Rígsþula lub Rígsthula ( Song of Rígr w Starym islandzku ) to poemat od Poetic Edda , zbiór wierszy z mitologii nordyckiej . Przedstawia człowieka imieniem Ríg (lub Rígr), który jest niczym innym jak bogiem Heimdallem , ojcem ludzkości. W wierszu spędza noc w trzech różnych domach i tworzy z każdą kobietą trzy wielkie klasy (lub rasy) mężczyzn; niewolników , wolnych chłopów i szlachty , tym samym odnosząc ten wiersz do trójdzielnego podziału społeczeństwa . Autentyczna nordycka treść wiersza jest kwestionowana przez specjalistów, którzy dostrzegają w nim szczególne wpływy zewnętrzne, jednak pojęcie Przeznaczenia , jego sakralny charakter i fakt, że będzie on zainteresowany w sposób preferencyjny dynastią, linią lub określoną rodziną. n t nie jest obcy nordyckim tekstom mitologicznym i sagom, a czasami jest nawet centralnym tematem opowieści, któremu poddają się wszyscy bohaterowie (najsłynniejszym przykładem jest saga Völsunga ).
Wiersz składa się z krótkiego wstępu prozą i 48 zwrotek, ale brakuje w nim niezachowanej końcówki. Dotarła do nas niekompletna na ostatniej zachowanej stronie Codex Wormianus , po Eddzie Snorriego . Wiersz wydaje stary i może datę sprzed 1000, ale jedyny rękopis, w którym jest zachowana pochodzi z około 1350. Jednak większość ekspertów jest skład wiersza pomiędzy X th wieku i XIII -go wieku przez autora prawdopodobnie islandzki .
We wstępie do prozy dowiadujemy się, że bóg Heimdall przybywa do domu i mówi, że nazywa się Rígr. Wtedy zaczynają się robaki. Heimdall wchodzi przez uchyloną bramę i dołącza do pary Dziadka i Babci , która służy jako kiepski posiłek. Zwrotki 5 i 6 powtarzają się w tym wierszu:
| 5. Rígr kunni þeim ráð at segja, reis hann upp þaðan réðsk at sofna; meir lagðisk hann miðrar rekkju w á hlið hvára hjón salkynna. | 5. Rígr miał Porady, aby im udzielić; Potem się położył Na środku łóżka Po obu jego stronach Mistrzowie domu |
| 6. Þar var hann at þat þríar nætr saman, gekk hann meir at þat miðrar brautar, liðu meir at þat mánuðr níu. | 6. Został tam Trzy pełne noce; Wtedy odszedł Na środku drogi; Przeszedł przez to Dziewięć miesięcy |
Wiersz następnie ujawnia, że Babcia rodzi czarnoskóre dziecko i nazywają go Thrall ( Niewolnik ). Ten rośnie i uczy się wywierać swoją siłę, dźwigając ciężary przez cały dzień. Spotyka dziewczynę o imieniu thir ( służyć ), z którą ma około dwudziestu dzieci, które wszystkie są nazwane w wierszu (ich nazwy każdy ma pejoratywne znaczenie jak Braillard , Bouseux , Coarse , śmierdzące ... itd). Wiersz precyzuje, że ich zadaniem jest stawianie zagród, hodowla kóz ... itd. W ten sposób „stamtąd pochodzi rasa niewolników” (strofa 13).
Następnie Rígr przybywa na targ z uchyloną bramą, mija i widzi parę, która „zajmuje się swoimi sprawami” (str. 14) i którzy w wierszu noszą imiona Dziadek i Babcia . Po fragmencie bardzo podobnym do cytowanych powyżej zwrotek 5 i 6 dowiadujemy się, że Babka rodzi chłopca, którego nazywają Karl ( Mężczyzna ), o rudych włosach, „różowych policzkach, jasnych oczach”. Dorastając nauczył się zawodu chłopa i rzemieślnika. Następnie poślubia dziewczynę imieniem Snör ( Bru ), z którą ma około dwudziestu dzieci, których imiona są wymienione w wierszu jak poprzednio i które mają więcej wspólnego z życiem i zawodami szanowanych rzemieślników, takich jak Brave , Blacksmith , Neighbor . itp. „Stąd rasa ludzi” (str. 25).
Następnie Rígr przybywa do pokoju, którego brama jest zamknięta i otwiera się dzwonkiem. Wchodzi tam i znajduje parę nazwaną w wierszu Ojciec i Matka, którzy przygotowują dla niego ucztę. Bardzo podobny fragment znajdujemy w cytowanych wersetach 5 i 6. Matka rodzi chłopca, którego nazywają Jarl , o jasnych blond włosach, jasnych policzkach i przenikliwych oczach. Dorastając, nauczył się robić i używać broni. Wtedy Rígr uczy go run i wyjawia mu, że jest jego ojcem, i każe mu zawłaszczyć ziemię. Dlatego Jarl podbija kraje siłą broni i rozdziela bogactwa. Następnie poślubia dziewczynę „o pięknych palcach, białą i mądrą” o imieniu Erna ( żywiołowa , odważna ), z którą ma tuzin chłopców, którzy są tutaj wymienieni i którzy mają imiona takie jak Syn , Dziecko , Głowa , Dziedzic itp. Uczą się produkcji i posługiwania się bronią.
Najmłodszy Konr (lub Kon) ( mężczyzna ) uczy się run i ich magii oraz języka ptaków. W nauce przewyższa swojego ojca Jarla i dziedziczy jego dziedzictwo. Niektóre z ostatnich zwrotek są okaleczone, ale wiadomo, że Konr poluje na ptaka w lesie, a wrona mówi mu, że lepiej „ujeżdżać konie [...] i mordować wojowników” (str. 47). Ptak wyjaśnia mu, że Danr i Danpr mają bogatsze rynki niż jego i że są dobrymi przywódcami wojennymi.
Wiersz ma określoną strukturę, która nie jest obca systemowi opowiadania mitologicznych i ludowych opowieści w ogóle. Można go podzielić na trzy części o niemal identycznej narracji. Ríg zaprasza się na trzy noce do trzech coraz zamożniejszych gospodarstw domowych i sypia z gospodynią, która rodzi chłopca, który będzie ojcem jednej z trzech klas społecznych. Jeśli ostatni dom jest zamknięty, należy podkreślić, że jest bogatszy, więc brama jest zamknięta, aby chronić własność. Przy narodzinach każdego pierwszego syna w wierszu powtarza się, że jest spryskiwany wodą. Nie jest to chrzest, ale obecny w wielu religiach obrzęd lustracyjny, znany w Skandynawii pod nazwą ausa barn vatni . Rytuał ten jest wspomniany w 158 strofie Hávamál ; Odyn chwali się, że zna trzynaste zaklęcie, które czyni młodego człowieka niezwyciężonym, jeśli recytuje go, nalewając mu lustralną wodę.
Trzy coraz zamożniejsze gospodarstwa domowe tworzą para zwana kolejno Dziadkiem i Babcią , następnie Dziadkiem i Babcią , a na końcu Ojciec i Matka . Odnosi się to do faktu, że każde nowe pokolenie żyje lepiej i ma się lepiej niż poprzednie. Jarl, pierwszy szlachcic, miał być potomkiem czwartego pokolenia ojców, z których każdy był sukcesywnie wyższy pod względem klasy społecznej niż ich ojciec.
Heimdall jako ojciec wszystkich ludzi potwierdza inny wiersz z poetyckiej Eddy , Völuspá , z pierwszej zwrotki:
| 1. Hljóðs bið ek allar helgar kindir, meiri ok minni, mögu Heimdallar. | 1. Cisza, proszę wszystkich Święte istoty, Młody i stary Syn Heimdallra; |
Hyndluljóð strofa 43 również wydaje się odnosić do pokrewieństwa Heimdalla z „wszystkimi rasami” .
Niemniej jednak przedstawienie Heimdalla jako ojca ludzkości jest ciekawe, ponieważ nie odpowiada jego głównej charakterystyce strażnika świata bogów Ásgarda , który zabrzmi w róg na początku proroczej bitwy pod Ragnarökiem . Dlatego specjaliści skupili się na znaczeniu jego imienia. Pierwsza sylaba, heim- , bezbłędnie odnosi się do „świata”. Zakończenie, -dallr (z Heimdallr), jest bardziej dyskutowane. Aby potwierdzić słowa tego wiersza, niektórzy widzieli w nim etymologię „wsparcia” i „wsparcia”, czyniąc tym samym Heimdalla „filarem świata”.
Régis Boyer zauważa, że ta funkcja ojca ludzkości nie jest przypadkowa. Rzeczywiście, Heimdall jest przeciwny Lokiemu , więc uosabiałby przeciwdziałanie nieporządkowi, więc przypisywanie mu tworzenia porządku społecznego jest częścią tej samej logiki.
Z drugiej strony Karl Johannson utrzymuje, że związek wyjaśniony między Heimdallem i Rígiem we wstępie prozy do wiersza został dokonany przez kompilatora Codex Wormianus, który znał pierwszą zwrotkę Völuspá. Kompilator zinterpretowałby prawdziwą tożsamość Ríga na swój własny sposób lub byłby to dodatek do wpisania tego wiersza wśród innych mitologicznych tekstów w kodeksie.
Rígsþula przedstawiająca społeczne interakcje między ludźmi umożliwia urzeczywistnienie norm społecznych w społeczeństwach wikingów czy germańskich, czy też zweryfikowanie realizmu wiersza z tym, co wiemy o funkcjonowaniu tych społeczeństw.
Jarl i Konr jako jedyni uczą się wiedzy o runach od Ríga, co dobrze odzwierciedla społeczeństwo Wikingów, w którym wiedza ta jest własnością szlachty.
To, że Ríg sypia z żoną gospodarza, gdy jest gościem, może wydawać się dziwne. W rzeczywistości w społeczeństwach prymitywnych było zwyczajem ofiarowywanie żony lub córki gościowi, którego chcieli uhonorować. Jest to tradycyjny zwyczaj germański, poświadczony w tekstach i sagach, w szczególności nawiązuje do niego Hávamál .
Dumézil , filolog i porównawczy francuski , użył między innymi w Rigsthula, aby zademonstrować swoją teorię trójstronnego podziału społeczeństw i teologii indoeuropejskich ; w funkcji kapłańskiej (lub klasie), funkcji wojownika i funkcji produkcyjnej (rzemieślnicy, chłopi, płodność). Rzeczywiście, wśród Niemców teologia trójfunkcyjna jest jasna, a Odyn , Thor i Freyr reprezentują odpowiednio trzy funkcje. Jednak ich społeczeństwa nie są podzielone w taki sposób, że coś Julius Caesar zauważyłem w swoich komentarzach do wojen galijskich , zauważając, że Niemcy nie mają klasę kapłańską jak w Galii i na druidów . W krajach skandynawskich istniała klasa wojowników i klasa chłopska świadoma swojej funkcji (z Njordem i Freyrem jako bogami ), ale wciąż brak klasy kapłańskiej, ale obecna wśród innych Indoeuropejczyków, takich jak Indo-Irańczycy i Celtowie. . Jednak struktura Rígsþula jest całkowicie zgodna z funkcjonalną tripacją indoeuropejską.
W Rígsþula Thrall (niewolnik) i jego potomkowie zostali zepchnięci na sam dół hierarchii społecznej, w rzeczywistości nie należą nawet do trzech głównych klas społecznych. Pod tym względem są podobni do śudrów (sług) z klasycznych Indii , niżsi od pozostałych trzech klas varna , które reprezentują trzy funkcje: kapłana ( bramin ), wojownika ( ksatriya ), producenta ( Vaishya ). Wydawałoby się a priori, że Rígsþula nie przedstawia funkcji kapłańskiej, ale nie widzi prawdziwej roli ostatniego syna szlachetnego wojownika Jarla; Konr. Rzeczywiście, ten ma moc tylko jako magik, który dzięki naukom Heimdalla opanowuje runy lepiej niż jego ojciec . Obejmuje również zwierzęta. W tym ma wyraźnie magiczne cechy, dlatego reprezentuje funkcję kapłańską, jego ojca Jarla funkcję wojownika, a Karla funkcję produkcyjną. Thrall jest gorszy osobno.
W teorii trójdzielności znajdujemy również system kolorów symbolicznych każdej funkcji, który jest analogiczny w kilku społeczeństwach indoeuropejskich, w tym w Hetytach , Indo-Irańczykach oraz w Rzymie . Biały jest kolorem pierwszej funkcji (kapłani, święte), czerwony drugiej (wojownicy, siła), a ciemnoniebieski lub zielony trzeciej (hodowcy, rolnicy, płodność). W Indiach, gdzie istnieje czwarta klasa niewolników śudrów , jest ona reprezentowana przez kolor czarny. Nagle widzimy w Rígsþula, że mały Thrall jest czarny, mały Karl ma rude włosy i twarz, a mały Jarl jest lśniąco biały. Dla Karla i Jarla występuje zmiana koloru, którą można wyjaśnić patrząc na panteon nordycki, w którym ta zmiana również występuje. Odyn reprezentuje głównie funkcję magiczną, ale także funkcję wojownika. Thor, czerwony, funkcja wojownika, ale także płodność (bóg piorunów, który implikuje funkcję meteorologiczną). Co więcej, w wierszu funkcja magiczna nie jest wykonywana przez klasę ludzi, ale przez jednego człowieka, Konr, więc pozostaje on poza systemem kolorów, który przesuwa się o jeden stopień poniżej. W rzeczywistości, według Georgesa Dumézila, Rígsþula dobrze przedstawia klasyczną indoeuropejską trójstronność we wszystkich jej aspektach.
Régis Boyer jest bardziej zniuansowany w swojej analizie wiersza i twierdzi, że trójdzielna organizacja społeczna, którą widzimy w tym wierszu, nie odzwierciedla rzeczywistości, zwłaszcza ze względu na celtyckie pochodzenie wiersza. Chociaż społeczeństwa wikingów składały się z różnych warstw społecznych, ich hierarchia nie była tak ścisła. Handel niewolnikami był bardzo praktykowany przez Wikingów, ale nie ma nic, co mogłoby uczynić go pełną klasą. Gdy wiersz został napisany w XIII -go wieku, praktyka niewoli już nie istnieje i może okazać się, że autorzy przesadzone roli niewolników, którzy faktycznie mogła pokonać stosunkowo łatwo.
Dla Jeana Haudry'ego wiersz odsłania trójstronność społeczną, która sięga wspólnego okresu Niemców z podziałem społeczeństwa na trzy hierarchiczne klasy: szlachciców, do których przywiązany jest król, wolnych i poddanych. Ta struktura jest taka, jak w większości społeczeństw indoeuropejskich, z wyjątkiem Celtów i Indo-Irańczyków, którzy mają klasę kapłańską dzięki wspólnej lub równoległej innowacji. Niemcy zachowali starożytne kapłaństwo, kapłaństwo głowy różnych kręgów społecznych, od ojca rodziny po króla.
Irlandzkie wpływy w Rígsþula były od dawna podkreślane przez uczonych, co niekoniecznie jest zaskakujące, biorąc pod uwagę bliskie więzi między Wikingami a Irlandią, a zwłaszcza Islandię, która została po raz pierwszy skolonizowana przez Irlandczyków na długo przed przybyciem Wikingów. Tak więc Rígr ma irlandzką etymologię, pochodzi od słowa rí, które oznacza „król”. Ponadto odnotowano porównanie między tym wierszem a irlandzkimi legendami Manannana Mac Lira i jego syna Mongána mac Fiachnai , co sugeruje, że Rígsþula może w rzeczywistości być skandynawską adaptacją mitu z Irlandii. Tematy wiersza zostały porównane z innymi mitami irlandzkimi, takimi jak Tochmarc Étaíne . Ze swojej strony Konr przypomina swoim działaniem irlandzkiego bohatera Cúchulainna . Ponadto w starożytnej Irlandii (podobnie jak w Skandynawii) dzieci były wychowywane, ucząc je wyłącznie zawodów z ich klasy społecznej, co znajdujemy w tym wierszu, z drugiej strony żaden znany mit celtycki nie wyjaśnia przyczyn organizacji społecznej.
Georges Dumézil broni autentyczności wiersza i podkreśla, że „młody Konr” ( Konr ungr w języku staronordyckim ) nosi skandynawskie imię „króla” ( konungr ). Z drugiej strony Heimdall jest nazywany Rígr, obce imię dla „króla”, co sprawia, że Heimdall nie rości sobie prawa do przejęcia tronu i pozostawia go prawdziwemu królowi, Konr ungr . Rzeczywiście, w Irlandii król pozostaje wyłączony z trzech funkcji, jest tylko suwerenem, to druid pełni funkcję magiczną. Z drugiej strony, w Skandynawii król pełnił także funkcję magiczną (którą można znaleźć w mitologii z Odynem „królem” bogów i magów). Tak więc autor wiersza mógł celowo wybrać Rígr jako imię dla Heimdalla, tym samym oddzielając go od systemu trzech indoeuropejskich funkcji społecznych, jak to ma miejsce w przypadku królów irlandzkich (Ríg). Dlatego Georges Dumézil twierdzi, że mit ujawniony w Rígsþula nie jest celtycki, że autor, świadomy tej społecznej odmienności Irlandczyków, wybrałby Rígr jako imię Heimdalla, aby zasygnalizować jego brak członkostwa w klasycznym systemie społecznym. Ponadto Rígsþula byłby bardziej zgodny z tradycyjnymi podziałami społecznymi wśród innych Niemców, a nie w społeczeństwach celtyckich.
Georges Dumézil zauważa porównanie niebiańskiego boga Heimdalla (aw szczególności jego roli w Rígsþula) i hinduskiego boga nieba Dyu, którego bohaterską inkarnacją jest Bhiszma . Oprócz porównywalnych okoliczności ich narodzin, każdy jest postacią pierwotną i ostatnią, która umarła (jedna w Ragnarök , druga w bitwie pod Kuruksetrą jest najstarszym bohaterem biorącym udział w konflikcie i ostatnim, który zginął). W Rígsþula, Heimdall pod awatarem Rígr odwiedza kolejne pokolenia (Dziadka / Babci, Dziadka / Babci, Ojca / Matki, Jarla, Konra), coś, co nieśmiertelny Bhisma robi również z jednym ze swoich braci kadetów, jego synów i ich synów . Co więcej, ostatni synowie, bohaterowie bitwy, są wcieleniami bogów trzech funkcji. Ponadto, uprzedzenie Heimdalla i Bhismy usprawiedliwiłoby ich panowanie jako króla, ale te dwie bóstwa wyrzekają się go, pozostawiając ten przywilej innemu, którego chcą wynieść na monarchę godnego tego miana i kształcić. Dlatego wychowują dzieci, które w rzeczywistości nie są ich własnymi dziećmi. Jeśli Rígr / Heimdall jest rzeczywiście biologicznym ojcem trzech klas mężczyzn, jego dzieci oficjalnie pozostają dziećmi pierwotnej pary. Rígr w jakiś sposób adoptuje Jarla, aby mógł go uczyć, tak jakby nie był w rzeczywistości jego synem. Heimdall nie jest prawnie ojcem nikogo, ponadto nie ma żony. W tym samym czasie Bhisma formalnie wyrzekł się pochodzenia, aby uniemożliwić synowi wstąpienie na tron. Według Georgesa Dumézila ta analogia Heimdalla w Rígr z Bhīsmą gwarantuje starożytność mitu Rígsþula, który musiał istnieć w prymitywnej formie wśród ludu proto-indoeuropejskiego przed rozproszeniem.
Niekompletny charakter Rígsþula utrudnia zrozumienie. Zakłada się, że Konr postępuje zgodnie z radą wrony i zbrojnie buduje królestwo. Według Régisa Boyera zakończenie może być dodatkiem nawiązującym do pola bohaterskich pieśni. Danpr i Danr to niewątpliwie królowie, którzy nadali imię Danii . Danpr jest również wymieniony w Hlöðskviða , wierszu zachowanym w sadze o Hervorze i królu Heidrekrze i odnosi się do rzeki Dniepr .
Finnur Jónsson utożsamił Konra z pięknym włosami Haraldem , pierwszym królem Norwegii , który skutecznie zjednoczył terytorium poprzez podbój, a następnie poślubił duńską księżniczkę (którą w wierszu można było zidentyfikować z córką Danpr). Arngrímur Jónsson pisze XVI th century w swoim podsumowaniu brakującej Saga Skjöldungar króla KONR żona Dana, córka Danpr i mają syna, który będzie DanR pierwszego króla Danii . Sugeruje to zatem, że Konr, Danr i Danpr są spokrewnieni i stworzyli legendarną duńską dynastię Skjöldungs. W rozdziale 20 Heimskringla dowiadujemy się, że król Danpr jest synem króla Ríga (którym w wierszu byłby Konr, ponieważ jego tytuł staje się Ríg) i przodkiem szwedzkiego króla Dyggvi , wspomnianego również w sadze o Ynglingar . Jak w przypadku wielu mitów, znajdujemy tu legendę zaszczepioną wpływami i historycznymi wspomnieniami. Jest prawdopodobne, że mit boga, który stworzył organizację społeczną, istniał w folklorze ludów północy. Wtedy X th century, podczas epoki wikingów , wiersz byłby znormalizowane poprzez irlandzkie wpływy i nadaje się do historii króla Haralda na piękne włosy.