Aspergillus niger

Aspergillus niger Opis tego obrazu, również skomentowany poniżej Optyczny obraz mikroskopowy A. niger powiększony 100 razy Klasyfikacja
Królować Grzyby
Podział Ascomycota
Klasa Eurotiomycetes
Podklasa Eurotiomycetidae
Zamówienie Eurotiales
Rodzina Trichocomaceae
Uprzejmy Aspergillus

Gatunki

Aspergillus niger
( van Tieghem , 1867)

Aspergillus niger , czarny aspergillus, jest grzybem nitkowatym workowca z rzędu Eurotiales . Jest to jeden z najpospolitszych gatunków z rodzaju Aspergillus, który pojawia się jako czarna pleśń na owocach i warzywach. Niejest znanażadna forma płciowa ( teleomorf ).

Aspergillus niger jest gatunkiem o znaczeniu ekonomicznym, ponieważ jest używany w fermentacji przemysłowej do produkcji kwasu cytrynowego i glukonowego lub enzymów. W Chinach A. niger bierze udział w fermentacji produktów spożywczych, takich jak wino zbożowe czy herbata pu'er .

Ta pleśń jest wszechobecnym zanieczyszczeniem, które jest zwykle nieszkodliwe. Jednak w wyjątkowych i rzadkich okolicznościach może być toksyczny i chorobotwórczy, ponieważ jest odpowiedzialny za grzybicę płuc u ludzi i ptaków.

Ekologia

Podłoża

Aspergillus niger to bardzo pospolita pleśń, preferująca zwykle suche, ciepłe gleby. Został wyizolowany z wielu różnych podłoży, takich jak:

A. niger to gatunek kosmopolityczny, o którym donoszono na całym świecie.

Pleśń ta rośnie zarówno w pomieszczeniach (gdzie można ją pomylić ze Stachybotrys spp ), jak i przy silnym świetle, na zewnątrz. Jest to jeden z najpospolitszych gatunków glebowych. Rozwija się na rozkładającej się materii roślinnej, takiej jak komposty. Może zanieczyścić mięso i jajka lub owoce suszone na słońcu. Może również uszkodzić skórę na powierzchni i grubości.

Środkowy

Aspergillus niger jest gatunkiem kserofilnym, zdolnym do życia w środowisku raczej ubogim w wodę. To może kiełkować w środowisku mającym aktywność wody A wagowo = 0,77 w temperaturze 35  ° C . Dlatego często jest izolowany w suszonych owocach i orzechach. Może również żyć w bardzo wilgotnym środowisku (wilgotność względna od 90 do 100%).

A. Niger może wzrastać do pH 2 (kwasowy) z wysoką wagowo aktywności .

A. niger jest gatunkiem mezofilnych optymalnych temperatur wzrostu pomiędzy 11 i 42  ° C . Temperatura maksymalna wynosi 48  ° C , ale może ona przetrwać 60  ° C . Mikrofale nie mają wpływu na konidia.

Morfologia

Rozwój Aspergillus niger jest znany jedynie z rozmnażania bezpłciowego (anamorfa). Dlatego też typową postacią jest grzyb nitkowaty zawierający przegrody (włókna przegrody), haploidalne i rozgałęzione strzępki tworzące grzybnię.

Anamorfa Aspergillus niger
Pod wpływem stresu z grzybni rozwijają się bezpłciowe narządy rozrodcze (lub konidiofory ). Tworzy je nitkowaty pręcik zawierający komórki konidiogenne, wytwarzające zarodniki (lub konidia ). Gatunki z rodzaju Aspergillus charakteryzują się konidioforem z nabrzmiałym końcem (lub pęcherzykiem ). Ten końcowy pęcherzyk jest kulisty (40  µm średnicy) i przenosi żyzne komórki konidiogenne (lub fialidy ) o kształcie butelki.
W phialides są rozmieszczone dookoła pęcherzyka oraz zawiera sterylną komórki (lub metule ) wprowadzony bezpośrednio w pęcherzykach.
Konidiofory są gładkie, szkliste lub brązowawe w górnej części, bardzo długie (1 do 3  mm ). Głowa aspergillusa jest kulista i promienista, w dojrzałym kolorze czarna. 		Konidiofor Aspergillus niger.svg

W konidia są bezpłciowe zarodniki, jednokomórkowe i jednojądrowego, kuliste luty-marzec  jim średnicy, produkowane przez phialides. Są czarne lub ciemnobrązowe i ozdobione kolcami i wypustkami (kształt szkarłatny). Często są ułożone w łańcuchy i rozproszone przez wiatr. 		Conidia aspergillus niger.svg

Kiełkowania zarodników odbywa się w dwóch etapach:
  1. konidium zaczyna pęcznieć przez 3 do 4 godzin w temperaturze 37  ° C
  2. wzrost następnie polaryzuje na jedną stronę, z której wyłania się rurka zarodkowa. To stopniowo wydłuża się i tworzy włókno.
 Germante conidia.svg

Kultura

Identyfikację Aspergillus przeprowadza się poprzez hodowlę na szalce Petriego , na standardowej pożywce hodowlanej. Aspergilli można wyizolować za pomocą kluczy, stosując kolorystykę kolonii, pigmentację i kształt głowy aspergillus oraz wygląd zarodników.

Aspergillus niger tworzy kolonie osiągające 4-5  cm średnicy w ciągu 7 dni na pożywce Czapek inkubowanej w temperaturze 25  ° C , koloru czarnego. Optymalna temperatura wzrostu wynosi między 25 a 30  ° C , ale może rozwijać się do temperatury 47-48  ° C . Kolonia jest początkowo biała i półprzezroczysta, a następnie zmienia kolor na czarny, gdy zarodnikuje. PH pożywki pozostaje niezmienione (końcowe pH 5,5).

Metabolizm

Grzyby to organizmy heterotroficzne , które pobierają składniki odżywcze ze środowiska, ostatecznie trawią je poza komórką, a następnie spożywają je przez białka, które przenikają przez błonę plazmatyczną ( transportery błonowe ).

W swoim naturalnym środowisku szczepy A. niger wydzielają w dużych ilościach szeroką gamę enzymów niezbędnych do ekstrakcji składników odżywczych z biopolimerowych substancji organicznych. Ta zdolność jest wykorzystywana przez przemysł fermentacyjny do produkcji enzymów po konkurencyjnych cenach. Sekwencjonowanie genomu potwierdziło obecność dużej liczby transporterów zaangażowanych w transport wielu substratów.

Możliwe jest również przekierowanie głównego metabolizmu tej pleśni (składającego się z sieci tysięcy reakcji, ujawnionych przez sekwencjonowanie genomu) w celu wytworzenia kwasów organicznych. Na przykład kwas cytrynowy , powszechny metabolit normalnie wytwarzany przez metabolizm energetyczny A. niger , może być wytwarzany w dużych ilościach w warunkach braku równowagi metabolicznej. Zgodnie z matematycznym modelem metabolizmu A. niger , podwajając stężenie niektórych enzymów, uzyskujemy produkcję kwasu cytrynowego pomnożoną przez 12 w porównaniu z normalnymi warunkami.

Szlak metaboliczny, który prowadzi od sacharozy do kwasu cytrynowego (lub cytrynianu) można przedstawić schematycznie w czarnej skrzynce, którą można podzielić na pięć elementów:

1. Proces zaczyna się poza komórką grzyba. Sacharoza jest najpierw hydrolizowana do glukozy i fruktozy przez enzym inwertazę przyłączony do błony. Indukcja syntezy inwertazy jest wytwarzana przez substraty bogate w β-fruktofuranozyd, takie jak sacharoza , rafinoza i turanoza oraz inulina . I odwrotnie, obecność glukozy i fruktozy hamuje syntezę inwertazy.

2. Następnie dwie wyprodukowane heksozy (glukoza, fruktoza) są transportowane do wnętrza komórki przez białka transportujące przez błonę.

3. Glikoliza  : Glukoza wchodzi na szlak metaboliczny w celu odzyskania energii jako ATP (bez konieczności podawania tlenu). Utlenianie jednego mola glukozy daje dwa mole pirogronianu.

4. Następnym krokiem jest cykl kwasu cytrynowego (lub cykl kwasu trikarboksylowego) w mitochondriach . Pirogronian przenika do mitochondriów, a następnie kilkoma drogami wchodzi w cykl kwasu cytrynowego. Pirogronian (z acetyloCoA) jest jednym z metabolitów o największej łączności, ponieważ bierze udział w 57 reakcjach.

5. Wydalanie kwasu cytrynowego z mitochondriów i cytozolu.

Sekwencjonowanie DNA pozwala na rekonstrukcję sieci metabolicznej (Sun i in., Andersen i in.) Aspergillus niger, z udziałem 2,443 reakcji Sun i wsp. I 2349 metabolitów. Niezliczone połączenia łączą produkty pośrednie glikolizy, cykl kwasu trikarboksylowego i 146 metabolitów innych szlaków metabolicznych.

Postępy w sekwencjonowaniu genetycznym i bioinformatyce umożliwiają coraz lepsze zrozumienie zawartości czarnej skrzynki bez pełnego wyjaśnienia wszystkich jej szczegółów.

Używa

Tradycyjne zastosowania

Enzymatyczna aktywność pleśni była tradycyjnie wykorzystywana w Azji Wschodniej do fermentacji zbóż, soi lub liści herbaty w celu uzyskania odpowiednio wina zbożowego , sosu sojowego i pu-erh .

Od czasów starożytnych Chińczycy produkowali wino zbożowe huangjiu (黄酒), zaszczepiając gotowaną na parze proso lub kleiste ziarna ryżu fermentem qu曲, zdolnym do jednoczesnego scukrzania i fermentacji alkoholowej . To właśnie tą techniką, wprowadzoną w Japonii, produkuje się również sake . Obecnie wiadomo z połowy XX th  wieku, enzymy , które (lub koji japońsku) składa się z koktajlem pleśni ( Aspergillus oryzae , A. niger , itp Rhizopus . Spp itp Mucor . Spp Penicillium, itd.), Drożdże ( Saccharomyces cerevisiae , Pichia itp.) I bakterie ( Bacillus subtilis, Acetobacter, Lactobacillus itp.). Pleśnie wytwarzają obficie amylazy, które hydrolizują skrobię zbóż w cukry proste (które następnie mogą być fermentowane do alkoholu przez drożdże).

Herbata Pu'er jest obecnie produkowana jako zielona herbata, co oznacza, że ​​liście są lekko prażone, zwijane i suszone na słońcu. Następnie umieszcza się je w stosie, aby przejść fermentację w wilgotnym środowisku. Najczęstszym mikroorganizmem wśród producentów pu'er i odgrywającym główną rolę w fermentacji jest A. niger .

Nowoczesne zastosowania

Już w 1917 roku amerykański chemik J. Currie wykazał, że niektóre szczepy A. niger mogą wydalać duże ilości kwasu cytrynowego, pod warunkiem, że były uprawiane na pożywce bardzo bogatej w cukier, z dodatkiem soli mineralnych i początkowego pH 2,5-3,5. Badania te stały się podstawą przemysłowej produkcji kwasu cytrynowego, którą rozpoczęto w Stanach Zjednoczonych w 1923 roku, a następnie kontynuowano w latach trzydziestych w Anglii, Niemczech i Związku Radzieckim.

Obecnie A. niger jest używany do produkcji kwasów organicznych, enzymów i białek heterologicznych . Jest to mikroorganizm z wyboru ze względu na jego stabilność genetyczną, wysokie plony, zdolność do fermentacji różnych niedrogich substratów i brak wytwarzanych niepożądanych metabolitów.

Głównymi metabolitami Aspergillus niger o dużej wartości ekonomicznej dla przemysłu spożywczego jest produkcja kwasów organicznych i enzymów.

Produkcja kwasów organicznych

W wyniku „tlenowego” fermentacyjnego metabolizmu Aspergillus niger wytwarza się kwas cytrynowy , glukonowy, szczawiowy i fumarowy.

Kwas cytrynowy jest głównym składnikiem napojów . Przemysł spożywczy używa go jako zakwaszacza i przeciwutleniacza do wzmacniania smaku i konserwowania soków owocowych, lodów i dżemów. Wykazuje działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne przeciwko Listeria monocytogenes , patogenowi przenoszonemu przez żywność. Jego aktywność przeciwutleniająca znajduje również zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym i chemicznym. Jest dopuszczony w Europie (pod etykietą E330) jako dodatek do żywności .

Obecnie kwas cytrynowy produkowany jest w fermentorze (bioreaktorze) z substratem bogatym w węglowodany zaszczepionym przez A. niger . Technika ta zapewnia masową produkcję kwasu cytrynowego po cenie znacznie niższej niż w przypadku starego procesu ekstrakcji cytryn. Około 99% światowej produkcji kwasu cytrynowego odbywa się w drodze fermentacji mikrobiologicznej w kulturach powierzchniowych lub zanurzeniowych, a ostatnio w wyniku fermentacji w pożywce stałej .

Na gromadzenie się kwasu cytrynowego duży wpływ ma skład pożywki fermentacyjnej. Niektóre składniki odżywcze muszą występować w nadmiarze (cukier, protony i tlen), inne w ograniczonych ilościach (azot, fosforany). Stężenie cukru w ​​roztworze wynosi zwykle od 15 do 25  % .

Szacuje się, że około 80% światowej produkcji kwasu cytrynowego uzyskuje się przez zanurzenie kultury A. niger w pożywce zawierającej glukozę lub sacharozę - głównie syrop z melasy buraczanej lub trzciny cukrowej pochodzącej z przemysłu cukrowniczego. Fermentację najczęściej prowadzi się w bioreaktorach z nieciągłym zasilaniem, zwanym wsadowym.

Najstarszą technologią jest „fermentacja powierzchniowa”. Pleśń tworzy grzybniową matę na powierzchni pożywki. Fermentacja powoduje silne wydzielanie ciepła, które musi zostać usunięte przez silny system napowietrzania. Ten proces nie jest już stosowany, z wyjątkiem małych i średnich przedsiębiorstw.

W ostatnich latach Coraz większym zainteresowaniem cieszy się produkcja kwasu cytrynowego trzecią techniką fermentacji. Jest to fermentacja na stałym podłożu, która jest interesująca ze względu na niskie zapotrzebowanie na energię i niewielki zrzut ścieków. Technologię tę można by zastosować do przetwarzania wytłoków jabłkowych, odpadów ananasowych, przemysłowych odpadów ziemniaczanych i wielu pozostałości rolno-przemysłowych. Technologia została po raz pierwszy opracowana w Japonii, aby zapewnić środki do ulepszania pozostałości rolno-przemysłowych. A. niger formy hoduje się na stałym podłożu, w niskiej aktywności wody środowiska .

Glukonowy jest naturalnym składnikiem soku owocowego, który jest powszechnie stosowany w lekach, żywności, detergentów, tekstyliów, skóry itd. Jest dopuszczony w Europie pod etykietą E574 jako dodatek do żywności . Jest wytwarzany z glukozy w wyniku reakcji odwodornienia katalizowanej przez oksydazę glukozową . Utlenianie do C 1 grupa aldehydowa glukozy daje grupę karboksylową kwasu. Chociaż konwersję można przeprowadzić w procesie czysto chemicznym, najczęściej przeprowadza się ją przez zanurzoną fermentację Aspergillus niger . W ten sposób prawie 100% glukozy jest przekształcane w kwas glukonowy . W tej fermentacji A. niger uczestniczy jedynie w produkcji enzymów niezbędnych do przemiany glukozy w kwas glukonowy, takich jak oksydaza glukozowa , katalaza , laktonaza i mutarotaza . Gen kodujący oksydazę glukozową z A. niger został sklonowany i jego amplifikacja powoduje dwu- do trzykrotny wzrost jego aktywności.

Aspergillus niger jest wydajnym producentem kwasu szczawiowego dzięki acetylohydrolazie szczawiooctanu (OAH), enzymowi zależnemu od Mn 2+ . Jak widać na schemacie w poprzedniej sekcji, enzym ten katalizuje reakcję

szczawiooctan + H 2 O→ szczawian + octan

Ale octan nigdy nie gromadzi się w pożywce. Wydaje się, że zewnętrznym parametrem kontrolującym produkcję kwasu szczawiowego jest pH .

Produkcja enzymów

Od tysiącleci pleśnie Aspergillus były używane w Azji w różnych rzemieślniczych procesach naturalnej fermentacji żywności, nie znając dokładnie ich dokładnej funkcji. W następstwie prac Pasteura i Emila Hansena nad rolą mikroorganizmów w fermentacji ustalono, że jednym z czynników sprawczych tych procesów były enzymy wytwarzane przez grzyby strzępkowe, takie jak Aspergillus .

Na koniec XIX p  wieku Herman Ahlburg identyfikuje koji formy (nadać później Aspergillus oryzae ) i Jōkichi Takamine pojedyncze enzymu wytwarzanego przez tego grzyba. Była to amylaza, którą nazwano na jego cześć takadiastase . Takamine jako pierwsza w latach 1891-1894 zdała sobie sprawę, że enzymy te mogą być produkowane w dużych ilościach dzięki hodowli Aspergillus oryzae na otrębach pszennych. W 1914 roku opracował bioreaktory płytowe , a następnie bioreaktory bębnowe, do przemysłowego wytwarzania amylazy tą metodą.

Obecnie Aspergillus niger jest uprawiany w bioreaktorach do komercyjnej produkcji wielu enzymów stosowanych w piekarnictwie , winiarstwie, browarnictwie. Ta pleśń wydziela około dwudziestu różnych enzymów. W przypadku produkcji przemysłowej konieczne jest przeprowadzenie wielu badań eksperymentalnych w celu doboru szczepu produkcyjnego i określenia optymalnych parametrów fizykochemicznych (temperatura, pH, natlenienie pożywki itp.) Dla danego podłoża (skład pożywki w węglu, azocie, fosforanie i sole mineralne). Pod koniec produkcji enzymy są na ogół ekstrahowane z pożywki przez selektywne wirowanie i wytrącanie; oddzielone komórki grzybów mogą być ponownie wykorzystane jako nawóz.

Oksydaza glukozy , A katalazy i hydrolazy (celulazy, ksylanazy, pektynazy) są główne enzymy stosowane w produkcji piwa i napojów. Oksydaza glukozowa (EC 1.1.3.4) jest enzymem (katalizującym utlenianie glukozy) używanym w celu poprawy stabilności i trwałości składników. Jest stosowany w połączeniu z katalazą (która rozkłada nadtlenek wodoru do wody) jako środek konserwujący w soku pomarańczowym, piwie i winie. Oksydaza glukozowa jest również polepszaczem pieczenia; dodany do ciasta zwiększa jego konsystencję i zmniejsza kleistość. A. niger jest ważnym źródłem tych różnych enzymatycznych dodatków do żywności.

Kodeks żywnościowy FAO wskazuje w swojej liście preparatów pochodzenia drobnoustrojowego, że Aspergillus niger jest źródłem następujących dodatków do żywności : α-amylazy, α-galaktozydazy, arabino-furanozydazy, β-glukanazy, katalazy, celobiozy, endo-beta-glukonazy , egzo-α-glukozydaza, gluko-amylaza, oksydaza glukozy, hemicelulaza, inulaza, inwertaza, laktaza, lipaza, maltaza, pektynaza, pektyna esteraza, poligalakturonaza, proteaza, tanaza, ksylanaza

A. niger odgrywa ważną rolę w biodegradacji najbardziej toksycznych chemikaliów, takich jak heksadekan, oczyszczaniu zrzutów melasy z buraków i margaryn oraz biokonwersji osadów ściekowych

Produkcja białek heterologicznych

Od lat 90. XX wieku w wielu badaniach analizowano możliwość wytwarzania białek przez grzyby strzępkowe, które nie mają natywnego genu kodującego. Postęp w inżynierii genetycznej umożliwia obecnie wprowadzenie genu obcego dla gatunku kodującego tak zwane białko heterologiczne , takiego jak chymozyna, fitaza i proteaza aspartylowa.

W 1988 roku duńska firma Novozymes A / S jako pierwsza wprowadziła na rynek lipazę wytwarzaną przez genetycznie zmodyfikowany szczep Aspergillus oryzae . Heterologiczne enzymy grzybowe są używane głównie w przemyśle detergentów. W 2004 roku tylko kilka zostało dopuszczonych do przemysłu spożywczego. Wśród heterologów wytwarzanych przez A. niger można wymienić  : arabinofuranozydazę, katalazę, glukoamylazę, oksydazę glukozową i ksylazę. Główną trudnością towarzyszących wytwarzaniu białek heterologicznych jest niska wydajność: w ten sposób fermentacji A. niger wytwarza zaledwie kilku miligramów na litr z białek heterologicznych ( 1,0  mg / l, na lizozym ), podczas gdy można produkować kilkudziesięciu gramów na litr. jego homologiczne enzymy.

Degradacja Nylonu 6

Wykazano, że A. niger jest zdolny do degradacji nylonu 6  (en) .

Patogeniczność

Niektóre szczepy A. Niger może powodować ochratoksynę A . W niektórych przypadkach, zwłaszcza u pacjentów z obniżoną odpornością , A. niger może powodować inwazyjne zapalenie ucha zewnętrznego, którego następstwa mogą się wahać od trwałej utraty słuchu do śmierci pacjenta.

U roślin: Przechowywane cebule są podatne na gnicie korony spowodowane przez Botrytis i czarną pleśń wywoływaną przez A. niger . Ta ostatnia, która często wiąże się z zasinieniem, atakuje również cebulki szalotki lub czosnku . Bardzo szczególna Welwitschia mirabilis , wyjątkowa roślina endemiczna dla pustyni Namib , jest świadkiem rosnącej liczby roślin zakażonych A. niger var phoenicis , co może wpływać na jej zdolności reprodukcyjne i zagrażać jej..

Uwagi

  1. jako agar słodowy, Sabouraud (peptydoza, glukoza, agar), PDA (ziemniak, dekstroza, agar) lub pożywka Czapek (sacharoza, sole, agar)

Bibliografia

  1. Mycota
  2. kompendium na temat pleśni
  3. (w) John I. Pitt i Ailsa D. Hocking Fungi and Food Spoilage , New York, Springer,25 lipca 2009, 519  s. ( ISBN  978-0-387-92207-2 , uwaga BnF n o  FRBNF44644470 , prezentacja online ).
  4. JE Smith , „  The Production of Conidiophores and Conidia by Newly Germinated Conidia of Aspergillus niger (Microcycle Conidiation)  ”, Journal of General Microbiology , tom.  69 N O  212 stycznia 1971, s.  185–197 ( ISSN  1350-0872 i 1465-2080 , PMID  5146836 , DOI  10.1099 / 00221287-69-2-185 , czytaj online , dostęp 30 stycznia 2014 )
  5. Nicolas Quatresous, Epidemiologia aspergilozy u ludzi, diagnostyka biologiczna, kontrola , praca dyplomowa, University of Limoges,2011
  6. Stephen A. Osmani, The Aspergilli: Genomics, Medical Aspects, Biotechnology and Research Methods , CRC Press,7 grudnia 2007( ISBN  978-1-4200-0851-7 ).
  7. Herman J. Pel , „  Genome sequencing and analysis of the versatile cell factory Aspergillus niger CBS 513.88  ”, Nature Biotechnology , tom.  25 N O  2luty 2007, s.  221–231 ( ISSN  1087-0156 , DOI  10.1038 / nbt1282 , czytaj online , dostęp 31 stycznia 2014 )
  8. F Alvarez-Vasquez , C González-Alcón i NV Torres , „  Metabolizm produkcji kwasu cytrynowego przez Aspergillus niger: definicja modelu, analiza stanu stacjonarnego i ograniczona optymalizacja szybkości produkcji kwasu cytrynowego  ”, Biotechnology and bioinżynieria , t.  70, n o  1,5 października 2000, s.  82–108 ( ISSN  0006-3592 , PMID  10940866 )
  9. Mikael Rordam Andersen , Michael Lynge Nielsen i Jens Nielsen , „  Integracja modelu metabolicznego bibliomu, genomu, metabolomu i reaktomu Aspergillus niger  ”, Molecular Systems Biology , tom.  4,25 marca 2008, s.  178 ( ISSN  1744-4292 , PMID  18364712 , PMCID  PMC2290933 , DOI  10.1038 / msb.2008.12 , czytaj online , dostęp: 3 lutego 2014 )
  10. MC Rubio i AR Navarro , „  Regulacja syntezy inwertazy w Aspergillus niger  ”, Enzyme and Microbial Technology , vol.  39, n o  4,2 sierpnia 2006, s.  601–606 ( ISSN  0141-0229 , DOI  10.1016 / j.enzmictec.2005.11.011 , czytaj online , dostęp 31 stycznia 2014 )
  11. Jibin Sun , Xin Lu, Ursula Rinas i An Ping Zeng, „  Metabolic peculiarities of Aspergillus niger ujawnione przez porównawczą genomikę metaboliczną  ”, Genome biology , vol.  8, N O  9,2007, –182 ( ISSN  1465-6914 , PMID  17784953 , PMCID  PMC2375020 , DOI  10.1186 / gb-2007-8-9-r182 )
  12. Xu-Cong Lv , Xing Weng, Wen Zhang, Ping-Fan Rao i Li Ni, „  Mikrobiologiczna różnorodność tradycyjnych starterów fermentacyjnych do Hong Qu glutinous ryżowego wina określona przez PCR-mediated DGGE  ”, Food Control , vol.  28 N O  2Grudzień 2012, s.  426-434 ( ISSN  0956-7135 , DOI  10.1016 / j.foodcont.2012.05.025 , czytaj online , dostęp 8 grudnia 2012 )
  13. Michiharu Abe , Naohiro Takaoka, Yoshito Idemoto, Chihiro Takagi, Takuji Imai i Kiyohiko Nakasaki, „  Charakterystyczne grzyby obserwowane w procesie fermentacji herbaty Puer  ”, Międzynarodowy dziennik mikrobiologii żywności , t.  124 n O  231 maja 2008, s.  199-203 ( ISSN  0168-1605 , PMID  18455823 , DOI  10,1016 / j.ijfoodmicro.2008.03.008 )
  14. Maria Papagianni , „  Postępy w fermentacji kwasu cytrynowego przez Aspergillus niger: Aspekty biochemiczne, transport błonowy i modelowanie  ”, Biotechnology Advances , tom.  25 N O  3,Maj 2007, s.  244–263 ( ISSN  0734-9750 , DOI  10.1016 / j.biotechadv.2007.01.002 , odczyt online , dostęp 31 stycznia 2014 )
  15. Carlos R. Soccol, Luciana PS Vandenberghe, Cristine Rodrigues i Ashok Pandey , „  New Perspectives do kwasu cytrynowego wytwarzania i zastosowania  ”, Food Technol. Biotechnol. , vol.  44 N O  22006
  16. Belén Max , José Manuel Salgado , Noelia Rodríguez, Sandra Cortés, Attilio Converti i José Manuel Domínguez , „  Biotechnological production of citric acid  ”, Brazilian Journal of Microbiology , vol.  41, n o  4,grudzień 2010, s.  862–875 ( ISSN  1517-8382 , DOI  10.1590 / S1517-83822010000400005 , odczyt online , dostęp 2 lutego 2014 r. )
  17. Sumitra Ramachandran, Pierre Fontanille, Ashok Pandey i Christian Larroche , „  Kwas glukonowy: właściwości, zastosowania i produkcja drobnoustrojów  ”, Food Technol. Biotechnol. , vol.  44 N O  22006
  18. George JG Ruijter , Peter JI van de Vondervoort i Jaap Visser, „  Produkcja kwasu szczawiowego przez Aspergillus niger: mutant nie wytwarzający szczawianu wytwarza kwas cytrynowy przy pH 5 iw obecności manganu  ”, Microbiology , vol.  145 N O  9,9 stycznia 1999, s.  2569–2576 ( ISSN  1350-0872 i 1465-2080 , PMID  10517610 , czytaj online , dostęp: 5 lutego 2014 )
  19. (w) Hongzhang Chen , Nowoczesna fermentacja w stanie stałym: teoria i praktyka , Dordrecht; Nowy Jork, Springer,2013, 324  s. ( ISBN  978-94-007-6043-1 i 9400760434 , uwaga BnF n o  FRBNF44722125 , prezentacja online ).
  20. amfep
  21. Parmjit S Panesar , Satwinder S Marwaha i Harish K Chopra, Enzymy w przetwórstwie żywności: podstawy i potencjalne zastosowania. , IK International Publish, 365  str. ( ISBN  978-93-80026-33-6 i 9789380026336 , prezentacja online ).
  22. Wspólny program standardów żywnościowych FAO / WHO, Codex Alimentarius: Przepisy ogólne. Tom 1A , obj.  1A, Rzym, Światowa Organizacja Zdrowia, Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa,2001, 397,  s. ( ISBN  978-92-5-204472-7 i 9789252044727 , uwaga BnF n o  FRBNF37629800 , czytaj online ).
  23. Gustavo H. Goldman i Stephen A. Osmani, The Aspergilli: Genomics, Medical Aspects, Biotechnology, and Research Methods , CRC Press,7 grudnia 2007( ISBN  978-1-4200-0851-7 ).
  25. Hassan Adeyemi Sanuth i Obasola Ezekiel Fagad, „  Bio-oksydacja Nylonu-6 przez Aspergillus niger solated from Solid Waste Dumpsites  ” ,Styczeń 2013
  26. Samson RA, Houbraken J, Summerbell RC, Flannigan B, Miller JD (2001). Powszechne i ważne gatunki grzybów i promieniowców w środowisku wewnętrznym. W: Mikroogranizmy w domowych i wewnętrznych środowiskach pracy. Nowy Jork: Taylor & Francis. p.  287–292 . ISBN.
  27. (w) P. Parize i in. , „  Antifungal Therapy of Aspergillus Invasive Otitis Externa: Efficacy of Voriconazole and Review  ” , Antimicrob. Chemother Agents ,grudzień 2008( DOI  10.1128 / AAC.01220-08 )