| Ewe Eʋe , eʋegbe | |
| Kraj | Ghana , Togo , Benin |
|---|---|
| Region | Południowo-Wschodnia Ghana, Południowe Togo, Południowo-Zachodnie Benin |
| Liczba mówców | Ghana: 3 820 000 (2013) Razem: 4 685 760 |
| Typologia | SVO , stonowane |
| Pisanie | Alfabet łaciński |
| Klasyfikacja według rodziny | |
|
|
| Oficjalny status | |
| Oficjalny język |
Język narodowy: Ghana Togo |
| Zarządzany przez | Biuro Języków Ghany (w) , Akademia języka narodowego Ewe |
| Kody językowe | |
| ISO 639-1 | ee |
| ISO 639-2 | owca |
| ISO 639-3 | owca |
| IETF | ee |
| WALS | owca |
| Glottolog | ewee1241 |
| Próba | |
| Artykuł 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ( tekst w języku francuskim ) Wodzi amegbetɔwo katã ablɔɖeviwoe eye wodzena bubu kple gomekpɔkpɔ sɔsɔe. Susu kple dzitsinya le wo domet ɖesiaɖe si eyata wodze be woanɔ anyi le ɖekawɔwɔ blibo me. |
|
Ewe czasami EVE , Ewe lub nawet eʋe ( autonym : eʋe , / e . Β e / lub eʋegbe ) to język Niger-Congo używany w Ghanie i Togo , jak Benin , i jest częścią lingwistyki ciągłych z języków GbE używane w tych trzech krajach oraz w Nigerii . Jest używany jako lingua franca w Lomé . Podobnie jak inne języki gbe, jest to język tonowy .
Ewe jest jednym z najlepiej udokumentowanych języków afrykańskich, w szczególności dzięki pracy Diedricha Hermanna Westermanna , który opublikował liczne słowniki i traktaty gramatyczne dotyczące Ewe i innych języków Gbe. Inni wielcy językoznawcy przyczynili się do badania Ewe: Gilbert Ansre (tony, składnia), Hounkpati B. Capo (fonologia, fonetyka), Herbert Stahlke (morfologia, tony), Roberto Pazzi (antropologia, leksykografia), Felix K. Ameka ( semantyka, językoznawstwo kognitywne) i Alan Stewart Duthie (semantyka, fonetyka); Flavien Gbéto (tonologia).
Ewe jest pisane alfabetem łacińskim, do którego dodano kilka liter, niektóre wywodzące się z międzynarodowego alfabetu fonetycznego .
| Stolica | W | b | re | Ɖ | Dz | mi | ɛ | fa | ƒ | sol | GB | Ɣ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Malutki | w | b | re | ɖ | dz | mi | ɛ | fa | ƒ | sol | gb | ɣ |
| Wymowa | / w / | / b / | / d / | / Ɖ / | / d͡z / | / e / | / Ɛ / | / f / | / ɸ / | / Ɡ / | / b / | / Ɣ / |
| Stolica | H | ja | K | Kp | L | M | NIE | Ny | NIE | O | ɔ | P |
| Malutki | h | ja | k | kp | ja | m | nie | ny | nie | o | ɔ | p |
| Wymowa | / godz / | / ja / | / k / | / k͡p / | / l / | / m / | / n / | / Ɲ / | / Ŋ / | / o / | / Ɔ / | / p / |
| Stolica | R | S | T | Ts | U | V | ʋ | W | X | Tak | Z | |
| Malutki | r | s | t | ts | ty | v | ʋ | w | x | tak | z | |
| Wymowa | / l / | / s / | / t / | / t͡s / | / U / | / v / | / β / | / w / | / x / | / d / | / z / | |
Nad samogłoskami umieszczana jest tylda ‹˜› oznaczająca ich nosowanie . Ton zwykle nie jest wskazane, z wyjątkiem, gdy jest niejednoznaczna: na przykład, pierwsza osoba liczby mnogiej zaimka mí ( „my”) jest wskazany jako posiadające wysokie tony, aby odróżnić go od drugiej osoby liczby mnogiej mil ( „ty”) oraz zaimek drugiej osoby liczby pojedynczej wò („ty”) jest oznaczony jako mający niski ton, aby odróżnić go od trzeciej osoby liczby mnogiej wo („oni”):
| Wcześniejszy | Tylny | |
|---|---|---|
| Zamknięte | ja , ĩ | ty , ũ |
| Pół zamknięte | mi | o |
| Wpół otwarty | ɛ , ɛ | ɔ , ɔ |
| otwarty | a , ã |