Zakwaszenie wody słodkiej

Wyrażenie zakwaszenie wód słodkich oznacza zjawisko zakwaszenia wód innych niż morskie, gdy zakwaszenie to ma podłoże antropogeniczne .

Dotyczy to m.in. jezior wodnych , stawów , stawów , źródeł , strumieni i rzek , a także wód odpływowych, a nawet gruntowych . W związku z tym czasami na tej liście znajduje się woda słonawa.

Dla chemika zakwaszenie to spadek pH świeżej wody. Gdy jest to spowodowane związkami azotu, zakwaszeniu często towarzyszą zjawiska eutrofizacji .

Kiedy jest antropogeniczny i ma negatywny wpływ na ekosystemy , jest jedną z form zanieczyszczenia wody  ; rozproszone i „transgraniczne”.

Typologie (w zależności od pochodzenia zasolenia)

Zjawiska zakwaszenia wody słodkiej można podzielić na trzy główne kategorie w zależności od ich pochodzenia:

Główne zanieczyszczenia zakwaszające w wodzie

Te zanieczyszczenia to głównie:

  1. dwutlenek siarki i inne związki siarki; pochodzą głównie ze stosowania paliw kopalnych w przemysłowych i prywatnych kotłach i silnikach; związki siarki emitowane przy wykorzystaniu paliw kopalnych ( ropa , węgiel , gaz ziemny , kondensat gazu ziemnego ). Siarka podczas spalania przekształca się w dwutlenek siarki będący źródłem kwasu siarkowego i kwasu siarkowego .
  2. z antropogenicznych związki azotu (pośrednio lub bezpośrednio wytwarzane przez fotochemiczne , ewentualnie z gazów prekursorowych wytwarzanych przez przemysł, ruchu samochodowego, w rolnictwie przemysłowych i grzewczych paliwami, które wytwarzają się tlenki azotu , źródło ' kwasu azotawego i kwasu azotowego zanieczyszczających powietrze i deszcz , mgła , rosa ...
    Ich rola była długo niedoceniana pod względem udziału w zakwaszaniu środowiska, ale potwierdziły to liczne badania, w szczególności oparte na analizach izotopowych, które pozwoliły wykazać, że azot kwas wchodzący w interakcje z kationami w dziale wodnym faktycznie pochodzi w dużej mierze z nawozów azotowych (w tym we Francji);
  3. dwutlenek węgla antropogenicznych atmosferyczne).

Zakwaszacze te często mogą działać samodzielnie lub łączyć i zwielokrotniać swoje działanie (efekt synergistyczny koktajli zanieczyszczających).

Proces zakwaszania

W przypadku głównych zakwaszaczy przejście od odpadów antropogenicznych do zakwaszenia wody lub gleby odbywa się w kilku etapach:

  1. Emisja do wody, powietrza lub gleby gazów lub aerozoli zawierających kwasy lub ich prekursory;
  2. utlenianie prowadzi do powstawania jonów (na przykład jony siarczanowe, chlorki i azotany ..);
  3. bardziej lub mniej pełne rozpuszczenie w deszczu lub świeżej wody tych jonów;

to znaczy, tworzenie tych jonów odpowiada tworzeniu się kwasu (kwasu siarkowego , azotowego i solnego w roztworze, w odniesieniu do trzech jonów przytoczonych jako przykład powyżej), z jednoczesnym tworzeniem się towarzyszących im kationów zasadowych ( głównie wapń , magnez , potas itp.). Tak długo, jak te kationy są dostępne w środowisku (co jest bardziej prawdopodobne w dużym dziale wodnym, którego geologiczna natura to głównie wapień, obszary, które często odpowiadają lokalizacji zlewni i zlewni wody pitnej na obszarach wapiennych, podczas gdy w glinach) lub strefy granitowe , ze względu na brak zwierciadła wód , zlewnie wykonuje się w rzekach lub jeziorach, a raczej w górnych zlewiskach, gdzie woda jest zwykle mniej mętna i mniej zanieczyszczona, ale gdzie może być najbardziej zakwaszona, ponieważ kwas, który zawiera, miał mniej czasu do zneutralizowania przez kationy w ośrodku Niezależnie od kontekstu, jeśli brakuje kationów w roztworach, woda staje się „  agresywna chemicznie  ” dla wielu żywych gatunków;

  1. cyrkulacja w środowisku nadmiaru jonów wodoru w wodzie (woda w stanie ciekłym , para , spray itp.).

Czynniki wpływające na zakwaszenie

Kilka czynników na siebie wpływa, w tym:

Konsekwencje zdrowotne

Z wyjątkiem przypadku „kwas odwodnienia kopalni” , które mogą uzasadniać całkowitego zakazu pływania i działalności rekreacji wodnych , zakwaszenie jest zwykle zbyt jasne dla że istnieje bezpośrednie zagrożenie dla spalić na skórę ludzką , gdy z kąpieli na przykład.

Ryzyka są głównie pośrednie:

Konsekwencje geofizyczne

Woda kwaśna jest bardziej agresywna w stosunku do podłoży, z którymi się styka. Wydaje się więc, że zakwaszenie wód powierzchniowych może pogorszyć pewne zjawiska pogłębiania się cieków wodnych (w miękkich skałach wapiennych, a zwłaszcza w tzw. Ciekach „  wysokoenergetycznych  ”) oraz w kontekście krasowym . Zakwaszenie może również zmniejszyć zdolność nanofiltracji lub mikrofiltracji niektórych skał zbiornikowych wrażliwych na kwasy (w szczególności wapień, przepuszczalny, ale niezbyt wadliwy).

I odwrotnie, dalej w górę, minerały solubilizowane w tych substratach lub w innym miejscu mogą krystalizować lub zasilać zjawiska biomineralizacji glonów lub mikroorganizmów , które mogą wyjaśniać pewne blokady zalegające w dnie cieków wodnych . Zjawisko to wynika ze sprzężenia co najmniej 3 mechanizmów (adhezja bakterii i tworzenie biofilmów , tworzenie osadów oraz filtracja-sedymentacja cząstek i nekromasy). Bio-mineralny zatykanie czasami pełnego dna rzeki czasami zaobserwować, które następnie mogą mieć poważne konsekwencje dla ekosystemu, szczególnie na bezkręgowców i innych gatunków bentosem i hyporheos . Ten rodzaj zatykania był badany na przykład we Francji w ramach funduszu Loue . Może to być bardzo skuteczne i bardzo odporna, na przykład, w przypadku żelaza comatage (strącanie żelaza i czasem innych metali lokalnie obficie w glebie)
Tego rodzaju zatkanie wpływa ekologicznego funkcjonowania cieku wodnego, a to w pewnych przypadkach może również kontekst:

Konsekwencje ekologiczne

Zakwaszanie wody indukuje zmiany w chemii i biochemii w środowiskach wodnych , od źródła do ( ostatecznie ) oceanu. Odczyn pH wszystkich powierzchniowych wód morskich znacznie się obniżył od 1751 do 2004 roku (średnio od 8,25 do 8,14).

Po przekroczeniu pewnych progów (mówimy również o „  ładunkach krytycznych  ”, pojawiają się szkodliwe skutki dla gatunków i ekosystemów z powodu podwójnego efektu:

  1. hamujący efekt zwapnienia (patrz szczerze mówiąc korozyjny), który może a priori wpływać na wszystkie gatunki wodne, które muszą wiązać węglany, aby wytworzyć swoją skorupę, radulę lub szkielet (około sześciu teramoli aktywnego azotu i dwa teramole siarki byłoby wstrzykiwane każdego roku na Ziemię „s atmosfery . jest to znacznie mniej niż 700 teramoles CO 2, ale wystarczające, aby wywołać skutki ekotoksyczne w pewnych kontekstach krajobrazowych );
  2. kwasowość wody lub wilgotnej gleby umożliwia lub znacznie sprzyja zawieszaniu i solubilizacji, a w konsekwencji mobilności i biodostępności wielu toksycznych i niepożądanych pierwiastków ( metale ciężkie , metaloidy , radionuklidy itp.).

Niewiele gatunków zwierząt przeżywa przy pH poniżej 5, a tylko kilka bakterii ekstremofilnych przeżywa przy bardzo niskim pH (w tym w kwaśnej wodzie drenażowej).

Ponadto azot jest również silną eutrofizacją, zwłaszcza w postaci amoniaku (toksycznego i ekotoksycznego poza określonymi progami), amonu, a nawet więcej NO3 - który jest szczególnie rozpuszczalny w słodkiej wodzie. Azot antropogeniczny jest jedną z głównych przyczyn eutrofizacji lub dystrofizacji stawów, jezior, bagien i rzek oraz niektórych gleb. Atmosferyczny gaz amonowy pochodzi w szczególności z nawozów pochodzenia zwierzęcego i nawozów azotowych  ; po ponownym osadzeniu na wilgotnej glebie lub rozpuszczeniu w wodzie azot ten może wytwarzać kwas azotowy i wolne jony wodoru. Fosfor pochodzący ze ścieków był lub czasami jest zaangażowany w pewne zjawiska eutrofizacji jezior i innych zbiorników wodnych, ale eutrofizacja wody słodkiej i słabo zmineralizowanej ma również niekorzystne skutki. Modyfikacje florystyczne. (utrata różnorodności biologicznej i / lub różnorodności genetycznej ) wywołana zakwaszeniem wody często wynika z połączonych skutków zakwaszenia i eutrofizacji wywołanych przez kwaśny opad pochodzenia przemysłowego, rolniczego, drogowego i miejskiego.

Regiony górskie i przedgórskie nie są oszczędzane przez zakwaszenie (szczególnie w naturalnie kwaśnych obszarach granitowych), na przykład jeziora subalpejskie są zanieczyszczone siarczanem amonu . Każdy system lub ekosystem bardzo świeżej i naturalnie kwaśnej wody jest na nią podatny. Badania przeprowadzone we Włoszech i Holandii wykazały, że dla badanych terenów „we wszystkich tych przypadkach efekt zakwaszenia spowodowany przemianami biochemicznymi amonu, a zwłaszcza utlenianiem amonu, dobrze wykazany przez obniżenie pH do wartości Poniżej 4 ” .

Wpływ na ryby

Po przekroczeniu pewnych progów zakwaszenia (i zawartości niepożądanych pierwiastków w wodzie) niektóre gatunki, a następnie wszystkie gatunki ryb znikają. Zostało to wykazane w szczególności w północnej Europie w jeziorach i rzekach dotkniętych „kwaśnymi deszczami”, które zostały poddane działaniu wapnia (kreda, wapno). Należy jednak zauważyć, że kompleksy gliniasto-humusowe tam , gdzie występują, mogą ograniczać negatywne skutki zakwaszenia.

Wykazano niepokojące skutki neurologiczne i behawioralne u ryb narażonych na działanie zakwaszonej wody (in situ oraz w laboratorium).
Węch ryb jest dla nich niezbędny, aby rozpoznać biochemiczną i węchową sygnaturę ich siedliska, własnego gatunku oraz gatunków konkurujących lub drapieżnych. Jednak ostatnio wykazano, że u ryb morskich powyżej progu (już osiągniętego w niektórych obszarach wulkanicznych, gdzie CO 2naturalnie odgazowuje z dna), zakwaszenie wody poważnie zakłóca zachowanie niektórych gatunków ryb, które wydają się być niewrażliwe na zapachy lub postrzegają je w inny sposób, w tym zapachy używane przez ryby do orientacji oraz zapachy ich drapieżników lub te, które pozwalają narybek wykrywa obszary szkółkarskie i nie daje się ponieść prądowi. Bardziej poważne: przy pH 7,8 (które będzie równe pH ciepłych mórz około 2100 według badań prospektywnych) larwy anemonefish ( Amphiprion percula ) zamiast uciekać bodźcami węchowymi, które normalnie je odpychają (zapach drapieżnika), są wabione do tego zapachu; a powyżej pH 7,6 larwy tego gatunku nie wydają się już dostrzegać żadnych bodźców węchowych, co znacznie zwiększa ryzyko ich drapieżnictwa (bardzo dobrze pokazano w australijskim filmie dokumentalnym wyemitowanym na Arte w 2014 r.). Wydaje się, że ryby mięsożerne są bardziej dotknięte tym zjawiskiem niż ryby roślinożerne. Nie wiadomo na pewno, czy jest to samo zakwaszenie, czy wciąż niezrozumiany efekt CO 2.jako molekuły na rybach, ale naukowcy podsumowali w 2012 roku badanie, w którym zakwaszenie wpływa na neurotransmisję układu węchowego ryb.
Ponadto inne badanie wykazało w 2011 r., Że słuch błazenek jest również degradowany (od etapu młodocianego) w zakwaszonej wodzie, co może zakłócić jego zdolność ucieczki lub orientacji. Nie wiadomo, czy i po jakim czasie te nienormalne i szkodliwe zachowania mogłyby zostać skorygowane przez mechanizmy doboru naturalnego, czy też mogą spowodować zniknięcie gatunków, które są ich ofiarami.

Wydaje się, że możliwość występowania podobnych skutków u ryb słodkowodnych narażonych na działanie zakwaszonej wody nie została jeszcze zbadana.

Wpływ na zwierzęta z wapiennymi muszlami lub osłonką

Po przekroczeniu pewnych progów zakwaszenia wody, zwierzęta z wapiennymi muszlami lub teką (a zwłaszcza ich larwami) mają trudności z syntezą swojej tuszki , szkieletu planktonowego lub skorupy .

Wykazano, że w środowisku morskim im większe zakwaszenie, tym bardziej te gatunki, w tym mikroskopijny plankton będący podstawą łańcucha pokarmowego, mają trudności z biosyntetyzacją węglanu wapnia. Zjawisko to było badane szczególnie w przypadku ostryg ze względu na ich interes ekonomiczny, ale nadal jest słabo oceniane w słodkiej wodzie, gdzie progi są z pewnością różne.

Wpływ na usługi ekosystemowe

Kiedy zakwaszenie zaczyna dotykać skorupiaków zwierząt filtrujących, takich jak małże słodkowodne lub „skrobaki”, takie jak ślimaki wodne, przyczynia się do degradacji jakości wody i osadów (podobnie jak w oceanach, w których występują małże i ostrygi). przykład, który codziennie filtruje i czyści duże ilości wody).

I chociaż filtry są mniej skuteczne lub znikają, kwaśna woda rozpuszcza większą ilość metali ciężkich i innych toksyn (metaloidy, radionuklidy itp.)

Trendy i oczekiwana ewolucja „kwasowości” słodkiej wody

Prognozy IPCC (lub IPCC w języku angielskim) wskazują na wzrost wskaźnika CO 2 w atmosferze, co powinno zatem wywołać spadek pH wody, tak jak w morzach.

Raport UNEP przewiduje spadek pH o 0,3 do 2100 roku, podczas gdy komunikat prasowy CNRS sugeruje spadek o 0,4.

Badania

Jednym z wyzwań dla badań jest lepsze zrozumienie efektów synergicznych , bardzo złożonych, które istnieją lub mogą istnieć między zakwaszeniem, eutrofizacją, ociepleniem wody, zjawiskiem lokalnego niedotlenienia i innymi. Zmiany antropogeniczne w wodach słodkich, ponieważ takie synergie mogą się pogorszyć i / lub przyspieszyć globalne zmiany.

We Francji: Według danych z Ademe lub z różnych programów uniwersyteckich lub z sieci Renecofor , obliczenia obciążenia krytycznego wykonane we Francji wyznaczają jako regiony narażone na zakwaszenie: Ardeny, Wogezy, Alzację, Mozelę, na wschód od Masywu Centralnego , Landes, południowo-zachodnia część Île-de-France, Bretania, Normandia i czasami Szampania, zachodnia krawędź Masywu Centralnego, Pireneje, ponieważ są już naturalnie kwaśne z powodu obecności granitowe piwnice geologiczne. Jednak nawet w regionach, w których przeważają wapienie, trzeciorzędowe kopce lub niektóre torfowiska (torfowiska torfowe) występujące w środowiskach, z których jony zasadowe były wypłukiwane na przestrzeni wieków, mogą być również bardzo podatne na zakwaszenie wody. Eutrofizacja, która może nasilać skutki zakwaszenia i która jest często z nią związana, dotyczy „prawie całej Francji: mapy krytycznych ładunków eutroficznego azotu wskazują, że ponad 90% powierzchni Francji jest narażone na osady, które prowadzą lub będą prowadzić do eutrofizacji ekosystemów ” .

Uwagi i odniesienia

  1. Le Gall AC (2004). Wpływ atmosferycznej depozycji siarki i azotu na gleby i wody słodkie we Francji , INERIS 116 stron, 2004-11-21.
  2. Brunet, F., Potot, C., Probst, A. i Probst, JL (2011). Stabilny dowód izotopu węgla na wpływ nawozów azotowych na wietrzenie węglanowe w małym zlewisku rolniczym . Rapid Communications in Mass Spectrometry, 25 (19), 2682-2690
  3. Stan gazów cieplarnianych w atmosferze na podstawie globalnych obserwacji do roku 2013 , konsultowany 2014-09-11, patrz w szczególności rozdział „Zakwaszenie oceanów”, patrz w szczególności str. 4
  4. Le Gall AC (2004) Skutki atmosferycznej depozycji siarki i azotu na gleby i słodką wodę we Francji  ; INERIS, PDF, 116 stron
  5. Semhi, K., Amiotte Suchet, P., Clauer, N. i Probst, JL (2000). Wpływ nawozów azotowych na naturalne procesy wietrzno-erozji i transport rzeczny w dorzeczu Garonne . Applied Geochemistry, 15 (6), 865–878.
  6. Rimmelin, P., Dumon, JC, Burdloff, D. i Maneux, E. (1999). Złoża atmosferyczne rozpuszczonego nieorganicznego azotu w południowo-zachodniej Francji . Science of the Total Environment 226, (2-3), 213-225 ( streszczenie )
  7. Paerl, HW (1993). Rosnąca rola atmosferycznego osadzania azotu w eutrofizacji wybrzeża: perspektywy biogeochemiczne i troficzne . Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 50 (10), 2254-2269 ( streszczenie )
  8. Casanova, J., Bodénan, F., Négrel, P. i Azaroual, M. (1999). Kontrola drobnoustrojów na wytrącaniu nowoczesnych złóż ferrihydrytu i węglanów ze źródeł hydrotermalnych Cézallier (Masyw Środkowy, Francja) . Sedimentary Geology, 126 (1), 125-145 ( streszczenie )
  9. Dambrine, E., Party, JP, Pollier, B., Nicolaï, M., Probst, A., Rozin, CH, & Duc, M. (1999) Acidification of spring water and lead Poisoning in the Vosges mountains . Revue forestière française, (2), 173–183.
  10. Battaglia-Brunet, F. (2010). Mikroflora bakteryjna środowisk bogatych w metale i metaloidy (rozprawa doktorska, University of Provence-Aix-Marseille I).
  11. Blond, É., Fourmont, S. i Bloquet, C. (2012). Porównawcza ocena bakteriologicznego zatykania się geokompozytu drenażowego na dnie składowiska odpadów. Sciences Eaux & Territoires , (3), 54-59, czytaj online .
  12. Bordier, C. (2001). Biofizyczno-chemiczne zatykanie się kanalizacji w składowiskach przydomowych: podejście do mechanizmów hydraulicznych i ich następstw (praca doktorska) ( podsumowanie ).
  13. Gayraud S, Héroui, E i Philippe M (2002) Mineralne zatkanie dna cieków wodnych: Bibliograficzny przegląd mechanizmów i konsekwencji dla siedlisk i populacji makrobezkręgowców . Francuski Biuletyn Rybołówstwa i Kultury Ryb, (365-366), 339-355.
  14. Malverti, L. Badanie zatykania minerałów i glonów dna Loue: konsekwencje dla przedziałów biologicznych .
  15. Gouy J, Labroue L i Puig J (1984) Ferric zatykanie drenów: badanie dwóch typowych przypadków autotroficznego utleniania i heterotroficznego wytrącania żelaza . Revue française des sciences de l'eau, 3 (2), 167-182 ( streszczenie ).
  16. Gonzalez-Merchan C (2012) Poprawa wiedzy na temat zatykania się systemów infiltracji wód opadowych (rozprawa doktorska, INSA de Lyon).
  17. Gonzalez-Merchan, C., Barraud, S. i Kouyi, GL (2011). Zatykanie prac infiltracyjnych wód opadowych: pomiar i lokalizacja . Techniques Sciences Méthodes, (10), 52-61 ( podsumowanie )
  18. Albinet M & Margat J (1970) Mapowanie podatności na zanieczyszczenie wód gruntowych . Byk. BRGM, 2 nd  serii, 3 (4), 13-22.
  19. Jacobson, MZ (2005) Badanie zakwaszenia oceanów za pomocą konserwatywnych, stabilnych schematów numerycznych dla nierównowagowej wymiany powietrze-ocean i chemii równowagi oceanów . J. Geophys. Res. BANKOMAT. 110 , D07302
  20. Caldeira K, Wickett ME (2005) Model oceaniczny przewidywania zmian chemicznych z emisji dwutlenku węgla do atmosfery i oceanu . J Geophys Res 110: C09S04.
  21. Egal, M. (2008). Sygnatury chemiczne aktywności bakterii w kwaśnych wodach kopalnianych (rozprawa doktorska, Université Montpellier II-Sciences et Techniques du Languedoc)
  22. Schuurkes, JAAR i Mosello, R. (1988). Rola zewnętrznych dopływów amonu w zakwaszaniu wód słodkich. Swiss Journal of Hydology, 50 (1), 71-86. ( podsumowanie )
  23. Evans, LS (1984). Botaniczne aspekty kwaśnych opadów. The Botanical Review, 50 (4), 449–490.
  24. Sweatman HPA (1988) Dowody terenowe na to, że larwy osiadających ryb raf koralowych wykrywają ryby zamieszkujące je przy użyciu rozpuszczonych chemicznych wskazówek . J Exp Mar Biol Ecol 124: 163–174.
  25. Arvedlund M, Takemura A (2006) Znaczenie chemicznych wskazówek środowiskowych dla młodych Lethrinus nebulosus Forsskal (Lethrinidae, Teleostei) podczas osiedlania się w ich pierwszym siedlisku bentosowym. J Exp Mar Biol Ecol 338: 112–122.
  26. Dixson DL i in. (2008) Ryby z rafy koralowej pachną liśćmi, aby znaleźć domy na wyspie . Proc R Soc London Ser B 275: 2831–2839.
  27. Atema J, Kingsford MJ, Gerlach G (2002) Ryby rafowe larw mogą wykorzystywać zapach do wykrywania, zatrzymywania i orientowania się na rafach . Mar Ecol Progr Ser 241: 151–160
  28. Gerlach G, Atema J, Kingsford MJ, Black KP, Miller-Sims V (2007) Wąchanie domu może zapobiegać rozprzestrzenianiu się larw ryb rafowych . Proc Natl Acad Sci 104: 858–863 ( streszczenie ).
  29. Munday PL, Dixson DL, Donelson JM, Jones GP, Pratchett MS, Devitsina GV & Døving KB (2009) Zakwaszenie oceanu upośledza dyskryminację węchową i zdolność do powrotu ryb morskich . Proceedings of the National Academy of Sciences, 106 (6), 1848-1852.
  30. TV5 Ryby tracą instynkt przetrwania, gdy oceany stają się kwaśne , krótko opublikowane 14.04.2014 w sekcji "Aktualności" (Korale, gazy cieplarniane, oceany) "
  31. Arte 2014 Kiedy oceany stają się kwaśne , raport australijski (52 min), 1 re dyfuzja: 04 kwietnia o 22:20
  32. Marielle Court (2014) Brief: Kwasowość wody dezorientuje ryby Le Figaro, 17.04.2014
  33. Nilsson, GE, Dixson, DL, Domenici, P., McCormick, MI, Sørensen, C., Watson, SA i Munday, PL (2012) Poziom dwutlenku węgla w niedalekiej przyszłości zmienia zachowanie ryb poprzez zakłócanie funkcji neuroprzekaźnika . Nature Climate Change , 2 (3), 201-204
  34. Simpson SD i et al. Zakwaszenie oceanu powoduje erozję kluczowych zachowań słuchowych u ryb morskich . Biol. Łotysz. 7, 917-920 (2011).
  35. Orr JC i in. (2005) Antropogeniczne zakwaszenie oceanów w XXI wieku i jego wpływ na wapniejące organizmy . Naturę 437: 681–686.
  36. (w) Jason M. Hall-Spencer et al , „  Wulkaniczne wiatry dwutlenku węgla pokazują ekosystemowe skutki zakwaszenia oceanów  ” , Nature (czasopismo) , vol.  454 n O  7.200czerwiec 2008, s.  96-99
  37. Sanford E, Gaylord B, Hettinger A, Lenz EA, Meyer k & Hill TM (2014) Zakwaszenie oceanu zwiększa podatność rodzimych ostryg na drapieżnictwo ślimaków inwazyjnych Proc R Soc B 2014281 (1778) 20132681
  38. Michaelidis B, Ouzounis C, Paleras A, Pörtner HO (2005) Wpływ długotrwałej umiarkowanej hiperkapnii na równowagę kwasowo-zasadową i tempo wzrostu małży morskich Mytilus galloprovincialis . Mar Ecol Prog Ser 293: 109–118.
  39. [PDF] Laurent Bopp (CNRS), cykl węglowy, zmiana klimatu, zakwaszenie oceanów , debata konferencyjna na temat zmian klimatu, 35 stron
  40. (w) „  Environmental Consequences of Ocean Acidification: A Threat to Food Security  ” , na unep.org
  41. „Zakwaszenie oceanów: wpływ na kluczowe organizmy fauny oceanicznej” , na stronie cnrs.fr
  42. Pörtner HO, Langenbuch M, Michaelidis B (2005) Synergistyczne skutki ekstremalnych temperatur, niedotlenienia i wzrostu CO 2o zwierzętach morskich: od historii Ziemi do globalnych zmian . J Geophys Res 110: C09S10.
  43. Ta krajowa sieć monitorowania sama w sobie jest częścią zestawu monitorowania lasów, który skupia 34 kraje europejskie. więcej informacji: http://www.onf.fr/pro/Renecofor/

Zobacz też

Powiązane artykuły

Link zewnętrzny

Bibliografia