Zastanów się dokładnie nad jej treścią i/lub przedyskutuj ją . Możliwe jest określenie odcinków nieneutralnych za pomocą {{odcinek nieneutralny}} oraz podkreślenie fragmentów problematycznych za pomocą {{przejście nieneutralne}} .
François-Dominique Toussaint Louverture | ||
Toussaint Louverture podczas lądowania w Brześciu w 1802 , rycina Pierre-Charles Baquoy , 1802 (ok.). | ||
Przezwisko | Otwarcie | |
---|---|---|
Imię urodzenia | Dzień Wszystkich Świętych w Bredzie | |
Narodziny | Około 1743 Plantation Bréda, niedaleko Cap-Français , Saint-Domingue |
|
Śmierć |
7 kwietnia 1803 r.(około 60 lat) Fort de Joux , La Cluse-et-Mijoux , Francja |
|
Pochodzenie | Francuski | |
Wierność |
Niewolnicza Armia Rojalistów ( 1791 - 1794 ) Królestwo Hiszpanii ( 1793 - 1794 ) Republika Francuska ( 1794 - 1802 ) |
|
Uzbrojony | Kawaleria | |
Stopień | Generał dywizji | |
Lata służby | 1791 - 1803 | |
Konflikty | Rewolucja haitańska | |
Wyczyny broni |
Bitwa pod Morne Pelé Pierwsza bitwa pod Garbarnią Bitwa pod Marmelade Bitwa pod Gonaïves Pierwsza bitwa pod Dondon Bitwa pod Saint-Raphael Bitwa pod Las Cahobas Druga bitwa pod Verrettes Bitwa pod Petite-Rivière Druga bitwa pod Dondon Wyprawa pod Saint-Domingue Bitwa o wąwóz do Snakes Battle of Plaisance |
|
Rodzina | Suzanne-Simone Baptiste-Louverture | |
Francois-Dominique Toussaint L'Ouverture , pierwotnie Toussaint de Breda , urodził się około 1743 roku w pobliżu Cap-Français (obecnie Cap-Haitien ), a zmarł w niewoli na7 kwietnia 1803 r.w La Cluse-et-Mijoux , w dziale z Doubs , w Francji , to generał i polityk Franco - haitański oryginalny Afro-Caribbean .
Potomek czarnych niewolników, sam uwolniony, stał się właścicielem niewolników, a nawet posiadał kilka plantacji. Następnie dał się uwieść ideałom niepodległości i odegrał wiodącą rolę historyczną jako przywódca rewolucji haitańskiej (1791-1802). Stał się jedną z wielkich postaci ruchów na rzecz emancypacji kolonii z ich metropolii. Aresztowany i wywieziony do Francji , Toussaint Louverture zakończył swoje dni w 1803 roku, uwięziony w odosobnieniu w Fort Joux , w surowym klimacie Doubs, nie znając proklamacji niepodległości Haiti na1 st styczeń 1804przez swojego byłego niewolnika, który został jego porucznikiem, Jean-Jacques Dessalines .
Jeśli chodzi o abolicjonizm i osobistą emancypację Murzynów, jego działanie wydaje się być nieco zmitologizowane. Wśród najnowszych prac niektórzy historycy pokazują w swoich badaniach sprzeczne aspekty postaci, która eksploatowała plantacje niewolników, nie zawsze dążyła do skutecznego wyzwolenia czarnych robotników i była wyznawcą (co najmniej) autorytarnej władzy. ( Konstytucja Santo Domingo z 1801 ).
Mimo to Toussaint Louverture pozostaje kluczową postacią rewolucji haitańskiej , która doprowadziła do niepodległości całej wyspy Santo Domingo . Jego niewola przez Napoleona i śmierć przemienią go w bohatera, którego legenda czasami wykracza poza rzeczywistość.
Niewiele wiadomo o początkach życia Toussaint. Urodziłby się niewolnikiem w kolonii Saint-Domingue , obecnie Haiti, na początku lat czterdziestych XVIII wieku . Wiemy, że nie urodził się wolny w Afryce, ponieważ Toussaint pełnił funkcję służącego, z pewnością woźnicy , przysługę zarezerwowaną tylko dla Kreolów . Plotka głosi, również za życia, że był synem Gahou Deguénona, afrykańskiego księcia Allady . Francuski historyk XIX th century Antoine Marie Thérèse METRAL donosi, że „w roku X, gdy utrata Toussaint L'Ouverture został zaprzysiężony został obwiniany w gazetach być potomkiem afrykańskiego króla (patrz gazety vendémiaire i brumaire'a tym razem) ". Według historyka Bernarda Gainota ten mit królewskiego pochodzenia może mieć swoje źródło w tym, że Toussaint Louverture potrafił czytać i pisać, co zrobiło wrażenie na innych niewolnikach. Jednak Toussaint dopiero późno był piśmienny, ponieważ w 1779 roku oświadczył w akcie, że nie może „podpisywać ani pisać”. Ta edukacja nie miałaby zatem związku z jej początkami.
Toussaint najpierw służył jako niewolnik w domu Bréda, położonym na Haut du Cap na północy wyspy. Jest protegowanym menedżera Bayon de Libertat, który dałby mu wolność na sawannie; innymi słowy, cieszy się swobodą poruszania się bez opłat pocztowych. Według historyków Meniera, Debine i Foucharda jego emancypacja miałaby nastąpić w 1776 roku. Ale data ta jest niejednoznaczna, ponieważ opiera się na akcie, w którym chodzi o innego wyzwoliciela: nie wiemy zatem, czy wskazana data rzeczywiście dotyczy go. Jeśli więc jest pewne, że w 1776 r. Toussaint jest całkowicie wolny, to prawdopodobnie jego emancypacja sięga końca lat 60. lub początku lat 70. Po uwolnieniu Toussaint przyjmuje jako nazwisko „Bréda”, imię mieszkanie, którego był niewolnikiem. W 1779 roku znajdujemy Toussaint Bréda na czele domu produkującego kawę w Petit-Cormier i składającego się z trzynastu niewolników, w tym pewnego Jeana-Jacquesa, który jest nikim innym jak jego przyszłym następcą i cesarzem Dessalines , jak niedawno odkrył historyk Jacques de Kauna .
Toussaint Bréda był więc jednym z czarnych niewolników, którzy pod Ancien Regime skorzystali z awansu społecznego. Jego sytuacja u progu Rewolucji Francuskiej jest więc raczej wygodna dla czarnoskórego mieszkającego w koloniach. Rewolucja francuska zagraża jednak porządkowi społeczno-gospodarczemu, którego jest stosunkowo jednym z beneficjentów.
Genialny organizator wojskowy: nadejście Toussaint LouvertureToussaint Bréda, oprócz pełnienia funkcji lekarza u powstańców, oferuje usługi doradcy Biassou, którego uważa za bardziej plastycznego niż Jean-François , najwyższy przywódca. Według historyka Bernarda Gainota zorganizował dla niego zdyscyplinowaną straż w europejskim stylu, co kontrastuje z totalną dezorganizacją powstańców. Dla Toussainta jest to być może kwestia przetrwania: stanie na czele zdyscyplinowanego ruchu bez wątpienia skuteczniej chroni jego osobę i własność niż samotność wobec pozostawionej im hordy powstańców .
Wiosną 1793 r. Hiszpanie zaoferowali buntownikom schronienie, a jednocześnie wolność tym, którzy będą za nich walczyć. Toussaint Bréda, stojący na czele swojej armii liczącej od 3 do 4 000 Murzynów, szybko został zauważony ze względu na swoje wojskowe talenty i dyscyplinę. Został więc awansowany na generała porucznika . Toussaint wymienia wtedy swoje nazwisko Bréda na Louverture, pseudonim, który choć był przedmiotem różnych spekulacji, miał sugerować jego zdolność do otwarcia wyłomu w szeregach przeciwnika. Jego cechy militarne prowadzą go do rozwijania ambicji politycznych.
Toussaint żaluzja | |
Funkcje | |
---|---|
kapitan generalny Santo Domingo | |
Biografia | |
Natura śmierci | Apopleksja |
Narodowość | Francuski |
Toussaint szybko uwolnił się spod kurateli dwóch historycznych przywódców ruchu oraz Hiszpanów, utrzymując stosunki z obozem francuskim. 18 maja 1794, gromadzi w ten sposób obóz republikański na ofertę 5 maja 1794 rgubernatora generalnego Lavaux . Historycy długo wierzyli, że motywem tej decyzji było sformalizowanie zniesienia niewolnictwa przez Konwencję 4 lutego 1794 roku . Amerykański historyk John Garrigus wykazał, że tak nie było: środek Konwencji nie został jeszcze wprowadzony na wyspę.
Prawdą jest jednak, że proklamacja Sonthonaxa , komisarza republiki w Santo Domingo, o ogólnej wolności na wyspie w sierpniu 1793 r., czyni obóz francuski bardziej atrakcyjnym dla byłych niewolników rolników niż obóz hiszpański. Wmaj 1794Lavaux był więc w stanie uzbroić wielu rolników w 30 000 karabinów, które otrzymał od drugiej komisji cywilnej. Dlatego dopiero po rozpoczęciu ofensywy przez armię francuską Toussaint Louverture zebrał abolicjonistów. Niewykluczone jednak, że Toussaint dostrzegł w abolicjonizmie przyczynę ideologii, która pozwoliłaby mu przetrwać politycznie. Innym powodem, który wepchnął go do obozu francuskiego, był otwarty konflikt z przełożonymi. Właśnie uniknął ataku, za który odpowiedzialność przypisano Jean-François. Z Georgesem Biassou jego stosunki nie były lepsze.
Jego dezercja z hiszpańskiego obozu oznacza w ten sposób jego zaangażowanie w zniesienie niewolnictwa. W następnym roku Hiszpania się poddała.
1794-1797: W służbie Republiki FrancuskiejZlot Toussaint Louverture sprowadza do Lavaux 4000 mężczyzn wyszkolonych w Europie, zdyscyplinowanych. Ten wkład jest decydujący w przejęciu północnej części Santo Domingo przez republikanów. W 1795 pokonani Hiszpanie podpisali pokój z Francją i przekazali jej Santo Domingo . Toussaint Louverture zdominował wówczas północną prowincję, z wyjątkiem Cap-Français kontrolowanej przez generała Villatte . W nagrodę za swoje usługi Toussaint jest częścią promocji23 lipca 1795umożliwiając dostęp wielu kolorowych oficerów do stopnia generała brygady .
Postać Toussaint Louverture, szczególnie doceniana przez gubernatora Lavaux, hamowała rozwój generała Villatte. W marcu 1796 , zmęczony tą sytuacją, Villatte zbłądził do zamachu stanu, aresztując gubernatora Lavaux. Natychmiast interweniuje Toussaint i rozbija go. W nagrodę za jego lojalność, oprócz awansu na generała dywizji, Toussaint został mianowany31 marca 1796 r gubernator porucznik Santo Domingo, zajmując drugi stopień za Lavaux.
11 września 1796 rToussaint Louverture wykorzystuje fakt, że elektorat składa się głównie z żołnierzy, aby wydać instrukcje wyboru gubernatora Lavaux i komisarza cywilnego Sonthonaxa na zastępców. Toussaint nie został od razu mianowany głównodowodzącym armii Saint-Domingue, aby zastąpić Lavaux. Musi czekać na3 maja 1797aby uzyskać tę pozycję przez Sonthonax. Po uzyskaniu promocji Toussaint wysyła manu militari , inSierpień 1797Sonthonax zasiada we Francji metropolitalnej, co przysparza mu wstydu, zwłaszcza wśród Murzynów, od których był bardzo ceniony. Toussaint, zazdrosny o swój autorytet, ucieka w stronę bardzo osobistej potęgi.
1798-1802: „Prymas” i krystalizacja czarnej Północy zwróconej ku mulatowemu PołudniuW sierpniu 1798 roku generał dywizji Toussaint Louverture wynegocjował kapitulację Brytyjczyków wciąż okupujących zachodnią część wyspy. Podpisana przez obie strony umowa przewiduje w szczególności otwarcie portów Santo Domingo dla brytyjskich statków handlowych, mimo że Francja wciąż jest w stanie wojny z Wielką Brytanią. Ogóle Hédouville , lepsza pozycja od ToussaintMarzec 1798wściekły na taką niesubordynację, jest jeszcze bardziej poruszony treścią umowy. Pogorszenie ich związku jest takie, że organizuje ToussaintPaździernik 1798popularny bunt zmuszający Hédouville do opuszczenia wyspy. W przeddzień swojego przymusowego wyjazdu, Hédouville zwalnia generała André Rigauda, kontrolującego południe wyspy, z jakiegokolwiek podporządkowania Toussaint Louverture.
W czerwcu 1799 Toussaint przystąpił do wojny z Rigaud. Jest to „wojna Południa”, postrzegana jako konflikt między „kastą” Murzynów (reprezentowaną przez Toussainta) a „kastą” Mulatów (termin określający Metysów, reprezentowanych przez Rigauda). Konflikt między dwoma mężczyznami nie jest jednak kwestią koloru, ale prawdziwą walką o władzę i kontrolę nad terytorium. Niemniej jednak Mulaty z Południa poniosły ciężkie straty; źródła podają od 5000 do 10 000 zabitych, w większości nieuzbrojonych żołnierzy. Bernard Gainot mówi w tym kontekście o „wojnie eksterminacyjnej” prowadzonej przez Toussaint Louverture. W lipcu 1800 zwyciężył Toussaint.
Sześć miesięcy później część hiszpańska, od 1795 oficjalnie francuska, została najechana przez Toussaint. Ale konsekracja ma miejsce 13 Ventôse, IX roku (4 marca 1801 r), kiedy Napoleon Bonaparte mianował generała-majora Toussainta kapitanem generalnym Saint-Domingue, czyli drugą postacią kolonii po prawnym przedstawicielu Francji na miejscu. W odpowiedzi czternasty messor roku IX (3 lipca 1801 r), generał dywizji Toussaint Louverture ogłasza konstytucję autonomistyczną: mianuje się dożywotnim gubernatorem [kadencji starego reżimu] Saint-Domingue, która pozostaje na ziemi francuskiej, zachowując jednocześnie możliwość wyznaczenia swojego następcy; jeśli niewolnictwo zostanie zniesione, utrzymany zostanie handel niewolnikami i ustanowiona nowa pańszczyzna (przywiązanie robotników do ziemi i możliwe odwołanie się do pracy przymusowej).
W niecałą dekadę Toussaint Louverture, samouk przywódca wojskowy, sławiony zarówno przez czarnych, jak i białych, zdołał awansować politycznie na głowę Santo Domingo. Pod jego wpływem rewolucja Domingo pozwoliła na ustanowienie nowego porządku, inspirowanego kolonialnym modelem Ancien Regime, ale z korzyścią dla wojska koloru, zwłaszcza czarnego.
Obserwujemy, pod prymatem Toussaint Louverture, przywrócenie wielu „symboli” Ancien Regime . Toussaint Louverture otoczył się, według historyka Bernarda Gainota, dziedzińcem, na którym wymagana była etykieta. Wzięło w nim udział wielu białych. Pewne działania podjęte przez Toussainta oznaczają również przywrócenie „wartości moralnych”. W ten sposób przywrócona zostaje pompa Katolickiemu Kościołowi podczas zwycięstw: ta ceremonia Ancien Regime, gloryfikująca walkę z protestantyzmem , była celebrowana podczas sukcesów Toussaint przeciwko Anglikom. Rozwód , zalegalizowane w ramach rewolucji, jest usuwany z Toussaint. W emigranci , te białe donice, którzy uciekli rewolucji są przypomniane w porządku, zapewnia Toussaint, aby skorzystać z ich umiejętności technicznych.
Od 1795 r. Toussaint Louverture był bardzo aktywny w zmuszaniu byłych niewolników nie zatrudnionych w wojsku do powrotu do pracy. Powoduje to powstania, rolnicy widzą w tym formę przywrócenia niewolnictwa. Toussaint następnie wykorzystuje swoje zdyscyplinowane oddziały byłych niewolników, aby stłumić te bunty. Mieszkania znajdują się pod administracją wojskową: oficerowie Toussaint, jak Jean-Jacques Dessalines czy Henri Christophe , stosują w sposób wojskowy „regulamin kultury”. Obecnie w Santo Domingo istnieją dwa podmioty: wojskowy i rolników przydzielonych do ich dawnych domów. Ta forma pańszczyzny została opisana przez historyków jako „agrarny kapralizm”.
Wreszcie, pod jego władzą, powstało stare roszczenie kolonialne: przystąpienie do autonomii kolonii. Po zamachu stanu dokonanym przez Bonapartego zniesiono reżim republikańskiej izonomii kolonii. Kolonie zostały objęte wyjątkowym reżimem. Toussaint, poinformowany o tym zadaniu, sam zabrał się do opracowania konstytucji z 8 lipca 1801 r. ( Konstytucja Saint-Domingue z 1801 ), autonomistycznej i autokratycznej. Jest inspirowany konstytucją VIII roku , w szczególności dla prymatu władzy wykonawczej i wojskowej. Konstytucja mianuje go dożywotnim gubernatorem i konsekruje katolicyzm jako religię państwową ; a jeśli teoretycznie uznaje powszechną wolność, to w końcu przewiduje możliwość ponownego odwołania się do afrykańskiej pracy. Wreszcie konstytucja ta instytucjonalizuje „regulacje kultury”.
Liczy się bez Napoleona Bonaparte, który ucząc się przez Marzec 1801przejęcie części hiszpańskiej przez Toussainta, który działał na rzecz pojednania francusko-hiszpańskiego, wpada w wielki gniew: w jego oczach ta konstytucja jest zbyt wielkim zniewagą i Toussaint Louverture staje się niebezpieczny. Reakcją Pierwszego Konsula Francji Bonapartego jest wysłanie sił ekspedycyjnych, które muszą położyć kres emancypacji Domingo.
Upadek spowodowany przez MetropolięFrancja, in Październik 1801, w końcu zawiera pokój z Wielką Brytanią : wyprawa na Santo Domingo staje się w ten sposób możliwa. Sformowano więc siły ekspedycyjne i umieszczono je pod dowództwem generała Leclerca . Obejmuje oficerów z kolonii, takich jak Rochambeau , lub oficerów kolorowych pokonanych przez Toussaint Louverture ( Rigaud , Pétion , Villatte ). Wyprawa Leclerc opuszcza Francjęgrudzień 1801 z 17 000 ludzi, wzmocnionych od marca do maj 1802przez 6000 ludzi. Toussaint ma armię składającą się z 20 000 ludzi, podzieloną na piechotę, kawalerię i inżynierów. Ponadto Gwardia Narodowa, prawdziwie doświadczony oddział, liczyła prawie 10 000 ludzi.
Generał Leclerc rozpoczyna od jednoczesnego lądowania we wszystkich głównych portach w Luty 1802, po której nastąpiła ofensywa mająca na celu odepchnięcie rebeliantów. Pomimo przewagi liczebnej Toussaint Louverture zostaje szybko pokonany militarnie, a następnie przyjmuje taktykę defensywną, ćwicząc strategię spalonej ziemi . Nie powstrzymuje to ofensywy prowadzonej przez siły ekspedycyjne. Mimo znacznych strat zwyciężyły oddziały z Francji, przez co oficerowie Toussainta, tacy jak Maurepas czy Henri Christophe , zbiegli po kolei. 6 maja 1802 r., Toussaint Louverture zostaje zmuszony do kapitulacji, a następnie zostaje umieszczony w areszcie domowym na swojej posiadłości na wyspie.
Wraz z upadkiem Toussaint Louverture, rewolucja Domingo została zatrzymana. Zbyt postępowy dla Bonapartego, zbyt reakcyjny w oczach kultywujących, reżim Toussainta Louverture nie wydaje się zadowalać nikogo, z wyjątkiem nowej elity kolorowych żołnierzy, wielkich beneficjentów nowego porządku. Jest wreszcie w pewnej obojętności, że7 czerwca 1802 r, pomimo obietnic złożonych w zamian za poddanie się, Toussaint Louverture - wraz z setką jego krewnych - zostaje schwytany i deportowany do Francji: zostaje załadowany z rodziną na fregatę kreolską i przeładowany z Cap-Haitien na Bohatera który przewozi go do Brześcia . Przechowywana na redzie na pokładzie Bohatera, zeszła na ląd 25 termidora, Roku X (13 sierpnia 1802 r) na pokładzie łodzi wiosłowej do Landerneau i pod strażą wraz ze swoim wiernym sługą Marsem Plaisirem do Fort de Joux w największej z tajemnic, aby zostać „przesłuchany”. Zamiast posyłać go na rozprawę, pozostaje w więzieniu, aby złamać go moralnie i fizycznie przez liczne udręki, upokorzenia i zastraszanie. On umarł na7 kwietnia 1803 r., apopleksja i opłucnej i opłucnej płuc, po ostrej zimie w Doubs .
Napoleon I st , w St. Helena , wreszcie wydał jakiś żal nad losem on zarezerwowany człowieka, a nawet za „mądry koniec i” wyznając, że dał jej wiele kłopotów. W końcu zrobił sobie wyrzuty, że za wszelką cenę chciał podporządkować sobie kolonię i nie zadowalał się zarządzaniem Santo Domingo przez nią.
Dopiero pod koniec rewolucji haitańskiej dzieło rozpoczęte przez Toussainta Louverture'a znalazło swoją kulminację i zostało wzniesione dla potomności jako haitański bohater narodowy. Rzeczywiście, to jego były porucznik Jean-Jacques Dessalines ogłasza niepodległość Republiki w dniu1 st styczeń 1804.
Jeśli chodzi o abolicjonizm i osobistą emancypację Murzynów, jego działanie wydaje się być nieco zmitologizowane. Wśród najnowszych prac niektórzy historycy (Jacques de Cauna, Philippe Girard, Jean Louis Donnadieu) ukazują poprzez swoje badania sprzeczne aspekty postaci, która eksploatowała plantacje niewolników, nie zawsze dążyła do skutecznego wyzwolenia czarnych robotników i była zwolenniczką co najmniej autorytarna władza ( konstytucja Saint-Domingue z 1801 ). Trudno udawać a posteriori pana niewolników, że był czas, jako kantora czarnej emancypacji . Jej działanie było inne, zwłaszcza na poziomie pojęć, takich jak teoretyczna promocja równości między mężczyznami.
Historiografia haitańska i dzieło abolicjonisty Victora Schœlchera ustanowiły Toussaint Louverture jako model wyzwoliciela z ucisku. Inni historycy prezentują zatem bardziej kontrastową wizję postaci, nostalgiczną za „perłą Antyli” Santo Domingo , w której dorastał i prosperował, i której sprzeciw wobec systemu kolonialnego Ancien Regime powinien zostać zakwalifikowany. Jeśli rewolucja wyprowadziła tego byłego wyzwolonego czarnego niewolnika na najwyższe szczeble władzy wojskowej, a następnie politycznej we francuskiej kolonii Saint-Domingue, aż do jego upadku w obliczu armii generała Leclerca wysłanej przez Pierwszego Konsula Bonaparte, który jednocześnie , przywrócone niewolnictwo (1802), jego wzrost rzeczywiście rozpoczął się w Ancien Regime wraz z eksploatacją plantacji.
Sabine Manigat, socjolog i politolog, profesor i badacz na Uniwersytecie Quisqueya w Port-au-Prince, tak podsumowuje tę fundamentalną sprzeczność: „nieuniknione pęknięcie: władza przeciwko wolności, własność przeciwko równości, jest wpisane od samego początku, w fundamenty państwa Louverturian ”.
Istnieją dwa nurty historiograficzne dotyczące roli Toussaint Louverture w buncie niewolników Północy w 1791 roku .
„Przewracając mnie, w Santo Domingo ścięto tylko pień drzewa wolności, ale odrośnie, ponieważ jego korzenie są głębokie i liczne”. Są to słowa wypowiedziane przez Toussaint Louverture,7 czerwca 1802 rw kierunku szefa dywizji Jeana Savary'ego, w momencie wejścia na pokład statku Le Héros , który deportował go wraz z rodziną do Francji.
Ten cytat musi zostać odtworzony w pewnej historiografii, graniczącej niekiedy ze złotą legendą kojarzącą Toussainta z „ czarnym Spartakusem ” przepowiedzianym przez ojca Raynala , zwanego też „Pierwszym z Czarnych”.
Kilka miast we Francji kontynentalnej nadało nazwę Toussaint Louverture ulicy, alei, placowi...:
Blainville-sur-Orne , Bobigny , Clermont-Ferrand , Lorient , Montpellier , Niort , Notre-Dame-d'Oé , Palaiseau , Paryż ( 11 th arrondissement), Poitiers , Saint-Brieuc , Saint-Denis , etc.
żaluzja Toussaint.
Toussaint L'Ouverture, przywódca powstańców Santo Domingo , XIX th century .
Toussaint Louverture, grawer wykonany w 1825 roku. Françoise-Élisabeth, znana jako Eugénie, Tripier Lefranc, z domu Le Brun (1797-1872).
Toussaint Louverture, rycina H. Rousseau (grafik) i L. Dumont (grafik).
Generał Toussaint Louverture przyjmuje angielskiego generała.
Toussaint Louverture otrzymuje list od pierwszego konsula Bonaparte.
Toussaint Louverture w Santo Domingo .
1802: Toussaint Louverture Charles-Yves Kuzynie d Avallonu (1769/40) (zauważ BNF n O FRBNF30282183 ) .
1938: Haiti. Dramat Czarnego Napoleona Williama Du Bois . Plakat do prezentacji „Haiti” w Copley Theatre, 463 Stuart Street, Boston , Massachusetts , przedstawiający popiersie Toussaint Louverture.
Portret Toussaint Louverture na banknocie haitańskim.
Według badań haitańskiego badacza Fritza Daguillarda tylko dwa portrety z epoki wydają się dość bliskie swoim modelom. Pierwsza to akwarela wykonana prawdopodobnie z natury przez Nicolasa-Eustache Maurina , zreprodukowana w rycinie przez François Delpech . Oryginał został zaoferowany przez Toussaint do Roume. Drugi portret wykonał M. de Montfayon, inżynier z rozkazu Toussainta. Izaak Toussaint określił go jako jedyny portret, na którym rozpoznał swojego ojca. Wreszcie portret narysowany przez Pierre'a-Charlesa Baquoya został znaleziony w 1989 roku w Port-au-Prince , uwierzytelniony i opublikowany przez francuskiego historyka Jacques'a de Cauna w Haiti, Wiecznej Rewolucji i odtworzony w Toussaint Louverture i niepodległości Haiti i krytyczne wznowienie Wspomnienia generała Toussainta Louverture'a (okładka) tego samego autora.
Toussaint Louverture, polityk haitański (1743-1803); portret Nicolasa-Eustache Maurina , François Delpech .
Portret wykonany przez M. de Montfayon.
Popiersie Toussaint Louverture w Fort de Joux, ofiarowane przez Haiti z okazji dwusetnej rocznicy jego śmierci.