Opactwo Saint-Pierre de Bèze

Opactwo Saint-Pierre de Bèze
Opactwo u stóp Bèze
Opactwo u stóp Bèze
Zamówienie Reguła Saint-Colomban, następnie Zakon Saint-Benoît Bénédictine i Kongregacja Saint-Maur
Fundacja 630
Zamknięcie 1789
Diecezja Diecezja Dijon
Założyciel Amalgamat
Dominujący styl (y) benedyktyński
Ochrona Logo pomnika historycznego Zarejestrowany MH ( 2010 )
Stronie internetowej Oficjalna strona
Lokalizacja
Kraj Francja
Złote Wybrzeże Bourgogne-Franche-Comté
Gmina Beze
Informacje kontaktowe 47 ° 28 ′ 02 ″ na północ, 5 ° 16 ′ 20 ″ na wschód
Geolokalizacja na mapie: Francja
(Zobacz sytuację na mapie: Francja) Opactwo Saint-Pierre de Bèze

Opactwo Saint-Pierre i Saint-Paul de Bèze zostało założone w 630 na terytorium, które stałyby się gmina Bèze , około 30  km na południowy północ-wschód od Dijon w obecny - dzień Côte-d'Or . Najpierw przez 200 lat obowiązywała zasada św. Kolumbana , a następnie w 826 r. Zasada św . Benedykta . To, co pozostało z tego dawnego opactwa benedyktynów, to dziedzictwo wpisane na listę zabytków zarejestrowanych w 2010 roku. Do 1731 roku należało do diecezji Langres , a następnie od tej daty do Dijon . Opactwo jest prywatna własność pana i M me Jean Brasart. Jest otwarty dla publiczności z okazji Dni Dziedzictwa .

Historyczny

W VIII -go  wieku, miejsce wówczas nazywano „  Fons EUESB  ” ( „Fountain of Beza” po łacinie). Źródło Bèze, które w rzeczywistości jest tylko odrodzeniem i które miało być przedmiotem pogańskiego kultu

Założenie opactwa

Ma to odpokutować zbrodnię, którą książę Amalgaire postanowił oddać wspólnocie religijnej otrzymane ziemie jako cenę jego przepadku w celu założenia tam klasztoru. To jego syn Waldalène , religijnych z opactwa Luxeuil powierzył utworzenie on obdarzony hojnie .. The Chronicle Beza (pierwsza trzecia XII th  wieku) wspomina początki opactwa na miejscu, która nie została następnie zajmowane przez człowieka: Arnanger , książę Atuyer wydał swojemu synowi Gandelinowi rozkaz założenia tam klasztoru. Kronika mówi:

„Znalazł miejsce między Saoną a Tille, gdzie wytrysnęła duża rzeka zwana Bèze, o bardzo czystych wodach, zdatnych do picia i obfitujących we wszelkiego rodzaju ryby. Ta rzeka nie była podobna do innych, które rosną wzdłuż ich biegu, przyjmując strumienie; od źródła jest wielką rzeką. Jest wiele ziół, które można wykorzystać jako pokarm w przypadku niedoboru żywności… Gleba jest całkiem dobra, a uprawiana jest obficie owocująca. Łąki są dość tłuste; możesz tam hodować stada. Lasy otaczają to miejsce; wystarczają, aby dostarczyć drewna do budowy i wszystkiego, co potrzebne człowiekowi. "

Spokój tego miejsca nie został zakłócony długo przez dwie wojny domowe między lokalnymi panami Franków w 660 r. , A następnie z Austriakami z Dagobert II w 676 r. , Walczącymi z Thierry III . Pomimo wszystkich zniszczeń, jakich będzie doświadczał na przestrzeni wieków, siedem razy powstanie z popiołów.

VIII p  wieku

Opactwo zostało zniszczone przez Saracenów w 731 roku . Król Pépin le Bref przekazuje kilka dóbr w Burgundii swojemu przyrodnio bratu: Remiemu z Rouen, który otrzymuje w użytkowanie ważne dobra biskupstwa Langres , które było puste, w tym w szczególności opactwa Saint-Pierre de Bèze. Rémi, lat 18, ma te dochody, aby wieść życie pełne skandali i rozpusty, co prowokuje sprzeciw mnichów z Bèze i odejście większości do opactwa Luxeuil . W 752 Rémi przekazał zyski z opactwa swojej pani Angli, zamężnej kobiecie, która podzieliła swoje chaotyczne życie. Kończy się skruchą dwojga zdeprawowanych, którzy po dziesięciu latach rozpusty chcą odkupić się życiem bardziej zgodnym z wymogami religii. W 826 klasztor został odbudowany przez Alberica, biskupa Langres, który oddał go pod panowanie św.Benedykta

Kult świętego roztropnego

W 883 r. Gilon de Tournus , biskup Langres , przekazał opactwu relikwie męczennika św. Roztropnego , które przywiózł z pielgrzymki do Saint-Jacques de Compostelle. Święty, którego kult jest ważna do Beza do X th , XI th i XII th  stulecia. Według Solange de Montenay w 888 roku jaskinia służyła jako schronienie dla mieszkańców Bèze, a także dla mnichów z opactwa zagrożonych przez Normanów . Mnisi powrócili dopiero w 921 roku

IX th i X th  stulecia

W Węgrzy najechał miejsce w 936 , a następnie w 937 , a opactwo było pozostać opuszczony przez pół wieku. Pod koniec X XX  wieku Brunon Roucy , poprosił Ojca Mayeul wysłać mnichów przebudować opactwo. W ten sposób Guillaume de Volpiano przybył do Bèze, gdzie w 990 roku został opatem, a Raoul le Blanc został mnichem, który poświęcił swoją fortunę na podniesienie opactwa. Wśród mnichów obecnych w 1025 roku w opactwie jest skryba o nazwisku Raoul Glaber . To pod opactwem Étienne de Joinville stanie się zamożnym. Jest ich 50 i stu mnichów obsługujących różne klasztory i stodoły.

XII TH  -  XIII th  stulecia

Powitał papieża Paschalisa II od 17 do 19 lutego 1107 r., Który dzień po swoim przybyciu poświęcił papieski ołtarz główny opactwa. Wieś Bèze należy wtedy do prowincji Szampania.

Plik 1 st czerwiec 1119, to biskup Langres: Joceran de Brancion , który konsekruje kościół opacki . W 1198 roku wybuchł przypadkowy pożar

Wieś została ufortyfikowana w 1209 roku . Opat przyjął tytuł barona de Bèze w 1253 roku . Głównym problemem staje się zarządzanie towarem, a przestrzeganie reguły nie jest już stosowane. To czas szeregu procesów sądowych pomiędzy mieszkańcami a opatem, a także panami okolicy. To koniec XIII -go  wieku, w 1280 terminach szkoły klasztorny nadal widoczne dzisiaj poza klasztorem.

XIV th i XV th  stulecia

W 1350 r. Wybuchła epidemia czarnej śmierci , w 1379 r . W opactwie pozostało tylko 12 mnichów. W 1423 r. , W środku wojny stuletniej , Simon de Torcenay, nowy opat, podjął się ufortyfikowania opactwa, otaczając je murem, fosą i mostem zwodzonym oraz podwójnym ogrodzeniem chroniącym miasto z wieżą św. „Oysel i Tour de Chaux. To także on zbudował pierwsze kuźnie w 1425 roku .

XVI p  wiek i reformowaniu XVII XX  wieku

Zakon zrujnuje opactwo, a także wojny. Szwajcarzy najechali Burgundię w 1513 roku . Wtedy Ligueurs zajmie Bèze. W 1592 r . Zostało tylko 6 mnichów . Gallas i jego żołnierze schodzą z doliny Vingeanne, niszcząc wszystko na swojej drodze w listopadzie 1636 roku . Wtedy niemieccy najemnicy, teoretycznie nasi sojusznicy, zapłacą mieszkańcowi. Opactwo jest w ruinie. Miejsce to przejęli Mauriści w 1662 r. , Kościół został odbudowany przez Étienne.
W 1662 roku 12 zakonników z Saint-Maur przybyło, aby odciążyć opactwo. W 1690 r. Plan opactwa został sporządzony w „ Monasticon Gallicanum ”

XVIII th  century, rewolucja

Prace przewiewne przeprowadzone na rzece podniosły grunt o prawie dwa metry. <Bt /> Następnie w 1731 r. Diecezja Dijon otrzymała mense opactwa, aw 1738 r. Miała miejsce ostatnia przebudowa opactwa, czyli opactwa. klasztor składający się tylko z 8 zakonników w 1768 roku .
Potem nadchodzi rewolucja, w maju 1790 r. Odbywa się inwentaryzacja dóbr opactwa przez gminę z kapłanem Guelaudem na czele, który będzie burmistrzem, i sprzedaż jako dobra narodowego całego jego mienia, a ostatni trzej mnisi będą opuścić opactwo w styczniu 1791 roku .
W sierpniu 1791 r. Opactwo zostało przyznane niejakiemu Faitoutowi, papiernikowi z Langres, który nieudany projekt przędzalniczy sprzedał kamienie do budowy opactwa w 1796 r. Środkowa część została zniszczona w 1805 r . Obecnie posiadłość jest w rękach potomków Philippe'a Breuila, którzy nabyli ją w 1872 roku .

Zarejestrowane dziedzictwo

Dziedzictwo wymienione postanowieniem z dnia 15 września 2010 roku w inwentaryzacji zabytków składa się z kilku pozostałości starego Abbey Church (datowany na XII th  wieku), osiowego kaplicy (z dwoma pilastrami i ich stolice), The Konwentualnych budowlanych , refektarz, dormitorium, pralnia i magazyn. Zachowały się również dwie wieże, oznaczone herbem opata Simona de Torcenay  : wieża Chaux od południa i wieża Oysel od północy.

Architektura

Pierwszy klasztor został zbudowany na planie prostokąta, kościół orientowany znajdował się na północ od tego planu, a od wschodu, łącząc się z kościołem, budynek przyjmujący dormitoria na piętrze, a pod salą kapituły. Od południa budynek z refektarzem, pośrodku tego urządzenia krużganek.

Kościół opacki

To Raoul Blanc odbudowany kościół po nominacji w 990 i mogliśmy jeszcze zobaczyć nienaruszoną XI th  century, Etienne de Joinville uczynił ją powiększyć dół do rzeki do 1110 . Po pracach w 1675 r. Do kościoła, który trzeba było podnieść, przedostała się woda. Dostęp do niego prowadził duży plac otoczony zachodnim skrzydłem i Cellier des Moines. Monumentalne wejście nie zostało zbudowane z braku środków.

Chór

Zaaranżowany w stylu rzymskim , według gustu Maurystów, ze stalami w absydzie, ołtarzem pod dzwonnicą, bocznymi ołtarzami w skrzydłach transeptu.

Łoże boleści

Pierwsza nocna data Raoul Blanc, drugi z początku romańskiej XII th  wieku, a trzeci był dziełem religijnym Mauryści do 1662 Jest możliwe, że był w semi-centralnej absydy kołowym i otoczona przez dwie absydy bezpośrednio przymocowany do transeptu lub trzech absyd tego samego planu. Możliwe, że bieg rzeki został zmieniony. Pozostałości obecnego chevet znajdują się nad brzegiem rzeki Bèze.

Naves Transept

Transept istnieje od jego budowy, aż do rozbiórki kościoła w końcu XVIII -go  wieku w stanie lub zbudowali Raoul White. Składa się z trzech części: środkowa część podpierała wieżę, która z czasem ulegała modyfikacjom. Część ta była kontynuowana z każdej strony dwoma skrzydłami, przedłużającymi nawy boczne nawy. Maurycy po pracach z 1675 r. Zbudowali kwadratową absydę, mniej więcej w miejscu pierwotnej apsydy, i wsparli ją na zewnętrznych kątach dwoma latającymi przyporami.

Kaplice

Wokół sanktuarium dwóch przęseł, składających się z ołtarza papieskiego, obejście na planie kwadratu, sklepione kalenicami, na którym otwarto trzy przylegające do siebie kaplice absydowe na planie kwadratu, sklepione w półcylindrycznej kolebce, której ściana szczytowa biegła wzdłuż rzeki. . Po powodzi w 1675 roku pozostanie tylko kaplica Najświętszej Marii Panny pośrodku ze stolicą Zwiastowania po lewej stronie, której anioł niestety zniknął w 1940 roku . Po prawej kolejna stolica reprezentująca Nawiedzenie . Pozostałe dwie kaplice były odpowiednio poświęcone św. Szczepanowi, a trzecia św. Yves

Klasztor

Nie ukończono go w 1774 roku

Wykopaliska

Wykopaliska z 1970 roku ujawniły kilka metrów od południowej ściany częściowo zasypanej kaplicy słup w kształcie krzyża z czterema wyżłobieniami na wewnętrznej powierzchni.

Budynki klasztorne

Główny budynek zbudowany przez Maurystów ma długość 113 metrów. Dziś pozostały tylko dwa skrzydła, które zostały połączone budynkiem na pierwszym planie, który został zburzony i który zawierał cele mnichów.

Pochówki Ogród botaniczny

W 1675 r. Z powodu prac prowadzonych na rzece w celu założenia kuźni, opat został zmuszony do wzbogacenia swoich ogrodów czterema tysiącami rydwanów z kamienia, ziemi i trawy. W parku znajduje się sekwoja.

Bucher Szpital

W skrzydle wschodnim.

Biblioteka

Znajduje się na drugim piętrze w zachodnim skrzydle. Miała tam do 23172  funtów, zostało tylko 4175  funtów w inwentarzu z maja 1790 roku . Nad biblioteką, z pokojami zarezerwowanymi dla studentów przychodzących na konsultacje w bibliotece. Na parterze, mieszcząc piwnicę i jego pomocnika.

Akademik

Dormitorium mnichów, na pierwszym piętrze brakującego budynku, który łączył dwa wciąż istniejące skrzydła.

Piwnica Oranżeria

Niedawny budynek z 1910 roku , pokryty bordową płytką

Wieża Oysel

To była winiarnia. Jest to druga wieża fortyfikacji opactwa pozostałej fortyfikacji z XV -go  wieku. Jest położony u zbiegu rzeki i fosy otaczającej opactwo i które zostaną wypełnione w XVIII th  wieku. Dlatego wieża jest określana jako „służąca jako gołębnik”. Ściany mają grubość 1,75 metra. Do tej wieży przylega „pralnia sióstr”. Szkoła podstawowa Claude Monet znajduje się w dużym budynku, który zaczyna się od tej wieży. Ta część była winiarnią starych mnichów.

Wapienna wieża

Około 900 roku klasztor został otoczony fortyfikacjami. Wieża ta jest jednym z pozostałości i jedną z pozostałych wież klauzury klasztornej. To jest czasami nazywane "The Choues Tower" (= sowy), czasami "Lime Tour", ponieważ w VIII th  century była dziura wapno blisko jej podstawy (inwentarz 1790). Ma trzy kondygnacje, a jego ściany mają około 2 metry grubości.

Huta

To Simon Torcenay, że w 1425 roku , miał zainstalowane pierwsze huty, które pozostaną na swoim miejscu aż do końca XIX -tego  wieku. Około 1675 r. Za opactwem zainstalowano zawory, aby poprawić moc młotów kuźni, co spowodowało podniesienie lustra wody.

Młyn

Szkoła klasztorna

Opactwo Bèze było jednym z pierwszych, które miało szkołę klasztorną od 655 roku . Miało to miejsce na terenie opactwa w celu edukacji młodych mnichów. Później otrzymała dzieci możnych i szlachciców pragnących zdobyć wykształcenie.

Aby sprostać rosnącemu sukcesowi, w 1280 r. Ks. Girard III założył szkołę plenerową . W 1380 r. Gościło 40 chłopców i 20 dziewcząt. Jego fasada była kilkakrotnie zmieniana. Nad oknami widać trójnogi (koniczyny), rzeźbione głowy i gotyckie arkady. W 1872 roku osiedlił się tam „hotel starego klasztoru”, potem sklep spożywczy i dworzec autobusowy łączący Dijon z Grey.

Fasada prawie wyjechała do Stanów Zjednoczonych w 1913 roku . Budynek ten został uratowany przed wyburzeniem i uzyskał klasyfikację przez Sztuk Pięknych w 1914 roku .

Tytuły, nieruchomości, dochody

Ziemia, drewno

  • Heuilley-sur-Saône (Bois de Chy), nadane w 1234 r. Przez biskupa Langres Guillaume II de Champlitte-Pontailler, pomimo sprzeciwu mnichów z Bèze. Uznając się za złupione, opactwo zwróciło się następnie do arbitrażu papieża Innocentego IV… który udowodnił mu rację na piśmie w 1245 r. Nie przeszkodziło to Wilhelmowi II zachować tych ziem, za zgodą biskupa z Langres.
  • Dijon , ziemia

winorośl

Wioski

  • Pontailler-sur-Saône, gdzie opactwo zbudowało kaplicę nazwaną na cześć świętego Hippolyte'a.
  • Blagny, wieś
  • Berechelpo, od założenia. Zniszczona i nieznana lokalizacja
  • Burbureninse: Bourberain , od założenia
  • Bustellense: Le Petit Buteau, miejsce zniszczone na terytorium Spoy
  • Bustence: Buteau, miejsce zniszczone na terenie Spoy dziś las
  • Perrigny-sur-l'Ognon
  • Crimolois , wieś (rok 630)
  • Couchey , winorośl
  • Longvic , wieś
  • Lucense: Luce , od założenia
  • Chenôve , wieś
  • Prenois , wieś
  • Daix , wieś
  • Potense z 634 nieznanej lokalizacji
  • Vendobrense lub Villense (Les Véronnes ) od momentu powstania
  • Vetus-Vendobrense: „Les Vieilles Véronnes”
  • Vetus Viniense: Viévigne , wieś
  • Vaurince, od założenia. Nieznane zniszczone miejsce
  • Beire , wieś
  • Treige , wieś
  • Tillense „ Til-Châtel ”
  • Spoy , wieś
  • Chevigny , wieś
  • Jancigny (otrzymany od Amalgaire w 634)
  • Talmay (otrzymane od Amalgaire w 634 r.), Aż do 1234 r., Kiedy to zostaną przekazane przez biskupa Langres Guillaume II de Champlitte-Pontailler,
  • Heuilley-sur-Saône w pobliżu zbiegu Vingeanne i Saône (otrzymany od Amalgaire w 634).
  • Dwie warownie w pobliżu Champlitte , ofiarowane przez Dagoberta w 634 .
  • Oisilly , przywrócony do opactwa w 1031 roku przez hrabiego Beaumont
  • Villare: od założenia. Lokalizacja zniszczona i nieznana.

Kościoły, klasztory, kaplice

  • Przeorat Grobu Świętego, założony w 1019 roku przez Gérarda de Fouventa
  • Kaplica Château de Fouvent , scedowana przez wdowę po Humbercie de Fouvent około 1085-1087.
  • Kaplica Saint-Hippolyte w Pontailler-sur-Saône
  • Kościół Lavoncourt , scedowany przez wdowę po Humbercie de Fouvent, około 1085-1087

Tantiemy

Herb

„Zasiane liliami, kluczem św. Piotra i mieczem św. Pawła w soli”

Motto

Lista opatów i przeorów

Mnisi i znane osobistości

  • Raoul Glaber , mnich znany jako pisarz roku 1000 , obecny w Bèze w 1025 roku .
  • Papież Paschał II przebywa w opactwie od 17 do 19 lutego 1106 r
  • Jean (mnich), który zmarł w 1120 roku , kopista i skryba opactwa, autor Kroniki opactwa Beza (Kronika Besuence) od jego powstania aż do początku XII th  wieku
  • Thibaud de Béze (Teobaudus + 1130), autor: Acts, Translation and Miracles of Saint Prudent, martyr , Acta Santorum, wyd. Paryż, III październik, s. 352 (źródło: Geilon, biskup Langres - informacje o Saint Jacques)

Uwagi i odniesienia

  1. komunikatu n O  IA00125997 , podstawy Mérimée , francuskie Ministerstwo Kultury .
  2. Źródła w starożytności były przedmiotem kultu
  3. In History of Burgundy , pod redakcją Jean Richard, Editions Privat, 1978, str. 119, jest napisane: … Opactwo Bèze zawdzięcza swoje istnienie księciu Atuyer, Amaugerowi, frankońskiemu szlachcicowi, około roku 620. Syn Amaugera, Gandelin, był jego pierwszym opatem, a jego córka Adalsinda objęła rząd św. -Martin de Brégille, niedaleko Besançon.
  4. J. Marillier i Roland Velard , str.  35.
  5. „  L'Atuyer  ” ( pagus Attoariorum ) to pagus rozciągający się od przedmieść Dijon do doliny Vingeanne.
  6. Chronicon beanense , wyd. Garnier (Analecta divionensia) str. 234.
  7. René François Rohrbacher , Universal History of the Catholic Church , t.  11, Gaume freres i J. Duprey,1857( czytaj online ) , s.  151
  8. Była w kaplicy w Narbonne
  9. J. Marillier i Roland Velard , str.  36.
  10. Louis Binet , s.  38.
  11. Jak w Flavigny i Saint-Germain d'Auxerre
  12. Maurists, benedyktyńskie opactwa i przeoraty : opactwo Saint-Pierre de Bèze, str. 2/6 str. [1]
  13. Cyfrowa biblioteka Lyonu: lista książek w bibliotece opactwa Saint-Pierre de Bèze
  14. Abbot Claude Courtépée i Edme Beguillet , ogólny i szczegółowy opis Księstwa Burgundii (napisany około 1775 roku), 3 th  edition, Avallon, 1967.
  15. Boudot, Notatka o starożytnym mieście Ates , Komisja Starożytności Dijon.
  16. René Locatelli, Na drogach do perfekcji; monks et canons tomy 1060-1220 , Université St Etienne, 1992, str. 71-72 / 536 s.

Zobacz też

Bibliografia

  • Monasticon Gallicanum , wyd. Combed-Delacourt.
  • [Barral 1990] Philippe Barral, Archeologia Burgundii: La Côte d'Or , t.  1, Muzeum Archeologiczne w Dijon i Editions du Bien public,1990, 93  str. ( ISBN  9782877720427 ). Dokument użyty do napisania artykułu
  • [Binet 1984] Louis Binet, kanton Mirebeau-sur-Bèze w 1900 roku na pocztówkach , Éditions de Saint-Seine-l'Abbaye,1984, 79  str. ( ISBN  2867010306 ). Dokument użyty do napisania artykułu
  • [Bougaud i Garnier 1875] Abbé Loius Émile Bougaud (1824-1888) i Joseph Garnier (1815-1903), Kronika opactwa Saint-Bénigne w Dijon; następnie kronika opactwa Saint-Pierre de Bèze (opublikowana z tekstów oryginalnych), Dijon, wyd. Darantiere,1875, 578  str. ( czytaj online ).
  • [Brasart] Patrick Brasart, Historyczna chronologia opactwa Bèze (monografia).
  • [Chouquer 2017] Gérard Chouquer, rozdz.  Folder 9 „decentralizacji majątku kościelnego księcia Amalgarius ( VII th c.) I odporności na terytorium Beza ( IX e s.) (Burgundia i Franche-Comté)” w ziemi w społeczeństwach Wysokiego średniowieczu - rolna prawo, własność, kataster i podatki , t.  2: Pliki powiązane , Paryż, Obserwatorium form lądowych na świecie,listopad 2017, createdufoncier.org ( czytaj online ) , s.  630-650.
  • [Courtépée i Béguillet 1848] Claude Courtépée i Edmond Béguillet, Ogólny i szczegółowy opis Księstwa Burgundii , t.  4, Dijon, wyśw. Lagier i Décailly,1848, 2 II  wyd. , 788  str. ( czytaj online ) , „Bèze (Canton de Mirebeau-sous-Bèze)”, str.  687-726.
  • [Marilier i Velard 1958] J. Marillier i Roland Velard, „ Bèze - his  history, its site, its cave  ”, Sous le Plancher - Bulletin du SC Dijon , n o  2,1958, s.  35-40. Dokument użyty do napisania artykułu
  • [Montenay 1960] S. de Montenay ( pref.  Jean Richard), Opactwo Benedyktynów Saint-Pierre de Bèze: 630-1790, jego historia na przestrzeni dni , Burgundia Stowarzyszenie Towarzystw Naukowych ,1960( Reprezentujący.  1986 (Alei red.)).
  • [Tintant 1958] H. Tintant, »  Grotte de Bèze (suite) - Geology and hydrology  «, Sous le Plancher - Bulletin du SC Dijon , n os  4-5,1958, s.  68-73. Dokument użyty do napisania artykułu
  • [Velard 1958] Roland Velard, „  Bèze - jego historia, miejsce, jaskinia (ciąg dalszy)  ”, Sous le Plancher - Bulletin du SC Dijon , n o  3,1958, s.  52-57. Dokument użyty do napisania artykułu
  • Rémy de la Vingeanne, Opactwo Bèze, jego historia na przestrzeni wieków , Le Bien public , Journal des communes , 14 marca 2011.

Powiązane artykuły

Linki zewnętrzne