Burgundy-Morvandiau
| Bourguignon-Morvandiau Borguignon-Morvandiau | |
| Kraj | Francja |
|---|---|
| Region | Burgundia |
| Liczba głośników | 50000 ze znajomością języka w 1988 roku |
| Klasyfikacja według rodziny | |
|
|
| Próba | |
|
Artykuł 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ( patrz tekst w języku francuskim ): Tôtes les jans nâssant libre and pairoils in lote deignetai i in los dreits. El aivant z horyzontu i mało sumienia i przed ostrym eins dla innych, którzy są w stanie wolnym. Wyciąg z powieści w Morvandiau: Lai maïon n'ost point frômée, ale ost ziâr otworzył się na quaitre wiatry, które chûlont brâmant ichi tôte roku: Gailarne, Soulâr, Bige pis Drévent. |
|
| Menu | |
 Języki regionalne używane w Burgundii, Burgundia to beż (jasny i ciemny, ciemny oznacza dialekty morvandialne). | |
Burgundzkich-Morvan i burgundzkich-morvandeau ( borguignon-Morvan ) jest olej Langue d używany w dużej części Burgundii a zwłaszcza w Morvan . Jest to jeden z języków regionalnych Francji .
Prezentacja
Burgundia to język oleju , którym mówi się w Burgundii . Jego obszar dystrybucji jest następujący: na południu linia Chalon-sur-Saône , Le Creusot , Autun ; idziemy cały Morvan od strony zachodniej do Auxerre - linię Langres na północy i na wschodzie cięć trochę Franche-Comté ( Pesmes , Pointre , itp ).
Jest podzielony na kilka wariantów: Dijon, Beaunois, Verduno-Chalonnais, Valsaônois, Morvandiau, Auxerrois, Langrois. Język południa Morvan jest bardziej specyficzny, ponieważ uległ wpływom domeny frankoprovençalskiej na południu.
Historia
Historia języka langue d'oïl używanego w Burgundii
Burgundia jest językiem romańskim należącym do domeny oïl . Jest to forma langue d'oïl , podobnie jak francuski , ale na przykład normański lub pikardowski . Języki Oïl wywodzą się z różnych lokalnych form starofrancuskiego , to znaczy języka zasadniczo wywodzącego się z łaciny używanej w Galii podczas i pod koniec Cesarstwa Rzymskiego . Ta popularna niska łacina podlegała różnym wpływom w zależności od regionów i ludów, które ją najechały.
W ten sposób języki Oïl różnią się od innych języków romańskich (takich jak oksytański i frankoprovençal , dalej na południe, ale także włoski i jego odmiany, hiszpański , kataloński itp.) Dzięki odziedziczonemu szczególnemu akcentowi. ludów germańskich, takich jak Frankowie. Te najazdy Franków i Germanów przyniosły językom Oïla dużo słownictwa. W przypadku Burgundii i przyszłego burgundzkiego wpływ dialektów germańskich (np. Burgundzkich) był relatywnie ważny (języki oïl używane na wschodzie i północy Francji to te, które uległy najsilniejszym wpływom germańskim, poza od Norman, który jest na zachodzie, ale był pod wpływem Niemców skandynawskich ).
Większość słownictwa burgundzkiego ma pochodzenie łacińskie, ale kilka słów celtyckich odziedziczonych po galijsku przetrwało romanizację. W Burgundów , którzy najechali ten region w V -go wieku i dał swoje nazwisko do Burgundii ( Burgundia , Burgondia ) przyniosły dużo słownictwa administracyjnej burgundzkiego dialekcie.
Ponieważ państwa burgundzkie stopniowo rozszerzyły się na obecną Belgię , dzisiejszą Holandię i część Niemiec w latach 1363-1579, język burgundzki włączał przez prawie dwa stulecia wiele słów ze staroniderlandzkiego , ze staroflamandzkiego i staro-środkowoniemieckiego .
Na przykład słowo „couque” ( Gingerbread ), który pochodzi z Old Dutch „ Kooke ” lub „ koeke ” wszedł do słownictwa burgundzkich XIV th century, w momencie rozszerzenia przez książąt Burgundii od stanu burgundzkiego nad Holandia i Belgia. To słowo, podobnie jak wiele innych, jest nadal częścią słownictwa burgundzkiego, kilka wieków po upadku Księstwa Burgundii .
Ogólna charakterystyka języka
Niektóre cechy burgundzkiego-Morvan jak wiadomo na początku XXI th century (choć w XX th century liczba głośników spadła drastycznie) są zmiany fonetyczne własnych, niektóre bardzo stare (z dawnym francuskim ), inni więcej niedawna, gramatyka zbliżona do francuskiego, ale czasami uproszczona lub zmodyfikowana (w szczególności czasowniki), a także pewien archaizm w słownictwie (patrz punkt po punkcie te cechy poniżej).
Fonetyczny
Burgundy-Morvandiau charakteryzuje się wieloma ewolucjami samogłosek:
- gdzie francuski umieszcza samogłoskę „ a ”, burgundzki często umieszcza „ ai ” („ lai vaiche ” od „ krowy ”); z wyjątkiem „ l ”, gdzie „ a ” staje się „ au ” („ chauleur ” od „ ciepła ”);
- gdzie francuski ma dźwięk / ɛ / (szczególnie przed samogłoską i zaakcentowany), burgundzki wstawia „ a ” („ ale ” dla „ ona ”, „ tal ” dla „ takiego ”, „ mâtre ” dla „ mistrza ”, „ Tarr ”) „ ziemia ”, „ guârre ” dla „ wojny ”, w większości dialektów burgundzkich „ ât ” dla „ jest ”), ale czasami mamy / o / lub / ɵ / („ mâtrosse ” oznacza „ kochanka ”, „ Soc ” oznacza „ Sec ”, „ ost ” dla „ jest ” w dialektach języka Morvan);
- „ O ” jest często wyciszone w „ lub ” („ houme ” oznacza „ człowiek ”, „ koszty ” oznacza „ wybrzeże ”, podczas gdy „ lub „ często staje się „ o ”) („ jor ” oznacza „ dzień ”, „ por ” oznacza „ za "," tor "dla" zakrętu "," róg (t) "dla" dworu "," pan "dla" ciężki "," sord "dla" głuchy "itp.);
- „ U ” czasami słabnie do „ ui ” lub nawet „ i ” na północnym wschodzie, ale zmiany te są bardziej charakterystyczne dla dialektów Wogezów i Franche-Comté . Zabieg w większości burgundzkich dialektów jest „ u ” na niezmienionym poziomie, ale w Morvan dialekty jednego najczęściej stwierdza „ eu ” za „ u ” ( „ lai naiteure «do» natury ”, gdzie indziej w Burgundii powiemy " lai naiture ” ).
- Do spółgłosek nosowych pozostają niezmienione w skali globalnej, ale „ ” mimo wszystko staje się „ ain ” przed gardłowych spółgłosek ( „ szczerych ” w męski staje się „ frainche ” w kobiece, w ten sam sposób „ blanc ” staje się „ blainche ”). Najstarsze teksty pokazują, że zjawisko to jest stare, a czasami nawet posuwało się do przekształcenia „ an ” w „ oin ” przed gardłowym (w średniowiecznych tekstach burgundzkich można więc znaleźć „ estroinge ” dla „ dziwnego ”), gdzie obecny burgundzki ma „ étrainge ”, a nawet „ troinchier ”, aby „ pokroić ” tam, gdzie współczesny Burgundia „ spędzał czas ”).
- Dźwięki „ au ” i „ eau ”, które pochodzą odpowiednio od „ al ” i „ el ” w starofrancuskim, ewoluowały w Burgundii w kierunku unikalnego brzmienia, które można usłyszeć „ eâ ” czasami zapisywane jako „eaa” lub „ iâ ” ( „ Château ” to „ chaîteâ ”, „ chaitea ” lub „ chatiâ ”; „ gazety ” to „ jorneâs ”, „ jorneaas ” lub „ jorniâs ”). Pisownia „ eâ ” to kompromis.
- Francuskie końcówki „ -eur ” (masc. Typ „ worker ”, z łaciny „- lub -orem ”) i „ -eux ” (rodzaj przymiotnika, z łaciny „- osus, -osum ”) połączyły się, tworząc pojedynczy kończące się „ -œus ” („ dostawca ” oznacza „ lou livrous ” lub „ lou livreus ”, można zapisać „ lou livrœus ” ujednoliconą pisownią), które w zależności od miejsca wymawia się jako „ -lub ” lub „ -eu ”I że możemy równie łatwo napisać„ -ous ”lub„ -eus ”zgodnie z twoją wygodą. Pisownia „ -œus ” to ujednolicająca pisownia kompromisowa.
- Dźwięk / je / („ -ié ”, „ -ier ” na końcu słowa) w języku francuskim jest najczęściej redukowany do / e / (zapisywany jako „ -é ” lub „ -ei ”), czasami / iː / („ -Î ”) na wschodzie, w pobliżu granicy z Franche-Comté („ -î ” we Franche-Comté). Tak więc „ pierwszy ” to „ premei ” w Burgundii (a „ pierwszy ” staje się „ premeire ”), „ eat ” („ Mangier ” w starofrancuskim z -ier ) staje się „ Maingé ”, „ spacer ” (starofrancuski „ MARCHIER ”) Staje się „ rynkiem ”, „ piosenkarzem ” (starofrancuskim „ piosenkarzem ”) staje się „ soingé ” i tak dalej.
- „ Oi ” (najczęściej wymawiane / oɜ /, / uɜ / lub / ʊɜ / w terenie) zachowało akcent z / o / prawdopodobnie z okresu starofrancuskiego . Ewolucja języka zachowała ślad tej specyfiki, co średniowieczne teksty burgundzkich często put „ -o- ” gdzie indziej w dziedzinie olej znajdujemy „ -oi- ” (na przykład, jeden znajdzie „ Veor «» Arrivor ”lub„ delektować się ”w starych tekstach burgundzkich zamiast„ veoir ”,„ otrzymywać ”i„ wiedzieć ”w innych regionach, te czasowniki odpowiadają„ widzieć ”,„ otrzymywać ”i„ wiedzieć ”w Francuski nowoczesny i powiedz „ voi ”, „ paragon ” i „ saivoi ” w obecnym Burgundii z „ -oi- ”). Ten starożytny rozwój nie był zachowany przez większość czasu, z kilkoma wyjątkami, takimi jak niedoskonałe końcówki liczby pojedynczej (pierwsza i druga osoba „ -oos ”, trzecia osoba „ -oot ” bezpośrednio wywodząca się ze starofrancuskiego „ -Oie ”, „ - ois "," -oit "). Zatem „ il prait ” (starofrancuski „ il prenoit ”) to „ ai prenoot ” zamiast oczekiwanego „ ai * prenoit ”.
- „ Ui ” staje się „ eu ” w większości dialektów („ udo ” oznacza „ cueusse ” - wymawia się keusse -, „ neut ” oznacza „ noc ”, „ pleuge ” oznacza „ deszcz ”).
Ponadto Burgundia (zwłaszcza od zachodu Morvan pozostaje pod wpływem Val-de-Loire ) zajmuje wyjątkową pozycję w rejonie Oïl: Burgundia, podobnie jak Franche-Comté , przyczyniła się do zjawiska dyftongizacji języka starofrancuskiego. dalej i bardziej jednolicie niż inne odmiany oliwy. Tak więc długa łacina „ ē ” (a także „ i ” w pewnych okolicznościach) na całym świecie przekształciła się w „ ei ” od wczesnych stadiów języka starofrancuskiego. Odmiany oïl z zachodu ( Norman , Gallo ) zachowały ten fonem w niezmienionej postaci do naszych czasów, podczas gdy ewolucja „ ei ” w „ oi ” jest kontynuowana w niejednorodny sposób w innych odmianach. Odmiany Picard i Centre-Val-de-Loire nie sięgną dalej niż „ oè ”, przez chwilę burgundzki wydaje się zachowywać tylko „- o- ” z „- oi- ” (wymowa / oɪ / lub / ɔɪ / została zredukowana to / o /), ale ewolucja ta nie trwała długo, fonem / oɪ / znajduje swoje miejsce w Burgundii i będzie ewoluował, podobnie jak w pozostałej części domeny oïl, w kierunku / oɜ /, / uɜ / lub / ʊɜ / (z wyjątkiem pewnego liczba przypadków, które pozostawiły ślad tej starożytnej ewolucji od „ oè ” do „ o ”, takich jak niedoskonałe zakończenia w liczbie pojedynczej lub czasownik w trybie łączącym czasownika w osobach liczby pojedynczej itp.). Gdzie indziej w oleju obszar d'oraz pierwszy na wschodzie, otwarcie finału (/ ɔɪ / karnety / ɔɜ / i / ʊɜ / przed dotarciem / ʊa / z XVII th century w Szampanii oraz w południowej części Paryża basin) da fonem „ oi ”, tak jak jest obecnie wymawiany we współczesnym francuskim. Burgundy i Franche-Comté , ale będą stosować „ ei ” do „ oi ” w bardziej jednolity i dokładniejszy sposób niż francuski. Tak więc w pewnych okolicznościach ewolucja nie nastąpiła ze starofrancuskiego ( francien ): czasowniki „ czuwać ”, „ zapobiegać ” i „ gasić ”, słowo „ parzysty ” nie były więc przykładane. W Burgundii i Franche-Comté wszystkie formy zostały dotknięte, więc mamy „ voillai ”, „ empoichai ”, „ star ” i „ moîme ”.
Słownictwo
W swoim słowniku burgundzko-morvandiau wykazuje wielkie bogactwo, zwłaszcza w dziedzinach leksykalnych , odwołujących się do życia codziennego, życia na wsi, przyrody, pogody itp. W ten sposób regularnie znajdujemy kilka nominałów dla tego samego przedmiotu, będącego (na przykład buk można powiedzieć: fôt , fotôt , fotale , fouel (le) , foïârd itp.). To ogromne bogactwo słownictwa nie jest wyjątkowym przypadkiem wśród języków regionalnych, które, mniej scentralizowane niż języki władzy administracyjnej (takie jak francuski), miały mniejsze możliwości centralizacji słownictwa, co sprzyja obfitości słów. to samo oznaczało na ograniczonym terytorium: od wioski do wioski różnią się prawie słowa oznaczające to samo.
Inną, znacznie bardziej osobliwą cechą słownictwa burgundzko-morvandiau jest jego archaizm : wiele pospolitych słów w języku starofrancuskim, które następnie zniknęły w większości regionów, przetrwało do dziś w słowniku burgundzko-morvandiau. Na przykład słowa „ remaner ” przetrwały do dziś. , „ écourre ”, „ cuider ”, „ escoeurre ” i wiele innych często nie ma już swoich odpowiedników we współczesnym francuskim lub w innych językach Oïl.
Charakterystyka specyficzna dla dialektów Morvan
Burgundzkie dialekty Morvan , które zbieramy pod nazwą „ Morvandiau ”, są w rzeczywistości odmianami Burgundii, na które wpływają dialekty Centre-Val-de-Loire , dalej na zachód. „Morvandiau” dzieli się na cztery główne warianty:
- Sédelocien (zbliżony do dialektów Auxois )
- Morvandiau od północnego zachodu ( Lormes , Vézelay ...) z wpływów z dialektów w Centre-Val de Loire
- centralny Morvan ( w Montsauche-les-Settons , Ouroux-en-Morvan , Gien-sur-Cure , Planchez ...)
- Morvandiau góry ( Château-Chinon , Arleuf , Glux-en-Glenne , Fachin ...)
Dużą różnicą między tymi odmianami jest użycie „ç'ost” (to jest) na północ od linii Montreuillon - Moux-en-Morvan i „ y'ost ” (to jest) na południe od tej linii., w ten sam sposób dźwięk „j” przekształca się w „y” na południe od tej linii, na przykład „gauger” na północy (weź wodę) staje się „ gauyer ” na południu.
Podobnie, na linii wschód-zachód od Saint-Brisson do La Celle-en-Morvan , rozróżniamy mowę: na zachodzie powiemy „ cevau ” i „ eine çarotte ”, a na wschodzie „ horse ” (koń ) i „ eune charotte ” (charette), stąd użycie „ç” w wielu tekstach Morvandial. Szeroko otwarty na wpływy zewnętrzne ( Burgundia i Nivernais ), Morvan doświadczył również sił konserwatorskich (nosowość typu średniowiecznego, utrzymanie koalescencji dyftongu przed obszarem podniebiennym, stanowi kopiec świadka Burgundii ( Claude Régnier w Les parlers du Morvan , Morvan Academy, 1979).
Morvandiau wydaje się być również powiązany z frankoprovençal, w szczególności obecnością neutralnego zaimka z łacińskiego „hoc” oraz orientacją słownictwa, co potwierdza tezę Wartburga, według której granica Oc-Oïl znajdowała się dawniej znacznie bardziej na północ niż obecnie (WV Wartburg, The linguistic fragmentation of Romania , tłum. Allières Slaka, Paryż, Klincksieck, 1967, Biblioteka francuska i rzymska).
Wpływ frankoprovençal
W słowach wiosek położonych wzdłuż Saony odnajdujemy francusko-prowansalskie dźwięki wprowadzone przez Brionnais-Charolais , dialekt Oïl przejścia do domeny frankoprovençalskiej .
| Francuski | Brionnais | South Morvandiau | Burgundzki |
| koń | [ ʦᵊvo ] | [ çᵊvo ] | [ ʃəvo , ʃəvaʊ ] |
| kolano | [ ʣᵊnø ] | [ zᵊnoː ] | [ ʒənɔ̃ , ʒəno ] |
| wieniec | [ʣɑbrə, ʣᵊvɛlɔ̃ ] | [zarbə] | [ʒarb] |
Gramatyka
Leksykon porównawczy
Ten leksykon podaje najbardziej popularne formy w Burgundii-Morvandiau.
| Burgundy-Morvandiau | Francuski | Starofrancuski | Pończochy łacińskie |
|---|---|---|---|
| lou / le (te dwie formy występują w całej Burgundii) | the | le / lou, lo / lu (starsze formy) | (on) czytać (m) |
| i / i (dijonnais) | ja | i / jeo / jo / jou | ego |
| lai vaiche | krowa | krowa | * illa vacca |
| lou viaige | podróż | viage / the veiage / the voiage | ilustrowany (m.) viaticu (m.) |
| lai terre | Ziemia | Ziemia | illa terra |
| lou horse | koń | koń / koń | ilustrowany (m.) caballu (m.) |
| lai cheivre | Koza | Koza | illa (rzecz.) capra (rzecz.) |
| hom (brg.) / houme (mrv.) | człowiek | on / ome | ille homo / illu (m.) homine (m.) |
| lai fanne (brg.) / lai fome (mrv.) | żona | famne | * illa femina |
| dobry (fem. bone lub boune ) | dobrze dobrze | dobrze, buene | bonu (m.), bona |
| mau ( samica maule ) | źle, źle | zły mężczyzna | malu (m.), mala |
| BEA ( kobieta Basel lub czasami biel ) | piękny ładny | biau / bel, bele | bellu (m.), bella |
| duży (samica duży ) | wysoki wysoki | przyznać, przyznać | wysoki (dorosnąć) |
| petiôt (fem. petiote ) | mały | mały | * pittitu (m.), pittita |
| Froos (fem. Froîche ) | świeży | fres, fresche | frescu (m.), fresca |
| epoos (fem. epoosse lub epoisse ) | gruby | espois, espes | spissu (rzecz.) |
| sztywny (fem. sztywny ) | stromy | roit ( sztywny fem. ) | rigidu (rzecz.) |
| douc ( douque fem. ) | miękki | doz, dolz, dulz | dulce (rzecz.) |
| Douçot (fem. Douçotte ) | "Doucet", słodki | doucet, dulcet, dolcet | * dulcettu (rzecz.) |
| quei (fem. quei lub quale ) | które, które | co co | quale (rzecz.) |
| tei (fem. tei lub tal ) | takie, takie | tel / teu | opowieść (rzecz.) |
| tot, tote, tos, totes | wszystko wszystko wszystko | tot, tote, tuit / toz, totes | totu (m), tota, toti / totos, totas |
| tretos | all (zaimek) | trestoz / trestouz | trans totos |
| zakonnica | null, nobody (neg.) | neün | * ne unu (m.) |
| roin | nic | nic) | * rem |
| brak (fem. nie lub nie ) | żaden, żaden | brak, brak (pozytywny sens) | * aliquunu (m), aliquuna (sens pozytywny) |
| mnie | parzysty | to samo, meoizm | * metipsimus z * met-ipse-issimus |
| ein (fem. eine ) | a a | a / ung, a | * unu, una |
| ein heus / eine mate | drzwi | a uis / a door | * unu (m.) ostiu (m.) / una porta |
| lou jor | dzień | jor (n) | illu (m) diurnu (m) |
| kłaść | noc | noc | illa nocte |
| przerobić / przetasować | zostać | remanoir, staydre | wyremontować |
| toillai / toiller | zdjąć | tolerować, tolerować | wrzawa |
| skrócić / skrócić | bić (pszenica lub inne) | escourre, escoudre | wykonany |
| escoeure (to samo pochodzenie co écourre ) | potrząsnąć | escourre, escoudre | wykonany |
| accueudre | witać | acoillir, acoillier | accolligere |
| łyżka / zrywać | zbierać | cueildre, cueldre, keudre, cuedre, cueudre, coillir | colligere |
| zamówienie | szyć | cousdre, queusdre, keusdre | consuere |
| toinre | barwnik | farbować, farbować | tingere |
| poinre | malować | malować, malować, malować | pingere |
| oszołomić | wyłączyć | gasić, gasić | skandaliczny |
| apponre | Przystąp | odpowiedź | apponere |
| mainger | jeść | jeść | manducare |
| chainger | przełącznik | kantor | cambiare |
| radzić sobie | myśleć | gotować | cogitare |
| opieka | myśleć (myśleć) | marzycielski (lub bandaż ) | somniare ("śnić, wyobrażać sobie") |
| Comance | zacząć | początek | * współinicjator |
| wiedzieć | wiedzieć | conoister | cognoscere |
| aivoi | mieć | mieć, mieć | habere |
| być | być | estre | * essere (de esse ) |
| mogą | moc | pooir, poeir, podeir | * potere (de posse ) |
| chcieć | chcieć | kraść, latać | * volere ( velle ) |
| drink / drink / borre | pić | drink, beivre | kochanie |
| robić (w Morvan fâre ) | Marka | fere to zrobić | facere |
| widzieć | widzieć | veeir, vedeir | videre |
Wyrażenia burgundzkie
- Lou bon sirop de Borgoigne : (dobry syrop burgundzki) wino burgundzkie
- Dei vos condeuze an veigne mûre : (Bóg cię prowadzi w dojrzałych winoroślach) Niech cię Bóg błogosławi!
- Dei your condeuze au veing mûr : (Bóg prowadzi cię do dojrzałego wina) Bóg obdarzy cię sukcesem!
- Aivoi of the work an sai quelôgne : (Mieć pracę w kądzieli) Mieć pracę
- Boizai eine cheivre między pachołkami : (Pocałuj kozę między jego rogi) By być bardzo chudym
- Lampai lou bon sirop de Borgoigne : (Pij dobry syrop burgundzki) Pij wino
- Być toi cu : (Być osłem) Być osaczonym, być w jego okopach
- Być pachwiną aivô queicun : (Być z kimś w pachwinie) Być z kimś zimnym
- Aivoi lai mailaidie de clochei : (Masz chorobę stromą) Tęsknij za domem
- Anviai ein ainge : (Wyślij anioła) Wyślij wiadomość
- Śmiech rozpięty : ( Śmiech rozpięty ) Śmiej się bardzo głośno
- Make the meigne grize : (Make the grey face) Not to be happy
Kilka słów po burgundzku
- dzisiaj: aujord'heu
- teraz ( w tej chwili ): aisteure (w tej chwili )
- cześć: cześć, cześć
- bourguignon: borgoignon / borguignon (w Dijon i większości Burgundii), bregognon (w Morvandiau)
- Burgundia: lai Borgoigne / Borgogne (w Dijon) / lai Bregogne (w Morvandiau)
- no: nie, innô (morvandiau)
- tak: sia, icho (morvandiau)
- mówić po francusku: pairlantai (morvandiau)
- brzuch: lai beuille
- winiarz: Bareuzai
- wino: vin / veing (wymowa veigne ' ), veignaige, prô, veigne, tôrd-boïeâ
- pić, upijać się: wciągarka, upij się
- do jedzenia: maingé, migé, mérandai (od łacińskiego merindare )
- przeszkadzać: deteurbai (od łacińskiego disturbare )
- pobić / zranić: harsai ( brona )
- slajd: frazai
- grzebać, przeszkadzać w interesach: rabeutai
- działa nieefektywnie: beutillai
- pluskać: aiflingé
- brudny, zniszczony: tartouillôt
- brud: ein cheni (słowo nadal powszechnie używane)
- przemoczony, mokry: zmierzony (słowo wciąż powszechnie używane)
- dużo się poruszać: obudź się
- usiądź: cheur-toi (na wschód)
- łamać: bréyai (słowo wciąż powszechnie używane)
- kulawy: cambillaud
- fou: beurdin / breudin (słowo nadal powszechnie używane)
- kobieta lub dziewczyna o nieregularnych obyczajach: gaupe (w Morvandiau), treuillon (wokół Bouilland)
- naiwny, imbecile: arnais, un beusenôt, un beutiôt, un beurdodo, un beuillon (obecnie)
- do niczego, zły pracownik: berlaisœus; arquandiai, beurloquôt
- biegać ogonem w powietrze podczas burzy (krowy): dâlai
- łajno: chogne
- kaczka: bulwa
- koń: koń
- sarna: bigout
- pies: chein
- ślimak: czajnik
- owca: chastron
- owca: eine oille, eine beurbis, eine cueusse, eine bigue
- sowa: eine chouto, eine choue, ein chavan
- krowa: vaiche
- dzik (samiec świni): vôait
- słońce: soulôt
- ziemniak: treuffe (nadal bardzo powszechne)
- drewno, mały las: boîchon
- dąb: châgne
- buk: ein fôt, ein fotôt, ein fotale, ein foïard, eine fouel (le)
- żywopłot: lou pian, lai beurche, lai trasse, lai piaichie; eine boûchure; ein beûchon
Wymowa X
Według Jean-François Bazina w L'Almanach bourguignon (audycja radiowa RCF w Burgundii ), Buxy to jedyna nazwa miasta położonego na terytorium byłej prowincji Burgundii z X w środku nazwy, gdzie X jest wymawiany / ks / (X w Aloxe-Corton, Auxant, Auxerre, Auxey-Duresses, Auxonne, Auxy, Bissy-sous-Uxelles, Fixin, Franxault, Maxilly-sur-Saône, Semur-en-Auxois, Uxeau itp. wymawiane / s /). Ten sam Jean-François Bazin pisze w Le Vin de Bourgogne : „Bourguignon nienawidzi gardłowych xs . Wszystko zmiękcza: Fixin wymawia się Fissin , Auxey Aussey , Auxerrois Ausserrois itp. Z drugiej strony napotykamy na Buxy's x : Buk-sy ”.
W XXI th wieku
W XXI th century burgundzkich-Morvan nie mówić więcej poza Morvan i marże. Mówcy są często starsi, ale zawsze istnieje forma przekazu rodzinnego. Zawsze słyszymy piętno tego języka w kawiarniach gmin Morvan, na rynkach, a także podczas wieczorów czy festiwali .
Burgundzko-Morvandiau zna pewną witalność w dziedzinie pisemnej. Czytamy go regularnie w czasopismach Vent du Morvan i Le carnet du Ménétrier, a także w lokalnych gazetach, można go również usłyszeć na niektórych falach radiowych (Radio Morvan FM 95,8).
Opowiadacze Rémi Guilleaumeau, Pierre Léger, Jean Luc Debard, Jacques du Loup, Nanou Pichon, Guillaume Lombard, Laurent Desmarquet, śpiewacy tacy jak Jean Michel Bruhat, BBM, Daniel i Marie France Raillard, Gaspard Malter, Vincent Belin, Rémi Guilleaumeau i takie zespoły jako Stews lub Traîne-Bûches często używają tego języka zaczerpniętego z dużej bazy danych archiwów dźwiękowych z ustnej ustnej Maison du patrimoine z Anost.
Jednak różne dialekty, takie jak Brionnais-Charolais, Auxois, dialekty doliny Saony, nawet jeśli są mniej żywiołowe, są nadal używane przez mniejszość ludzi żyjących w środowisku wiejskim .
Różne lokalne dialekty, takie jak Montcellian czy Crucotin, są nadal używane lub rozumiane przez wszystkie starsze pokolenia i mniejszość młodszych ludzi. Ale pomimo stopniowego zaniku tego języka, jego intonacje nadal przenikają mowę regionalną. W rezultacie język francuski może być trudny do zrozumienia dla osoby nieprzyzwyczajonej do tego akcentu .
Literatura
Burgundzkiego-Morvan był bogaty produkcja literacka od XVII do XX wieku:
- Bernard de La Monnoye (Dijon 1641-1728) opublikował w 1701 roku burgundzkie święta Bożego Narodzenia pod pseudonimem Gui Barôzai.
- Aimé Piron (Dijon 1640 - id. 1727), aptekarz i poeta, skomponował w burgundzkim patois Noëls (opublikowane w 1858), pieśni i wiersze (lai Joye dijonnaise, 1701; Festin des Eta, 1706). Jest ojcem Alexisa Pirona .
- Borne de Gouvault opublikował dwie piosenki w 1787 roku, w tym Le mitan du gatiau opublikowaną przez Edmonda Bogrosa w 1873 roku.
- Ojciec Jacques-François Baudiau przetłumaczył Bulę Ineffabilis papieża Piusa IX w 1854 roku .
- Eugène Pelletier de Chambure opublikował w 1878 roku Glossaire du Morvan , dzieło referencyjne.
- Louis de Courmont (Blismes 1828-1900), poeta, skrzypek i piosenkarz, napisał wiele wierszy i piosenek, w tym słynny Branle du Diable .
- Émile Blin (Château-Chinon 1865-1953), redaktor naczelny gazety Le Morvan i publicysta.
- Louis Coiffier (1888-1950) nauczyciel w regionie Arnay. Zakochany w Morvan, między dwiema wojnami poświęcił mu zbiór wierszy Ukwieconymi ścieżkami , powieść Morvanska kraina miłości i książkę w języku regionalnym Histoires de chez nous, opowieści i opowieści z regionu Burgundii .
- Alfred Guillaume, lekarz weterynarii i burmistrz Saulieu (Côte d'Or) na początku XX th wieku, opublikowanym w 1928 roku duszą Morvan .
- Georges Blanchard (Donzy 1902-1976) opublikował w ciągu swojego życia kilka wierszy i sztuk.
- Marguerite Doré opublikowała historie kantonu Ved'la w 1978 roku.
- Lucien Gauthé opublikował Vaicances ai Yocotai w 1984 roku.
- Jean Perrin, rysownik, opublikował dwa komiksy Galvachou w 1980 roku i Le violon des Loups w 1986.
- Pierre Léger (Montsauche 1948), nauczyciel, poeta i działacz Morvandiau (założyciel stowarzyszenia Lai Pouèlée ) opublikował zoizeau Flash , Ai traivars lai Pleshie , Elwery Song , Morvan vers l'Émeraude oraz wiele tekstów i piosenek opublikowanych w L 'Almanac du Morvan między 1978 a 2000.
- Gérard Taverdet , pracownik naukowy, honorowy prezydent Języków Burgundii , autor wielu prac dotyczących Burgundii i jej różnych dialektów, w szczególności tłumaczenia Bijoux de la Castafiore , Lés Aivantieures de Tintin: Lés ancorpions de lai Castafiore : Edition w Burgundii 2008.
Zacytować
- „Mógł obserwować chłopów z Morvan, gdy żył jeszcze dialekt. Wiedział, jak odtworzyć szczery język (jego patois jest językiem regionalnym, a nie sztucznym) i transkrybował z wnikliwością (umiał szanować zarówno tradycje francuskiej ortografii, jak i smaki lokalnej fonetyki). Jego zbiór opowiadań The soul of Morvan , earthy, to dzieło o wielkiej wartości, które poprzez anegdoty pełne życia opisuje różne aspekty (polityka, religia, ewolucja społeczeństwa, żywność) codzienne życie w procesie bycie zapomnianym. „(Gerard Taverdet w w dialekcie Bourguignon pisarza XX th wieku: Alfred Guillaume , Biblioteka Szkoły Charters, 2001).
Uwagi i odniesienia
- Burgundy-Morvandiau, na Languesdoil.org (czytaj online)
- Bernard Cerquiglini, Languages of France , Ministerstwo Edukacji Narodowej, Badań Naukowych i Technologii oraz Ministerstwo Kultury i Komunikacji,Kwiecień 1999( czytaj online )
- Materiały z konferencji Saulieu: Dziedzictwo językowe Morvandiau-Bourguignon w sercu języków romańskich Europy , 2001
- „ Association MPO Bourgogne ressources sur oralité and niematerialne dziedzictwo kulturowe ” , na mpo-bourgogne.org (dostęp 13 czerwca 2020 r. )
Załączniki
Bibliografia
- Jean-Pierre Chambon , „ Nazwy odmian gruszek w toponimii Burgundii ”, Zeitschrift für romanische Philologie , Berlin , wydania De Gruyter , t. 136 n O 4,2020( czytaj online )
- Jean-Pierre Chambon, „ Some burgundian regioniments in the Barragouyne mististoire of Fanfreluche and Gaudichon ”, Library of Humanism and Renaissance , Geneva , Librairie Droz ,1989, s. 615-619 ( ISSN 0006-1999 , OCLC 1532876 , czytać online )
- Dziedzictwo językowe Morvandiau-Burgundii w sercu języków romańskich Europy. Materiały z kolokwium Saulieu (3 listopada 2001), Éditions GLACEM / „Vents du Morvan”, 2005.
- Dialekty Morvana , Claude Régnier „Académie du Morvan” Château-Chinon, 1979.
- Words of Oïl , DPLO (zbiorowe), Edycja gestów, 1999
- Glosariusz Morvana , Eugène de Chambure, Paryż 1878
- Dusza Morvana , Alfred Guillaume, 1971
- Vaicances ai Yocotai , Lucien Gauthé, wydanie Lai Pouélée
- Wydanie Mollerin sos Droune , Joséphine Darreau, Lai Pouélée
- J. Bruley, Morvan serce Francji: Folklor , t. II , La Morvandelle,1966
- Jacques Denizot , The burgundy speaker of Auxois , skomentowane wydanie Vocabulaire Patois (Sainte-Sabine i jego okolice) XIX wiek, wydanie JALON, 2018
Powiązane artykuły
Linki zewnętrzne
- Dokumentacja urzędowa :
- „ Międzyregionalna baza danych dziedzictwa ustnego: Burgundia ” na patrimoine-oral-bourgogne.org
- „ House of Oral Heritage of Burgundia ” , na mpo-bourgogne.org
- „ Burgundia-Dictionnaires bourguignons ” , blog poświęcony językom Burgundii
- „ Lista zasobów językowych w Burgundii. » , Na lexilogos.com
- „ Dictionary & Translator: French - Patois Bourguignon ” , na Dicobourguignon.fr (przegląd w czerwcu 2020 r. )