Przestarzały | 11 października 1941-23 listopada 1944 |
---|---|
Miejsce | części regionu Wielkiej Macedonii |
Wynik |
|
Partyzanci Macedońska Armia Ludowo-Wyzwoleńcza Królestwo Bułgarii LANÇ |
Rzesza Niemiecka Królestwo Włoch Królestwo Bułgarii Królestwo Albanii Balli Kombëtar |
Czetnicy |
Josip Broz Tito Svetozar Vukmanović-Tempo Mihajlo Apostolski Metodija Andonov-Čento Mirce Acev Kuzman Josifovski Pitu Vladimir Stoychev Boyan Urumov Asen Sirakov |
Bogdan Fiłow Nikola Mikhov Vasil Boydev Konstantin Stoyanov Alexandre Löhr Xhem Hasa Mefail Shehu † Gajur Deralla † Kosta Pećanac |
Draža Mihailović Stojan Krstić Milivoje Trbić |
1000 (1941) 2000 (1942) 8000 (wrzesień 1944) 66 000 (grudzień 1944) 110 000 (kwiecień 1945) 340 000 żołnierzy bułgarskich w południowej Serbii i Macedonii Vardar (październik - grudzień 1944) |
32 000 bułgarskich żołnierzy w południowej Serbii i Vardar Macedonii (maj 1941 - wrzesień 1944) 300 000 (Grupa Armii E w październiku 1944) 8000 czetników |
Bitwy
Bitwy i operacje kampanii w Afryce, na Bliskim Wschodzie i na Morzu Śródziemnym
Druga wojna światowa w Jugosłowiańskiej Macedonii rozpoczęła się wraz z inwazją Jugosławii przez Osi wkwiecień 1941. Pod naciskiem jugosłowiańskiego ruchu partyzanckiego część macedońskich komunistów zaczęłaPaździernik 1941polityczna i militarna kampania przeciw okupacji Vardar Macedonii . Oficjalnie region nazywano wówczas Banovine du Vardar , gdyż sama nazwa Macedonii była zakazana w Królestwie Jugosławii. Zajmowały ją głównie siły bułgarskie, ale także niemieckie, włoskie i albańskie.
Początkowo nie było zorganizowanego oporu, ponieważ większość Słowian macedońskich miała orientację probułgarską. Zaczęło się rozwijać dopiero w 1943 r. wraz z kapitulacją Włoch i zwycięstwami sowieckimi nad nazistowskimi Niemcami. Istotna była także rola bułgarskich komunistów, którzy unikali organizowania masowego zbrojnego oporu. Ich wpływ na organizację Partii Macedońskiej pozostawał dominujący do 1943 r., kiedy stało się oczywiste, że Niemcy i Bułgaria zostaną pokonane.
Mniej więcej w tym czasie do Macedonii przybył specjalny wysłannik Tito, Svetozar Vukmanović . Vukmanović musiał zaktywizować walkę i nadać jej nową macedońską fasadę etniczną. Doprowadziło to do powstania młodszego pokolenia antybułgarskich przywódców partyzanckich lojalnych wobec Jugosławii. W 1943 utworzyli Macedońską Armię Ludowo-Wyzwoleńczą i Macedońską Partię Komunistyczną . W zachodniej części regionu partyzanci albańscy również uczestniczyli w ruchu oporu.
Po Bułgaria zmieniła boki w czasie wojny we wrześniu 1944 roku , na 5 th bułgarski. Armia stacjonująca w Macedonii cofnęła się w dawne granice Bułgarii. Na początku października nowo utworzona Bułgarska Armia Ludowa i Armia Czerwona ponownie wkroczyły do okupowanej Jugosławii, aby zablokować wycofanie wojsk niemieckich z Grecji. Jugosłowiańska Macedonia została wyzwolona pod koniec listopada, kiedy powstała komunistyczna Jugosławia . Po wycofaniu się Niemców wymuszonym przez ofensywę bułgarską, pobór Macedończyków do armii znacznie się zwiększył.
Operacja została nazwana wojną narodowowyzwoleńczą Macedonii ( macedoński : Народноослободителна борба на Македонија, Narodnoosloboditelna borba na Makedonija ) przez marksistowską historiografię Jugosłowiańską, zgodnie z tradycją wielkiego Wyzwolenia Ludu Jugosłowiańskiego . Niektórzy bojownicy mieli również aspiracje do niepodległości regionu Macedonii , ale zostali stłumieni pod koniec wojny przez władze komunistyczne. Oznaczało to klęskę bułgarskiego nacjonalizmu i zwycięstwo pro-jugosłowiańskiego macedonizmu w regionie. W rezultacie nowe władze komunistyczne prześladowały dawnych kolaborantów oskarżeniami o „ wielki bułgarski szowinizm” i rozproszyły wszystkie organizacje, które sprzeciwiały się idei jugosłowiańskiej i domagały się niepodległości Macedonii .
Do wojny na Bałkanach w 1912 i 1913 roku oraz w pierwszej wojnie światowej (1914/18) dzieli region Macedonia między Królestwem Grecji , do Królestwa Bułgarii a Królestwem Serbii . Terytorium było do tej pory częścią Imperium Osmańskiego. W tym czasie większość słowiańskich użytkowników Macedonii osmańskiej uważała się za część narodu bułgarskiego.
Od 1912 do 1915 terytorium Macedonii Wardarskiej pozostawało na terytorium Serbii. Na terenach administrowanych przez Serbię nowe władze wydaliły większość bułgarskich księży i nauczycieli oraz zaczęły wdrażać sponsorowaną przez państwo serberyzację słowiańskojęzycznych Macedończyków. Został zajęty przez Królestwo Bułgarii podczas I wojny światowej w latach 1915-1918. Następnie został zwrócony Serbii i tym samym włączony do Vardar Banovina w Królestwie Jugosławii . W tym okresie istniały dwa główne programy autonomiczne. Prawo - skrzydło macedoński Wewnętrzna Organizacja Rewolucyjna (IMRO), kierowana przez Iwan Michajłow, wspierał tworzenie pro-bułgarskiego państwa macedońskiego pod niemieckim i włoskim ochrony.
Lewicowa grupa IMRO (Zjednoczona) , która przed wybuchem wojny połączyła się z komunistami, promowała utworzenie niezależnej „Sowieckiej Macedonii” w ramach federacji bałkańskiej. Tę opcję poparli Pavel Shatev , Dimitar Vlahov , Metodi Shatorov , Panko Brashnarov i inni. Jednak tym macedońskim bojownikom z Bułgarskiej Partii Komunistycznej nigdy nie udało się wyzbyć probułgarskiego nastawienia.
W okresie międzywojennym w Vardar Macedonii część miejscowej młodzieży represjonowanej przez Serbów próbowała znaleźć odrębną macedońską ścieżkę rozwoju narodowego. Niemniej jednak istnienie znacznej świadomości narodowej Macedonii przed połową lat 40. jest kwestionowane. W tym czasie wśród miejscowej ludności dominowały nastroje antyserbskie i probułgarskie.
Obawiając się inwazji państw Osi podczas II wojny światowej , książę regent Jugosławii Paweł podpisał Pakt Trójstronny 25 marca 1941 r., zobowiązując się do współpracy z Państwami Osi.
27 marca reżim księcia Pawła został obalony w wojskowym zamachu stanu wspieranym przez Brytyjczyków. 17-letni Piotr II z Jugosławii został uznany za pełnoletniego i objął władzę. Jego premierem został generał Dušan Simović . Królestwo Jugosławii de facto wycofało swoje poparcie dla Osi bez formalnego wypowiedzenia Paktu. 6 kwietnia 1941 r. niemieckie siły zbrojne ( Wehrmacht ) zaatakowały Królestwo Jugosławii i szybko je zdobyły. Kiedy Niemcy wkroczyli do Jugosłowiańskiej Macedonii, ludzie witali ich z wielkim entuzjazmem. Tłumy w Skopje wzniosły transparenty pozdrawiające zjednoczenie Macedonii i Bułgarii.
Dywizja Vardar Macedonia, która była wówczas częścią tak zwanej Vardar Banovina, została utworzona 19 i 20 kwietnia 1941 r. Wojska bułgarskie wkroczyły do części środkowej i wschodniej i zajęły większość banowiny, w tym część wschodniej Sebii i teraźniejszość -dzień Kosowo. Wybitny siła, która zajęta większość obszaru był 5 th armii. Najbardziej wysunięte na zachód części Macedonii były okupowane przez faszystowskie królestwo Włoch .
Bułgarskie Komitety Akcyjne - Po klęsce armii jugosłowiańskiej do Macedonii przybyła grupa macedońskich Bułgarów pod dowództwem Spiro Kitincewa i rozpoczęła przygotowania do wkroczenia armii i administracji bułgarskiej do Macedonii. Pierwszy z Bułgarskich Komitetów Akcji został utworzony w Skopje 13 kwietnia 1941 r. Byli członkowie IMRO z Vardar Macedonii byli aktywnymi członkami tego komitetu. 13 kwietnia 1941 r. na spotkaniu w Skopje zdecydowano, że jednym z pierwszych zadań nowo powstałej organizacji jest uregulowanie stosunków z władzami niemieckimi. Kiedy armia bułgarska wkroczyła do Vardaru do Macedonii 19 kwietnia 1941 r., większość miejscowej ludności powitała ją jako wyzwolicieli, ponieważ wśród miejscowej ludności panowały wówczas nastroje antyserbskie i probułgarskie. Za wstawiennictwem komitetów i administracji bułgarskiej władze niemieckie, włoskie i węgierskie uwolniły ponad 12.000 jugosłowiańskich jeńców macedońskich wcielonych do armii jugosłowiańskiej. Wraz z przybyciem armii bułgarskiej nastąpiło masowe wypędzenie osadników serbskich z Vardar Macedonii. Po zorganizowaniu regionu i administracji komitety działania zostały zmarginalizowane i ostatecznie rozwiązane.
Balli Kombëtar w Macedonii – W okupowanej przez Albańczyków Macedonii przebywało 5500 bojowników Balli Kombëtar , w tym 2000 stacjonowało w Tetowie, a 500 w Debar .
IMRO Iwana Michajłowa w Macedonii - Po bułgarskim zamachu wojskowym w 1934 roku nowy rząd bułgarski zakazał IMRO jako organizacji terrorystycznej. Iwan Michajłow uciekł do Włoch, gdzie nawiązał kontakt z włoskimi władzami faszystowskimi i członkami niemieckiej tajnej służby ( Gestapo ). Po klęsce Jugosławii Michajłow udał się do Zagrzebia i tam spędził wojnę z Ante Pavelić . Ożywił część swojej dawnej organizacji i nakazał im wkroczyć do Vardar Macedonii i zinfiltrować lokalną administrację bułgarską, czekając na możliwość przejęcia kontroli i stworzenia proniemieckiego państwa macedońskiego. Chociaż nazistowskie Niemcy dały Bułgarii prawo do aneksji większości Vardar Macedonii, gestapo miało kontakt z Michajłowem i jego ludźmi w Bułgarii i Vardar Macedonii. Miała mieć „kartę rezerwową” na wypadek problemów w Bułgarii.
Serbski Ruch Czetników w Macedonii - W Macedonii w czasie konfliktu działało około 8000 serbskich czetników pod przywództwem Dražy Mihailovića . Przez pewien czas kontrolował ich rywal czetnicki lider Kosta Pećanac .
Kontracety – Kontračeti były jednostkami antypartyzanckimi zorganizowanymi i wyposażonymi przez bułgarską policję w latach 1942-1944. Składająca się z byłych bojowników IMRO, pierwsza kontraceta została utworzona w Veles pod koniec 1942 r. w celu ograniczenia działań partyzanckich i serbski ruch czetnicki w regionie. Pomysł tworzenia tych jednostek pochodzi od Stefana Simeonov, Skopje Rejonowy szefa policji, a wewnętrzna Dobrujan Organizacja Rewolucyjna četnik vormer i został zatwierdzony przez ministra spraw wewnętrznych Petur Gabrovski . Ich maksymalna siła wynosiła 200 jednostek w sierpniu 1944 roku.
W 1941 r. na czele Regionalnego Komitetu Komunistów Macedonii stanął Metodi Czatorow („Sharlo”) z Prilepu . Po przejęciu przez Bułgarię Vardarska Banovina w kwietniu 1941 r. komuniści macedońscy weszli w sferę wpływów BCP pod przywództwem Sharlo. Kiedy wydano dyrektywę w sprawie zorganizowania zbrojnego ruchu oporu we wszystkich regionach okupowanej Jugosławii, Sharlo nie posłuchała tego rozkazu. Sharlo odpowiedział Komitetowi Centralnemu KPCh (KK), że sytuacja w Macedonii nie pozwala na natychmiastowe zaangażowanie się w działania militarne, ale raczej powinna nastąpić pierwsza działalność propagandowa, a następnie formowanie jednostek wojskowych. Zamiast tego odmówił określenia sił bułgarskich jako okupantów (wbrew instrukcjom Belgradu ) i wezwał do włączenia lokalnych macedońskich organizacji komunistycznych do Bułgarskiej Partii Komunistycznej (PCB). Macedoński Komitet Regionalny odmówił utrzymywania kontaktu z CPY i połączył się z BCP. Sharlo odmówił rozpowszechniania proklamacji YCP wzywającej do podjęcia działań zbrojnych przeciwko Bułgarom.
W tym czasie Komintern miał inny program rozwiązania losu Macedonii – niepodległego państwa macedońskiego rządzonego przez większość etnicznych Macedończyków. Idea ta została potwierdzona w rezolucji Kominternu z 1934 r. i poparta przez BCP, Komunistyczną Partię Grecji (CPG) i KPCh. W 1939 roku PCY zaczęło propagować ideę utworzenia państwa macedońskiego,
ale w ramach federacji jugosłowiańskiej. Czatorow był przeciwny drugiej opcji i opowiadał się za agendą Kominternu, która proponowała utworzenie „Sowieckiej Macedonii”. Podczas gdy komuniści bułgarscy unikali zorganizowania masowego powstania zbrojnego przeciwko władzom bułgarskim, komuniści jugosłowiańscy upierali się, że nie można osiągnąć wyzwolenia bez zbrojnej rewolty.
Z powodu tego konfliktu w RC PKW w Macedonii, w Macedonii Vardar nie było ruchu oporu. Na początku II wojny światowej Komintern popierał politykę nieinterwencji , argumentując, że wojna była imperialistyczną wojną między różnymi narodowymi klasami rządzącymi. Ale kiedy ZSRR został zaatakowany przez nazistowskie Niemcy, Komintern wydał dyrektywę nakazującą rozpoczęcie komunistycznych ruchów oporu na wszystkich okupowanych terytoriach faszystowskich w Europie, aby CPY RC dla Macedonii zaczęła organizować opór w ich regionie. RC pod dowództwem Czatorowa natychmiast nakazał sformowanie oddziałów partyzanckich , z których pierwszy został utworzony w rejonie Skopje 22 sierpnia 1941 r. i zaatakował bułgarskich strażników 8 września 1941 r. w Bogomile koło Skopje. W tym czasie z pomocą Kominternu i samego Józefa Stalina podjęto decyzję i do PKW przyłączono macedońskich komunistów. Wkrótce potem Szatorow stracił swoją popularność w RKP i został zdyskredytowany.
Ludzie lojalni wobec RKP zostali następnie wyznaczeni na czele RC z Lazarem Koliszewskim jako sekretarzem. Został wysłany we wrześniu do Skopje. Nowe kierownictwo zaczęło tworzyć oddziały partyzanckie. Uzbrojeni powstańcy z partyzanckiego oddziału Prilep zaatakowali 11 października 1941 r. okupowane obszary Osi w mieście Prilep , w tym komisariat bułgarskiej policji . Data ta jest uważana za symboliczny początek macedońskiego ruchu oporu, który rozpoczął się najpóźniej w porównaniu z macedońskim ruchem oporu. inne republiki jugosłowiańskie, gdzie zaczęło się w lipcu. Oddział Prilep działał do grudnia 1941 roku, kiedy to podzielił się na trzy grupy – pierwszą w Skopje, drugą w Tikves i trzecią w Bitoli. Jednak w listopadzie nowy szef RC - Koliševski został aresztowany i skazany na śmierć przez bułgarski sąd wojskowy. Złożył dwa apele o litość dla bułgarskiego cara i ministra obrony, obstając przy swoim bułgarskim pochodzeniu. W rezultacie jego wyrok śmierci został zamieniony na dożywocie, a Koliševski trafił do więzienia w Pleven w Bułgarii.
Chociaż przywództwo Sharlo dobiegło końca, ślady jego polityki wśród niektórych lokalnych bojowników komunistycznych zostały zachowane. Po aresztowaniu Lazara Koliševskiego w listopadzie nowy organ wykonawczy Macedońskiego Komitetu Regionalnego nadal podzielał probułgarskie idee Szatorowa i nawiązał bliskie kontakty z BCP. Bane Andreev de Veles, nowy sekretarz partii w Macedonii, wyrażał tę samą ideologię. Uważał, że naród macedoński wierzy w wyzwalającą rolę Bułgarii i że żaden Macedończyk nie chce walczyć z bułgarskimi żołnierzami. Oby Macedończycy pozytywnie zareagowali na wezwanie bułgarskich władz do mobilizacji i dołączyli do bułgarskiej armii. Tito się z tym nie zgodził. Wiosną 1942 r. Andreev został aresztowany przez bułgarską policję. W rezultacie doszło do eskalacji frakcyjnej walki między linią probułgarską i pro-jugosłowiańską. W ten sposób Cvetko Uzunovski stworzył prowizoryczny komitet regionalny, który próbował przejąć frakcję probułgarską, ale bez większych sukcesów. Ta polityka zmieniła się od 1943 roku wraz z przybyciem wysłannika Tito, czarnogórskiego Serba Svetozara Vukmanovicia-Tempo .
Na początku 1942 r . utworzono kilka nowych oddziałów partyzanckich . W maju 1942 r. we wsi Lisec powstał oddział partyzantów Veles Pere Toshev . Miał trzy udane bitwy z bułgarską policją: na górze Lisec, w Kriva Krusza i w Vojnicy . W lipcu ten oddział połączył się z nowo utworzonym 2. Oddziałem Prilepu pod nazwą Dimitar Vlahov . Oddział stoczył kilka udanych bitew na Górze Mukos . W listopadzie 1942 r. w Crveni Steni k. Prilepu sformowano 3. oddział Prilep Gjorce Petrov .
22 kwietnia 1942 r. we wsi Lavci koło Bitoli utworzono oddział Pelisterów. Brał udział w kilku bitwach przeciwko Bułgarom, ale w listopadzie został rozproszony po bitwie przeciwko znacznie potężniejszej armii bułgarskiej i policji pod Orehovo, kiedy 2/3 jej sił zginęło. 6 czerwca 1942 r. we wsi Zlatari na górze Bigla utworzono oddział partyzancki Bitola-Prespa Dame Gruev. Jednostka ta zaangażowała się w bardzo udane zawirowania polityczne i odniosła kilka sukcesów militarnych, takich jak atak na oddziały we wsi Smilevo 2 sierpnia 1942 r. i atak na posterunek policji w Kažani. W listopadzie 1942 r. oddział podzielił się na trzy grupy – pierwsza została na Bigli, druga udała się na północ do Prespy, a trzecia na południe do Prespy. Trzecia grupa oddziału Dame Gruev zmobilizowała mężczyzn z macedońskich etnicznych wiosek Mala Prespa i zdołała wyzwolić terytorium Mala Prespa i część greckiej Prespy. Było to pierwsze terytorium wyzwolone przez partyzantów macedońskich podczas wojny.
16 kwietnia 1942 r. sformowano oddział Krushevo Pitu Guli, który stoczył kilka bitew przeciwko armii i policji bułgarskiej, z których najważniejszymi były bitwy pod Pribilci , Kocishte i Cer . We wrześniu 1942 r. utworzono 2. Oddział Bitoli Jane Sandanski . Bojownicy tego oddziału wygłaszali przemówienia polityczne we wsiach i przeprowadzali niejawne ataki na oddziały bułgarskie, takie jak atak na stację Beranci w grudniu 1942 r. W październiku 1942 r. w pobliżu Tetowa utworzono oddział partyzancki Shar Planina od macedońskich i albańskich komunistów. Oddział ten zdołał promować braterstwo i jedność wśród mieszkańców Tetowa. W 1942 roku we wsi Mawrowo utworzono oddział partyzancki Mawrowo.
W 1942 r. grupa młodych komunistów z Shtip zebrała się na górze Plackovica, aby utworzyć oddział, ale grupa została zlokalizowana i zniszczona przez bułgarską policję, zanim zdążyli otrzymać broń. Grupy komunistów planujących formowanie oddziałów partyzanckich aresztowano dzięki informatorom w Strumicy i Kočani . Udane działania bułgarskiej tajnej policji uniemożliwiły w 1942 r. utworzenie oddziałów partyzanckich w Macedonii Wschodniej.
Aktywność partyzancką koordynował sztab Partyzanckich Oddziałów Wyzwolenia Narodowego Macedonii (KG NLPDM), utworzony w lipcu 1942 r. przez macedońskich komunistów PCC i kierowany przez Michajła Apostolskiego .
Chociaż do końca 1942 r. sformowano kilka oddziałów macedońskich partyzantów, którzy walczyli z bułgarskimi, włoskimi, niemieckimi i albańskimi siłami okupacyjnymi i pomimo źle zarządzanej administracji w Sofii, większość macedońskich komunistów nie została jeszcze przyciągnięta do Jugosławii. W latach 1941-1943 Tito wysłał pięciu emisariuszy do Macedonii, aby przekonać swoich niesfornych towarzyszy, ale ich wysiłki były ograniczone, a Komitet Regionalny był de facto pod kontrolą BCP. Aby to zmienić, na początku 1943 r. czarnogórski Svetozar Vukmanović-Tempo został wysłany jako asystent do dowództwa macedońskich sił partyzanckich. Tempo próbował zorganizować energiczną walkę z okupantami. Miał stworzyć Macedońską Partię Komunistyczną w ramach Partii Jugosłowiańskiej. Jednym z jej celów było zniszczenie wpływów BCP w Macedonii i walka z wszelkimi formami autonomizmu . Musiałby „zmacedonizować” formę i treść walki oraz nadać jej macedońską fasadę etniczną. Jednym z jej głównych osiągnięć było również to, że probułgarska tendencja wojenna zeszła na dalszy plan w stosunku do tendencji projugosłowiańskiej. Tempo było w stanie wykorzystać narastające sprzeczności wobec władz bułgarskich, które w 1942 r. prowadziły politykę centralizacji, wbrew ich początkowemu programowi poszanowania autonomii Macedonii. Komuniści jugosłowiańscy ogłosili za swój cel kwestię zjednoczenia trzech regionów Macedonii – jugosłowiańskiego, greckiego i bułgarskiego, dzięki czemu udało im się pozyskać także nacjonalistów macedońskich.
Kierownictwo Komitetu Regionalnego CPY dla Macedonii zdecydowało o utworzeniu odrębnej Macedońskiej Partii Komunistycznej, która miałaby reprezentować wolę narodu macedońskiego w antyfaszystowskiej walce o wyzwolenie narodowe. Komunistyczna Partia Macedonii (CPM) została utworzona w dniu 19 marca 1943 roku w Tetovo. Pierwszy Komitet Centralny (KK KPM ) składał się z jugosłowiańskich komunistów, takich jak Strahil Gigov , Kuzman Josifovski Pitu , Cvetko Uzunovski , Mara Naceva i Bane Andreev .
Po dokonaniu szczegółowej analizy sytuacji militarno-politycznej kraju, KC KPM zdecydował się bezpośrednio zaangażować w walkę i stanąć u boku wojsk na polu walki. Terytorium Vardar Macedonii zostało podzielone na pięć stref operacyjnych i podjęto starania o nawiązanie bezpośredniego kontaktu z ruchami wyzwoleńczymi w Albanii, Bułgarii i Grecji.
Oprócz istniejących jedenastu latem 1943 r. sformowano osiem nowych macedońskich oddziałów partyzanckich, ponieważ coraz więcej ludzi wstępowało w szeregi partyzanckie. Udało im się stworzyć twierdze w regionach Debarca , Prespa , Kumanovo , Tikvesh i Gevgelija . Pozwoliło to na rozszerzenie krajowych komitetów wyzwolenia i tworzenie większych jednostek wojskowych, zgodnie z decyzją na konferencji w Prespa w dniu 2 sierpnia 1943. Duże regularnych jednostek wojskowych (batalionów i brygad) powstały w kadry na macedoński Ludowej Armii Wyzwoleńczej ( MNOV). Rozpoczęto przygotowania do utworzenia Antyfaszystowskiego Zgromadzenia Wyzwolenia Ludu Macedonii (ASNOM) , które rządziło Macedonią od sierpnia 1944 do końca II wojny światowej.
Tworzenie większych macedońskich jednostek wojskowych rozpoczęło się natychmiast po konferencji w Prespie. Jako pierwszy powstał batalion Mirče Acev , który powstał 18 sierpnia 1943 r. na górze Slavej. 24 września 1943 na górze Kožuf sformowano batalion Straso Pindzur , 30 września batalion Młodzieży Debar , 11 listopada pod Bitolą batalion Stiv Naumov, a 1 grudnia batalion Kumanovo Orce Nikolov .
8 września Włochy poddały się. Włoskie garnizony rozbrojone przez MNOV obejmowały garnizony Gostivar , Debar , Kicevo i Ljubojno . Niektóre zostały zaatakowane przez jednostki MNOV, gdy próbowały dotrzeć do granicy albańskiej i uciec z Macedonii. Zdobyta broń i amunicja umożliwiła tworzenie nowych batalionów, a nawet brygad. Po rozbrojeniu Włochów wyzwolono rozległe terytorium, które rozciągało się od Gostivaru na północ od Strugi i Ochrydy . Wyzwolone terytorium obejmowało miasta Debar i Kicevo.
Na wyzwolonych terytoriach ustanowiono tymczasową władzę ludową, kierowaną przez Komitety Wyzwolenia Narodowego. Wszędzie odbywały się spotkania, by propagować przyczyny walki narodowowyzwoleńczej oraz prawo Macedończyków i innych narodowości do samostanowienia. Pierwsze szkoły, w których uczono języka macedońskiego, powstały na tym wolnym terytorium w 1943 r. W walkę zaangażowana była cała ludność, mężczyźni i kobiety - mężczyźni zostali zmobilizowani do milicji i przeszli krótkie szkolenie, zorganizowano wojsko i kobiety w antyfaszystowskim macedońskim froncie kobiet ). W październiku 1943 r. Dowództwo Macedońskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej wystosowało manifest do narodu macedońskiego i wszystkich innych narodowości w Macedonii (o czym zapisano w manifeście: Aromani , Albańczycy i Turcy ), aby włączyć się do walki o wolność Macedońskiej Armii Narodowo-Wyzwoleńczej i stworzyć Wolną Socjalistyczną Republikę Macedonii. Manifest wzywał także do walki z reakcyjnymi elementami serbskimi, albańskimi i bułgarskimi ( agenci czetniccy, Balli Kombëtar i IMRO).
W połowie 1943 r. odbyły się spotkania przedstawicieli Frontu Wyzwolenia Narodowego (Grecja) i albańskiego ruchu oporu . Svetozar Vukmanović-Tempo wysunął ideę wspólnego bałkańskiego dowództwa, które miałoby sprawować najwyższą kontrolę nad ruchami partyzanckimi w Jugosławii, Albanii, Bułgarii i Grecji. Tempo domagał się uznania prawa do samostanowienia etnicznego narodu macedońskiego, a także zgody na rozszerzenie działalności macedońskich zwolenników Vardaru wśród ludności słowiańskojęzycznej w greckiej Macedonii. W rezultacie w 1943 r. w greckiej Macedonii został utworzony przez etnicznych macedońskich komunistów, członków Komunistycznej Partii Grecji (KKE) , Słowiańsko-Macedoński Front Wyzwolenia Narodowego (SNOF ).
11 listopada 1943 r. we wsi Slivovo sformowano pierwszą brygadę macedońsko-kosowską, składającą się z trzech batalionów macedońskich i jednego batalionu kosowskiego okupowanego przez włoskich faszystów. Regiony kontrolowane przez partyzantów obejmowały teraz Debarcę , Mavrovo i Rostuša na okupowanych terytorium Włoch. Działacze Balli Kombëtar i inni albańscy nacjonaliści w Macedonii Zachodniej podejrzewali, że partyzanci komunistyczni są potajemnie wspierani przez Bułgarię, aby ta ostatnia mogła zaanektować albańską strefę okupacyjną w Macedonii pod pretekstem ochrony lokalnej ludności bułgarskiej tożsamości.
Natychmiast po ustanowieniu wolnego terytorium w zachodniej Macedonii Vardarskiej dowództwo niemieckie najechało na tereny będące w posiadaniu Władzy Tymczasowej. Problemem dla Niemców było to, że wolne terytorium odcięło komunikację między Skopje a północno - wschodnią Grecją . Po połączeniu dwóch dywizji i jednostek artylerii siły macedońskie rozpoczęły działania mające na celu odzyskanie terytorium. Walka trwała ponad dwa miesiące, a najważniejsze bitwy toczyły się w Buković , Debarca , Kicevo i Slivovo. Miasto Kicevo zostało zajęte przez Niemców na początku listopada, ale trzy dni później ponownie dostało się w ręce partyzantów macedońskich, by po raz drugi zostać odbite przez wojska niemieckie.
Naczelne Dowództwo Macedońskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej i Komitet Centralny Komunistycznej Partii Macedonii postanowiły podjąć działania wymijające, aby uniknąć całkowitego zniszczenia sił macedońskich z powodu przytłaczającej liczby zaangażowanych wojsk wroga. Pozostało tylko kilka małych jednostek. Po ponad dwóch miesiącach ciągłych walk, w grudniu 1943 r. macedoński MNOV wraz z dowództwem KPM rozpoczął masowy odwrót przez Prespę i po 13-dniowym marszu wkroczył do greckiej Macedonii.
Podczas II wojny światowej Bułgarii udało się uratować całą 48-tysięczną populację żydowską przed deportacją do nazistowskich obozów koncentracyjnych , ale pod naciskiem Niemców deportowano Żydów z nowo anektowanych terytoriów bez bułgarskiego obywatelstwa, np. tych z Vardar Macedonii i zachodniej Tracji . Rząd bułgarski był odpowiedzialny za obławę i deportację ponad 7000 Żydów w Skopje i Bitoli .
Władze bułgarskie stworzyły specjalne siły żandarmerii, które otrzymały niemal nieograniczone uprawnienia do ścigania partyzantów komunistycznych w całym królestwie. Wiadomo było, że żandarmi dopuścili się okrucieństw na schwytanych partyzantach i ich zwolennikach. Surowy reżim IOF i liczne zwycięstwa aliantów pokazujące, że państwa Osi mogą przegrać wojnę, zachęciły więcej Macedończyków do poparcia komunistycznego ruchu oporu Josipa Broza Tito.
Wielu byłych członków IMRO pomogło bułgarskim władzom w walce ze zwolennikami Tempo. Z pomocą rządu bułgarskiego i byłych członków IMRO w 1943 r. w okupowanej greckiej Macedonii zorganizowano kilka probułgarskich oddziałów paramilitarnych (Uhrana). Były one dowodzone przez bułgarskich oficerów z greckiej Macedonii i odpowiedzialne za ochronę miejscowej ludności na terenach zajętych przez Niemców. i włoska kontrola. W tym czasie Iwan Michajłow z IMRO miał plany, które przewidywały utworzenie kontrolowanego przez Niemców państwa macedońskiego. Był zwolennikiem idei zjednoczonego państwa macedońskiego z dominującym elementem bułgarskim. Niemcy przewidywali, że członkowie IMRO będą stanowić zalążek sił zbrojnych przyszłej niepodległej Macedonii pod dowództwem Iwana Michajłowa.
Po przekroczeniu całej zachodniogreckiej Macedonii główne siły Macedońskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej stacjonują w regionie Almopia w Grecji w pobliżu granicy jugosłowiańskiej. Oddziały partyzanckie działające w Guevgelia i Tikvesh również przekroczyły granicę z północną Grecją i napotkały główne siły MNOV. Odbyło się kilka spotkań z członkami ELAS i Komunistycznej Partii Grecji . Jedną z decyzji było utworzenie w Grecji większych oddziałów partyzanckich składających się z macedońskiej mniejszości etnicznej. 20 grudnia 1943 r. we wsi Fustani w dystrykcie Pella w Grecji z 3 batalionów 3. strefy operacyjnej sformowano drugą macedońską brygadę szturmową. Bułgarski partyzant Hristo Botev batalion z MNOV powstał z niewoli i uciekł bułgarskich żołnierzy. Był pod dowództwem dowództwa MNOV. Reszta bojowników, którzy nie wchodzili w skład I Macedońsko-Kosowskiej Brygady Szturmowej i II Macedońskiej Brygady Szturmowej ( batalion Hristo Botewa i Stiwa Naumowa oraz kilka małych oddziałów partyzanckich) zorganizowano w soi – mówiąc „trzecia grupa bataliony”. Zreorganizowana prowizoryczna kwatera główna MNOV stacjonowała we wsi Fustani w dystrykcie Pella. Ponieważ masowa koncentracja wojsk MNOV w dystrykcie Moglena zagroziła komunikacji Osi w kierunku Salonik , siły bułgarskie i niemieckie rozpoczęły wtargnięcie przeciwko MNOV pod Mogleną i Kozuw. Walki trwały od 26 grudnia do 18 stycznia. Wszystkie ataki Osi zostały odparte, a Góra Kozuf pozostała wolnym terytorium w posiadaniu MNOV
Po walce o górę Kozuf dowództwo MNOV zdecydowało o rozpoczęciu trójfazowej ofensywy w środkowej i wschodniej części Vardaru Macedonii przeciwko okupującym siłom faszystowskim – znanej jako „Marsz lutego”. Zgodnie z planem z lutego marca, 31 stycznia 1944 r. I Macedońsko-Kosowska Brygada Szturmowa rozpoczęła marsz w kierunku regionów Veles i Porech , lecz zaraz po przekroczeniu granicy brygada została zaatakowana przez dwie dywizje bułgarskie. Po nieustannych walkach w chłodne dni, 14 lutego brygada wróciła do greckiej Macedonii . Mimo, że nie spełnił swoją misję z powodu agresywnych ataków na Bułgarów, Pierwsza Brygada zaangażowany dwóch podziałów 5 th bułgarskiej armii w tym regionie. Otworzyło to wyłom dla Trzeciej Grupy Brygady, a także dowództwa CPM i MNOV w celu przekroczenia Macedonii Wschodniej. Macedońska Druga Brygada Szturmowa przeprowadzała od 31 stycznia do połowy 1944 r. najazdy z Kozuf na regiony Gevgelia i Demir Kapija , zakłócając bułgarską władzę na wsiach i zamykając bułgarskie szkoły. 31 stycznia trzecia grupa brygad wraz z Dowództwem MNOV i KPMK rozpoczęła marsz ze wsi Zborsko w kierunku wschodniej Macedonii Vardar. 23 dni później, po 400 km przebycia pięciu pasm górskich w strasznej pogodzie i ciągłych starciach z jednostkami armii bułgarskiej, trzecia grupa batalionów znalazła się na terenie zajętym przez partyzantów w pobliżu Kumanowa . Tam nawiązał kontakty z siłami okręgu Pčinja i bułgarskim ruchem oporu . Hristo Botev czołgów , która do tej pory była pod polecenia macedońskiego MNOV, przeniesiono do polecenia oporu języku.
3. Grupa Batalionów połączyła się z dwoma istniejącymi batalionami macedońskimi w regionie Kumanowo i utworzyła słynną macedońską Trzecią Brygadę Szturmową we wsi Zegljane w Kumanowie w dniu 26 lutego 1944 r. Po jej utworzeniu, 3. Brygada Szturmowa Macedonii stała się największą formacją partyzancką w Macedonia i południowa Serbia.
W południowej części Moraw , gdy serbscy czetnicy posiadać ziemi, obsługiwanego przez Niemców. Czetnicy uniemożliwili komunistom organizowanie się w tym regionie. Po spotkaniu w klasztorze Prohor Pčinjski zdecydowano, że dowództwo nad oddziałami partyzanckimi z Moraw Południowych i Kosowa zostanie przekazane do dowództwa MNOV Macedonii, jako najbardziej zorganizowanego i doświadczonego. Pierwszym celem dowództwa MNOV po rozszerzeniu regionu dowodzenia było zniszczenie ruchu czetnickiego w Macedonii i okręgu Pčinja, poczynając od czetników stacjonujących w Vardar w Macedonii.
Od 1941 r. podejmowano próby stworzenia serbskiego ruchu lojalistycznego w Vardar w Macedonii. Kilka grup powstało w Veles , Prilep i Strumica , głównie przez weteranów wojennych i byłych przywódców czetnickich. Grupy te były małe, zdecentralizowane, a niektóre powstały z własnej inicjatywy. W połowie 1942 r. wszystkie zostały zniszczone przez jednostki armii bułgarskiej. Na początku 1943 roku, w celu zorganizowania silnego oddziału czetnickiego w Vardar w Macedonii i zniszczenia grupy, na którą wpływ miał Kosta Pecanac , Draža Mihailović wysłał porucznika Milivoje Trbića . Szybko zorganizował lokalne komitety w Skopje , Veles, Kicevo i Gostivar i zaczął rekrutować ochotników spośród Serbów macedońskich . Wkrótce utworzono Vardar Chetnik Corps (VCC) pod dowództwem Stojana Krsticia (pochodzącego z Prilepu), który liczył około 8000 bojowników w Vardar w Macedonii.
Po sformowaniu pierwszych batalionów Macedońskiej Armii Wyzwolenia Narodowego, VCC skoncentrowało wszystkie swoje wysiłki na zniszczeniu Macedońskiego Ruchu Ludowo-Wyzwoleńczego. Porech Chętnik brygada terroryzował wioski wspierających partyzantów i zaczął przeprowadzać przymusowej mobilizacji. To wywołało gniew na czetników i pchnęło więcej ochotników w szeregi Armii Partyzanckiej. W grudniu 1943 r. naczelne dowództwo powierzyło Hristijanowi Todorovskiemu Karpošowi zadanie zniszczenia czetników w regionie Skopska Crna Gora w Skopje i Kozjak w Kumanowie . Wraz z oddziałami z Kumanowa i Skopje zaatakował czetników w trzech bitwach, z których najważniejsza miała miejsce w pobliżu wsi Dragomance pod koniec 1943 r. Bitwa ta zakończyła obecność czetników w regionie Kumanowo. Pod koniec stycznia MNOV rozbroił czetników z Kiczewa i Skopskiej Czarnej Góry. Poddała się również Brygada Porech Chetnik i bojownicy ci wstąpili w szeregi Batalionu Partyzanckiego Porech. Po pokonaniu pod Dragomance i Porech pozostali czetnicy z różnych rozproszonych brygad połączyli się i skoncentrowali w regionie Kozjak na granicy z Serbią, gdzie udało im się zająć wszystkie wsie.
Serbscy czetnicy utrzymujący górskie wioski w Kozjaku stanowili prawdziwą przeszkodę dla partyzantów, pozbawiając ich strategicznych obszarów górskich w walce z armią bułgarską. Ponadto korpus Vardar Chetnik przypuścił zmasowany atak na partyzantów, co pogorszyło sytuację.
Pod koniec stycznia 1944 r. Naczelne Dowództwo MNOV zdecydowało o rozpoczęciu ofensywy z zamiarem zniszczenia VCC. 29 lutego 1944 r. partyzanci z 3. macedońskiej brygady szturmowej zaatakowali czetnicki flanki od północy, zachodu i południa, podczas gdy oddział Hristo Botewa zaatakował czetników od wschodu. W bitwie o wieś Sejac ciało Vardara Czetnika zostało całkowicie zniszczone, powodując 53 ofiary (46 zastrzelonych przez partyzantów i 7 utonęło w rzece Pčinja podczas próby ucieczki). W akcji schwytano 97 czetników, w tym 5 oficerów. 3 marca 1944 we wsi Novo Selo partyzanci rozbili pozostałe siły, zdobywając 30 czetników oraz ponad 100 karabinów i amunicji. Serbscy czetnicy zabili 12 osób, w tym ich dowódcę Stojana Krsticia. Po tych decydujących bitwach organizacja czetnicka Dražy Mihailović przestała istnieć jako potężna siła w Macedonii. Różne lokalne zespoły czetników, zdecentralizowane i działające samodzielnie, takie jak Porech Chetniks, nadal działały w niektórych częściach Macedonii, ale generalnie były rozproszone i zdezorganizowane.
Kampania z lutego 1944 r. miała wielki wpływ polityczny i moralny. Cały 5 th bułgarska armia, cała bułgarska policja i pułki wojska stacjonujące w Kjustendil i Gorna Džumaja były zaangażowane w walki. Po marszu w lutym rząd bułgarski został zmuszony do zmiany strategii: organizacja walk nie byłaby już obowiązkiem policji, ale wojska, a wszystkie organizacje byłyby zobowiązane do pomocy wojsku.
Po operacjach, które zakończyły się zniszczeniem czetników w Macedonii, dowództwo MNOV, pełniące obecnie funkcję naczelnego dowódcy oddziałów partyzanckich w Macedonii Vardar, Kosowie i Morawie Południowej, zdecydowało się na trzy nowe ataki na policję i administrację bułgarską. 26 kwietnia 1944 r. macedońska trzecia brygada szturmowa i oddział kosowski skutecznie zaatakowały miasto Ristovac , gdzie zginęło 130 bułgarskich żołnierzy, a 20 zostało wziętych do niewoli przez partyzantów macedońskich. 3 kwietnia 1944 r. 3. macedońska brygada szturmowa zaatakowała górnicze miasto Zletovo , gdzie w szeregi brygady wstąpiło około 100 górników.
W związku z wzmożoną działalnością partyzancką główne linie zaopatrzenia niemieckiej Grupy Armii „E” stacjonującej w Grecji i Albanii były nieustannie atakowane i zagrożone. Aby przejąć kontrolę nad liniami zaopatrzeniowymi i otaczającymi je szerszymi obszarami, armie bułgarskie i niemieckie przeprowadziły ofensywę w Macedonii i południowo-wschodniej Serbii w ramach siódmego antypartyzanckiego najazdu, znanego również jako Najazd Drvarów . W ten obraźliwe, władze okupacyjne zmobilizował 5 th bułgarskiej armii, dodatkowe oddziały bułgarskie w siłach Bułgaria Chętnik Vlasotince i Leskovac , grecki reakcyjne jednostkach DTP, w Balli Kombëtar Albańczyków zachodniej Macedonii i każdej z niemieckiego garnizonu Kilkis, w sumie 60 000 żołnierzy. i personel administracyjny w regionie. W tym samym czasie dowództwo MNOV przygotowywało plany wyzwolenia Macedonii Zachodniej i wysłało tam 1. Macedońsko-Kosowską Brygadę Szturmową. Naciskając kierunku Debarca , 1. Macedoński-kosowski szturmowego Brygady miały starcia z Bułgarami i Niemcami w Zavoj i Velmej . Niemcy otrzymali posiłki i 8 maja 1944 r. przystąpili do kontrataku. Walki zakończyły się 20 maja 1944 r. wypędzeniem Niemców z regionu. Po przejęciu obszaru Debarca dostępne stały się kolejne posiłki, więc brygada została podzielona na dwie brygady - 1 Macedońską Brygadę Szturmową i 1 Kosowską Brygadę Szturmową. Ponadto, dwie mniejsze oddziały powstało i dodano celem rozszerzania się powstania w Azot i Porech .
Aby uniemożliwić Niemcom i Bułgarom przejęcie pełnej kontroli nad akcją, MNOV postanowił wykonać niespodziewane ataki na pozycje wroga i spróbować wyczerpać wroga wszelkimi sposobami. 2. Macedońska Brygada Szturmowa została wysłana do przeprowadzenia kilku akcji w Povardaria (Macedonia Środkowa) oraz w Pelagonii koło Prilepu i Bitoli. Od 25 kwietnia do 22 czerwca 1944 r. 2. macedońska brygada szturmowa atakowała wrogie siły, pozycje i garnizony w Gradeshnicy , Tikveš , Konopishte , Demir Kapija , Strmashevo , Kavadarci i Negotino .
Najdłuższe bitwy toczyły się w Macedonii Wschodniej i okręgu Pčinja, gdzie zostały skompromitowane główne linie zaopatrzenia Niemiec ( Wardar i Morava ) oraz Bułgarów (Skopje-Sofia). W tym rejonie skoncentrowane były główne siły wojsk okupacyjnych. Pozycja ta nie tylko kontrolowała główne linie komunikacyjne, ale także umożliwiała atakowanie macedońskich, południowo-serbskich i bułgarskich ruchów oporu, które stacjonowały w północno-wschodniej Macedonii. Aby zmylić wroga, MNOV zarządził niespodziewany atak 3. Macedońskiej Brygady Szturmowej na miasto Kratovo . Po pół dnia walki Kratovo wpadło w ręce partyzantów. Atak i wyzwolenie Kratowa miało wielki wpływ polityczny i militarny w czasie, gdy Niemcy i Bułgarzy rozpoczęli zmasowaną ofensywę, ale nie powstrzymał nazistów. 3. Macedońska Brygada Szturmowa została wypchnięta z Kratowa trzy dni później i brała udział w licznych starciach z armiami Osi, pokonując następnie 10 km na północ od Kilkis w Grecji. Tam odpoczęli, zreorganizowali się i rozpoczęli kontrofensywę przeciwko Bułgarom i Niemcom, walcząc od Kilkis przez Macedonię Wschodnią, przechodząc przez Serbię do Crna Trava , gdzie wraz z 6. Brygadą Morawską z południa walczą w finale z nieprzyjacielem. bitwy tej ofensywy.
Podczas dwumiesięcznych walk podczas wiosennej ofensywy siły Osi poniosły wiele strat. W Macedonii Zachodniej zginęło 672 żołnierzy Osi, a 76 dostało się do niewoli, w Macedonii Środkowej (Povardaria) 180 zabitych i 88 wziętych do niewoli, w Macedonii Wschodniej i południowo-wschodniej Serbii ponad 1060 zabitych i 498 wziętych do niewoli. Skonfiskowano dużą ilość broni i amunicji. Nowo zwerbowani żołnierze z wyzwolonych terytoriów oraz zdobyta broń palna posłużyli do tworzenia nowych brygad i dywizji. 23 lipca 1944 r. w Plackovicy sformowano 4. macedońską brygadę szturmową, która została wysłana do wschodniej Macedonii w celu nawiązania kontaktu z ruchem oporu w zachodniej Bułgarii.
5 th macedoński Atak Brygada powstała na początku sierpnia Porech. Tydzień po szkoleniu udało mu się zniszczyć szczątki czetników z Porec. W Macedonii Zachodniej utworzono 6. Macedońską Brygadę Szturmową, której natychmiast powierzono wyeliminowanie sił zbrojnych Balli Kombëtar z Macedonii Zachodniej. Pod koniec sierpnia z nowo zwerbowanych ochotników sformowano cztery nowe brygady - 7., 8., 9. i 10. Brygada Szturmowa. We wsi Szeszkowo z tych nowych brygad utworzono 1. dywizję macedońską.
2 sierpnia 1944 r., z okazji 41. rocznicy powstania w Ilinden , w klasztorze św. Prohora Pčinjskiego odbyła się pierwsza sesja nowego antyfaszystowskiego Zgromadzenia Narodowego Wyzwolenia Macedonii (ASNOM) .
Mimo przeciwnych nadziei Tito, w prezydenckim komitecie ASNOM dominowały elementy, które nie były znane z pro-jugosłowiańskich nastrojów. Ku rozczarowaniu tych, którzy wolą wstąpić do Jugosłowiańskiej Federacji Socjalistycznej , na prezydenta wybrano Metodiję Andonov-Čento, a wiceprezesem Panko Brashnarov (były członek IMRO ). Zgromadzenie starało się zapewnić jak największą niezależność Jugosłowiańskiej Macedonii i nadało priorytet zjednoczeniu trzech części Macedonii. Kilka źródeł twierdzi, że Chento planował stworzyć niezależną Macedonię wspieraną przez Stany Zjednoczone.
Powstał manifest, w którym nakreślono przyszłe plany ASNOM dotyczące niepodległego państwa macedońskiego i ogłoszono język macedoński oficjalnym językiem Macedonii.
ASNOM był organem zarządzającym Macedonii od jej powstania do końca II wojny światowej.
Manifest ASNOM ostatecznie stał się kompromisem między „maksymalistami” i „minimalistami” – dyskutowano i propagowano zjednoczenie narodu macedońskiego, ale ostatecznie podjęto decyzję, że Vardar Macedonia stanie się częścią nowej komunistycznej Jugosławii.
Zwolennicy linii „maksymalistycznej” opowiadali się za utworzeniem niezależnego zjednoczonego państwa macedońskiego, które miałoby powiązania z Jugosławią, ale niekoniecznie włączone do federacji jugosłowiańskiej. Zwolennikami tej opcji była Metodija Andonov-Čento, a także wybitne postacie z byłego IMRO (United), takie jak Pavel Shatev, Panko Brashnarov i inni. Uważali członkostwo w Jugosławii za formę serbskiego panowania nad Macedonią i woleli członkostwo w federacji bałkańskiej lub pełną niepodległość.
Zwolennicy linii „minimalistycznej” byli również za utworzeniem państwa macedońskiego, ale w ramach federacji jugosłowiańskiej.
Różnice te były widoczne w dyskusjach ASNOM, ale w większości wyszły na jaw po ostatecznym wyzwoleniu Macedonii. Należy dodać, że zarówno „maksymalistyczne”, jak i „minimalistyczne” linie wewnątrz Macedońskiego Ruchu Wyzwolenia Narodowego Vardaru opowiadały się za istnieniem odrębnej tożsamości macedońskiej i opowiadały się za utworzeniem odrębnego państwa, w którym lud macedoński miałby mieć swoją ojczyznę. . Największą różnicą między tymi dwiema liniami było to, czy Macedonia powinna przyłączyć się do Jugosławii, czy istnieć jako niepodległe państwo.
W sierpniu 1944 r. na Bałkany zbliżyły się wojska sowieckie. W ostatniej chwili próbując stworzyć państwo buforowe przeciwko przybyciu Armii Czerwonej 29 sierpnia, Niemcy podjęli próbę ustanowienia „niezależnego” macedońskiego państwa marionetkowego , kierowanego przez Iwana Michajłowa . W przeciwieństwie do lewicowego ruchu oporu, prawicowi zwolennicy IMRO mieli orientację probułgarską i nie popierali istnienia przyszłej Jugosławii. Bułgarski minister spraw wewnętrznych otrzymał zadanie skontaktowania się z Mihajlovem, który był wówczas doradcą chorwackiego przywódcy nazistów Ante Pavelicia . Państwo nie miało otrzymać żadnego wsparcia militarnego (oddziałów i broni) z Niemiec, ponieważ Niemcy nie mieli wojska i broni. Telegramy z tamtych czasów wskazują, że uporządkowane wycofanie wojsk bułgarsko-niemieckich poprzedzałoby powstanie takiego marionetkowego państwa. Bułgaria nakazała swoim wojskom wycofanie się z Macedonii 2 września. Wieczorem 3 września Iwan Michajłow po raz pierwszy poleciał z Zagrzebia do Sofii, aby zobaczyć, co „można uratować”. Dwa telegramy z 5 września o godzinie 1:07 i 6 września o 2:20 informują o reorganizacji Hitlera w celu ustanowienia takiego państwa. Michajłow został przewieziony z Sofii do Skopje wieczorem 5 września. Na podstawie ówczesnych niemieckich telegramów Iwanowi Michajłowowi zaproponowano utworzenie takiego państwa, ale 6 września o 18:00 (18:00) odmówił z powodu niemożności uzyskania poparcia. Niepowodzenie doprowadziło do nakazu wycofania się Niemców z Grecji w dniu 6 września i mianowania głównego dowódcy Grecji Heinza Scheeuerlena nowym głównym dowódcą Macedonii. Niemcy zamknęły swój konsulat w Skopje i ewakuowały swój personel wraz z Iwanem Michajłowem i jego żoną z Macedonii. Jednak 8 września prawicowi nacjonaliści z IMRO ogłosili niepodległość. Samozwańcze państwo pozostało „praktycznie bezbronne” po wycofaniu wojsk niemieckich. Niemcy nie poparli go, ponieważ ich siły wycofały się z terenu. W chaosie po prostu próbowali wykorzystać nowo utworzone „komitety macedońskie” jako lokalne posterunki policji. Ich członkami byli byli działacze bułgarskich komitetów akcji .
We wrześniu 1944 r. Związek Radziecki wypowiedział wojnę Bułgarii i zajął część kraju. Przewrót z 9 września doprowadził Bułgarię do przyłączenia się do Sowietów Dzień wcześniej Bułgaria wypowiedziała wojnę nazistowskim Niemcom. Taki obrót spraw stawia dywizje bułgarskie stacjonujące w Macedonii w trudnej sytuacji. Wojska niemieckie zbliżyły się do nich, a ich dowództwo zdziwiła zdrada stanu niektórych oficerów sztabowych, którzy zdezerterowali po stronie niemieckiej. Wojska bułgarskie wycofujące się do Macedonii dotarły do starych granic Bułgarii. Josip Broz nawiązał stosunki z nowymi prokomunistycznymi władzami Bułgarii. Po zajęciu Bułgarii przez armię sowiecką we wrześniu-październiku 1944 r. zorganizowano negocjacje między Tito a bułgarskimi przywódcami komunistycznymi, w wyniku których doszło do sojuszu wojskowego między siłami jugosłowiańskimi a Bułgarią. Następnie nastąpiła demobilizacja rekrutów macedońskich, którzy stanowili do 40-60% żołnierzy niektórych batalionów bułgarskich. W rezultacie bułgarski rząd utworzył i wyposażył w Sofii Brygadę Goce Dełczewa , stanowiącą bazę dla rozmieszczenia pokaźnych wojsk jugosłowiańskich do Wardaru w Macedonii.
Pod przywództwem nowego prosowieckiego rządu bułgarskiego zmobilizowano i zreorganizowano cztery armie bułgarskie w sile 455 tys. Pod koniec września na granicy bułgarsko-jugosłowiańskiej skoncentrowały się oddziały III frontu ukraińskiego Armii Czerwonej. Na początku października 1944 r. trzy armie bułgarskie, liczące około 340 000 ludzi, wraz z Armią Czerwoną powróciły do okupowanej Jugosławii i przeniosły się z Sofii do Niszu , Skopje i Prisztiny, aby zablokować wycofywanie się wojsk niemieckich z Grecji. W Macedonii Bułgarzy działali we współpracy z bojownikami MNLA, ale współpraca ta nie przebiegała bez trudności. Od 8 października do 19 listopada miała miejsce operacja Stratsin-Kumanovo, podczas której podjęto Kratovo , Kriva Palanka , Kumanovo i Skopje . W tym samym czasie realizowana była operacja Bregalnitsa-Strumica , a Wehrmacht był wypierany ze wsi Delchevo , Kočani , Stip , Strumica i Veles . Równolegle trwała również operacja Kosowo , mająca na celu wypędzenie sił niemieckich z Kosowa. Południowa i wschodnia Serbia, Kosowo i Vardar Macedonia zostały wyzwolone pod koniec listopada. 3. Front Ukraiński we współpracy z Ludową Armią Wyzwoleńczą Jugosławii i Bułgarską Armią Ludową prowadził ofensywę w Belgradzie . Pierwsza armia bułgarska licząca 130 tysięcy żołnierzy ruszyła w kierunku Węgier, wypędzając Niemców, reszta wróciła do Bułgarii. Na serii map Grupy Armii E , pokazujących jej wycofywanie się przez Macedonię i południową Serbię, a także we wspomnieniach jej szefa sztabu , prawie nie ma wzmianki o jednostkach jugosłowiańskich partyzantów , a jedynie o dywizjach bułgarskich. Pomimo tych faktów wkład wojsk bułgarskich jest nadal przedmiotem gorącej debaty w Republice Macedonii z powodów politycznych.
Zwolennicy MacedoniiPo wycofaniu się Niemców, wymuszonym przez ofensywę radziecko-bułgarską w Serbii, Macedonii Północnej i Kosowie jesienią 1944 r., pobór znacznie się zwiększył. W październiku 1944 r. sformowano nowe brygady: w rejonie Veles, Skopje i Kumanovo sformowano nowe 12., 16. i 18. brygady szturmowe; w Macedonii Wschodniej 13, 14, 19, 20 i 21 brygada szturmowa; aw Macedonii Zachodniej 15. Macedońska Brygada Szturmowa. Pod koniec października 1944 w Vardar Macedonia znajdowało się 21 Macedończyków, jeden Kosowian , jeden Albańczyk i 1. Egejska Brygada Macedońska (składająca się z 1500 byłych uzbrojonych członków Słowiańsko-Macedońskiego Frontu Wyzwolenia Narodowego (SNOF), którzy przeszli przez granicę z Vardar Macedonia po nakazaniu przez ELAS rozwiązania ich jednostki). 1. Macedońska Brygada Kawalerii i 1. Macedońska Brygada Samochodowa szkolono z wykorzystaniem zdobytego sprzętu, broni, pojazdów i koni. Od sierpnia do początku listopada sformowano trzy brygady inżynierskie i rozpoczęto naprawę dróg. Nowe brygady zostały przegrupowane w sześć nowych dywizji, tworząc w sumie trzy korpusy Macedońskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej, składające się z siedmiu dywizji, składających się z około 66 000 macedońskich partyzantów. W połowie listopada 1944 r. Niemcy zostali całkowicie wysiedleni z Macedonii i utworzono organy „Władzy Ludowej”. Niemiecka Brygada Angermilera została umieszczona w wąwozie Kačanik . Skopje broniły elementy 22. Dywizji Piechoty i części 11. Dywizji Luftwaffe (która brała udział głównie w walkach we Wschodniej Macedonii) oraz jednostki z innych dywizji. Skopje zostało wyzwolone 13 listopada przez 42 i 50 dywizje macedońskie. Po wyzwoleniu Skopje dowództwo MNOV wysłało artylerię i 12 brygad szturmowych do Macedonii Zachodniej, gdzie odniosły decydujące zwycięstwo nad siłami zbrojnymi Balli Kombëtar . Po ciężkich walkach Kicevo został zwolniony 16 listopada, Gostivar 18 listopada, a Tetovo 19 listopada. W ich trakcie MNOV zabił lub schwytał 13 000 uzbrojonych żołnierzy Balli Kombëtar (około 90% ich sił). 19 listopada 1944 r., wraz z wyzwoleniem Tetowa i Gostiwaru, region Wardaru w Macedonii został całkowicie wyzwolony. Z powodu ciągłych starć z MNOV odwrót niemieckiej Grupy Armii E został zablokowany na 14 dni, a podczas końcowych operacji wyzwolenia Macedonii wojska niemieckie poniosły znaczne straty osobowe i osobowe.materiał: 22. Dywizja Grenadierów i 11. Luftwaffe Dywizja poniosła 10% strat i 15% strat materiałowych.
Prilep , pierwsze wyzwolone miasto, zostało zdobyte przez partyzantów 2 listopada, a wcześniej12 listopadaTen ostatni uwolniony Koumanovo , Chtip , Skopje , Resen , Bitola i Ohrid . W Veles , położonej w strategicznej dolinie Vardaru, spotykają się z poważnym sprzeciwem i zabierają im dwa dni zaciętej walki, zanim wkroczą do miasta11 listopada. Tetovo , które pada na19 listopada, to ostatnie wyzwolone duże miasto. W połowie listopada siły Osi zostały całkowicie usunięte, a przedstawiciele komunistyczni zostali umieszczeni w administracji. Macedońscy partyzanci kontynuują walkę na północy, m.in. w Kosowie , gdzie wspierają innych jugosłowiańskich żołnierzy. Wojna w Vardar w Macedonii zginęła 17 000 osób, w tym 14 000 komunistycznych bojowników ruchu oporu. Zdecydowanie najmniej ofiar w czasie konfliktu poniosła Republika Jugosłowiańska; Słowenia , która ma podobną liczbę mieszkańców, liczony 33.000 takich zgonów, prawie dwukrotnie.