ma żadnego znaczenia. Np .: ĝoj'i je tio - cieszyć się tym, rid'i je tio - śmiać się z tego, enu'o je la patr'uj'o - żal ojczyzny. W żaden sposób nie ucierpi na tym klarowność języka, gdyż we wszystkich z nich używany jest w takim przypadku jakiś przyimek, pod warunkiem, że jest to usankcjonowane użyciem. Esperanto przyjmuje jedyny przyimek „ja” dla tego urzędu. W jego miejsce możemy jednak użyć biernika bez przyimka, gdy nie należy się obawiać amfibologii .

• Zasada 15 . Słowa „cudzoziemcy” tj. te, które większość języków zapożycza z tego samego źródła, nie zmieniają się w Esperanto. Biorą tylko pisownię i końcówki gramatyczne języka. Ale kiedy w jakiejś kategorii kilka różnych słów wywodzi się z tego samego rdzenia, lepiej jest użyć tylko podstawowego słowa, bez zmian, a pozostałe uformować zgodnie z regułami języka międzynarodowego. Np .: tragedy - tragedi'o, tragic - tragedi'a.

• Zasada 16 . Końcówki rzeczowników i artykułów można usunąć i zastąpić apostrofem . Np .: Ŝiller ”(Schiller) zamiast Ŝiller'o; „de l” mond ”zamiast„ de la mondo ”.

Słownik

UNIVERSALA VORTARO DE LA LINGVO INTERNACIA ESPERANTO

Ĉion, kio estas skribita en la lingvo internacia Esperanto, oni povas kompreni kun helpo de tiu ĉi vortaro. Vortoj, kiuj formas kune unu ideon, estas skribataj kune, sed dividataj unu la alia per streketo, tiel ekzemple la vorto „frat'in'o”, prezentante unu ideon, estas kunmetita el tri vortoj, el kiuj ĉiun oni devas ser devi.

Z pomocą tego słownika można zrozumieć wszystko, co jest napisane w międzynarodowym języku esperanto. Słowa, które razem tworzą jedną ideę, są zapisywane razem, ale są oddzielone od siebie małymi linijkami. Na przykład słowo „frat'in'o”, które wyraża tylko jedną ideę, składa się z trzech słów, a każde z nich szuka siebie.

Za pomocą tego słownictwa można przetłumaczyć wszystko, co jest napisane w międzynarodowym języku esperanto. Jeśli do wyrażenia jednej idei potrzeba kilku słów, należy je zapisać w jednym, ale oddzielone przecinkami; np. "frat'in'o" choć jedna idea składa się jeszcze z trzech słów, których należy szukać oddzielnie w słowniku.

Alles, was in der internationalen Sprache Esperanto geschrieben ist, kann man mit Hülfe dieses Wörterbuches verstehen. Wörter, welche zusammen einen Begriff bilden, werden zusammen geschrieben, aber von einander, durch einen senkrechten Strich getrennt; więc ist z. B. das Wort "frat'in'o", welches einen Begriff bildet, aus drei Wörtern zusammengesetzt, deren jedes besonders zu suchen ist.

Все, что написано на международномъ языкѣ Эсперанто, можно понимать съ помощью этого словаря. Слова составляющія вмѣстѣ одно понятіе, пишутся вмѣстѣ, но отдѣляются другъ отъ друга черточкой; такъ напримѣръ слово »frat'in'o”, составляя одно понятіе, сложено изъ трехъ словъ, составляя одно понятіе, сложено изъ трехъ словъ, изъ которыхр нокододоы хододос.

Wszystko co napisano w języku międzynarodowym Esperanto, można zrozumieć przy pomocy tego słownika. Wyrazy, stanowiące razem jedno opakowanie, pisze się razem, lecz oddziela się kréską pionową; tak naprzykład wyraz "frat'in'o" stanowiący jedno słowo, złożony jest z trzech wyrazów, z każdego należy szukać oddzielnie.

Tylko kilka przykładów ( pełna wersja online )

• ĉirkaŭ dookoła, dookoła | około, około | um, herum, gegen | около, кругомъ |
• desegn ' narysować | projekt, przeznaczenie | zeichnen | чертить | kreślić, rysować.
• dom dom | dom | Haus | домъ | dom.
• efik ' działać, działać | efekt | wirken | дѣйствовать | działa, skutkonwać.
• buk pediatryczny | buk | Dziennik | букъ | buk.
• przędza " przędza | jego | Sohn | сынъ | syn.
• smak podmuchu | smak | Geschmack | вкусъ | smak, podmuch.
• Chaos ĥaosa | chaos | Chaos | хаосъ | zamęt, chaos.
• har ' hair | włosy | Haar | волосъ | włos.
• czyjeś ies | czyjeś | irgend jemandes | чей-нибудь | czyjś.
• niemowlę dziecko | dziecko | Rodzaj | дитя | dziecięcy.
• ĵaŭd ' czwartek | Czwartek | Donnerstag | четвергъ | czwartek.
• kolekt ' zbierać, zbierać | zbierać | sammeln | собирать | zbierać.
• zaprawa morter | zaprawa | Mörtel | замазка | zaprawa (wapienna).
• mult ' wiele, wiele | dużo, wiele | stary | много | wiele.
• ani my | my | wir | мы | mój.
• oliv ' oliwek | oliwkowy | Oliwka | маслина | oliwa.
• pentr ' malować | malować | malen | рисовать | rysować, malować.
• pudr w proszku | proszek | Puder | пудра | puder.
• reciprok ' wzajemne, wzajemne | wzajemne, wzajemne | gegenseitig | взаимный | wzajemny.
• ruz ' przebiegły, sprytny | sztuczka, sztuczka | listig | хитрый | chytry.
• ŝakal ' szakal | szakal | Schakal | шакалъ | szakal.
• sam 'to samo (co nie jest inne) | to samo | selb, selbst (z. B. derselbe, daselbst) | же, самый (напр. тамъ же, тотъ самый) | źe, sam (np. tamźe, ten sam).
• rekin ŝark | rekin, pies morski | Haifisch | акула | haja, wilk morski.
• sekv ' follow | śledzić | folgen | слѣдовать | nastąpić.
• obs ' serwis | komplet naczyń, talerzy itp. | Serwis | сервизъ | serwis.
• pragnienie ' być spragnionym | pragnienie | dursten | жаждать | pragnąć, doznawać pragnienia.
• ty herbata | herbata | Ciebie | чай | herbata.
• util ' przydatne | przydatne | nützlich | полезный | pożyteczny.
• vulp ' lis | lis | Fuchs | лисица | Lilia.

Uwagi i odniesienia

1. Fundament musi być całkowicie niematerialny, nawet z błędami , przedmowa L. L. Zamenhofa
2. Ta propozycja Zᴀᴍᴇɴʜᴏғ z Dua Libro  (eo) w 1888 roku jest jedyną propozycją zawartą w Fundamento  : zobacz odpowiednią część na stronie Akademii Esperanto . Jednak notacje „cx, gx, hx, jx, sx, ux” pojawiły się w latach 1960 ze względu na przetwarzanie danych przed pojawieniem się Unicode obsługującego te sześć liter diakrytycznych. Inne, mniej lub bardziej sporadyczne reprezentacje, takie jak „^ g” „u („ „g” ”zostały użyte, ale żadna z nich nie jest częścią Fundamento) .

Linki zewnętrzne

• Oryginalny tekst z Akademii Esperanto (w języku francuskim)
• Fundamento de Esperanto (w esperanto)
• Szczegółowy komentarz do Fundamento , 2 tomy. 2014, 650 s. (w esperanto).

Powiązane artykuły

• Kultura esperancka