L ' Ü-Tsang ( tybetański : དབུས གཙང་ , Wylie : Dbus-gtsang , chiński :衛 藏 ; pinyin : ) lub bar ütsang rushyi ( tybetański : བར་ དབུས་ གཙང་ བཞི , Wylie : bar dbus gtsang ru bzhi , THL : bar Ü-Tsang ru shyi ) jest sumą dwóch prowincjach Tybetu , które są Ü i Tsang .
W tradycyjnej tybetańskiej kulturze geograficznej Tybet dzieli się na trzy regiony, Tybet Zachodni i Tybet Północny zwany Ngari Korsum ( tybet . མངའ་ རི་ སྐོར་ གསུམ , Wylie : mnga 'ri skor gsum , THL : ngari korsum ), l centralny obszar Tybet-Tsang Ü-Tsang ( tybetański : བར་ དབུས་ གཙང་ རུ་ , Wylie : bar dbus gtsang ru bzhi , THL : bar ütsang ru shyi ), w tym doliny i miasta Lhasa, Yarlng, Shigatse i Gyantse , i wreszcie wschodni i południowy Tybet, Dokham ( tybetański : སྨད་ མདོ་ ཁམས་ སྒང་ , Wylie : smad mdo kham sgang drug , THL : me dokham gang druk ), złożony z Amdo i Kham ).
Najnowsza konstrukcja (powrót do XVII th wieku), które dominuje dzisiaj wśród Tybetańczyków na wygnaniu łączy Ngari Korsunia w U-Tsang i dzieli Dokham: z tego punktu widzenia, Tybet jest podzielona między Ü-Tsang, Amdo i Kham .
Pod koniec imperium tybetańskiego (629-877), po zamordowaniu ostatniego cesarza, Langdarma przez buddyjskiego mnicha w 841 lub 842, a jego dwa syn Yumtän i Ösung konkurowały sukcesja Następnie rozpoczyna fragmentacji era Tybetu ( IX th wiek - XII p wieku ), w którym następnie następcy Ösung steruje Ngari, natomiast Yumtän steruje Ü .
Ngari , jest siedzibą Królestwa Guge ( X th wieku - middle XVII th century ) na początku ery fragmentacji do podboju chanatu Khoshut , pod przewodnictwem Gushi Khan .
W XIII -go wieku Imperium Mongołów zaczęło się Czyngis-chana i rozszerzyła swoją przejęcie dół cały Tybetu. Kubilai Khan , który osiedlił swój kapitał w Pekinie i założył dynastię Yuan tam w 1270 roku , wybrała szkołę Sakja o buddyzmie tybetańskim istnieje jako przedstawicieli religijnych. Dynastia Yuan została pokonana przez dynastię Ming sto lat później.
Altan Khan , mistrz Mongolii, wybiera gelugpę na szkołę buddyjską. W 1578 roku, dał tytuł dalajlamy do Sonam Gjaco . Tytuł ten jest następnie nadawany pośmiertnie dwóm poprzednikom z tej linii i zostanie zachowany.
Dynastia Rinpungpa kontrolowała znaczną część Ü-Tsang w latach 1435-1565 .
Ü-Tsang został utworzony przez zjednoczenie z jednej strony Tsang (gTsang) , twierdzy Karmapy , rządzonej przez dynastię Tsangpa i rozciągającej się od centrum ( Gyantsé -Rgyang-rtse) na zachód aż do Ngari, oraz U (dbus) z drugiej strony, bastionem Gelugpy obsługiwanym przez Mongołów qoshots rządzi Gushi Khan , położony w centrum wokół Lhasy .
W 1620 Karma Tenkyong Wangpo został regentem Tsang, zastępując swojego ojca, Karma Phuntsoka Namgyala . Zdobył Lhasę , stolicę Ü, w latach 1630-1636.
W 1642 Gushi-chan pokonał Karma Tenkyong Wangpo w forcie Shimbatsé (miejskim centrum dzisiejszej prefektury miasta Shigatsé ). Gushi-chan następnie ogłasza Lobsang Gyatso suwerenem centralnego Tybetu (Dbus i Tsang). Ten ostatni został zbudowany w Lhasie, na miejscu dawnego pałacu królów Tybetu Potala (w latach 1643-1645). W zamian, Güshi Khan, już pan Koukonor, Tsaïdam i północnego Tybetu, zostaje uznany przez papieża, w samej Lhasie, protektora i doczesnego wikariusza Żółtego Kościoła? Aż do śmierci w 1656 r. Był prawdziwym, jak nazywał go dwór w Pekinie, „chanem Tybetańczyków”.
Od 1720 roku, korzystając z wojen między Dzungar Mongołów i Qoshots w Tybecie i inwazji Mongolii przez Dzoungars The dynastia Qing , sprzymierzył się z Khalkha Mongołów, wziął kontrolę nad centralnym Tybecie i trwale tronie tam Dalajlamę, przy zachowaniu kontroli za pośrednictwem ambanów .
W 1912 Tybet uwolniony od chińskiej obecności wojskowej i rządzony przez Dalajlamę odpowiada regionom Ü-Tsang i Ngari. Całe Kham zostało wówczas włączone do Specjalnego Okręgu Chuanbian , a następnie do prowincji Xikang . Mieszane obszary składające się z kultur tybetańskich podzielone w obrębie prowincji granicznych; Gansu (zawierającego również m.in. Hui i YUGUR ) Qinghai ( Mongols , Yugurs , Monguors (lub TU) i Huis) Sichuan ( Yi , Qiangs ) Yunnan ( Bai , Naxi , Mosuo , etc. ). Regiony te, poza Ü-Tsang, obejmowały na ogół Tusi (lokalnych wodzów plemiennych), wywodzących się z dynastii Yuan , podobnie jak królestwo tybetańskiej kultury Dergé we wschodnim Khamie.
W Tybetański Region Autonomiczny dziś odpowiada mniej więcej do grupy utworzonej przez U, w Tsang, w Ngari i Zachodniego Kham, blisko do stanu pod dynastii Qing, przed utworzeniem ścieżki zachodniej Bian .