Prawo wojny jest wyrazem wyznaczyć przepisy ustawowe, generalnie zwyczajowe, w którym narody wrogie zgodzić, gdy są na wojnie .
Są one bardzo stare, potwierdzone zarówno w starożytności, jak i wśród pierwszych narodów i obejmują sposób wszczynania wojny i jej stawki, środki walki uważane za nielojalne, status i prawa zakładników, ambasadorów, arbitrów, kombatanci, cywile i więźniowie, rozejmy i traktaty, jak zakończyć wojnę i zawrzeć pokój.
Termin wojna nie odnosi się do prywatnych konfliktów lub między jednostkami tych samych ludzi, które są rozstrzygane w procesie sądowym, ale do tych, które powstają między imperiami, narodami lub obcymi miastami i które są rozstrzygane w drodze publicznej konfrontacji zwanej „wojną”.
antykPierwsze ślady prawa wojny przychodzą do nas od Babilończyków . Jest to Kodeks Hammurabiego , króla Babilonu , który 2000 lat p.n.e. J. - C. tłumaczy w ten sposób swoje prawa narzucające kodeks postępowania na wypadek wojny: „Ja przepisuję te prawa, aby silny nie uciskał słabych”. W starożytnych Indiach Mahabharata i teksty prawa Manou zachęcały do pobłażliwości wobec nieuzbrojonych lub rannych wrogów. Biblia i Koran zawiera także przepisy przewidujące poszanowanie przeciwnika. Zawsze chodzi o uchwalenie zasad chroniących cywilów i zwyciężonych.
Można zatem stwierdzić, że prawo wojny jest odwieczne: obecne we wszystkich świętych tekstach (judeo-chrześcijan, muzułmanów, hinduistów itp.) oraz w komentarzach do tych tekstów, a także w opowieściach wojennych. armorum sok w Komentarze wojny galijskiej z Cezarem .
Z punktu widzenia prawa rzymskiego wojny wykonane res nullius przez wrogów i wszystko, co do nich należało, to znaczy, bez mistrza, a tym samym być zawłaszczone przez nikogo. Wzajemnie oddawał przeciwników, ciała i dobra, jednych na łaskę innych; nie mieliśmy prawa do wroga. Tę rygorystyczną zasadę Rzymianie stosowali zarówno przeciwko nim, jak i na ich korzyść. Wszystko, co zabrali nieprzyjacielowi, było własnością pierwszego okupanta; ale także to, co zostało zabrane Rzymianom przez ich wrogów, należało do nich. Późniejszą konsekwencją było to, co Rzymianom utracili i co udało się odzyskać, podobnie jak każdy inny łup od autora okupacji i nie powrócił do starego mistrza. Jednak w drodze odstępstwa od tej zasady przyznano prawo zwrotu, a jus postliminii na rzecz byłego właściciela: za obywateli rzymskich wziętych do niewoli bez broni, za budynki, za statki towarowe, za konie służbowe oraz niewolników i skarbów.
ŚredniowieczePrawo wojny było przedmiotem prób racjonalnego przedstawienia w teologicznych sumach średniowiecza . Najwyraźniejszą próbą jest traktat De Bello, de Represaliis et de Duello (1360) autorstwa Giovanniego da Legnano , profesora Uniwersytetu Bolońskiego. Autor sprzeciwia się ułaskawieniu , zależnemu od arbitralności zwycięskiego księcia, zarysowi prawa wojny.
A jego zasady są również odwieczne i stałe, które są podsumowane i wywodzą się z następującej zasady, a mianowicie: „Nie czyń więcej szkody, niż jest dozwolone”, zobowiązanie, które wpisuje się w zasadę sprawiedliwej proporcjonalności stwierdzoną na II Konferencji Haskiej , 1907, artykuł 22: „wojownicy nie mają nieograniczonego prawa do wyboru sposobów szkodzenia wrogowi”. Stąd zakazy takie jak używanie zatrutej broni, trującego gazu itp. To są stałe zasady, które należą do całej ludzkości. Przykłady tej troski o ograniczenie działań i środków stosowanych przez walczące strony, we wszystkich miejscach, w każdym czasie: ślady, które można zobaczyć w Biblii (w szczególności w Powtórzonego Prawa), w Koranie, który zabrania ścinania owoców drzewa, zatruwanie źródła wody, niszczenie upraw, niszczenie ziemi, okaleczanie człowieka itp.
Reguły prawa wojny co do stosowanych środków były takie, że w zasadzie w średniowieczu zakazano używania łuków i strzał, ze względu na możliwość zabicia wroga z dystansu i w plecy. Początkowo było to coś, co można nazwać wojną lub rycerską i szlachetną walką z walką wręcz. Ale gdy wojny stały się ważniejsze, zasady rycerskości osłabły.
Zasady te zostały po raz pierwszy wprowadzone w formie religijnej, a ich ślady znajdujemy we wszystkich świętych księgach cywilizacji, które pozostawiły teksty. Jego pytania podejmują autorzy katoliccy, tacy jak św. Augustyn, Francisco de Vitoria, Tomasz z Akwinu i jego uczeń Francisco Suárez.
Pojęcie sprawiedliwej wojnyTomasz z Akwinu wymaga trzech warunków:
Pod koniec XII w. Johannes Faventinus kojarzył ideę sprawiedliwej wojny w obronie ojczyzny z ideą ratio (czyli „rozumem stanu”) [1].
U Francisco Vitorii, który podejmuje myśl św. Tomasza z Akwinu, wojna jest jednym z najgorszych zła i można się do niej odwołać tylko po to, by uniknąć większego zła. Rozpoznanym przypadkiem jest wojna prewencyjna z atakującym tyranem. Jednak wszystkie formy dialogu muszą być zastosowane wcześniej, a wojnę można rozpocząć tylko w ostateczności, co rodzi pytanie o możliwości negocjacji.
Epoka nowożytnaWielu chrześcijan stoi u źródeł problemu sumienia, jaki stwarza potrzeba interwencji: Ignacy Loyola mówił o magis o kwestionowaniu decydenta, ponieważ pójście na wojnę to bardzo ciężka decyzja w odniesieniu do piątego przykazania ( „Nie zabijaj”): dlatego chrześcijanin stara się wiedzieć, czy postępuje zgodnie z tą zasadą.
Te zasady narzucone przez Kościół będzie oferowany w zsekularyzowanym postaci z XVI th wieku przez Grotius , autor de iure belli ac klocków .
Zasady prawa wojennego, tradycyjnie zwane prawa i zwyczaje wojenne lub prawa narodów , które zostały skodyfikowane w formie umów na początku XX th century ( Konwencja haska z 1899 i 1907 roku ). Prawo wojny było również dziełem prób kodyfikacji przez jednostki. - I tak w czasie wojny secesyjnej François Lieber napisał Instrukcje dla armii na polu armii amerykańskiej, które zakazują aktów okrucieństwa, zemsty, ran pozabojowych, tortur w celu uzyskania informacji, przejmowania własności prywatnej, gwałcenia kościołów itp.
Pomysł, że istnieje prawo wojny, dotyczy z jednej strony ius ad bellum , to znaczy prawa do wojny lub do przystąpienia do wojny, przy założeniu motywu takiego jak obrona przed zagrożeniem lub niebezpieczeństwem, zakłada wypowiedzenie wojny, które ostrzega przeciwnika: wojna jest aktem lojalnym, a z drugiej strony ius in bello , czyli prawo w czasie wojny, sposób prowadzenia wojny, który implikuje zachowywanie się jak żołnierze z misja, dla której nie wszelka przemoc jest dozwolona. We wszystkich przypadkach sama idea prawa wojennego opiera się na idei wojny, którą można określić jako konflikt zbrojny, ograniczony w przestrzeni, ograniczony w czasie i przez cele. Wojna zaczyna się od wypowiedzenia (wojny), kończy się traktatem (pokojowym) lub porozumieniem o kapitulacji, aktem podziału itp. Definicja wojny i doktryny podjęta w 1801 r. przez Portalisa , prawnika, który napisał francuski kodeks cywilny , który obowiązywał do wojny w Iraku , bez wypowiedzenia wojny i zakończony bez traktatu pokojowego.
Sok ad bellumKrótko mówiąc, wojna nie jest stanem anomii ani niekontrolowanej przemocy, nie może powodować bezpodstawnych okrucieństw, niepotrzebnych aktów przemocy: nie wszystko jest dozwolone, nawet jeśli wojna wyjdzie poza zwykły tryb rządzenia, ponieważ jest to część celu, który wyznaczyła sobie władza rządząca. Clausewitz w swoim traktacie De la guerre wyszczególnia, w sposób komplementarny do Rousseau, różne cechy wojny, które tworzą klasyczną koncepcję. To na podstawie tej teorii wojny budowane jest prawo wojny. Wojna, jak definiuje ją Clausewitz, jest aktem politycznym „rozszerzeniem polityki innymi środkami”, co oznacza, że nie jest aktem czystej przemocy, ani nieograniczonym, ani bezwarunkowym. Jest to kwestia „zmuszenia przeciwnika do wykonania naszej woli”. Wojna nie jest celem samym w sobie, jest środkiem w służbie politycznego celu. Nie jest zjawiskiem samodzielnym: jest narzędziem w służbie celów, które go przekraczają.
Od starożytności do Grocjusza i Rousseau obyczaj, najpierw przenoszony przez tradycję ustną, a potem przez teksty różnych mądrości, zostaje wymazany, aby ustąpić prawu .
Grocjusz, pisząc De jure belli ac pacis (O prawie wojny i pokoju), dał prawu wojny podstawę i jego ramy, które do dziś pozostają wyznacznikami prawa międzynarodowego. czyli wojna definiowana jako konflikt rozstrzygnięty, ograniczony i dający początek wiążącym regułom prawa. Grotius, twórca prawa narodów, rozszerzy swoje dzieło przez Jean-Jacques Rousseau. W umowie społecznej ta ostatnia określa zasadę wojny (state to state) pomiędzy kombatantami będącymi żołnierzami (a więc z wyłączeniem cywilów), która stanowi podstawę prawa wojny. Dla Rousseau: „Wojna nie jest zatem relacją między ludźmi, ale relacją między państwami, w której jednostki są wrogami tylko przypadkowo, nie jako mężczyźni ani nawet jako obywatele, ale jako żołnierze”.
Na tej podstawie prawo będzie mogło wprowadzić rozróżnienie między żołnierzami, z którymi walczy się, a cywilami, których trzeba oszczędzić. Podobnie zostanie wprowadzone rozróżnienie między celami wojskowymi i cywilnymi.
I w historii możemy zauważyć krok w kierunku ukonstytuowania się prawa wojennego, gdy w 1863 roku prezydent Stanów Zjednoczonych zwrócił się do prawnika Francisa Liebera o opracowanie szeregu instrukcji dla żołnierzy biorących udział w wojnie domowej. Znowu jest to ten sam cel: regulowanie wojny poprzez ograniczanie skali przemocy i unikanie przemocy, która nie jest konieczna dla celów militarnych, jakie państwo sobie wyznaczyło. Nie mamy tu jeszcze do czynienia z prawdziwym traktatem o prawie wojennym, ale z kodyfikacją norm prawnych o wartości wiążącego zobowiązania.
Dopiero później, wraz z Konferencją Pokojową w Hadze w 1899 roku, pojawił się zestaw praw dotyczących wojny, które następnie zostały opracowane przez kolejne Konwencje Genewskie, które uzupełniłyby i wyszczególniły różne zakazane agresje przeciwko ludności cywilnej i przy użyciu technik uznanych za nielegalne.
Prawo wojny jest również znany jako „prawa haskiego”, który na początku XX th century została skierowana większość ius in bello i ius ad bellum .
Skupia wszystkie konwencje haskie, których celem jest:
Co dziś nazywamy „ prawo międzynarodowe ” jest prawem, którego pierwsze egzemplarze zaczęły pojawiać się w późnym średniowieczu i który został zbudowany w połowie XVII th wieku z traktatu westfalskiego . Od tego czasu rozwinął się i przekształcił, ale bez kwestionowania swojej podstawowej struktury prawa międzypaństwowego. Oprócz prawa koegzystencji dodano prawo współpracy, a do prawa relacji wszczepiono prawo instytucjonalne, ale ogólna spójność pozostała niezmieniona.
Pojawienie się prawa międzynarodowego wiąże się z pojawieniem się stosunków międzynarodowych między państwami we współczesnym znaczeniu, to znaczy suwerennych podmiotów politycznych na terytorium iw granicach terytorium. Państwo z definicji akceptuje, jako suwerenne nad swoim terytorium, prawowite istnienie poza swoimi granicami innych bytów politycznych określających się swoimi granicami. Tego typu organizacja nie znosi możliwości konfliktów i wojen, ale generalnie konflikty dotyczą granic, a nie istnienia państwa. Ponadto wzajemne uznanie istnienia państw pozwala ich obywatelom de facto czerpać korzyści z uznania ich statusu za granicą (obecnie urzeczywistnia fakt istnienia paszportu umożliwiającego podróże transgraniczne). W konsekwencji ta wzajemność częściowo leży u podstaw prawa wojennego, gdyż uznając prawowitą egzystencję cudzoziemców, w sposób naturalny stawia problem ich przyszłości w przypadku konfliktów między państwami (w szczególności w odniesieniu do statusu nie-obywateli). walczące populacje cywilne). To właśnie charakter stosunków międzynarodowych między państwami dyktował zasady rządzące porządkiem prawnym, czyli suwerenność i równość.
Prawa międzynarodowego konfliktu zbrojnego jest zbiorem reguł, które mają na celu ograniczenie przemocy i ochrony podstawowych praw człowieka w przypadku wojny. To imię od czasów drugiej wojny światowej, a zwłaszcza od czasu konwencji genewskiej z 1949 r., często zastępowanej przez międzynarodowe prawo humanitarne (MPH), ma na celu uwydatnienie bardziej humanitarnych celów.
Tworzenie międzynarodowego prawa humanitarnego opiera się na trzech zbiegających się nurtach. To jest o :
Międzynarodowe prawo humanitarne, którego celem jest ochrona praw człowieka, ma cele wspierane przez prawa człowieka. Niemniej jednak tworzą dwie odrębne gałęzie prawa.
MPH jest zbiorem zasad i przepisów, które ograniczają stosowanie przemocy w konfliktach zbrojnych. Te zasady i reguły mają dwa cele: ochronę osób, które nie biorą lub nie biorą już udziału w działaniach wojennych (rannych i jeńców wojskowych oraz ludności cywilnej) oraz ograniczenie metod i środków prowadzenia wojny. Międzynarodowe prawo humanitarne nazywane jest również prawem genewskim .
Prawo to łączy międzynarodowe konwencje zakazujące, ograniczające lub regulujące użycie niektórych rodzajów broni i amunicji (broni chemicznej i biologicznej, min przeciwpiechotnych, pocisków wybuchowych itp.). Prawo kontroli zbrojeń uzupełnia międzynarodowe traktaty rozbrojeniowe ( SALT , FCE , START, itp.). Doktryna niepierwszego użycia broni jądrowej , która weszła do prawa międzynarodowego w 1982 roku, jest przykładem przepisu prawnego mającego na celu ograniczenie użycia tego rodzaju broni.
Problem, teoretycznie przez Carla Schmitta : powrót do koncepcji „wojny sprawiedliwej” z doktryną wojny sprawiedliwej w XX -tego wieku. W dwóch fundamentalnych tekstów: nomos Ziemi 1950 oraz zwolennik teorii , w 1963 roku, Carl Schmitt bada nowe funkcje wojny i punktem zwrotnym w XX th wieku. Jego analizy, od końca ius publicum europaeum , są jednogłośnie uznawane za podstawę analizy i refleksji nad tymi niezwykle aktualnymi zagadnieniami. Albo związek między wojną a prawem wojny z uwzględnieniem praw człowieka; co dzieje się z jus ad bellum (prawo do prowadzenia wojny) i jus in bello (prawo w wojnie) wraz z powrotem koncepcji wojny sprawiedliwej. Analizy te stanowią dziś teoretyczną podstawę krytyki pacyfizmu z jednej strony, a amerykańskiej praktyki wojennej i towarzyszącej mu ideologii przede wszystkim przez Stany Zjednoczone z drugiej. Rzeczywiście, ożywiając moralizmu średniowiecznej doktryny chrześcijańskiej, w życie dopiero w XVI -tego wieku, który jest przede wszystkim teorię przez Tomasza z Akwinu w swojej Summa Theologica (1273): „Albowiem jeden jest właśnie przyczyna, którzy są atakowane musiało zasłużył przez A wina do zaatakowania ”.
Ponadto prawo wojny zabrania wojny totalnej: prawo międzynarodowe nie zezwala na wojnę totalną, która implikuje odrzucenie wszystkich reguł, wszystkich zasad postępowania, ponieważ jest to samo zaprzeczenie prawa.
Równolegle i ostatecznie istnienie prawa wojny umożliwia nadanie prawnej treści pojęciu terroryzmu . Również Jacques Derrida przypomina podstawę, którą uważa za konsensus:
„Jeśli odwołujemy się do obecnych lub wyraźnie prawnych definicji terroryzmu , co tam znajdujemy? Odniesienie do przestępstwa przeciwko życiu ludzkiemu z naruszeniem prawa (krajowego lub międzynarodowego) implikuje zarówno rozróżnienie między cywilami i wojskowymi (ofiarami terroryzmu uważa się za osoby cywilne), jak i cel polityczny (wpływ lub zmiana polityki „kraju”. terroryzując ludność cywilną). "
Przeciwstawia się zamieszaniu, które analizuje jako politycznie zainteresowane, jakie wywołało odwołanie się do pojęcia „międzynarodowy terroryzm”. Derrida nawiązuje tutaj do nadużycia, według niego, przez Stany Zjednoczone, wywołującego również nieporozumienia w ONZ.
Stąd rozumiemy, że przemiany, jakie zaszły w pojęciu wojny i przez prawo wojny, po drugiej wojnie światowej i jeszcze w ostatnich wydarzeniach, oraz sposób ich rozumienia i interpretacji, w szczególności w oparciu o Carla Schmitta. Analizy, do których odwołują się wszyscy prawnicy prawa międzynarodowego zajmujący się tymi zagadnieniami, stanowią istotne kwestie z punktu widzenia ich praktycznego przekładu. Wszystkie współczesne studia nad wojną i prawem wojennym formułowane są w ten sposób: czy możemy zachować klasyczne terminy ius publicum europeaum (wojna ograniczona), czy przeciwnie, wyjść z nich (wojna nieograniczona), co dotyczy samą wojnę i jej środki. I znowu wszyscy prawnicy zadają pytanie, czy możemy i jak rozróżnić status kombatantów. Pytania, które pojawiają się w teorii i praktyce.
Jacques Derrida precyzuje: „Krytyczna lektura np. Carla Schmitta byłaby bardzo pożyteczna […], aby uwzględnić, na ile to możliwe, różnicę między wojną klasyczną (bezpośrednią i deklarowaną konfrontacją między dwoma wrogimi państwami, w wielkim tradycja prawa europejskiego), przy czym „wojna domowa” i „wojna z partyzantami” (w swoich nowoczesnych form, chociaż wydaje się, Schmitt rozpoznaje go, od początku XIX e wieku)”.
Międzynarodowe trybunały i organizacje pozarządowe, takie jak Avocat sans frontières – gdzie mogą działać – są wreszcie zainteresowane społeczno-psychologicznymi konsekwencjami, których polemologia wykazała, że często i od dawna podsycają nienawiść, która jest zalążkiem przyszłych wojen. Jednak wciąż pozostają nierozwiązane kwestie polemologii , irenologii i prawa wojny , w szczególności kwestii traktowania ewentualnej wspólnej odpowiedzialności za konsekwencje wojny i opóźnionych skutków użycia niektórych rodzajów broni ( broni jądrowej , chemicznej ) . broń , defolianty - używane w tym Wietnam-, pociski lub pociski zubożone w uran itp.). Inną kwestią jest status prawny amunicji straconej w wojnach, amunicji dobrowolnie i masowo zanurzonej, niewybuchowej , odzyskanej na polach bitew lub niewykorzystanej.
W ramach wspólnoty międzynarodowej, kwestia prawa ingerencji lub zasady ostrożności lub granicach pojęcia represji są również przedmiotem dyskusji, z możliwymi konsekwencjami dla prawa wojny .