Sanktuarium Trzech Mędrców

Sanktuarium Trzech Mędrców Obraz w Infobox. Sanktuarium Trzech Króli w chórze katedry w Kolonii
Artysta Warsztat Nicolasa de Verdun
Przestarzały 1200
Techniczny Odrestaurowane drewno dębowe, tłoczone i złocone srebro i miedź, champlevé, cloisonné i mieszana emalia, brązowy lakier, filigran i kamienie szlachetne
Wymiary (wys. × dł. × szer.) 153 × 110 × 220 cm
Ruch Styl 1200
Kolekcja Katedra w Kolonii
Lokalizacja Chór Katedry Kolońskiej , Kolonia ( Niemcy )
Informacje kontaktowe 50 ° 56 ′ 29 ″ N, 6 ° 57 ′ 32 ″ E

Relikwiarz Trzech Króli w Kolonii (niem Dreikönigenschrein ) jest relikwiarz przechowywany w katedrze w Kolonii . Został wykonany w latach 1181-1230 przez warsztat Nicolasa de Verdun i jego następców w Colony.

Święta funkcja

Kapliczka z Kolonii odgrywa dużą rolę w kulcie świadczone Króli .

Jego koperta, która przez większość roku ukrywa relikwie przed oczami wiernych, zawiera wiele atrybutów świętości . Jej materiały, forma i ikonografia nieustannie przypominają o jej treści; jeśli chodzi o inscenizację, przypomina mistyczną moc, która się z niej wyłania. Autentyczność relikwii, która nadaje jej moc, jest również zapisana w relikwiarzu . Ta niezmienna metalowa powłoka przywraca kościom ich status corpus inccoruptum , tak jak ponowne użycie starożytnych kamieni jest dowodem ich starożytnego pochodzenia.

Praktyka powszechnie potwierdzone między XI TH i XII -tego  wieku , składający się z podstawki pod relikwie nadzieję na korzyści z ich cudownym przepływu, to dobry przykład na znaczenie sanktuarium . Ta praktyka była rekonstrukcją cudu znanego jako nałożenie rąk, podczas którego święty zdołał uleczyć się, stawiając się nad chorymi. Stojąc pod relikwiarzem, a więc i relikwiami, suplikant odtwarza w ten sposób tę samą relację z ciałem Świętego, poprzez rodzaj transpozycji mniej lub bardziej świadomie odczuwanej. Kolonia przybytek był przedmiotem takich praktyk, jak widać z opisu pochodu zorganizowanego w 1322 roku w związku z tłumaczeniem relikwii do nowego gotyckiego chóru . W czasie procesji relikwiarz poprzedziło szesnaście innych relikwiarzy i wykonano wiele postojów, aby wierni mogli oddać cześć relikwii, a zwłaszcza przejść pod nią. W tej sytuacji, bardziej niż w każdej innej, relikwiarz pełnił funkcję oznaczenia świętego.

Wizualna konstrukcja Świętości ( praesentia )

Materiały

Podobnie jak wiele średniowiecznych relikwiarzy, relikwiarz Trzech Króli Kolonii jest wykonany z połączenia wielu cennych materiałów. Jego drewniany rdzeń pokryty jest złotem , srebrem , tłoczoną i złoconą miedzią oraz emaliami champlevé i cloisonné. Cały relikwiarz zdobią liczne kamienie szlachetne lub półszlachetne, zdobione starożytnymi klejnotami i kameami. Tylko te materiały uznano za godne przechowywania jego cennego depozytu. Ale jeśli wyraziliśmy w ten sposób szacunek, jaki darzyliśmy szczątkami świętego, użycie złota jest znacznie mniej nieszkodliwe, niż się wydaje.

Bajeczny metal, metal-fetysz, złoto pełniło w średniowieczu dwie funkcje społeczne: był instrumentem wymiany oraz przedmiotem nadającym prestiż i władzę . Prestiż społeczny był naturalnie związany z jego posiadaniem i hojnością, na jaką pozwalał. Był znakiem mocy, uwydatniał piękno i gloryfikował waleczność. Jego symboliczna rola była zatem wielka. Szczególnie w sztuce średniowiecznej był synonimem duchowości . Złoto było symbolem świętości. Tłumaczył blask boskiego świata, przedstawiał niebo, otaczał aureolą Świętych, symbolizował więź doskonałości, bogactwa i wieczności. W przypadku sanktuarium w Kolonii stworzyło to pewnego rodzaju dystans, pokazujący, że nie były to całkowicie szczątki ludzi ziemskich, ale zwłaszcza szczątki świętych, którzy byli częścią królestwa Bożego.

Sanktuarium Trzech Króli było XIII th  century 222  kamieni szlachetnych , półszlachetnych i zabytkowe scen, z których tylko 138 są nadal na swoim miejscu. Dziś 304 jest tam osadzonych. 166 różnych kamieni odpowiada dodatkom dokonanym na przestrzeni wieków, z których większość (152) pochodzi z ostatnich renowacji (1961 i 1973). Pierwszy plan interpretacji tych drogocennych kamieni ogólnie postrzega je jako proste ozdoby przyczyniające się do cenności dzieła. Jednak utrzymują też bliskie relacje z samym pojęciem Świętości. Bardzo często w przenośni nazywani są „żywymi kamieniami” ( lapides vivi ) wiary w Boga. Kamienie szlachetne, kryształ górski nie były masami bezwładnymi. Miały znaczenie: ich zmieniający się kolor, przezroczystość czy siła blasku były dla ludzi średniowiecza tak wieloma właściwościami, które nadawały im nadprzyrodzone cnoty. Dzięki tym mocom przywiązano do nich wiele legend i w ten sposób kamienie upodobniły się do świętych. Podobnie jak oni, otrzymali swoje cnoty od Boga. Ich użycie na tym przedmiocie liturgicznym było więc, podobnie jak złoto, elementem, który wskazywał wiernym na sakralny, a nawet mistyczny charakter relikwii.

Światło i scenariusz

Z jednego z dokumentów wymienionych przez R. Kroosa dowiadujemy się, że w 1164 r., Tuż po ich przybyciu, relikwie umieszczono najprawdopodobniej pośrodku nawy starej katedry, gdzie wzniesiono dla nich nowy ołtarz . Kiedy relikwiarz został ukończony około 1230 roku, wisiał nad nim wspaniały żyrandol w kształcie korony. Znacznie większy niż katedry w Hildesheim czy Akwizgranie , mógł pomieścić do dziewięćdziesięciu sześciu świec. Wyjaśnienie tej liczby znajduje się w Historia Scholastica autorstwa Petrus Comestor  ; 96 świec odpowiada sumie dwunastu Apostołów, dwunastu proroków i siedemdziesięciu dwóch uczniów wysłanych przez Jezusa, aby głosili Słowo Boże (Łukasz, X, 1). Trudno stwierdzić, czy liczba ta miała związek ikonograficzny ze swoim położeniem nad relikwiarzem. Żyrandol został niestety zniszczony przez pożar, który spustoszył starą katedrę w 1248 roku. Ale nawet jeśli obiekt zaginie, nietrudno sobie wyobrazić, że złoto tak oświetlonej świątyni musi odbijać światło. półmrok budynku Karolingów.

Od 2004 roku przywrócono te prymitywne warunki oświetleniowe, dzięki czemu turyści mogą identyfikować się z dawnymi wyznawcami. Nawet dzisiaj, wchodząc przez zachodni portal katedry, zwiedzający jest zaskoczony tym relikwiarzem, którego blask przez krótką chwilę wydaje się być cudownego pochodzenia. Po pierwszym zdziwieniu łatwo zauważyć, że to „boskie” światło pochodzi z plamek rzucających studnię światła na pracę. Niemniej jednak interesujące wydaje się nam rozwodzenie się nad tym pierwszym wrażeniem, które odzwierciedla sposób, w jaki ludzie średniowiecza pojmowali ten przedmiot.

Wszyscy specjaliści od kultu są zgodni co do tego, że Święci, postrzegani jako istoty na niebie, bardzo często są kwalifikowani jako istoty światła. Od wieków artyści symbolizowali chrześcijańską świętość poprzez światło emanujące z ciał i twarzy. Halo lub nimb jest konkretny dowód ich Bożego wybrania. W języku potocznym mówimy o Świętym, że jego życie, jego słowa lub czyny są świetlne i odbijają światło Boga. Relacje zaczerpnięte z dokumentów procesów kanonizacyjnych są precyzyjne i szczegółowe. Ogólnie rzecz biorąc, donoszą o następującym fakcie: jeden lub więcej świadków zaobserwowało jasne, czasami oślepiające światło emanujące z ciała osoby. Temat wydaje się być spowity światłem, gdy złoty relikwiarz otula swoje szczątki światłem.

Trzej Mędrcy , jako święci, również posiadali światło jako atrybuty. Niewiele wiadomo o tych trzech ludzi z tych kanonicznych pism . Ich istnienie opiera się na jednym, niezwykle krótkim tekście z Ewangelii św. Mateusza (II, 7-16). Ale od VI th  wieku, upiększa legendy szeroko tekst ewangeliczny zbyt trzeźwy. Wiele cudów opisanych w różnych rękopisach zostało przypisanych Mędrcom. To jest pewna Jana Hildesheim, który realizowany syntezę w połowie XIV -tego  wieku, pisanie Historia Trium Regum . Opowiada między innymi, że śmierć każdego z trzech królów została ogłoszona oślepiającym światłem pochodzącym z niezwykłej gwiazdy. Ale dialektyka światła jest również bardzo obecna w postaci gwiazdy, która poprowadziła Mędrców do miejsca narodzin Chrystusa. Opisane we wszystkich opowieściach o narodzinach , w Ewangelii Mateusza, a także w różnych apokryficznych opisach Objawienia Pańskiego , jest ono określane jako błyszczące: „Widzieliśmy olbrzymią gwiazdę, która świeciła pośród tych gwiazd i która przyćmiewała je do wskazać, że inne gwiazdy nie były już widoczne. " (Protewangelia Jakuba (XXI, 2). Chociaż status gwiazdy, symbolu stworzonego i przemijającego, jest przedmiotem dyskusji, nigdy nie kwestionuje się jej świetlnego charakteru, niezależnie od formy.

W tych warunkach użycie złota i jego właściwości odblaskowych , a także osadzenie go w nawie katedry nadaje relikwiarzowi szczególnego wymiaru. Przede wszystkim metal ten pozwala wiernym zasygnalizować, że znajduje się on teraz w obecności tego, co święte, ale także dosłownie uświetnia cudowne szczątki, aby przypomnieć sobie to, co emanowało od Świętych, jak to, co kierowało Trzech Króli.

Formularz

Kształt kapliczki wpływa również na funkcję relikwiarza. Swoją formą architektoniczną przypomina chrześcijański budynek sakralny. Wygląda jak miniaturowa bazylika z trzema nawami . Przez większość czasu ten kształt jest interpretowany jako obraz Świętego Miasta, niebiańskiego Jeruzalem . To chrześcijańskie pojęcie, wywodzące się z judaizmu, odnosi się do Kościoła, który zstąpi z nieba po zmartwychwstaniu umarłych na tysiącletnie panowanie. Coś w rodzaju nowej Jerozolimy, jak obraz kościoła witającego wierzących wszystkich ras. Jan opisuje to w rozdziale XX swojej Apokalipsy  : „  I niósł mnie w duchu na wielkiej i wysokiej górze, pokazał mi Święte Miasto, Jeruzalem, które zstąpiło z nieba od Boga, z chwałą Bożą. Jego blask jak bardzo cenny kamień, jak krystaliczny jaspis. […] Ściana zbudowana jest z jaspisu, a miasto ze szczerego złota jak czyste szkło. Fundamenty ściany wykonane są ze wszystkich kamieni szlachetnych. […] Miasto nie potrzebuje słońca ani księżyca, aby świeciło, bo chwała Boga je oświetliła, a jego lampą jest Baranek. Narody będą chodzić w jego światłości, a królowie ziemi przyniosą mu swoją chwałę.  » (Jan, XXI, 10-27). Wygląd relikwiarza, podobnie jak wielu innych relikwiarzy reńskich, nawiązuje do tego opisu. Tworzy to paralelę między relikwiarzem służącym jako ziemski sarkofag a niebiańskim Jeruzalem, które w Dniu Sądu będzie ostatnim domem Trzech Króli, takim jak dom wszystkich Świętych.

To pojęcie grobowca znajdujemy również w innej interpretacji kształtu relikwiarza. Rzeczywiście, szczyt rewersu pozwala dostrzec inną konstrukcję architektoniczną złożoną z dwóch sarkofagów ustawionych obok siebie, których grzbiet jest zwieńczony trzecią. Ten układ nie ma odpowiednika w dzisiejszych czasach, ponieważ większość dużych średniowiecznych relikwiarzy przywołuje tylko jeden sarkofag. Ten kształt jest bardzo powszechny w regionie Renu i Mozy, ponieważ niezależnie od jego wielkości przypomina status Świętego, który jest przede wszystkim chwalebną śmiercią. Jedynie ołtarz relikwiarzowy opactwa Saint-Denis , który teraz zniknął, miał podobny kształt i tak imponujące wymiary. Jeśli chodzi o sanktuarium w Kolonii, przyczyną tego wzrostu objętości może być zawartość samej świątyni. W rzeczywistości w zależności od źródła z początku XIII th  wieku, świątynia jest nie tylko zawarte relikwie Trzech Króli ale także tych świętych Feliksa i Nabor i te Grzegorza Spoleto. Według legendy Felix i Nabor, mauretańscy żołnierze armii Maksymiana , zginęli około 303 roku naszej ery. AD Ich uwielbienie powstała w Mediolanie, gdzie ich szczątki zachowały się do dnia ich tłumaczenia w Kolonii w 1164. Są one pokazane w anachronicznie relikwiarza krzyża z XIII -tego  wieku ubrany w kolczugę . Co do relikwii Grzegorza ze Spoleto , kapłana, który zginął śmiercią męczeńską za panowania tego samego cesarza około roku 304 . AD , zostali przewiezieni do Kolonii za Arcybiskupa Bruno (953-965 AD ) i przeniesieni do sanktuarium w tym samym czasie, co Trzech Króli. Źródłem XIII th  wieku relikwie Trzech Króli były trzymane w małych sarkofagów i niższa niż innych świętych w jednym górnym. W ten sposób forma relikwiarza kolońskiego pozostaje w ścisłym związku z relikwiami, które Reprezentują ich obfitość, a także ich ostateczną siedzibę, czy to ziemską (sarkofagi), czy niebiańską (forma bazylikowa).

Program ikonograficzny

Program ikonograficzny jest również częścią tego zestawu elementów, które nadają relikwiarzowi Trzech Króli wizualną transkrypcję Świętości. Ten program, który rozciąga się na duże rozmiary, został skrupulatnie opisany, zidentyfikowany i przeanalizowany przez wielu historyków sztuki .

Najświętsza Maryja Panna , Matka Boża, jest intronizowana pośrodku centralnego szczytu. Po jego lewej stronie są reprezentowani trzej Trzej Królowie przynoszący swoje ofiary. Czwarta niekoronowana postać, zidentyfikowana jako Otto IV, podąża za ich procesją. Chrzest jest pokazany po prawej NMP. Chrystus Sądu dominuje całą szczyt. Jest intronizowany w otoczeniu dwóch aniołów niosących naczynia eucharystyczne i koronę. Powyżej archaniołowie Gabriel, Michał i Rafał (w 1684 roku Michel został zastąpiony topazem ) niosą instrumenty Męki Pańskiej . Na pierwszym poziomie dwóch naw jest przedstawionych pod serią trylobowych łuków dwunastu proroków Starego Testamentu, pośrodku których królowie Dawid i Salomon. W spandrelach znajdowały się dawniej popiersia Cnót wcielonych w Chrystusa (obecnie umieszczone na drugim poziomie). Na stokach dachu, który je góruje, dawniej były dodatkowo przedstawiane sceny z życia Chrystusa i Jego uwielbienia. Teraz zniknęli. Na górnym poziomie, pod tymi samymi łukami, dwunastu apostołów oraz cherubin i serafin tworzą zgromadzenie, pomagające Chrystusowi podczas Sądu Ostatecznego i głoszące Dobrą Nowinę. Trzymają w dłoniach miniaturowe miasta symbolizujące ich siedzibę biskupią. Sceny ze zboczy dachu, również brakujące, przedstawiały wizje związane z wydarzeniami z końca świata i Sądu Ostatecznego. Cykl kontynuuje się na drugim szczycie, na pierwszym poziomie po lewej stronie biczowanie zwieńczone jest przez anioły i personifikacją Patienta. Scena po prawej przedstawia Ukrzyżowanie Zbawiciela pokonane przez Sol, Lunę i anioła. Te dwa wydarzenia oddziela wizerunek proroka Izajasza . Powyżej, w trójkącie utworzonym przez dwa szczyty i piętro , pojawia się Rainald von Dassel , tłumacz relikwii, w połowie długości. Na piętrze, nad Chrystusem koronującym dwóch męczenników Feliksa i Nabora, trzy cnoty teologiczne Fides, Spes i Caritas .

Program ten, jeszcze przed znaczeniem teologicznym, jest tylko stałym przypomnieniem świętości relikwii. Obrazy te określają zawartość relikwiarza i stanowią podstawę do komentarza liturgicznego, doktrynalnego lub pobożnego. Różne epizody Świętej Historii, przedstawienia starożytnych proroków i ewangelistów mają przypominać wiernym, podobnie jak złoto lub uciekające z niego światło, o świętym charakterze tego relikwiarza. Przedstawienia Trzech Króli, świętego Feliksa i świętego Nabora są obecne, aby wskazać jego treść. Sceny z Męki Pańskiej są swoistym archetypem męczenników, których doświadczyli święci.

Jednak zadziwiające jest to, w jakim stopniu, w przeciwieństwie do większości wielkich relikwiarzy reńskich, święci zawarte w relikwiarzu nie są zbyt obecni w tym programie ikonograficznym. Rzeczywiście, Trzej Królowie i Święci Feliks i Nabor pojawiają się tylko raz w całym programie, a Gregor de Spoleto jest nieobecny. Na większości relikwiarzy zwykle obserwuje się, że dłuższe boki są z pewnością zarezerwowane dla postaci biblijnych, ale fragmenty dachu zawierają sceny z życia świętego, a zwłaszcza jego cudowne fakty. Szczyty są często zarezerwowane dla Chrystusa lub Maryi, a także dla świętych, których kości są zachowane, ale nie rozciągają się tak bardzo, jak na relikwiarzu w Kolonii . Tak jest na przykład w przypadku relikwiarza św. Hériberta zachowanego w kościele św. Hériberta w Kolonii (1160–1170) lub relikwiarza Karola Wielkiego w katedrze w Akwizgranie (1185–1215). Bogactwo programu ikonograficznego relikwiarza Trzech Króli wynika z wyraźnego pragnienia wspaniałości. W okresie rozkwitu nadreńskiego złotnictwa istniała silna rywalizacja między różnymi miastami o posiadanie najpiękniejszego relikwiarza. Miasto Kolonia, handlowe skrzyżowanie dróg, centrum gospodarcze i ważne miejsce pielgrzymkowe, musiało mieć na miarę relikwiarz.

Jednak złożoność programu ikonograficznego, a zwłaszcza brak przedstawienia hagiograficznego, jest jedną z konsekwencji przypisywanej relikwiom roli „politycznej”.

Wizualna konstrukcja autentyczności (potencja)

Dopóki pozostaje anonimowa, jedna kość jest warta drugiej. To, co czyni go reliktem (a tym samym nadaje mu mistyczną moc), to jego autentyczność. Identyfikuje go, gwarantując jego boskie pochodzenie. Autentyczność relikwii, poświadczona przede wszystkim społecznym uznaniem, jest następnie wzmacniana przez instytucjonalne uznanie, przyznane przez miejscowego biskupa . W przypadku relikwiarza w Kolonii jest wysoce prawdopodobne, że zawarte w nim kości nie należą do Mędrców. Nie chodzi tutaj o to, aby wiedzieć, czy te relikwie są autentyczne, czy nie, ale o to, aby wiedzieć, jak mogłyby uchodzić za takie w oczach ludzi średniowiecza.

Nieprzekupność

Świętość, zanim stanie się cechą duszy lub stanem duchowym, w powszechnej średniowiecznej mentalności jest przede wszystkim energią (virtus), która przejawia się poprzez ciało. Jego obecność jest postrzegana zgodnie z pewną liczbą fizjologicznych wskazówek. Najważniejszym znakiem jest niezniszczalność ciała i szczątków świętego, nieskazitelność ciała . Kiedy życie wycofa się z ciała, staje się „  delikatne jak ciało dziecka  ”, w przeciwieństwie do naturalnej sztywności zwłok . To pierwszy znak ich boskiego wyboru. A raz pochowany nie ulega rozkładowi.

Trzej Królowie, jako święci, nie są wyjątkiem od tej reguły. Kilka źródeł pisanych, współczesnych tłumaczeniu relikwii, mówi o niezniszczalności ciał Trzech Króli. Historyk Wilhelm z Newburga, który zmarł w 1208 r. , W Rerum anglicarum libri quinique podaje wersję odkrycia relikwii. Podczas oblężenia Mediolanu przez Fryderyka Barbarossę , mediolańczycy postanowili zrównać przedmieścia miasta z obawy, że przydadzą się one oblegającym. Burząc starożytny klasztor znajdujący się poza murami, odkryli wśród ruin opactwa relikwie zidentyfikowane jako Trzech Króli, którzy adorowali Chrystusa w chwili jego narodzin. Opisuje ich ciała jako nienaruszone, a ich trumny otoczone złotym kręgiem, jakby nikt nigdy nie chciał ich rozdzielać. Inny współczesny opis tłumaczenia mówi o tej samej konserwacji ciał. Oto kronika Roberta de Thorigny napisana około 1182 roku: „  W 1164 roku Renaud przeniósł ciała trzech Trzech Króli z Mediolanu do Kolonii. Ciała, które zostały zabalsamowane, były nienaruszone, nawet skóra i włosy  ”. Kronikarz , który twierdzi, że widział je dodaje, że Mędrcy pojawiła się piętnaście, trzydzieści, sześćdziesiąt lat.

Ale to jednomyślne uznanie wymagało materialnej i obrazowej inscenizacji. Tutaj ponownie pojawia się relikwiarz. Oferując mu „niezmienną” metalową kopertę, nadaje pojęciu corpus incruptum konkretny wymiar estetyczny, obecny w oczach wiernych, który nie dotyczy już tylko świata idei, wizji czy po prostu narracji hagiograficznej.

Pochodzenie

Widzieliśmy już, że drogocenne kamienie pokrywające relikwiarz nie tylko nadały mu szlachetny wygląd, ale także utrzymywały ścisłe związki ze Świętością. Zobaczymy teraz, że niektóre z nich, starożytne kamee, również wprowadzają elementy autentyczności niezbędne dla kultów relikwii.

Bogato złocony trapez, zwieńczający trzy sceny centralnego szczytu, jest częścią relikwiarza, w którym znajdowały się najpiękniejsze i najcenniejsze kamee. W centrum trapezu stała niegdyś słynna tak zwana kamea ptolemeusza, która obecnie znajduje się w Kunsthistorischen Museum w Wiedniu . Ta kamea agatu jest datowana na 278 pne. AD Przedstawia dwa profile, prawdopodobnie Ptolemeusza II i jego żony Arsinoe II . Kiedyś otaczały go dwa inne starożytne kamienie, które wciąż znajdowały się na miejscu: po lewej kamea z agatu (54-59 ne ) przedstawiająca cesarza Nerona i cesarzową Agryppę  ; po prawej wklęsłe (około 75 roku ne ) z boginią Wenus i bogiem Marsem . Inne mniejsze klejnoty są umieszczane po bokach. W szczególności możemy rozpoznać starożytnych bohaterów, portrety cesarzy, a nawet tancerzy. Jest bardzo prawdopodobne, że znaczenie tej ikonografii zostało na nowo zinterpretowane zgodnie z potrzebami chrześcijańskimi tamtych czasów.

Ale wiek kamieni był ważniejszy niż ikonografia. Rzeczywiście, Trzej Królowie byli świętymi, którzy żyli w starożytności w tym samym czasie co Chrystus. Kamienie te były niewątpliwie, zarówno dla ludzi średniowiecza, jak i dla nas dzisiaj, identyfikowane przez swój styl jako antyczne lub w każdym razie jako bardzo stare. Ich obecność na relikwiarzu świadczyła w ten sposób o wieku relikwii, a tym samym o ich autentyczności.

Funkcja polityczna

Jeśli rola relikwiarza kolońskiego w kulcie Trzech Króli jest teraz jaśniejsza, musimy również przyjrzeć się dokładniej programowi ikonograficznemu, którego specyfikę już zauważyliśmy. Jego studiom ikonograficznym nie brakuje i bardzo często prowadzą one do tego samego rezultatu. Program jest złożony, skupiony wokół tematu Objawienia Pańskiego oraz szerszych pojęć królewskości i koronacji. Rzeczywiście, program ikonograficzny, daleki od jednego związku z relikwiami Świętych, jest także dowodem politycznego ponownego wykorzystania tego przedmiotu liturgicznego przez różne niemieckie osobistości lub instytucje.

Polityczna rola tłumaczenia relikwii

Przede wszystkim warto wiedzieć, że tłumaczenie relikwii Trzech Króli w Kolonii jest nie tylko aktem religijnym, ale także silnym aktem politycznym. Było Rainald von Dassel (ok. 1120/64), arcybiskupa z Kolonii i kanclerza Frédéric Barberousse (1152-1190), który przyniósł szczątki Trzech Króli do niemieckiego miasta w 1164. Mieli króla uzyskał w 1162, tuż po Frederic I er najechali Mediolan. Legenda, która otaczała te relikwie, głosiła, że ​​sam Jezus po adoracji poświadczył tytuł królów trzech Mędrców. W ten sposób sam Zbawiciel potwierdził boski charakter królestwa. Ktokolwiek był w ich posiadaniu, otrzymał z kolei legitymizację swojej chrześcijańskiej suwerenności. Nic więc dziwnego, że Fryderyk, który chciał zrealizować politykę odbudowy chrześcijańskiego imperium rzymskiego, odwołał się do symbolicznej potęgi tych królewskich szczątków. Pojęcie imperium, Rzeszy, bogate w znaczenia i dwuznaczności, zawiera bardzo szlachetną i bardzo wzniosłą ideę jedności ludu chrześcijańskiego, którego pokój i władzę gwarantuje struktura imperialna. Rozciąga się to w teorii (a teoria ta została specjalnie opracowana przez kancelarie Fryderyka Barbarossy i Fryderyka II ) na cały wszechświat, a szczególne prawa każdej osoby, każdego ludu i każdego królestwa są gwarantowane przez samą uniwersalność władzy cesarskiej. Jest to koncepcja „świętego” imperium, ponieważ pochodzi bezpośrednio z woli Bożej. Niektórzy niemieccy mediewiści uważają nawet, że tłumaczenie relikwii Trzech Króli było jednym z głównych elementów tej polityki.

Relikwie Trzech Króli odegrały również znaczącą rolę w historii Kolonii . Przede wszystkim dlatego, że ich przeniesienie doprowadziło do powstania pielgrzymki o międzynarodowej renomie, a stamtąd kwitnącej gospodarki, ale także dlatego, że ich obecność w mieście pozwoliła arcybiskupowi na utrwalenie i uświęcenie prawa do konsekracji króla niemieckiego. W rzeczywistości to arcybiskup Kolonii, wspomagany przez arcybiskupa Moguncji , był odpowiedzialny za liturgiczny akt koronacji króla, a zwłaszcza królewskiego namaszczenia. Moc legitymizacji i uświęcenia relikwii mogłaby zatem nie tylko pomóc polityce Barbarossy, ale także uświęcić przywilej arcybiskupów Kolonii.

Ale to niewątpliwie Othon von Braunschweig, koronowany na Ottona IV w 1198 r., Który najbardziej uczestniczył w kulcie Trzech Króli i pozostawił na relikwiarzu w Kolonii najwyraźniejsze ślady politycznego ponownego wykorzystania relikwii. Kiedy zmarł, cesarz Henryk VI (syn Barbarossy) opuścił imperium z jedynakiem, Fryderykiem, który miał zaledwie kilka miesięcy. Idea mniejszości powyżej dziesięciu lat wydawała się nie do zniesienia dla wszystkich. Gdy panowanie niemieckie rozpadło się we Włoszech , część niemieckich książąt zebrała się wokół brata zmarłego cesarza, Philippe'a von Schwaben. Druga strona postanowiła zerwać ze skłonnością do dziedziczenia tronu, wybrała na króla wielkiego królestwa Ottona IV, który przez matkę był bratankiem królów Anglii ( Ryszarda Lwie Serce i Jana bez Ziemi ). Po okresie rywalizacji między dwoma pretendentami do tronu, Philippe von Schwaben został zamordowany w 1208 roku przez jednego z krewnych Ottona IV , pozostawiając go Cesarstwu Niemieckiemu. Otton IV został wybrany na króla w Kolonii i koronowany w Akwizgranie 12 lipca 1198 r. Później został koronowany na cesarza u św. Piotra w Rzymie 4 października 1209 r. Przez papieża Innocentego III . Przez całe swoje panowanie próbował legitymizować swoją koronę zdobytą bez skrupułów. Jej skojarzenie z relikwiami Trzech Króli jest niewątpliwie konsekwencją tego dążenia do legitymizacji.

Program ikonograficzny

Dla tych wysokich dygnitarzy politycznych największym zainteresowaniem relikwii Trzech Króli była zatem boska legitymacja, jaką im nadawała. Nic więc dziwnego, że ikonografia hagiograficzna rezonuje w programie relikwiarza z mniejszą intensywnością niż tematy królewskie i koronacyjne. Występują one na całym relikwiarzu, a zwłaszcza na szczycie środkowym. Nie będziemy szczegółowo opisywać wielu teologicznych znaczeń tego programu, ale po prostu je nakreślimy, aby udowodnić, że ikonografia tego obiektu służy nie tylko celom religijnym, ale także politycznym.

Jest następcą tłumacza relikwii, Filipa I z Heinsberga , który jest początkiem zakonu relikwiarza przekazanego Nicolasowi de Verdunowi około 1181 roku. To on niewątpliwie stworzył prymitywne plany relikwiarza., ale nie jest źródłem całej realizacji. Eksperci są zgodni co do tego, że ten słynny złotnik stworzył jedynie postacie apostołów i proroków umieszczone po bokach relikwiarza. Obecność pośród nich króla Dawida i króla Salomona nie jest przypadkowa, ponieważ ci dwaj królowie są wspominani bardzo wiele razy (960 razy) w mowach i modlitwach królewskich koronacji, a także są przedstawieni na koronie, która była używany do koronacji Othona I w 962 roku.

Pierwotny plan Nicolasa de Verdun był z pewnością mniej lub bardziej respektowany, ale w 1200 roku główny szczyt został zmodyfikowany pod wpływem Othona IV, który przekazał relikwiom wszystkie materiały niezbędne do ukończenia relikwiarza. Zaznaczył swoje oddanie relikwiom Trzech Króli inkrustowanym na wieczność w głównym szczycie relikwiarza. Przedstawiany jest jako czwarty król w scenie Adoracji znajdującej się w niższym rejestrze. Identyfikuje go napis nad nim: OTTO REX. Brodaty, bez korony, ubrany w luźną tunikę, jest przedstawiany jako mniejszy od Mędrców. Trzyma w rękach złotą skrzynkę, która niewątpliwie została wymieniona w okresie baroku. Jego obecność na tej scenie religijnej była różnie interpretowana. Przedmiot, który ma zamiar podarować, może odnosić się do jego własnych ofiar relikwii. Rzeczywiście, ofiarował im nie tylko cenne materiały, ale także trzy korony, które zostały umieszczone na czaszkach Trzech Króli w dniu Objawienia Pańskiego 1200 roku. Inna interpretacja byłaby taka, że ​​w ten sposób cesarz Otton IV dokonuje własnej koronacji. pod opieką Maryi Panny i pod postacią Chrystusa Sądu Ostatecznego umieszczoną w wyższym rejestrze. Rzeczywiście, ten gest ofiarowania mógłby również symbolizować własne gesty liturgiczne dokonane podczas jego koronacji w Aix-la-Chapelle. W ten sposób Oton IV legitymizuje swój tron, umieszczając go pod ochroną, a zatem i wolą Bożą.

W tym kontekście dodatkowe znaczenie może mieć scena chrztu Chrystusa znajdująca się na lewo od Maryi Panny. Podczas mszy koronacyjnych nierzadko występowało skojarzenie między zstąpieniem Ducha Świętego na króla a jego pojawieniem się podczas chrztu Chrystusa. Umieszczony w tym programie ikonograficznym chrzest staje się elementem tej królewskiej symboliki i po raz kolejny przypomina o świętości królewskiej.

Ten sam temat jest obecny w górnym rejestrze, gdzie Chrystus Sądu, który trzyma Księgę w lewej ręce, a prawą ręką czyni gest sądu. Jest obramowany przez dwóch aniołów oferujących naczynia liturgiczne i koronę. Jak już zbadał LV Ciresi, żadne bezpośrednie odniesienie ze strony Kanonu nie wyjaśnia ofiarowania tej korony. Powszechna jest jednak średniowieczna tradycja aurum coronarium , w którym anioł ofiarowuje Chrystusowi koronę. Inna tradycja wieszania wieńców wotywnych nad ołtarzem jest również powszechna w średniowieczu. W przypadku relikwiarza Trzech Króli ofiarodawcą jest Otho IV, a ofiarowana korona może być jego własnością, co wyjaśniałoby, dlaczego nie jest on przedstawiany jako koronowany w scenie Adoracji. Obecność w tym miejscu tej korony wskazywałaby, że insygnia królewskie Oton IV zostały jej nadane przez Chrystusa. W ten sposób budowana jest paralela między Othonem IV a Trzema Królami, których królestwa zostały umieszczone pod opieką Boga.

Inne elementy tego relikwiarza to ikonografia nawiązująca do tej królewskiej liturgii koronacyjnej; to są dwie kamee zdejmowanego trapezu. Rzeczywiście, obaj reprezentują triumf postaci siedzącej, zwieńczony drugą postawą. W przypadku ikonografii Wenus i Marsa to u stóp bogini klęka Bóg, a mała skrzydlata istota wieńczy laurowy warkocz. Symbolika lauru może być związana z symboliką tiary. W drugiej scenie jest to identyczna korona, którą Agryppa unosi nad siedzącym mężem. Ponowne wykorzystanie tych dwóch kamieni wynika zatem nie tylko z chęci przypomnienia starożytnego pochodzenia relikwii, ale jest również częścią ikonograficznego tematu koronacji. Temat starożytnego triumfu jest pod wieloma względami podobny do tego ze średniowiecznego aurum coronarium, co nie mogło pozostać niezauważone przez twórców relikwiarza.

Kiedy wiemy, że wielu średniowiecznych myślicieli było przekonanych, że sami są obywatelami znamienitego imperium założonego przez Augusta i że cała niemiecka polityka między Fryderykiem Barbarossą a Fryderykiem II miała na celu jego przywrócenie, wszystkie epizody relikwiarza są nośnikiem znaczenia. To oni symbolizowali na relikwiarzu dawne Cesarstwo Rzymskie, tak bliskie ówczesnym politykom, i stworzono ciągłość między dwoma epokami.

Wniosek

Kolońska świątynia, a zwłaszcza zmodyfikowany przez Othona IV szczyt główny, posiada bogatą ikonografię, która nieustannie przypomina o sakralności relikwii i suwerenności. Relikwiarz sam w sobie jest zatem wizualną reprezentacją Świętości, ale można go również interpretować (i bez tego jest to sprzeczne) jako przedstawienie ziemskiego królestwa Otho, to znaczy Niemieckiego Cesarstwa Rzymskiego, które zjednoczyło wszystkie imperia chrześcijaństwa pod jeden dach". Ponadto ikonografia relikwiarza nieustannie przypomina o pragnieniu Othona IV, aby podkreślić boski charakter swojej koronacji, a tym samym legitymizować swój dostęp do tronu. Być może widzimy tam również przyszłe ambicje Othona IV, który nie został jeszcze koronowany przez papieża na cesarza rzymskiego, gdy ukończono budowę relikwiarza.

Dlatego też relikwiarz koloński był tu wyraźnie używany jako medium propagandy przyszłego cesarza. To przez relikwiarz Othon IV przekazał swoje polityczne przesłanie. Wybór tego obiektu jest rozsądny, biorąc pod uwagę międzynarodową sławę pielgrzymki do Kolonii i kult relikwiarza przez tysiące pielgrzymów. Teraz byłoby interesujące dowiedzieć się, w jakim stopniu wierni, którzy przybyli, aby oddać cześć relikwiom, postrzegali to polityczne przesłanie wpisane w religijną ikonografię. Czy rzeczywiście mieli zdolność (i wolę?) Rozszyfrowania tego stosunkowo ukrytego przesłania politycznego, podczas gdy przybyli przede wszystkim po cudowne dobrodziejstwa relikwii? Czy to przesłanie nie było skierowane tylko do jednej kategorii wiernych, do klasy rządzącej i kultywującej w kraju? Możemy więc pomyśleć, że relikwiarz ten nie ma tak naprawdę kilku wcześniej zdefiniowanych ról, ale wewnętrznie zmieniające się role w zależności od widza.

Zobacz też

Bibliografia

  • O. Von Falke, Meister Nikolaus von Verdun und der Dreikönigenschrein , Zeitschrift für christliche Kunst , 18, 1905, s.  161-174.
  • O. Von Falke, Der Dreikönigenschrein des Nikolaus von Verdun im Kölner Domschatz , Mönchengladbach, 1911.
  • F. Witte, Der Goldene Schrein , Köln, 1928, s.  64.
  • J. Braun, Der Dreikönigenschrein jetzt und einst , Stimmen der Zeit , CXV, 1929, s.  130.
  • J. Braun, Die Ikonographie des Dreikönigenschreins , Jahrbuch der Görresgesellschaft , 1, 1929, s.  34-45.
  • A. Weisgerber, Studien zu Nikolaus von Verdun und der rheinischen Goldschmiedekunst des 12. Jahrhunderts , Bonn, 1940, s. 1.  86, s.  150.
  • J. Braun, Die Reliquiare des christlichen Kultes und ihre Entwicklung , Freiburg, 1940, s.  166.
  • Rhein und Maas, Kunst und Kultur 8OO-1400 , sygn. Expo., Köln, 1972, K1, s.  317.
  • Element AP. LASKO, Ars Sacra 800-1200 , Londyn, 1972 ( 1 st ed.), 1994, str.  263-266.
  • R. Kroos, Liturgische Quellen zum Kölner Domchor , Kölner Domblatt , 44/45, 1979/80, s.  51-153.
  • Die Heiligen Drei Könige, Darstellung und Verehrung , kat. Expo., Köln, 1983.
  • Ornamenta ecclesiae , kat. Expo., II, Köln, 1985, Nr. E18, str.  216-224.
  • Reliquien Verehrung und Verklärung , kat. Expo., Köln, 1989.
  • A. Legner, Reliquien in Kunst und Kult zwischen Antike und Aufklärung , Darmstadt, 1995, s.  134-149.
  • B. Reudenbach, Heil durch Sehen. Mittelalterliche Reliquiare und die visual Konstruktion von Heiligkeit , M. Mayr (red.), Von Goldenen Gebeinen, Wirtschaft und Reliquie im Mittelalter , Innsbruck, 2001, s.  135-147.
  • B. Reudenbach, G. Toussaint (red.), Reliquiare im Mittelalter , Berlin, 2005.
  • LV Ciresi, „Liturgiczne studium sanktuarium Trzech Króli w Kolonii”, Przedmioty, obrazy i słowo: sztuka w służbie liturgii , Princeton, 2003, s.  202-230.
  • R. Lauer, Der Schrein der Heiligen Drei Könige , Köln, 2006.

Linki zewnętrzne