Saartjie Baartman

Saartjie Baartman Obraz w Infobox. Saartjie Baartman w ilustracjach historii naturalnej ssaków . Biografia
Narodziny 1789
Cape Colony
Śmierć 29 grudnia 1815
Paryż
Pogrzeb Hankey
Imię w języku ojczystym Sarah Baartman
Imię urodzenia Sawtche
Przezwisko „Hottentot Venus”
Narodowość Południowa Afryka
Status Artysta
Sarah Bartmann Site-001.jpg Widok na grób.

Saartjie Baartman , czasami nazywana Sarah Baartman , której prawdziwe nazwisko brzmi Sawtche , urodziła się około 1788-1789 r. W Przylądku Wschodnim ( RPA ) i zmarła dnia29 grudnia 1815w Paryżu jest Choisanką, skazaną na niewolę i wystawioną w Europie jako wielki tyłeczek, gdzie była znana pod pseudonimem „  Hottentot Venus  ”.

Jej historia, często brana za przykład, pokazuje, jak Europejczycy w tamtych czasach uważali tych, których nazywali, za należących do „  podrzędnych ras ”. Symbolizuje również nową postawę protestacyjną rdzennej ludności wobec restytucji dóbr kulturowych i symbolicznych oraz szczątków ludzkich, które pojawiają się w muzeach na całym świecie.

Historia

Saartjie Baartman urodził się nad brzegiem rzeki Gamtoos ( Przylądek Wschodni ) około 1789 roku w dzisiejszej Republice Południowej Afryki, w rodzinie Khoïkhoï ( Khoïsan ), najstarszej ludności południowej Afryki .

Pochodzący z krzyżowania południowoafrykańskich grup etnicznych Khoïkhoi po stronie ojca i Sana po stronie matki, Sawtche został zniewolony od wczesnego dzieciństwa wraz z trzema braćmi i dwiema siostrami przez burskich rolników . Najpierw była niewolnicą w kraalu w pobliżu farmy jej baatha , Afrykanera Petera Cezara. Zgodnie ze zwyczajem chrześcijańskim i kolonialnym jej mistrz nadał jej holenderskie imię Saartjie, zdrobnienie Sarah, jej rodowe imię jest nieznane.

W 1807 roku trzy siostry były przedmiotem transakcji i zostały wysłane do sąsiedniej farmy brata ich pana, Hendricka (lub Hendrycka) Cezara, który zniewolił je za tytoń i brandy, dwie często używane pułapki kolonialne. Saartjie powie, że w międzyczasie wyszła za mąż za Khoïkhoï, z którym ma dwoje dzieci. W 1810 roku wizytujący u Cezarów chirurg wojskowy brytyjskiej marynarki wojennej Alexander Dunlop odkrył niezwykłą morfologię Saartjie: przerost bioder i pośladków ( steatopygia ) oraz wystające genitalia ( makronimfia zwana „fartuchem Hotentotów”). Dunlop jest na skraju emerytury, co spowoduje znaczny spadek dochodów, i widzi, jak rozwija się intratna transakcja: dostarczenie spektakularnej próbki skolonizowanych ludzi dla ludzkich ogrodów zoologicznych w Europie. Przekonuje Hendricka, aby dołączył do jego firmy i wyruszył z Saartjie do Anglii na pokładzie HMS Diadem na7 kwietnia 1810. Ta ostatnia akceptuje, ponieważ jej „menadżer” Hendrick każe jej wierzyć, że znajdzie tam szczęście i wolność w zamian za pokaz swojego ciała i tańce przy dźwiękach goury  (in) .

Anglia

Wylądował w Londynie wWrzesień 1810, Saartjie staje się tam fenomenem uczciwości. W wynajętym pokoju na Piccadilly Street jest wystawiona w klatce, na podwyższonej o kilka metrów platformie, z której wychodzi, aby pokazać swoją anatomię, znosząc upokorzenie pod spojrzeniem, drwinami i dotykiem potrzaskanych widzów. To właśnie przy tej okazji wymyślono jej kpiący, ale uwodzicielski przydomek „Hottentot Venus”, podczas gdy Londyńczycy wyśmiewali tego, którego nazywali „  grubym włóczęgą  ”. Towarzystwo Afrykańskie pozywa na24 listopada 1810przeciwko Cezarowi oskarżonemu o wykorzystywanie jej, obnażanie jej nieprzyzwoicie i naruszenie aktu zniesienia handlu niewolnikami z 1807 r. Ale Saartje zeznaje, że nie działa pod przymusem, Cezar udaje artystkę, a Dunlop sporządził kontrakt (prawdopodobny podstęp prawny), zgodnie z którym otrzymywałaby część wpływów z wystaw (dwanaście gwinei rocznie). Trybunał stwierdza, że ​​nie ma pozwu. Jego chrzest w dniu9 grudnia 1811w katedrze w Manchesterze, za specjalnym upoważnieniem biskupa Chester , formalizuje swoje europejskie imię Saartjie Baartman (imię Baartman, które oznacza „brodaty” w Afrikaneer, być może wybrane przez odniesienie do brody, którą Hendrick Caesar). Następnie był wystawiany na północy Anglii i Irlandii.

Francja

Ale brytyjska publiczność zaczyna męczyć się tym nieprzyzwoitym przedstawieniem, a ta ludzka postać z zoo musi iść na wygnanie. Saartjie był następnie wystawiany w Holandii , a następnie we Francji od września 1814 . Jest wykorzystywana przez Henry'ego Taylora, innego organizatora wycieczek, a następnie przez wystawcę egzotycznych zwierząt Réaux, który pobiera 3 franki, aby ją zobaczyć i więcej, aby ją dotknąć w kabaretach. Następnie staje się obiektem seksualnym (prywatne „piękne wieczory” arystokracji, potem prostytucją) i popada w alkoholizm.

W Marzec 1815Profesor zoologii i administrator Narodowego Muzeum Historii Naturalnej z Francji , Étienne Geoffroy Saint Hilaire , prosi, aby móc zbadać „charakterystyczne znaki tej dziwnej rasy”. Po publiczności na targach, na oczach naukowców (zwłaszcza zoologa i anatoma porównawczego Georgesa Cuviera ) i malarzy zostaje odsłonięta naga, przekształcona w przedmiot badań. Plik1 st April 1815raport rycerza Geoffroya Saint-Hilaire'a porównuje jego twarz do „początku pyska nawet większego niż u orangutana  ” oraz „niesamowitej wielkości pośladków” z twarzą samic małp maimon i mandryl przy okazji ich miesiączki. Mierzona pod każdym kątem przez trzy dni, odmówiła jednak ujawnienia swojego „fartucha na genitalia” („fartuch Hottentot” reprezentujący macronymphia), który denerwuje Cuviera.

Podczas sekcji zwłok Saartjie Baartmana Cuvier nie wykazuje nic ze swojej początkowej irytacji, a także wspomina, że ​​zabrana do Królewskiego Ogrodu w 1815 roku „była na tyle uprzejma, że ​​się rozebrała i pozwoliła namalować się z nagości”. Dokładnie opisuje swój wygląd fizyczny. Ma jeden metr i czterdzieści osiem centymetrów, co wydaje mu się być górną granicą w porównaniu z tym, co wie o swoim ludzie. Mówi o wyjątkowej szerokości bioder (prawie 50 cm) i niezwykłej wypukłości pośladków (17 cm), którą przypisuje otłuszczonej masie. Dodaje, że co do reszty jest „bardzo dobrze zrobiona”, górna część jej ciała ma „wdzięk”, wypukłość brzucha „nie jest nadmierna”, jej dłoń jest „urocza”, a jej „bardzo ładna”. stopę, nawet jeśli Cuvier jest również zniechęcony przez twarz Saartjie Baartman i kędzierzawe włosy. Szczegółowo sięga do opisu fartucha Hottentot i zaprzecza teoriom przyrodnika François Pérona , który jako jedyny był w stanie zobaczyć genitalia Saartjie Baartmana za jego życia i który widział tam „określony organ”, charakterystyczny dla jego rasy.

Mieszkając w nędznych warunkach w slumsach, Saartjie Baartman umiera w piątek wieczorem 29 grudnia 1815prawdopodobnie zapalenie płuc, jak zdiagnozował Georges Cuvier podczas sekcji zwłok, choroba zapalna powikłana ospą prawdziwą, a nawet kiłą . Podczas sekcji zwłok Cuvier wymienia również alkoholizm jako jedną z głównych przyczyn śmierci.

Kawałek muzealny

Cuvier, który odzyskał jego zwłoki, zlecił wykonanie kompletnego odlewu gipsowego, z którego wyjął pomalowany posąg przedstawiający stojącego Saartjie Baartmana. Wierząc, że Saartjie jest dowodem niższości niektórych ras, zobowiązuje się to przeanalizować w imię postępu ludzkiej wiedzy. Po sekcji mózg, odbyt i genitalia są przechowywane w słoikach wypełnionych formaliną. Cuvier ostatecznie wydobywa szkielet i rekonstruuje go w całości, kość po kości. Efekt swojej pracy pokazał w 1817 roku w publikacji Observations sur le cadavre d'un femme, znanej w Paryżu jako Venus Hottentot , którą przedstawił Narodowej Akademii Medycznej .

Ten raport świadczy o rasistowskich teoriach i uprzedzeniach tamtych czasów: „Dzisiaj, kiedy rozróżniamy rasy po szkielecie głowy i że mamy tak wiele ciał starożytnych zmumifikowanych Egipcjan, łatwo jest upewnić się, że niezależnie od ich cery, należeli do tej samej rasy ludzi co my; że mają taką dużą czaszkę i mózg; jednym słowem, nie byli wyjątkiem od tego okrutnego prawa, które wydaje się skazać rasy z przygnębionymi i ściśniętymi głowami na wieczną niższość ” . Ponadto Cuvier opisuje M me Baartmana jako dziką damę, mówiącą trzema językami i dobrym muzykiem.

Posąg i szkielet zostały po raz pierwszy wystawione od 1817 do 1878 roku w Jardin des Plantes w dawnej Galerii Anatomii Porównawczej że Cuvier otwarty dla publiczności w 1806 roku (jeden z dwóch skrzydłach budynku pozostaje do dziś, obecnie nazywany „wieloryba budynku ” ). W 1878 roku posąg i szkielet zostały przeniesione do niedawnego Musée d'ethnographie du Trocadéro , zainaugurowanego w tym samym roku, gdzie pozostały aż do powstania Musée de l'Homme w 1937 roku . Pomnik i szkielet „Wenus” umieszczono w tym roku 1937 w galerii antropologii fizycznej Musée de l'Homme. W 1974 roku André Langaney , wbrew radom przełożonych , kazał usunąć szkielet z publicznej galerii (posąg pozostał jeszcze przez dwa lata w sali pradziejów ). W 1994 roku , pomnik i szkielet są z rezerw przy okazji prezentacji na wystawie „etnograficznej rzeźby XIX th  wieku, Hotentot Wenus do Tehura Gauguina”, najpierw w Muzeum Orsay , a następnie w Arles. Powrócili do Republiki Południowej Afryki w 2002 roku w ramach procesu restytucji.

Restytucja i pochówek w jego kraju

Prośby o restytucję szczątków Saartjie Baartmana w Republice Południowej Afryki przez Francję istniały sporadycznie już w latach czterdziestych XX wieku. W 1994 roku, jakiś czas po zakończeniu apartheidu , Khoïkhoïs zaapelował do Nelsona Mandeli z żądaniem zwrotu szczątków Saartjie. aby móc złożyć mu pochówek i przywrócić mu godność. Mobilizacja obywateli RPA jest tak wielka, że ​​wielu artystów traktuje Saartjie jako mit. Tak więc południowoafrykańska pisarka Diana Ferrus opublikowała w 1998 roku wiersz dla Sarah Bartman , tekst, którego popularność odgrywa ważną rolę w tej mobilizacji.

Prośby te spotyka się z odmową władz i francuskiego świata nauki w imię niezbywalnego dziedzictwa państwa i nauki. Po głosowaniu o specjalnej ustawy o restytucji z6 marca 2002, Francja zwraca szczątki do Republiki Południowej Afryki.

Plik 3 maja 2002szczątki Saartjie Baartmana są uroczyście przyjmowane w Kapsztadzie. Plik9 sierpnia 2002(symboliczna data odpowiadająca Narodowemu Dniu Kobiet w RPA), po ekumenicznej ceremonii szczątki, po oczyszczeniu, kładzie się na łożu z suchych ziół, które zgodnie z obrzędami ludu podpala się. Została pochowana na wzgórzu Vergaderingskop niedaleko Hankey , jej rodzinnej wioski, w obecności prezydenta Thabo Mbeki , kilku ministrów i przywódców społeczności Khoïkhoï.

Literatura, muzyka i kino

Saartjie Baartman służył jako punkt odniesienia dla kilku pisarzy i artystów:

Uwagi i odniesienia

  1. Speaker Icon.svg  : Georges Cuvier: portret kontrowersyjnego naukowca transmitowany z marszu nauki na temat kultury Francji 18 listopada 2010 r.
  2. Niektóre źródła, takie jak Oxford Companion to Black British History , wskazują raczej na narodziny około 1788 r. (Patrz Nota biograficzna w Bibliotece Kongresu).
  3. Carole Sandrel, Venus i Hottentot. Sarah Bartman , Perrin ,2010, 160  pkt. ( ISBN  978-2-262-03230-2 i 2-262-03230-0 ) , str.  111
  4. (w) Clifton C. Crais i Pamela Scully, Sara Baartman and the Hottentot Venus: A Ghost Story and a Biography , Princeton University Press ,2009, 248  str. ( ISBN  978-0-691-14796-3 , czytaj online ) , str.  55-57
  5. (w) Angelique Chrisafis, „  Paryż pokazuje życie w ludzkim zoo  ” , w The Guardian ,29 listopada 2011
  6. (w) Sadiah Qureshi „  Przedstawiając Sarę Baartman,„ Hottentot Venus  ” , History of Science , vol.  42 N O  2Czerwiec 2004, s.  233-257
  7. (w) Caitlin Davies, Powrót El Negro , Penguin Books ,2003, 260  str. ( ISBN  978-0-670-04793-2 , czytaj online ) , str.  68
  8. Carole Sandrel, Venus i Hottentot. Sarah Bartman , Perrin ,2010, 160  pkt. ( ISBN  978-2-262-03230-2 i 2-262-03230-0 ) , str.  66
  9. Fragmenty obserwacji zwłok kobiety znanej w Paryżu i Londynie pod nazwiskiem Venus Hottentotte , MG Cuvier, Mémoires du Muséum du muséum d'histoire naturelle t. 3, 1817, s. 263
  10. Gérard Badou, Enigma of the Hottentot Venus , Editions JC Lattès,2000
  11. Wyciągi z obserwacji zwłok kobiety znanej w Paryżu i Londynie pod nazwiskiem Venus Hottentotte , MG Cuvier, Mémoires du Muséum du muséum d'histoire naturelle t. 3, 1817, s. 259-274
  12. Sylvie Chalaye, Pascal Blanchard, Éric Deroo, Dominic Thomas, Mahamet Timera, Black France w tekstach: Presences and migrations from Africa, the Americas and the Indian Ocean in France , Éditions La Découverte ,2012, s.  185
  13. Henri Mitterand, „Ogólne wprowadzenie” w Guy de Maupassant, Chroniques (antologia), „La Pochothèque” , Le livre de poche, Paryż, 11.05.2008, 1760 stron, ( ISBN  9782253131335 )
  14. Marylène Patou-Mathis , Dziki i prehistoria, zwierciadło człowieka Zachodu , Odile Jacob ,2011, s.  211
  15. Yann Le Bihan, Konstrukcja społeczna i stygmatyzacja „czarnej kobiety”. Wyobrażenia kolonialne i dobór matrymonialny , Harmattan,2007, s.  8
  16. Sylvie Briet, „ The Tribulations  of the Hottentot Venus  ”, Liberation ,21 lutego 2002( czytaj online )
  17. Claude Blanckaert, The Hottentot Venus: między Barnum a Muzeum , Musée de l'Homme,2013( prezentacja online )
  18. Carole Sandrel, op. cit. , s. 102
  19. Ustawa nr 2002-323 z 6 marca 2002 r. Dotycząca powrotu przez Francję doczesnych szczątków Saartjie Baartmana do Republiki Południowej Afryki
    • Senat: projekt ustawy nr 114 (2001-2002); Sprawozdanie Philippe'a Richerta w imieniu Komisji ds. Kultury, nr 177 (2001-2002); Dyskusja i przyjęcie 29 stycznia 2002 r
    • Zgromadzenie Narodowe: Bill nr 3561; Sprawozdanie pana Jeana Le Garreca w imieniu Komisji ds. Kultury, nr 3563; Dyskusja i przyjęcie 21 lutego 2002
  20. „  Restitution of the Hottentot Venus to South Africa by France  ” , on National Audiovisual Institute ,2002
  21. Carole Sandrel, op. cit. , s. 14
  22. Kidi Bebey, „  Chantal Loïal tańczy dla Wenus | Slate Africa  ”, Slate Africa ,13 sierpnia 2012( czytaj online , sprawdzono 8 września 2018 r. )
  23. „  The Carters (Beyonce & Jay-Z) Lyrics - Black Effect  ” ,18 czerwca 2018 r

Zobacz też

Bibliografia

Powiązane artykuły

Linki zewnętrzne