Teoria klimatach to nazwa zestawu teorii politycznych , które utrzymują, że klimat znacząco wpływa społeczeństwa i jednostki . Chociaż przypisywany jest Monteskiuszowi , był używany przez różnych autorów od czasów starożytnych .
Teoria klimatów stawia pytanie o relacje między Człowiekiem a jego otoczeniem . Starożytni autorzy starają się zrozumieć różnice fizyczne i behawioralne między różnymi populacjami, które często odwiedzają, i używają do tego argumentów klimatycznych. Tak więc od dawna stwierdza się, że „mężczyźni Północy są silni i odważni, bo zahartowani zimnym klimatem, ale niezbyt inteligentni i nienadający się do spraw politycznych; ludzie z Południa (północni Afrykanie, Azjaci) mają żywą inteligencję i wielką wyobraźnię, ale są delikatni, bo osłabieni gorącym klimatem; wreszcie ludzie ze średnich szerokości geograficznych mają od siebie najlepsze cechy ” .
Jean-Jacques Rousseau porusza ten temat w 1782 roku. Pisze: „klimaty, pory roku, kolory, ciemność, światło, żywioły, jedzenie, hałas, cisza, ruch, reszta, wszystko działa na naszą maszynę i naszą duszę ” .
Teoria została rozszerzona na wiele tematów. W dwudziestym i dwudziestym pierwszym wieku niektórzy autorzy starali się zatem zrozumieć wpływ tolerancji zmian lub zmian klimatycznych na nastroje, a zatem i zachowania jednostek. W ten sposób zbadano wrażliwość na pogodę i wpływ pogody na morale, które różni się w zależności od genów i charakterów oraz cyklu pór roku, 80% populacji deklaruje wrażliwość na pogodę, a 3% cierpi z powodu patologii sezonowej depresji zimowej, ich nastrój okazał się zależny lub przynajmniej naznaczony aktualną porą roku. Przykład „SAD” (sezonowe zaburzenie afektywne) opisuje nasze zaburzenia (na przykład chęć jedzenia cukru, wycofanie społeczne, przyrost masy ciała itp.). Mówimy o wpływie fizjologicznym i depresji sezonowej.
Wielu myślicieli starożytnych zastanawia się nad konsekwencjami klimatu i kształtowania się przez niego temperamentów i społeczeństw. Pod koniec V th wieku pne. JC , Hipokrates napisał traktat tematy, wody, Places ( Περὶ ἀέρων ὑδάτων τόπων ), gdzie broni idei, że to klimat, środowisko geograficzne, jedzenie, które wyjaśniają różnice między narodami.
Sam Arystoteles w swojej Polityce próbuje uchwycić specyficzne zdolności różnych narodów, aby przedstawić starożytnych Greków jako szczęśliwy środek ludzkości:
„Ludy zamieszkujące zimne klimaty, narody Europy, są na ogół pełne odwagi; ale z pewnością są gorsi w wywiadzie i przemyśle; a jeśli zachowują wolność, są politycznie niezdyscyplinowani i nigdy nie byli w stanie podbić swoich sąsiadów. W Azji przeciwnie, narody mają więcej inteligencji, zdolności do sztuki, ale brak im serca i pozostają pod jarzmem wiecznej niewoli. Grecka rasa, topograficznie pośrednia, łączy w sobie wszystkie cechy dwóch pozostałych. Na samym łonie Grecji różne narody wykazują między sobą różnice analogiczne do tych, o których przed chwilą mówiliśmy: tutaj dominuje jedna naturalna cecha, tam wszystkie harmonizują w szczęśliwej mieszaninie. "
- Arystoteles, Polityka , VII, VII.
Poseidonios z Apamei i Hipokratesa zauważył wpływ elementów klimatycznych na zachowanie człowieka. Wśród Rzymian , Witruwiusz wyjaśnia różnicę pomiędzy charakterem północnych i południowych Europejczyków, odnosząc się do klimatów na architekturze , VI, 1.
Ibn Khaldoun w pierwszym rozdziale Muqaddimy (lub Prolegomena historii powszechnej ) „O cywilizacji w ogólności” , napisanym w 1377 roku, swoje trzecie przemówienie wstępne poświęca między innymi wpływowi atmosfery na cerę ludzi. mężczyźni i ich stan w ogóle. Czwarty poświęca wpływowi powietrza na charakter człowieka. Kategoryzuje świat na siedem różnych klimatów, z których każdy ma właściwości, które pozytywnie lub negatywnie wpływają na populacje. Khaldoun uważa teorię klimatu za istotną dla jego „teorii cywilizacji” .
W opublikowanych w 1576 roku Sześciu Księgach Republiki Jean Bodin wspomina o wpływie klimatu na wigor mieszkańców. Poświęca mu rozdział księgi V, zatytułowany „Od panowania, które musi być zachowane, aby dostosować formę Rzeczypospolitej do różnorodności ludzi i środków uznania naturalności narodów”. Teoria ta została również rozwinięta w rozdziale V Metody . Bodin jest prekursorem Monteskiusza .
Nicolas Boileau , Fénelon , Jean de La Bruyère uznają teorię klimatów. Boileau pisze w szczególności w L'Art poétique :
„Wiele, kraje, zwyczaje studiowania
. Klimaty często tworzą różne nastroje”
Myśliciele polityczni XVIII wieku wielokrotnie podchodzą do teorii klimatów, pod różnymi kątami i często w zgodzie z autorami poprzednich stuleci. Temat nie jest zarezerwowany wyłącznie dla filozofów politycznych. Astrolog Henri de Boulainvilliers omawia teorię klimatów w jego pracach. Ojciec Jean-Baptiste Dubos zajmuje się tym tematem z estetycznego punktu widzenia w krytycznych refleksjach nad poezją i malarstwem , które zostały opublikowane w 1719 roku; przekonuje, że niektóre narody, nominalnie Francuzi, Grecy i Włosi, wykazują lepszy gust, wytwarzają większą liczbę artystów, których dzieła są najwyższej jakości i że jest to spowodowane ich klimatem.
W medycynie, głównie w Anglii, właściwości powietrza są skorelowane z rozprzestrzenianiem się epidemii. W tym celu Szkot John Arbuthnot , bliski Alexandrowi Pope i Jonathanowi Swiftowi , opublikował w Londynie w 1733 roku Esej dotyczący wpływu powietrza na ludzkie ciała ( Test wpływu powietrza na organizm ludzki ).
Ojciec François Ignace d'Espiard de La Borde opublikował w Brukseli w 1743 roku swoje Eseje o geniuszu i charakterze narodów , przedrukowane pod tytułem L'Esprit des nations , w których postulował, że „Klimat jest ze wszystkich przyczyn najbardziej. uniwersalny, najpotężniejszy ”. To stwierdzenie jest częścią debaty na temat pochodzenia człowieka (monogenizm lub poligenizm ) oraz opozycji między cywilizacją a stanem dzikim.
MonteskiuszMonteskiusz popularyzuje teorię siły dźwięczącej, stosując ją tylko w sferze politycznej i czyniąc z niej klucz do zrozumienia różnic politycznych między społeczeństwami. Najpierw naszkicował go w perskich listach , a potem poświęcił mu spore miejsce w De esprit des lois :
„To różne potrzeby w różnych klimatach ukształtowały różne sposoby życia; i te różne sposoby życia utworzyły różne rodzaje praw ”
- Montesquieu, L'Esprit des Lois , 3 rd część, Book XIV, rozdz. X.
Teoria klimatów umożliwia więc rozwiązanie problemu u podstaw antropologii , czyli różnorodności kulturowej ludzkości, która jednak jest jednością. Oferuje racjonalne rozwiązanie pozornie chaotycznego podziału cech polityczno-społecznych wśród narodów, których obyczaje i zwyczaje są odnotowywane i przedstawiane przez Europejczyków i dla nich w licznych relacjach z podróży .
„Pojęcie determinizmu geograficznego zgadza się z dwoma głównymi tendencjami filozofii Oświecenia : z jednej strony dostarcza utajonemu lub zdeklarowanemu „ spinozizmowi ” tamtych czasów konkretną treść i zarys eksperymentalnego konfirmacji; z drugiej strony, zakładając, że ludzie indywidualnie lub zbiorowo są bierni w działaniu środowiska naturalnego, łączy się z hipotezą sensualistyczną , a zwłaszcza z jej materialistyczną interpretacją, często podawaną przez francuskich uczniów Locke'a ”.
- John Erhard, idea natury we Francji w pierwszej połowie XVIII th century , Paris, Albin Michel , coll. „Biblioteka” Ewolucji Ludzkości”,1994, s. 691
Twierdzi, że niektóre klimaty są lepsze od innych, przy czym idealny jest klimat umiarkowany Francji. Twierdzi, że ludzie mieszkający w gorących krajach mają tendencję do gniewu, podczas gdy ci w krajach północnych są sztywni. Monteskiusz był tam pod wpływem La Germanie de Tacite , jednego z jego ulubionych autorów.
Monteskiusz pozostawał pod wpływem współczesnych tez medycznych, otwierając bowiem swoją ekspozycję związków praw z klimatem fizjologicznym wyjaśnieniem wpływu zimna i ciepła na działalność człowieka, dosyć powszechnym jak na tamte czasy i podjętym ponownie przez Venela w klimacie. artykuł z Encyklopedii
„Nie możemy kwestionować wpływu klimatu na sylwetkę namiętności, gustów i obyczajów. Najstarsi lekarze zaobserwowali ten wpływ; a rozważania tej klasy są przedmiotem tak dobrze znanym doktorom, że gdyby autor ducha praw mógł przypuszczać, że ich doktryna w tej sprawie była wystarczająco rozpowszechniona, mógłby zadowolić się zapewnieniem, że prawa, obyczaje, typ rządów każdego narodu, miały konieczny związek z jego namiętnościami, jego gustami, jego obyczajami, bez trudu określania związku tych namiętności, tych gustów, tych obyczajów z jego dominującą konstytucją cielesną, i wpływ klimatu. Jednak wnikliwa intuicja autora uchroniła go przed niemal nieuniknioną pułapką nawet dla najwybitniejszych talentów, które praktykują na tematach im obcych. Na pochwałę lekarzy zasługuje część medyczna spostrzeżeń autora tej książki o klimatach. Zobacz XIV. księga ducha praw. "
- "Klimat", Encyklopedia , tom. III, przeczytaj online .
BuffonGeorges-Louis Leclerc de Buffon popiera ówczesną teorię jedności gatunków jedności, monogenizm . Chcąc wyjaśnić różnice między ludźmi z różnych krajów, mobilizuje to, co nazywa „teorią degeneracji”. Klimaty wpłynęłyby na ludzi i uczyniły ich niepodobnymi do zwykłej natury:
„Gdy tylko człowiek zaczął zmieniać niebo i rozprzestrzenił się z klimatu na klimat, jego natura uległa przeobrażeniom (…) Zmiany stały się tak wielkie i tak wrażliwe, że można by uwierzyć, że Murzyn, Lapoń i Biali z różnych gatunków, jeśli z jednej strony nie było pewności, że został stworzony tylko jeden człowiek, z drugiej, że ten Biały, ten Lapończyk i ten Murzyn, tak do siebie podobni, mogą mimo wszystko jednoczyć się i rozprzestrzeniać. "
- Buffon, Histoire naturelle , „De la degeneration des Animaux”.
Teoria klimatów ma tendencję do zanikania w XIX wieku . Jest jednak mobilizowana przez filozofię niemiecką , zwłaszcza u Johanna Gottfrieda von Herdera i Georga Wilhelma Friedricha Hegla , jako część ich filozofii historii . Hegel w Rozum w historii pisze:
„Człowiek wykorzystuje naturę do swoich celów, ale tam, gdzie jest zbyt potężna, nie można jej sprowadzić do stanu środków. Strefa gorąca i strefa zimna nie są więc sceną historii powszechnej. Na tym poziomie wolny duch odrzucił te skrajności. Krótko mówiąc, jest to strefa umiarkowana, która służyła jako teatr spektaklu historii uniwersalnej. Wśród stref umiarkowanych to z kolei strefa północna jako jedyna może pełnić tę rolę…”
- Hegel, Rozum w historii. , IV- Geograficzne podstawy historii powszechnej.
Czytelniczka Monteskiusza Madame de Staël próbuje zastosować teorię klimatów w literaturze i sztuce, głównie w Delfinie i Corinne czy we Włoszech .
Pod koniec XVIII -go wieku i początku XIX th century , odniesienia do teorii klimatach obfitują w dziełach literackich. Skorumpowany Gaudet, w Le Paysan perverti (1775) Nicolasa Edme Restifa de La Bretonne , zabiera tam swoje wsparcie, aby zrelatywizować czystość. Lord Byron ironizuje w swoim Don Juanie (1819):
"
To smutna rzecz, nie mogę wybrać, jak tylko powiedzieć,
I cała wina tego nieprzyzwoitego słońca,
które nie może zostawić w spokoju naszej bezradnej gliny,
Ale będzie dalej piec, smażyć, palić dalej,
Że jakkolwiek ludzie poszczą i modlą się,
Ciało jest słaba, a więc dusza zgubiona:
To, co ludzie nazywają galanterią i cudzołóstwem bogów,
jest znacznie bardziej powszechne tam, gdzie klimat jest parny.
Szczęśliwe narody moralnej Północy!
Gdzie wszystko jest cnotą, a pora zimowa
Zsyła grzech, bez szmaty, drżąc
z zimna
"
- Pieśń I , strofy 63-64
„To niefortunne, przyznaję; Wina jest w tym nieprzyzwoitym słońcu, które nie może zostawić naszej mizernej gliny w spoczynku, ale ją ogrzewa, piecze, pali, tak że pomimo postów i modlitw ciało jest kruche, a dusza zagubiona: to, co ludzie nazywają galanterią , a cudzołóstwo bogów jest znacznie bardziej powszechne w gorących krajach.
Szczęśliwe ludy północnego morale, gdzie wszystko jest cnotą, gdzie zima zsyła grzech drżący nago ”
- handel. Benjamin Laroche Dzieła Lord Byron , tom IV, 6 th wydanie poprawione, Paryż: V. Lecou, str. 23