XXII th century BC. J.-C.

../ .. | IV e  millennium av. OGŁOSZENIE | III th  tysiąclecia pne. OGŁOSZENIE | II th  tysiąclecia pne. OGŁOSZENIE | ../ ..

XXX th  century  BC. AD | XXIX th  century  BC. AD | XXVIII th  century  BC. AD | XXVII th  century  BC. AD | XXVI th  century  BC. AD
XXV th  century  BC. AD | XXIV th  century  BC. AD | XXIII th  century  BC. AD | XXII th  century  BC. AD | XXI th  century av. J.-C.

Lista tysiącleci | Lista wieków

Wydarzenia

• Zdarzenie klimatyczne z 4200 lat pne , dotkliwa susza, która prawdopodobnie trwa przez całe stulecie i jest możliwą przyczyną końca wielu kultur i cywilizacji.

Azja

• Około 2200 pne. AD  : mieszkańcy Doliny Indusu przenieśli się do Shortugai , w pobliżu kopalni lapis lazuli z Afganistanu .

• 2207 pne AD  : dynastia Xia (2207-1766 pne ) została założona w Chinach według legendy Yu Wielkiego . Ten ostatni mógł kontrolować powodzie Żółtej Rzeki , wymyślając techniki irygacyjne . Cesarz Shun , będąc pod wrażeniem wysiłków Yu, wybiera go zamiast własnego syna, by rządził po nim. Dynastia Xia nie została potwierdzona przez archeologię, ale cywilizacja Shang jest obecna od tego czasu na miejscu Erlitou (Bo, pierwsza z pięciu stolic Shang), gdzie odkryto najstarszy pałac.

Bliski Wschód

• Około 2200 pne. AD  :
  • W zachodniej i południowej Anatolii , Troy II , Beycesultan  (en) , Tarsu i wszystkich miast w Konyi zwykły zostały podpalone. Duże obszary wracają do nomadyzmu. Mówi się, że ta inwazja z Bałkanów ( Tracja jest również spustoszona) była dziełem Louwites , ludu indoeuropejskiego spokrewnionego z Hetytami . Następnie Anatolia osiągnęła pewien poziom zamożności, sądząc po wyposażeniu grobowców i skarbach znalezionych w Troi ( skarb Priama ) lub w Doraku nad Morzem Marmara (około 2300 r.), A także w Alaca. Hüyük (ok. 2200 r.) ): naczynia ze złota, srebra, miedzi i brązu, broń ceremonialna ze złota i żelaza, zaskakujące „sztandary” oraz statuetki byków i jeleni.
  • W środkowej Anatolii pojawia się nowa kultura (ceramika malowana czarno-brązowymi lub czerwonymi wzorami geometrycznymi, następnie dwukolorowa na jasnym tle i alabastrowe idole w postaci płaskich dysków, z których wiosenne stylizowane trójkątne głowy), z metropolią Kültepe , niedaleko Kayseri (kultura Kapadocji).
• 2200-2000 pne AD  : niepokoje w Syrii - Palestynie . Wszystkie miasta palestyńskie zostały spalone, prawdopodobnie przez Amorytów i ludność z południowej Anatolii wypędzoną przez Luwitów . W Libanie , Byblos , zdewastowany, przerywa jej handlu z Egiptem . Ebla , Alalah i Hama zostaną zniszczone około 2000 roku pne. J.-C ..
• 2168-2154 pne AD  : panowanie Shu-turul , króla Akadu .
• 2155-2142 pne AD  : niezależna dynastia i dobrobyt w Lagasz , za panowania Ensí Ur-Baby. Podnosi Girsu ze swoich ruin. W Lagasz można było w tym czasie policzyć ponad 6400 tkaczy.
• 2153-2147 pne AD  : panowanie króla Ur-niginy, założyciela Czwartej Dynastii Uruk .
• Około 2150 pne. AD  : Akkad i Sumer są atakowane i niszczone przez Gutis (lub Goutéens), barbarzyńskich ludzi z Zagros . Niszczą świątynię Isztar w Assur i pałac Naram-Sina w Tell Brack, pustoszą dolinę Diyala . Pewnie zajmują Akkad , a jeden z ich królów, Erridu-Pizir, broni miasta przed lulubejowie i Hurytów z Kurdystanu . Zadowoleni są nominalnym zwierzchnictwem nad Sumerem . Listy dynastyczne przypisują im 21 królów na 125 lat panowania, charakteryzujących się całkowitą anarchią. W rzeczywistości nic nie wiadomo o tym okresie: współczesnych list epigraficznych całkowicie brakuje i żaden poziom archeologiczny nie może być zdefiniowany jako reprezentujący ten okres. Jest oczywiste, że brak władzy centralnej spowodował powrót do autonomistycznych tendencji miast Sumeru .

• 2147-2136 pne. AD  : panowanie Ishtup-ilum , shakkanak of Mari . Jego wizerunek, znaleziony w sali tronowej Pałacu Mari, jest morfologicznie zbliżony do posągów z serii Gudea , ale zamiast zaufania i spokoju księcia Lagasz uderza nas szczególnie surowa ekspresja. twarzy, co sugeruje, że postać była szczególnie groźna. Początek dynastii shakkanakku (prezesi) do Mari ( XXII th - XIX th  stulecia . Pne ). Nawet przy braku tekstów okres Shakkanakku wydaje się być szczególnie genialny, jeśli oprzeć się na znaczeniu wielkich dzieł, które przekształciły miasto (wyrównanie miasta na północ od Górnego Tarasu) i pokryte dużymi budynkami (Świątynia aux Lions z wysokim tarasem, Grand Royal Palace of Mari , Oriental Palace).
• 2146-2141 pne AD  : panowanie Ur-gigiry, króla Uruk .

• 2141-2122 pne AD  : panowanie Gudea , Ensi de Lagasz . Zięć Ur-Baby, prawdopodobnie wasala Goutéenów , uczynił Lagasz głównym ośrodkiem cywilizacji neosumerycznej . Zbudował świątynię Ningirsu w Girsu  : cedr, bukszpan, jesion z Amanusa , drewno, miedź i asfalt z północnej Mezopotamii , Zagros i Elam , drzewa cenowe (heban), złoto, miedź, karneol, lapis lazuli i inne kamienie półszlachetne od wybrzeży Zatoki Perskiej, południowych wybrzeży Arabii i doliny Indusu . Diorytowe posągi Gudei i fragmenty płaskorzeźb znaleziono w miejscu Tello , jednego z miast w stanie Lagash .
• 2123-2113 pne AD  : panowanie Utu-hegala , króla Uruk , który założył 5 dynastię Uruk.
• 2121-2118 pne AD  : panowanie Ur-Ningirsu, ensí z Lagasz .
• Około 2120 pne. AD  : Utu-hegal z Uruk maszeruje nad Gutis . Ich król Tiriqan na próżno próbuje pertraktować. Zostaje zmiażdżony podczas bitwy, a jego generałowie zostają wzięci do niewoli. Znajduje schronienie w Dubrum, na północ od Ummy , ale mieszkańcy chwytają go i dostarczają królowi Uruk . Utu-hegal przyjmuje tytuł „króla czterech regionów”, co stawia go w linii Agade , a następnie organizuje sumeryjski kraj, a przynajmniej jego część. Stawia gubernatorów na czele głównych miast i angażuje się w renesans gospodarczy, który wydaje się niezwykły i wyjątkowo szybki (należy sądzić, że bazy były solidniejsze, niż sugeruje to zbyt niekompletna dokumentacja). Początek okresu neosumerii .
• 2117-2111 pne AD  : Panowanie Pirig-me (2117-2115), Ur-gar (2114), Nam-mahazi (2113-2111), Ensi de Lagasz .

• 2112-2095 pne AD  : panowanie Ur-Nammu , króla Ur . Ur-Nammu, gubernator Ur i oficer Utu-hegal, zastępuje go (Utu-hegal przypadkowo utonął) i założył trzecią dynastię Ur (2112-2004 pne ), ostatnie odrodzenie cywilizacji sumeryjskiej. Uważa się, że król budowniczy kierował się ideałem sprawiedliwości. Przekazuje zbiór praw , najstarszy znany: standard monetarny ( kopalnia srebra i szekel ) oraz wagi i miary ( silà , pomiar objętości), są znormalizowane, słabi chronieni (wdowy, sieroty, biedne, odrzucone żony), niektóre przestępstwa oraz wykroczenia karane odszkodowaniami w srebrze (gwałt na niewolniku osoby trzeciej, fałszywe zeznania, zniesławienie, napaść i pobicie). Ur-Nammu wspiera rolnictwo (nawadnianie), handel (port). Sumer przeżywa okres ekspansji handlowej w kierunku Zatoki Perskiej. Ur-Nammu zbudowało dzielnicę religijną zdominowaną przez duży ziggurat z wypalanej cegły, poświęcony bogu księżyca Nanna ( Sîn w akadyjsku). Podobne konstrukcje powstają w Nippur , Uruk , Larsa , Eridu , Assur . Są to sztuczki kondygnacji (zwykle 3, czasem więcej), który uda wysokie tarasy z początku III -go tysiąclecia. Na ich szczycie wznosi się świątynię, ale na dziedzińcach i świątyniach budowanych u stóp odbywają się pewne imprezy kulturalne.
• 2111-2023 pne AD  : Lagasz jest wasalizowany przez Ur .
• Około 2100 pne. AD : stela Ur-Nammu . Widzimy powrót do zwykłego trybu parataktycznego i piękną realizację motywu powalonego wroga.

Egipt

• Około 2152 pne. AD  : kryzys dynastyczny po długim panowaniu Pepi  II , prowadzący do gwałtownego załamania się centralnego szczebla władzy. Mérenrê  II panował tylko przez rok, a Nitocris , jego żona, byłaby jego następcą na jakiś czas. W VI TH dynasty końcach. To ostatnia część Starego Imperium . Rozpoczyna się pierwszy okres przejściowy (w przybliżeniu od 2150 do 2040 pne ). W tym okresie kryzysu i mało znanej rewolucji społecznej i religijnej następowało po sobie kilka dynastii. Zaburzenie trwa prawie dwa wieki. Królowie rządzą nominalnie, ale władza jest w rękach gubernatorów prowincji ( w szczególności Koptos ). Trudna sytuacja klimatyczna prowadzi do przemieszczania się ludności w kierunku doliny Nilu . W Beduini z północnego wschodu wszedł roztrzaskane królestwa i najechał delta  : im „  Lamentacje z Ipou-Nasz  ”, w „  Proroctwo Neferti  ” teksty z Środka wywołać instalację „Azjatów” w Delta, osadzania króla i splądrowanie pałacu w Memfisie , splądrowanie jego nekropolii. W archeologia pokazuje, że przemoc nie ledwie dotknął Egipt południu Memphis, gdzie cmentarze wojewódzkich nadal rosnąć, ale od chwili, gdy królewski legitymacja nie było oczywiste, prowincje mają semble- on odłączony od trwale osłabiony organ centralny. Papirus z Ipou-Nasz przechowywane w Leiden muzeum opowiada o kłopotach i wspomina koniec związku z Byblos .
• 2150-2134 pne BC (daty domniemany): VII th i VIII th dynastie w Memphis . VII p dynastia jest ulotne ( Manethon Uwagi „king-70”) w ciągu 70 dni, a nawet fikcyjne. VIII E dynastia zawiera dwadzieścia siedem suwerenów i będzie trwał sto pięćdziesiąt dwa lata według Manethona . Gubernatorzy południa utworzyliby w tym czasie niezależne królestwo z rządem regionu Koptos. Północ jest w rękach Azjatów ( Âamou ), a region Memfis rządzony jest przez potomków królów Starego Królestwa .

• 2134-2040 pne AD  :
  • IX E i X e dynastie z Herakleopolis . Panuje Khéty  I er , pierwszy faraon Héracleopolis , następnie Mérikarê i Khéty  II ( IX e dynastia ). Imiona kilku królów zaginęły. Panowanie Neferkare , Cheti  III i Merikare  II ( IX p dynastii ). Brak centralnej władzy regulacyjnej nie pozwalał już zrekompensować niedoskonałości powodzi Nilu, która spowodowała głód i ruchy buntu. Nauczanie dla Merikare dostarcza najbardziej szczegółowych informacji dotyczących tego okresu. Autobiografia nomarchy Ânkhtyfy , znaleziona w jego grobowcu w Mo'alla, współczesny tekst, świadczy o rywalizacji i kłopotach ekonomicznych. Khety  I najpierw gromadzi w swojej mocy nomy Bliskiego Egiptu i Fajumu i przeniósł swoją stolicę do Heraklopolis. Przyjmuje tytuł króla Górnego i Dolnego Egiptu. Na południu spotyka opór książąt Hermonthis . Królowie IX e dynastii , wspierane przez książąt Siout i Hermopolis , starają się przegrupować egipskie prowincje i wyzwolić deltę z Azjatami. Królowie Heracleopolis, nadając nowy prestiż bogu swojego miasta Harsaphs , starają się przywrócić prymat kosmogonii słonecznej, aby przezwyciężyć religijny partykularyzm charakterystyczny dla każdego nomu.

• • XI e dynastia Teb Montouhotep  I st , Antef  I st , Antef  II , Antef  III , panujące równolegle do faraona X e rodu z Herakleopolis . Książę Teb Antef  I st , po obaleniu królów Koptos , został ogłoszony królem konkurującym z faraonami z Heracleopolis . Jego następcom udało się pacyfikować Nubię . W wyniku niepokojów społecznych wyłania się nowa duchowość, zarówno na polu religijnym, jak i politycznym. Powstaje panteon o innej strukturze (przewaga Amona-Re ), ewoluuje koncepcja króla (zawsze boski, jest bliżej ludzi, pośrednik między bogami i ludźmi), pojawia się nowa świadomość człowieka („epikureizm ”). Pomnik i posągi króla Mentuhotepa  II w Deir el-Bahari , pomnikiem kanclerz Nakhti ( XI th dynastii ), pochodzące z Asjut , pokazują ewolucję stylistyczną nowego w architekturze i rzeźbie. Pierwszy świątynia Amon-Ra w Karnaku zbudowany przez faraonów XI XX rodu  ; Najwcześniejsza pisemna wzmianka o świątyni pochodzi z czasów panowania Antefa  II .

Uwagi i odniesienia

1. Michel Soutif, Azja, źródło nauki i technologii , EDP ​​Sciences ,2012, 318  str. ( ISBN  978-2-7598-0125-1 , prezentacja online )
2. Charles Le Blanc, Sinologist Profession , Les Presses de l'Université de Montréal,2011, 71  str. ( ISBN  978-2-7606-2569-3 , prezentacja online )
3. Georges Roux, La Mésopotamie , Seuil ,1995, 600  pkt. ( ISBN  978-2-02-008632-5 , prezentacja online )
4. Według średniej chronologii, która umieszcza panowanie Hammurabiego między 1792 a 1750 rokiem
5. Jean-Claude Margueron, Bliski Wschód i Ancient Egypt , Hachette Éducation Technika,2012, 416  s. ( ISBN  978-2-01-140096-3 , prezentacja online )
6. Pierre Allorant , Philippe Tanchoux, Historyczne wprowadzenie do prawa , Gualino ,2017( ISBN  978-2-297-06138-4 , prezentacja online )
7. John P. O'Neill, Sztuka egipska w epoce piramid , Metropolitan Museum of Art,1999, 536  s. ( ISBN  978-0-87099-907-9 , prezentacja online )
8. Nicolas Grimal, Historia starożytnego Egiptu , Fayard ,1988, 602  str. ( ISBN  978-2-213-64001-3 , prezentacja online )
9. G. Mokhtar, General History of Africa: Ancient Africa , vol.  2, UNESCO,1987( ISBN  978-92-3-202434-3 , prezentacja online )
10. Véronique Krings, Cywilizacja fenicka i punicka , t.  1, BRILL,1995, 923  str. ( ISBN  978-90-04-10068-8 , prezentacja online )
11. (en) Steven E. Sidebotham, Martin Hense, Hendrikje M. Nouwens, The red land: the Illustrated archeology of Egypt's Eastern Desert , Kair / Nowy Jork, American Univ in Cairo Press,2008, 424  s. ( ISBN  978-977-416-094-3 , prezentacja online )
12. Zobacz chronologie porównawcze dynastii egipskich
13. Émile Amélineau , Podsumowanie historii Egiptu: Od najdawniejszych czasów do współczesności , Kolekcja XIX ,2016( ISBN  978-2-346-03246-4 , prezentacja online )
14. Claude Vandersleyen, Egipt i dolina Nilu: od końca Starego Państwa do końca Nowego , vol.  2, University Press of France,2015, 832  s. ( ISBN  978-2-13-073816-9 , prezentacja online )
15. Jean Jolly , Historia kontynentu afrykańskiego: od prehistorii do 1600 , t.  1, Éditions L'Harmattan ,1996, 236  str. ( ISBN  978-2-7384-4688-6 , prezentacja online )
16. William Charloux, Karnak przed XVIII th  dynastia , Soleb2012564  str. ( ISBN  978-2-918157-01-4 , prezentacja online )