„Ibadism ( arabski : الاباضية al-ibaḍīya ) to trend islamie założony mniej niż pięćdziesiąt lat po śmierci proroka Mahometa .
Ibadyzm został wygnany przez inne nurty muzułmańskie za swoje poglądy polityczne: według ibadytów przywódca wierzących niekoniecznie musi być z linii Mahometa, ani z określonego pochodzenia etnicznego czy koloru.
Nazwa tego nurtu wywodzi się od imienia: Abdullah ibn Ibad al-Tamimi . Jednak zwolennicy tego nurtu twierdzą, że ich prawdziwym założycielem był Jabir ibn Zaid al-Azdi , pochodzący z Omanu. Był jednym z najlepszych uczniów Aiszy (żony proroka) i kuzyna proroka Abdullaha ibn Abbasa (a po nim jednego z wielkich znawców zasad islamu). Szkoła Ibadi reprezentuje islamski pogląd na życie: zasady, pracę, równość… Ibadyci w ciągu swojej historii rozwinęli studia islamskie i te dotyczące języka arabskiego. Ibadyzm jest głównym nurtem w Sułtanacie Omanu . Występuje również w niektórych regionach Maghrebu , w szczególności w regionie Mzab w Algierii z charydżizmem (z którego wywodzi się ibadyzm), w Djebel Nefoussa w Libii , ale także w Afryce Wschodniej , w Tanzanii (na Zanzibarze ) i Kenii .
Ibadis mają własną szkołę prawniczą . Uważają się dzisiaj za piątą szkołę sunnizmu. Idżtihad jest zarezerwowana dla uczonych i Ibadites mają własne zbiory hadisów.
Nazwa tego nurtu wywodzi się od nazwy Abdullaha ibn Ibad al-Tamimi . Jednak uczniowie tej szkoły twierdzą, że ich prawdziwym założycielem był Jabir ibn Zaid al-Azdi , pochodzący z Omanu . Był jednym z najlepszych uczniów Aiszy , żony Mahometa , i Abdullaha ibn Abbasa , kuzyna Mahometa, a także jednego z wielkich koneserów zasad islamskich po nim.
Szkoła Ibadi skupia się na islamskim spojrzeniu na życie: zasady, praca, równość itp. . W całej swojej historii Ibadyci rozwijali studia islamskie i języka arabskiego .
Ibadyzm był prześladowany przez zwolenników innych nurtów muzułmańskich za jego treść polityczną : dla Ibadytów dowódca wierzących niekoniecznie musi być z linii Mahometa i nie należy brać pod uwagę jego pochodzenia etnicznego, jeśli ma cechy wymagane do bycia kalifem.
Czwarty kalif, Ali , kuzyn Proroka, był jednym z jego towarzyszy i został wyznaczony na następcę.
Pojawiło się kilka protestujących ruchów muzułmańskich, mniej lub bardziej brutalnych, z których każdy obwiniał je za inny (czasem radykalnie przeciwny) aspekt jego sposobu rządzenia (nadmiar / brak elastyczności ...). Te ruchy protestacyjne zostały zgrupowane pod nazwą Kharidjites , pomimo dzielących ich różnic.
Ibadyci, pacyfiści, odłączyli się podczas jego rządów, wyrzucając mu jego wojownicze zachowanie, w szczególności wobec ludności niearabskiej, odmówili pójścia na wojnę i pozostali w Basrze. Dlatego nie tolerowali eskalacji przemocy po ich odejściu. Wycofali się w rejon Omanu . Ibadyci są znacznie bardziej elastyczni w swoich relacjach z innymi muzułmanami. Na przykład nie wolno im atakować ich z zaskoczenia bez zaproszenia ich do wiecu. Bardziej ogólnie, to użycie przemocy jest zabronione, z wyjątkiem samoobrony.
Oddział założony przez Chabiba ben Yazîd al-Harûrî (šabib ben yazīd al-ḥarūrī, شبيب بن يزيد الحروري) utrzymywał, że uzasadnione jest powierzenie imama kobiecie, jeśli ta jest w stanie wypełniać zadania związane z tą rolą. Jego żona Ghazala al-Harûrîya (697-?) (Ġazāla al-ḥarūrīa, غزالة الحرورية) dowodziła wojskami takimi jak Juwayrîya (juwayrīya bint abī sufyān, جazāla al-ḥarūrīa, wayjuway زالة (juwayr likeya) أني) يغ bitwa pod Jarmuk. W czasie walki zmusiłaby do ucieczki słynnego generała Umajjadów Al-Hajjaj ben Yusef (660-714).
W niektórych pracach Ibadyci są nazywani „białymi kharidjites”, podczas gdy sufryci są nazywani „żółtymi kharidjites”, a Azraqites „niebieskimi kharidjites”. Nazwy „biały” lub „żółty” i „niebieski” niewątpliwie wywodzą się ze związku między imieniem założyciela Ibâdits, `Abd Allah ben Ibâd, a przymiotnikiem biały (ʾabyaḍ, ابيض); imię założyciela sufrytów, Ziyad ben al-Asfar i żółty przymiotnik (ʾaṣfar, أصفر); i imię założyciela Azraqites Nafi` ben al-Azraq i przymiotnik niebieski (ʾazraq, أزرق).
Pod koniec VII th century ibadytyzm założona w Omanie jest odłączana ogólne perski Abd al-Rahman ibn Rustam i jego partia, która wygrała Jemen, przekroczył Morze Czerwone , wylądował w Zanzibarze przed przystąpieniem do Etiopii , na Egipt , potem Maghrebu . Zgromadzili do nich miejscową ludność. W połowie VIII th century dotarli w Afryce Północnej. Abd al-Rahmân ben Rustam, wybrany imam, założył Tihert (obecnie Tiaret ). Miasto wkrótce stało się bogatą i dobrze prosperującą stolicą ważnego królestwa , cnotą i umiejętnościami imama czyniącego cuda i wciąż przyciągającego do siebie wiele plemion.
Ich akcja rozciąga się od Trypolitanii po Maroko ; Sufici zdobyli Maroko i południowy Oran, podczas gdy Ibadyci rozprzestrzenili się z Jebel Nefoussa , na południe od Trypolisu i Chellif .
Kiedy zmarł w 765 r., powstała dynastia Rostemidów , która przetrwała ponad sto lat. Ale królestwo nieustannie słabnie pod wpływem wewnętrznych waśni, aż do momentu, gdy Fatymid Ubayd Allah al-Mahdi rozprawi się z nim, dokonując zamachu łaski. Ten ostatni zajmuje Tihert w 909, masakruje książąt Rostemidów i większość Ibadytów w mieście. Pozostali przy życiu dygnitarze pochowali swoje korony i wraz ze współobywatelami uciekli ze spalonej stolicy w poszukiwaniu miejsca wygnania. Wędrowali w małych grupach po środku całkowicie wrogiego kraju, zanim w końcu znaleźli schronienie w Oued Mya ( Ouargla ), gdzie osiedlili się. Dzięki ich działalności miasto szybko rozkwita, rozwija się i upiększa.
Ale schronienie nie wydaje się być wystarczająco bezpieczne dla wszystkich. Jeszcze przed wyjaśnieniem groźby zniszczenia ciążącego nad miastem ostrożni Ibadyci szukali kolejnego azylu i wreszcie skierowali swój cel na Wadi Mzab, w którym znajdowały się wówczas tylko rzadkie obozy.
Pierwsze miasto zostało założone w 1017 roku: El Atteuf . Firma odnosi sukcesy i przyciąga coraz większą populację. Sedrata stopniowo opróżnia się, zanim zostanie zabrana i zniszczona przez Malekitów z Ouargla , zazdrosnych o losy swoich sąsiadów. Następnie kolejno zakładano Bou-Noura , Melika i Ghardaïa .
Ze wszystkich stron prześladowani Ibadyci, zmęczeni wędrownym życiem i tajemnicą, osiedlają się w M'zab. Stworzona w ten sposób społeczność buduje, oczyszcza i nadaje sobie prawa. Będzie wiedziała, od początku aż przybył francuski, powolny, ale ciągły rozwój, ujawnił poprzez utworzenie Beni Isguen XIV th century i Beriane i Guerrara XVII th century . Ponadto z biegiem historii do miast Ibadi dołączy coraz więcej frakcji arabskich.
W ibadyzmie islam składa się z trzech podstawowych elementów:
Każdy z filarów jest nierozłączny z pozostałymi. Weźmy na przykład Abu Talib , jednego z wujów Mahometa , który wierzył w niego, ale nie wygłosił świadectwa wiary (chahada) i nie podążał za nim w jego dziełach. Islam wśród Ibadytów to wiara w serce i gesty, werbalne świadectwo wzywające do wiary i dobrych uczynków, praktyka dobra.
Tak więc Ibadyci uważają, że ten, kto porzuca dobre uczynki i prawdziwą praktykę religii muzułmańskiej (głównie wypełnienie pięciu codziennych modlitw) nadal może być muzułmaninem, głównie na podstawie wersetu:
„Beduini powiedzieli: „Mamy wiarę”. Odpowiada: „Nie masz jeszcze wiary. Zamiast tego powiedz: Po prostu poddaliśmy się, ponieważ wiara jeszcze nie weszła do waszych serc. A jeśli będziesz posłuszny Allahowi i Jego Posłańcowi, On nie sprawi, że stracisz żadne z twoich dzieł ”. Bóg jest Miłosierny i Litościwy! (Koran 49:14)”
Dlatego muzułmanin niepraktykujący jest traktowany na Ziemi jak muzułmanin. Fakt, że wypowiedział chahadę, sugeruje, że istoty na Ziemi nie powinny osądzać go jako niewierzącego. Z prawnego punktu widzenia jest więc uważany za muzułmanina i tak też jest traktowany.
Architektura Ibadi Maghrebu jest charakterystyczna z wielu punktów widzenia. Ibadyci wyróżniają się tym, że w wielu dziedzinach szanują nauki wczesnego islamu, co w dużej mierze znajduje odzwierciedlenie w ich architekturze. Trzeźwość, trzeźwość, duch minimalizmu, który powinien logicznie charakteryzować muzułmańskie miejsca kultu, zachowały się przez wieki w meczetach Ibadi. W Maghrebie, oprócz pozostałości Tahertu, który był przez ponad sto lat i do 909 roku stolicą Ibadytów, oraz tych z Sadraty, która go zastąpiła, trzy duże grupy architektury Ibadi pozostały na Dżerbie , w djebel Nefoussa i w pięciu miastach pentapolis Mzab . Do tego należy dodać wiele meczetów położonych w górach w sercu Omanu. Te cztery regiony, które charakteryzują się izolacją - góry, wyspa lub pustynia - bardzo różnią się od siebie klimatem i przyrodą, ale ich meczety mają wiele wspólnych cech. Główną z nich jest duża oszczędność środków i prostota użytych materiałów. Wszystkie budynki wyróżniają się trzeźwością i surowością fasady. Większość z nich jest przeznaczona do dekoracji, ze względu na szczególną moralność Ibadytów. Ich doktryna całkowicie potępia pozorne bogactwo, co jest dobrze odczuwalne w architekturze, ponieważ grobowce czy meczety poświęcone słynnym postaciom są tak samo trzeźwe i skromne jak inne. Ibadyci starali się zachować całkowitą równość wśród wszystkich wierzących, a uczucia takie jak zawiść czy zazdrość są dla nich szczególnie naganne. Mimo wielkiego bogactwa, jakie zgromadzili dzięki handlowi morskiemu lub transsaharyjskiemu, ich zasadą jest przyjęcie stylu życia najskromniejszego z nich. Jeśli miejsca kultu w zasadzie nie mają żadnej dekoracji, to także dlatego, że relacja z Bogiem musi być jak najprostsza, a wszelkie oznaki bogactwa tylko ją wypaczają. Ten pogląd na rzeczy jest radykalnie odmienny od tego, jak postrzegamy wystrój w innych muzułmańskich miejscach kultu.
Meczety Jebel Nefoussa znane są z misji archeologicznych, które w latach 1969-1973 skupiały archeologów brytyjskich i libijskich. Pod rządami Kaddafiego mniejszość mówiąca po berberyjsku ibadyckim była poddawana prześladowaniom, jej elity były zaniepokojone, jej biblioteki były rozproszone, jej meczety i zniszczone wioski; odtąd Ibadyci uczestniczyli w zdobyciu Trypolisu, silnie angażując się w rewolucję libijską. W Les mosques ibadites du djebel Nafûsa Virginie Prevost wykorzystuje wyniki własnych badań oraz dokumentację dostępną społeczności naukowej w 2010 roku, przed wydarzeniami politycznymi, które naznaczyły Libię i unieruchomiły programy naukowe. Meczety w regionie są często budowane całkowicie lub częściowo pod ziemią: islam Ibadi był w szczególności inspirowany wcześniejszymi tradycjami lokalnymi. Odzwierciedlają one styl budownictwa, który spełnia środowiskowe i materialne potrzeby regionu, zapewniając jednocześnie ochronę potrzeb społeczności, niektóre meczety na szczytach pełnią również rolę monitoringu. Dzielą one wiele cech wspólnych z innymi meczetów ibadytyzm w Afryce Północnej: to jest w przypadku braku minbarem w starych budynkach, ponieważ Ibadites już wykonać piątkowych modlitw od upadku państwa. Rostumide , jak również różnorodność i wielość mihrabów wspólnych dla tych budynków.
Odpowiednik architektury Jebel Nefoussa znajduje się na Dżerbie, wyspie znanej z imponującej liczby meczetów, 360 według tradycji ustnej, symbolicznej liczby, która przywołuje dni w roku i pokazuje pobożność mieszkańców. Również tutaj rola nadzoru jest kluczowa w niektórych meczetach położonych na wybrzeżu, podczas gdy inne budynki są ufortyfikowane. Jednak większość tych struktur to bardzo małe meczety wiejskie, położone na wsi i związane z małymi wioskami. Djerba charakteryzuje się również jaskiniami i podziemnymi meczetami. Meczety na wyspie znajdują się obecnie w krytycznej sytuacji, w szczególności z powodu celowego zniszczenia lub braku konserwacji, anarchistycznych interwencji, które modyfikują je bez przestrzegania lokalnych specyfikacji architektonicznych; zaobserwowano nawet rozbiórki zabytków. Akt rejestracyjny wyspy na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO jest być może nadzieją na wyróżnienie tych budynków.
Jeśli chodzi o trzeci region Ibadi w Maghrebie, Mzab, jest on bez wątpienia najlepiej znany opinii publicznej i od początku lat 30. poświęcono mu całe studium. Nie tylko meczety, ale wszystkie zbudowane kompleksy (fortyfikacje, domy, systemy nawadniające, cmentarze itp.) od dawna przyciągają podróżników i zostały spopularyzowane przez dwie prace André Ravéreau i jego żony fotografki.Manuelle Roche Niedawno poświęcił się Cyrille Aillet kilka badań do Ouargla i miejsca Sadrâta, dawnej stolicy Ibadytów w pobliżu Ouargli, wraz z Patrice Cressier i Sophie Gilotte monografia na ten temat, oparta na ponownym odczytaniu pracy Marguerite Van Berchem.
W polityce Ibadi władza jest wspólnotowa i wyklucza jakąkolwiek hegemonię, taką jak uznanie, że władza musi należeć do linii Mahometa i podkreśla, że naród muzułmański musi gromadzić ummę . Podobnie muzułmanie zdolni do przewodzenia narodowi muszą być wybierani przez szura bez różnicy pochodzenia etnicznego lub rodowodu.
W przeciwieństwie do Kharidjites , Ibadyci szanują porządek społeczny i posłuszeństwo wobec przywódców, nawet jeśli byliby niesprawiedliwi, ale pod warunkiem, że nie nakażą niewiary , np. zakazu modlitwy, ogłoszą spożywanie alkoholu jako zgodne z prawem. ( istihlal ) lub inne podobne oświadczenie. W tych warunkach Ibadyci nie byliby im posłuszni i mogli zostać doprowadzeni do buntu przeciwko istniejącej władzy. Jeśli gubernator jest niesprawiedliwy, Ibadyci ograniczyliby się do rad i prewencji wobec niego, ale bez dokonywania krwawej rewolucji, aby nie doprowadzić do chaosu lub wojny domowej. Były jeszcze dwie „białe rewolucje”, ale bez rozlewu krwi, mające na celu zmianę reżimu. Pierwszym w Trypolisie , odwołującym gubernatora reprezentującego Abbasydów, a drugim było legalne i pokojowe wyznaczenie Ibn Rustoma Abd al-Rahmâna .
W 2017 roku książka zgromadziła prace wielu badaczy, którzy podsumowują sytuację dzisiejszych społeczności Ibadi. Chociaż jest ich bardzo niewiele, ich rola polityczna jest często niedoceniana. Nawet w regionach, w których są bardzo obecni, niewielu muzułmanów ich zna: tak jest zwłaszcza w Tunezji, gdzie można mówić o amnezji w stosunku do Ibadytów, którzy jednak głęboko naznaczyli historię Maghrebu. Ofiary wzrostu salafizmu, oskarżani o herezję, Ibadis mają jednak do odegrania rolę, wzywając do dialogu i wzajemnego uznania między różnymi nurtami islamu i innych religii. Tak więc w Omanie wolność wyznania jest szanowana dla wszystkich: większość ibadi, sunnici, szyici, chrześcijanie, sikhowie i hindusi żyją w harmonii. Ibadyci chcą być „demokratami islamu” i zająć pełne miejsce w ortodoksji.
Ibadis, choć nieliczni (1% muzułmanów), znajdują się dziś w kilku regionach świata muzułmańskiego. Występują głównie w Omanie, gdzie stanowią od 50 do 60% populacji. Ibadyzm jest denominacją rządzącej dynastii. Wielu Ibadytów mieszkało na archipelagu Zanzibar w Tanzanii , dawnej kolonii Omanu, przed rewolucją 1964 roku; większość opuściła już wyspę lub nawróciła się na islam sunnicki. Obecnie bardzo małe społeczności Ibadi żyją na wybrzeżach Tanzanii i Kenii, a także w Afryce Środkowej. Społeczności Ibadi znajdują się również w Mzab w ( Algierii ) (patrz Mozabites ) oraz w Jebel Nafûsa w północno-zachodniej Libii , także na wyspie Dżerba (gdzie nie stanowi już większości obrządku mieszkańców, w Sunnizm w formie Maliki stał się obrzędem większościowym od XIX wieku). Trudno oszacować liczbę Maghrebu Ibadytów, biorąc pod uwagę, że spisy ludności nie odróżniają ich od innych muzułmanów.
Przez ostatnie piętnaście lat kilku europejskich badaczy interesowało się ibadyzmem zarówno omańskim, jak i maghrebijskim. Dwa wydawnictwa specjalizują się w badaniach Ibadi. Pierwszym z nich jest Ibadica, założona w Paryżu w 2013 roku: jest ona początkiem stowarzyszenia kulturalno-naukowego, którego celem jest rozwój i promowanie badań nad ibadyzmem oraz konstruktywny wkład w dialog między religiami. Ibadica z biegiem czasu stworzyła ogromny wielojęzyczny fundusz dokumentacji fizycznej i cyfrowej dla naukowców i promuje rozpowszechnianie badań akademickich. Już w 2015 roku Ibadica rozpoczęła działalność wydawniczą i ma na swoim koncie kilka bardzo udanych tomów, na przykład studium o Mzabie, wznowienia, takie jak suma poświęcona teologii Ibadi, czy biografia jej autora, Ojca White’a Pierre’a Cuperly’ego. Drugim wydawnictwem jest Georg Olms z Hildesheim w Niemczech, który wydał około piętnastu tomów na ten temat. W 2017 roku opublikowała monumentalną bibliografię Ibadi sporządzoną przez Martina Custersa, która zawiera wszystkie przydatne wzmianki w trzech tomach, w około dziesięciu różnych językach. Od 2013 roku wielkoformatowa kolekcja zatytułowana „Studia nad ibadyzmem i Omanem” oferuje głównie materiały konferencyjne dotyczące wszystkich regionów naznaczonych ibadyzmem, wokół tematów takich jak prawoznawstwo, teologia, a nawet tożsamość tego nurtu religijnego. Jeden z tych tomów jest w całości poświęcony ibadyzmowi w Afryce Wschodniej.